Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Jacques Brooijmans

door Jürgen Peeters

Jacques Brooijmans werd op 25 juli 1964 geboren in het Zeeuwse dorp Sint-Annaland. Hij studeerde sociale pegagogiek in Amsterdam, met als bijvak dramaturgie. Brooijmans specialiseerde zich uiteindelijk in theater; hij liep stage bij een theaterwerkverband en schreef een scriptie over de maatschappelijke betekenis van theater. Na zijn studie bleef hij in Amsterdam wonen, waar hij in een klein theater werkzaam was.

Brooijmans debuteerde in 2001 met Dwaalsporen, waarin hij sleutelervaringen uit zijn eigen leven verwerkte. Hij werkt als poëzie- en theaterdocent en geeft cursussen en workshops theater, mime en voorlezen aan kinderen en volwassenen.

Werk

Jacques Brooijmans schrijft voornamelijk adolescentenromans over de vaak moeizame zoektocht naar de persoonlijke identiteit en het bijhorende proces van volwassenwording. Hij verwerkt daarbij autobiografische elementen, zoals de bewustwording van de eigen (seksuele) identiteit, de cruciale rol van vriendschappen en relaties en het belang van vrijheid en onafhankelijkheid.

In 2001 verscheen zijn eerste boek Dwaalsporen. Na de verdwijning van hun vriend Daniël halen Joost en Mira herinneringen op aan hun gezamenlijke ervaringen. Centraal staan Daniëls twijfel over zijn biologische geslacht (is hij een jongen of een meisje?) en Joosts ontluikende homoseksualiteit. Via brieven van Daniël aan zijn pleegmoeders en dagboekfragmenten van Mira ontdekt de lezer wat er echt met Daniël is gebeurd.

[pagina 2]

Ook in Tweesprong (2002) bepalen thema's als de zoektocht naar de identiteit, verliefdheid en homoseksualiteit de verhaallijn. Via een meervoudig vertelperspectief volgt Brooijmans de belevenissen van drie adolescenten. De vriendschap tussen Marc en Ronald wordt op de proef gesteld als Ronalds zus Irene verliefd wordt op Marc. Als Irene en Marc elkaar door moeilijke familiale omstandigheden heen helpen, beseft de laatste dat hij het contact met Irene slechts aanhoudt om in Ronalds buurt te kunnen zijn.

Echt waar (2003) behandelt de ambigue scheidingslijn tussen werkelijkheid en fantasie. De twaalfjarige Vincent blikt terug op een bewogen jaar. Zijn vader Pim is muzikant en erg succesvol in Letland, wat Vincents vrienden niet willen geloven. Pas als Pim tijdens een tournee in Letland wordt ontvoerd - in feite een publiciteitsstunt - en dit het Nederlandse nieuws haalt, vindt Vincent geloof bij zijn vrienden.

De vijfde jongen (2005) combineert de liefde tussen Cas en Rachid met de problematiek van de multiculturele samenleving, gekristalliseerd in wederzijdse vooroordelen, criminaliteit bij migrantenjongeren en de afwijzende houding tegenover homoseksualiteit in de Marokkaanse cultuur.

In Neil en ik (2007) wordt de zoektocht naar de eigen identiteit geproblematiseerd. Hoofdpersoon Kick wordt geconfronteerd met zijn dubbelganger Neil en stelt zich vragen over zijn eigenheid, individualiteit en uniciteit.

Met het verschijnen van het tweeluik Het jaar van de veranderingen (2009) en Het jaar van de onthullingen (2011) in de serie ‘girls only’ van uitgeverij Clavis, verwierf Brooijmans een ruim lezerspubliek. De bijna zestienjarige Astrid wordt met tal van problematische situaties geconfronteerd, zoals haar relatie met John, die in Engeland woont, de moeizame omgang met haar stiefvader en daaraan gerelateerd de breuk met haar biologische moeder.

In Jordi (2013) kijkt het gelijknamige hoofdpersonage erg uit naar zijn optreden tijdens het lustrumfeest van zijn school. Het langverwachte feest wordt echter geannuleerd omdat de school is ontruimd na bedreigingen. Als Brent, een van Jordi's vrienden, de hoofdverdachte blijkt, doet Jordi er alles aan om Brents onschuld te bewijzen.

