|
| |
| |
| |
Tim Bowler
door Jet Marchau
Tim Bowler is geboren op 14 november 1953 in Leigh-on-sea, een havenstadje in het Engelse graafschap Essex waar hij ook zijn debuut Midget situeerde. Op de middelbare school legde hij zich toe op Frans, Duits en Latijn. Daarna studeerde hij Scandinavische talen en cultuur aan de universiteit van Norwich en woonde hij een tijdlang in Zweden. Bowler oefende verschillende beroepen uit. Hij was onder meer krantenjongen, barkeeper, houtvester, ijsventer en leraar op een school in Devon. Daar bleef hij wonen; hij werkt er als freelance vertaler en auteur.
Van kindsbeen af schreef Bowler verhaaltjes en strips. Aan de universiteit ontdekte hij de poëzie en nog later ging hij korte verhalen schrijven. In 1994 publiceerde hij zijn eerste jeugdroman Midget (Mirakelman), na tien jaar experimenteren met allerlei schrijftechnieken en het zoeken naar een eigen schrijfstijl.
Het boek kreeg in 1995 in Vlaanderen een Boekenwelp en werd hetzelfde jaar in de Verenigde Staten uitgeroepen tot The New York Library Book of the Teen Age. Riverboy (De jongen in de rivier) ontving in 1998 de Carnegie Medal en in 1999 de Angus Book Award. Storm Catchers (Er komt storm!) won de South Lanarkshire Book Award 2002.
Tim Bowler houdt via een website en een elektronische nieuwsbrief contact met zijn lezers.
| |
Werk
Tim Bowler schrijft psychologische verhalen met een magisch-realistisch karakter en een duidelijke boodschap. Verhalen zijn belangrijk meent hij, omdat ze onze levenshouding moreel en filosofisch bepalen. Door in te spelen op de hang naar het mysterieuze, naar spanning en suspense probeert hij de lezer te interesseren voor
| |
| |
geladen thema's als wraak, haat, dood, vluchten, ontvoering en schuldbesef.
Mysterie en realiteit moeten wel in evenwicht blijven, vindt hij. ‘Wanneer het verhaal niet wordt ingebed in een realistisch kader, wanneer het niet met de nodige herkenbaarheid en waarschijnlijkheid wordt omgeven, ridiculiseert het zichzelf en loopt het dood.’
Naast een passie voor verhalen heeft Bowler al vanaf zijn studietijd grote belangstelling voor taal. Het is geen toeval dat het gebrek aan communicatie, met relatiestoornissen als gevolg, als een rode draad door zijn verhalen loopt. In zijn debuut Mirakelman is het totale onvermogen tot conversatie zelfs het hoofdthema. Bowler bouwde het motto, een gedicht van James Allen dat zinspeelt op de ultieme kracht van de geest, uit tot een magisch-realistische thriller. De hoofdpersoon ‘Mormel’, een dwerg die aan aanvallen van epilepsie lijdt, wordt door zijn oudere broer Seb genadeloos gepest. Doordat hij niet kan praten, kan hij zijn gevoelens aan niemand kwijt; innerlijke monologen tonen hoe de intelligente ‘Mormel’ terechtkomt in een maalstroom van woede, wrok en haat. Pas na zijn ontmoeting met de oude, zonderlinge visser Jozef groeit zijn zelfvertrouwen. Hij ontdekt zijn speciale gave om de dingen zijn wil op te leggen en gebruikt dat talent als een fataal wapen tegen zijn gehate broer.
In De Drakenrots bouwde Bowler op hetzelfde thema voort. Ook in dit boek lopen werkelijkheid en fictie in elkaar over. Ditmaal werkte hij een gedicht van Ralph Waldo Emerson uit; hij toont de buitenwereld als een spiegel voor wat zich binnen in de personages afspeelt. De paranormaal begaafde Benjamin brengt de kerstvakantie noodgedwongen door bij de familie van Toby, die op het platteland woont. De gespannen verhouding tussen de twee jongens wordt gekleurd door mysterieuze gebeurtenissen rond de boerderij en krijgt een grimmig karakter. Benjamin die bij een eerder bezoek een steen uit de Drakenrots haalde, wordt achtervolgd door angstdromen die zich manifesteren in de gedaante van een draak. Toby's haat jegens Benjamin, die volgens hem allerlei onheil aantrekt, is zo groot dat die de tastbare vorm aanneemt van ijskoude mist en gruwelijke demonen. De moraal is duidelijk: als de geest vervuld is van haat, zie je overal spoken. Het verhaal is opgebouwd met elementen ontleend aan de thriller; de suggestieve schrijfstijl, met veel aandacht voor details en sfeer oproepend taalgebruik, voert de spanning op en leidt tot horrorachtige scènes. Anders dan Mirakelman heeft het verhaal een positieve apotheose.