Het in 2004 verschenen Spinsels van een kater richt zich op een jonger publiek (11+). In dagboekfragmenten filosofeert kater Bram, die de mensentaal machtig is, over de overeenkomsten en verschillen tussen mens en kat.

Tweeluik

Het jaar van de veranderingen (2009) vormt samen met Het jaar van de onthullingen (2011) een tweeluik. Beide ontwikkelingsromans bestaan

[pagina 3]

uit twee lijvige delen, gescheiden door een kort intermezzo. Hoofdpersoon is Astrid Sotorius. Het jaar van de veranderingen beschrijft Astrids groei van adolescente naar volwassene en de obstakels die ze daarbij moet overwinnen. Astrid voelt zich geborgen in het ‘vrouwenhuishouden’ met haar moeder en zusje Amber. Dat verandert als Theo, de nieuwe vriend van haar moeder, en zijn zoon Jim bij hen intrekken. Er zijn allerlei strubbelingen. In tegenstelling tot haar moeder en jongere zus ergert Astrid zich mateloos aan Theo's seksueel getinte opmerkingen en provocerende racistische uitspraken. Als zijn gedragingen steeds erger worden, besluit Astrid uit huis te gaan. Ze vindt onderdak bij Dennis en Yolanda, een ‘prettig jong koppel’, en hun zoontje Lucas. Het leidt tot een breuk met haar moeder en zus Amber, die Theo blijven verdedigen.

Tegelijkertijd wil Astrid zich concentreren op haar eigen leven. Ze volgt met succes toneellessen en neemt deel aan een theatertournee. Door haar intense samenwerking met tegenspeler Ruben voelt Astrid zich steeds meer tot hem aangetrokken, al koestert ze ook gevoelens voor de Engelsman John, die ze op reis leert kennen. Ruben blijkt homoseksueel en begint een relatie met Astrids neef Derek. Als Astrid hoort dat haar biologische vader Ton, met wie ze sinds haar zesde geen contact meer heeft, aan kanker lijdt, besluit ze informatie




over hem in te winnen.

De zoektocht naar haar vader vormt de hoofdmoot in Het jaar van de onthullingen. Tijdens gesprekken met Max Winter, de ex-schoonbroer van haar vader, krijgt Astrid confronterende waarheden te horen over het verleden van zowel haar vader als haar moeder. Zo blijkt haar vader, naast twee jonge kinderen bij zijn huidige vrouw, nog een zoon uit een andere relatie te hebben. Deze halfbroer, Giovanni, wordt de schakel tussen Astrid en haar vader. Bij een ontmoeting met haar vader worden allerlei onduidelijkheden uit het verleden opgehelderd. Tegelijk wil Astrid haar eigen toekomst in handen

[pagina 4]

nemen: na lang aarzelen besluit ze auditie te doen voor een toneelopleiding in Londen en met John te gaan samenwonen.

Waardering

Vooral het feit dat Brooijmans onverbloemd over maatschappelijk-sociale taboeonderwerpen reflecteert, wordt door recensenten gewaardeerd. Zo schrijft Marieke Henselmans naar aanleiding van Tweesprong (2002): ‘Over dit onderwerp (zijn wij nu homo of niet, wanneer vertellen we het en aan wie?) zijn al heel wat verhalen geschreven, waarvan er dertien in een dozijn gaan. (...) Niets van deze platgetreden paden in Tweesprong’ (de Volkskrant). Gabriël Bos merkt op dat Dwaalsporen door de expliciete benadering van taboeonderwerpen een opvallende plaats inneemt: ‘Er bestaan nauwelijks Nederlandse jeugdboeken die expliciet over transseksualiteit gaan. Om die reden is het verschijnen van Dwaalsporen van Jacques Brooijmans een bijzondere gebeurtenis’ (www. continuu. nl).