De jongen in de rivier is een magisch-realistisch verhaal over leven en de dood; volgens Bowler een van de grootste mysteries. Samen met haar ouders en haar opa gaat Jess terug naar het dorp waar opa geboren is. Opa is stervende, maar hij wil nog het schilderij voltooien van de rivier in zijn geboortestreek. Jess helpt hem daarbij
| |
| |
en voelt hoe langzaam de geest van opa's wegebbende leven bezit van haar neemt. Meer nog dan in zijn vorige romans wendt Bowler een suggestieve stijl aan om de samenhang van dood en leven te verbeelden. La het troostende verhaal is zijn oproep om het leven creatief in te vullen duidelijk merkbaar.
In de twee volgende romans voert het avontuur de boventoon, hoewel Bowlers thema ook hier belangrijk blijft. Gebrek aan communicatie leidt in Vluchten tot zulke ernstige relatiestoornissen tussen Jimmy en zijn vader, dat Jimmy op de vlucht slaat. Hij wil zijn eigen leven leiden en niet toegeven aan zijn vader, die met harde hand een squashkampioen van hem probeert te maken. Jimmy ontmoet het meisje Abby, een zwanger hoertje dat op de vlucht is voor haar pooiers. Ook de communicatie met de afstandelijke Abby vlot aanvankelijk niet, maar geleidelijk aan winnen ze elkaars vertrouwen. Jimmy's problemen komen uitvoerig aan bod en zijn voor jongeren herkenbaar. Het dwingende vertelritme en het verhaaltempo voeren de spanning op en monden uit in een fataal einde met een heldere boodschap: vluchten lost niets op, je moet praten voor het te laat is.
In de thriller Er komt storm! blijft de boodschap versluierd, maar ook hier vormt gebrek aan communicatie de kern van het verhaal. Op een stormachtige avond, als ze met haar kleine broertje alleen thuis is, wordt Ella gekidnapt. De ontvoerder brengt haar naar een rots in de zee; in een horrorachtig omgeving tracht ze daar te overleven. Fin, de oudere broer die haar alleen liet, voelt zich schuldig. Het is echter dankzij de kleine broer Sam en zijn magische gaven dat de familie op het spoor van Ella komt. Gaandeweg wordt duidelijk dat de kidnapper meer wil dan losgeld. Hij wil gerechtigheid over een duister geheim dat vader al jaren verborgen houdt. De storm die het decor van het verhaal vormt, verbeeldt net als in Mirakelman inwendige onrust.
Door het sterk verhalende, thrillerachtige karakter, de goed gedoseerde spanningsopbouw en de inleefbare thematiek bereiken Bowlers verhalen een groot lezerspubliek. Hoewel hij niet een bepaalde leeftijdsgroep voor ogen heeft, vindt hij het een speciale uitdaging boeken te schrijven die ook door jongeren vanaf veertien worden gewaardeerd. Lezers van die leeftijd bevinden zich immers in een cruciale fase in hun leven, een periode van extreme veranderingen. Bowlers boeken spelen daar met succes op in.
| |
De jongen in de rivier
Op verzoek van haar stervende opa brengt de vijftienjarige Jess samen met haar ouders de vakantie door in opa's geboortedorp. Ze heeft een speciale band met de knorrige, eigenzinnige man, dit in tegenstelling tot haar wat teruggetrokken vader die moeite heeft om met hem te praten. Opa probeert tever-
| |
| |
Omslagtekening van Tom Schamp
geefs zijn laatste schilderij, de jongen in de rivier, af te maken. Jess, een fanatiek zwemster, is zelf ook gefascineerd door de rivier. Die aantrekkingskracht neemt nog toe wanneer een mysterieuze zwemmer, een jongen, haar aandacht trekt. Ze gaat in op zijn uitdaging om beetje bij beetje de loop van de rivier te volgen. Langzaam beseft Jess dat de jongen op magische wijze met opa's lot verbonden is. Naarmate opa's leven wegebt, laat de jongen zich langer zien. Hij stelt haar voor om opa een handje te helpen bij het voltooien van zijn schilderij. Uiteindelijk daagt hij haar uit om met hem van de bron van de rivier naar zee te zwemmen.
Handen komen als beeld in het verhaal veel voor, net als het element water. Zowel Jess als haar opa houden van zwemmen; het geruis en de trage loop van de rivier hebben op hen een magische uitwerking. Het ritme van het verhaal volgt de beweging van het water. Natuurbeschrijvingen en moeizame gesprekken tussen de personages leiden tot reflectie over relaties en over het leven. De mysterieuze jongen symboliseert de geest die zich losmaakt van het lichaam. Dankzij de jongen ervaart Jess de rivier als een fysieke aanwezigheid en wordt de kronkelende stroom een krachtige metafoor voor het leven. Op het moment dat opa sterft, beëindigt Jess de uitputtende zwemtocht naar zee. Symbolisch voltooit zij hiermee opa's levensloop.
Anders dan Bowlers overige verhalen heeft De jongen in de rivier een intieme sfeer. De subtiel verwoorde gevoelens van Jess zorgen voor een beschouwende stemming die contrasteert met de mysterieuze spanning rond de jongen. Realiteit en magie vullen elkaar suggestief aan.
| |
Waardering
Engelse critici zien in Bowler een markante hedendaagse schrijver van jeugdromans. The Independent prees hem als een auteur van donkere en tobberige verhalen die de lezers emotioneel diep raken. Susan Cooper noemde De jongen in de rivier een mengeling van een gedicht en een
| |
| |
aangrijpend verhaal. Gillian Cross vond Er komt storm! een zeldzame thriller die je doet nadenken; een krachtig mengsel van spanning en scherpzinnigheid.
De commentaren op de vertaalde boeken komen vooral uit Vlaanderen en zijn overwegend positief. Luc Lannoy volgde Bowler vanaf het begin. Al bij Mirakelman wees hij erop dat Bowler een complexe thematiek weet te verpakken in een leesbaar, boeiend en sterk tot de verbeelding sprekend verhaal. Bij De Drakenrots temperde hij zijn enthousiasme enigszins, vanwege de wijdlopigheid en de clichématige verpakking. Jan Smeekens daarentegen was zeer onder de indruk van deze roman: ‘Zo'n boek in taal die jouw verbeeldingskracht de vrije teugel gunt en tevens aangenaam gevangen houdt door de adembenemend mysterieuze gebeurtenissen, wil je graag lezen. En nogmaals.’ De jongen in de rivier werd door Lannoy een indringende en literair knap uitgewerkte roman genoemd. Die mening deelden ook andere critici. ‘Door de kracht van zijn taal reikt Tim Bowler beelden aan om nooit te vergeten,’ schreef Jan van Coillie. Annemie Leysen prees Bowler omdat hij van het verhaal geen tranerig melodrama maar een aangrijpende lofzang op leven en dood en de kracht van de natuur had gemaakt. Vluchten was voor Lannoy in de eerste plaats een goed gecomponeerd en vlot geschreven avonturenverhaal. Pol van Damme wees op enkele onwaarschijnlijkheden, maar vond de personages goed getekend.
| |
Bibliografie
In het Nederlands vertaald
|
| Midget (1994): Mirakelman. Vertaald door Magda Brijssinck. Averbode/Apeldoorn, Altiora, 1995. |
| Dragon's Rock (1995): De Drakenrots. Vertaald door Magda Brijssinck. Averbode/ Apeldoorn, Altiora, 1999. |
| Riverboy (1997): De jongen in de rivier. Vertaald door Magda Brijssinck. Averbode/Apeldoorn, Altiora, 1998. |
| Shadows (1999): Vluchten. Vertaald door Magda Brijssinck. Averbode/ Apeldoorn, Altiora, 2000. |
| Storm Catchers (2001): Er komt storm! Vertaald door Annemie Boonen. Averbode/ Apeldoorn, Altiora, 2001. |
Over Tim Bowler
|
| Luc Lannoy, Mormel en Mirakelman. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 1 (1995), nr. 8. |
| [Anoniem], Boekenwelpen in stroomversnelling. In: Gazet van Antwerpen, 9-3-1996. |
| Luc Lannoy, Pijn omzetten in gezond verdriet. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 4 (1998), nr. 2. |
| Jan van Coillie, De sprong van de waterval. In: Standaard der Letteren, 23-4-1998. |
| Hilde Masui, De jongen in de rivier. In: De Bond, 22-5-1998. |
| Luc Lannoy, In gesprek met Tim Bowler. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 4 (1998), nr. 5. |
| Karin Van Camp, Bowler bekroond voor kinderboek over de dood. In: Gazet van Antwerpen, 17-7-1998. |
| Ann Treneman, You can cry me a river. In: The Independent, 16-7-1998. |
| Annie Buelens, De drakenrots. In: Klapper, maart 1999. |
| Luc Lannoy, De drakenrots. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 5 (1999), nr. 4. |
| Jan Smeekens, Demonen op de drakenrots. In: Jong; 23-9-1999. |
| |
| |
| Luc Lannoy, Vluchten. In: Leesidee Jeugdliteratuur, jaargang 6 (2000), nr. 5. |
| Mik Ghys, Vluchten. In: Brug, september 2000. |
| Pol Van Damme, Vluchten. In: Klapper, maart 2000. |
Website Tim Bowler
|
| www.timbowler.co.uk |
61 Lexicon jeugdliteratuur
februari 2003
|
|
Auteursrechtelijk beschermd