Over de stilistische en verhaaltechnische aspecten van Brooijmans' boeken zijn de critici verdeeld. Zijn eerste twee romans, Dwaalsporen (2001) en Tweesprong, worden nog overwegend positief gerecenseerd. In Dwaalsporen waardeert Marieke Henselmans de psychologische uitwerking: ‘De auteur, die zelf homo is, heeft van Daniël geen zielenpoot gemaakt, eerder een zelfverzekerde en gecompliceerde persoon. Iemand voor wie je tot op zekere hoogte begrip kunt opbrengen, maar die ook verbazing of ergernis opwekt. Een echt mens dus. Dat is knap gedaan’ (de Volkskrant). Mai Van Loon sluit zich hierbij aan in haar recensie van Tweesprong: ‘Het is een boek waar je hoe langer hoe minder vrolijk van wordt en dat aan je gaat knagen. Je moet er doorheen, mee de pijn voelen van deze drie, je hebt ze te goed leren kennen. Oppervlakkigheid is hier nergens aan de orde. De taal is rechttoe rechtaan’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Over de andere adolescentenromans van Brooijmans zijn de recensenten minder positief. De karaktertekening en opbouw van Echt waar (2003) kunnen Mai Van Loon niet overtuigen: ‘De manier waarop Vincent verslag uitbrengt en uitweidt, doet eerder vervelend en afstandelijk aan en neemt alle spanning weg. Ook het feit dat Vincent zich in de ontvoeringszaak “slim” voordoet, de onbetrouwbaarheid van sommige mensen aanvoelt en ideeën heeft die gevolgd worden, overtuigt niet’ (Leesidee jeugdliteratuur). Joke Dieben-Frerichs formuleert een genuanceerde conclusie over Neil en ik (2007) in het Haarlems Dagblad: ‘Brooijmans heeft in zijn boek niet alleen een origineel thema bij de hoorns gevat: vooral in het eerste deel staan fraaie bespiegelingen. In het tweede deel, waarin de aan driftbuien lijdende, verwaarloosde Neil door de ouders van Kick in huis wordt genomen en de twee jon-

[pagina 5]

gens zich langzaam maar zeker als een échte eeneiige tweeling gaan gedragen, neemt Brooijmans (van huis uit pedagoog) wel heel veel ruimte om de zielenroerselen van Kick te beschrijven.’ Kris Mattheeuws erkent de potentieel boeiende plot van Het jaar van de veranderingen (2009), maar is ronduit negatief over Brooijmans' uitwerking: ‘Hoewel de idee achter het boek goed is - een meisje dat worstelt met het volwassen worden -, slaagt Brooijmans er niet in om de lezer te bekoren. Hij betreedt te veel platgetreden paden en het boek zit vol clichés. Na de twintigste keer de ergernis van Astrid over Theo te hebben gelezen, heb je het wel gehad’ (De Leeswelp).

Bibliografie

Jeugdboeken (keuze)

Dwaalsporen. Hasselt, Clavis, 2001.

Tweesprong. Hasselt, Clavis, 2002.

Echt waar. Hasselt, Clavis, 2003.

Spinsels van een kater. Met illustraties van Sylvia Weve. Hasselt, Clavis, 2004

De vijfde jongen. Hasselt, Clavis, 2005.

Neil en ik. Hasselt, Clavis, 2007.

Het jaar van de veranderingen. Hasselt, Clavis, 2009

Het jaar van de onthullingen. Hasselt, Clavis, 2011

Jordi. Hasselt, Clavis, 2013.

Over Jacques Brooijmans

Marieke Henselmans, Luister altijd naar jezelf. In: de Volkskrant, 31-8-2001. [Over Dwaalsporen].

Mai Van Loon, [over Tweesprong]. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-1-2002.

Gabriël Bos, Transseksualiteit van een verdwenen tiener. Op: www.continuum.nl, 4-8-2002. [Over Dwaalsporen]

Marieke Henselmans, Over schoolkamp en homo's. In: de Volkskrant, 25-10-2002. [Over Tweesprong].

Mai Van Loon, [over Echt waar]. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-1-2003.

Joke Dieben-Frerichs, Dubbelganger als thema. In: Haarlems Dagblad, 9-8-2008. [Over Neil en ik].

Kris Mattheeuws, [Over Het jaar van de veranderingen]. In: De Leeswelp, 31-12-2010.

Internet

www.jacquesbrooijmans.nl

95 Lexicon jeugdliteratuur juni 2014