Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Annemarie Bon

door Karen Ghonem-Woets

Annemarie Bon is geboren in Den Bosch op 11 februari 1954. Na de middelbare meisjesschool (mms) volgde ze een opleiding voor biochemisch analiste. Ze was een paar jaar werkzaam in een ziekenhuislaboratorium en in een natuurwinkel. Daarna werkte ze als freelance journaliste. Ze schreef onder andere voor de kinderpagina van het Brabants Dagblad. In 1991 werd ze hoofdredacteur van Taptoe. Sinds 2002 is ze fulltime schrijfster. Ze heeft een eigen bureau: ABC, bureau voor teksten, redactie en communicatie.

Bon schrijft fictie en non-fictie voor diverse leeftijden. In opdracht van onder meer Veilig Verkeer Nederland, de Gemeente 's-Hertogenbosch en de Stichting cpnb schreef ze verhalen en/of brochures. Daarnaast bezoekt ze scholen, geeft ze cursussen aan mensen die fictie of non-fictie voor kinderen willen schrijven, en zit ze in het bestuur van de Vereniging voor Letterkundigen. Ze schrijft ook artikelen en informatieve boeken voor volwassenen.

Werk

Annemarie Bon is een veelzijdig auteur die verschillende genres beoefent en schrijft voor uiteenlopende leeftijdsgroepen. Ze begon als auteur van ‘zelfleesverhaaltjes’ in de jeugdbladen Okki en Taptoe. In 1993 schreef ze haar eerste non-fictieboek voor de Junior Informatie-reeks van De Ruiter. In 1997 verscheen haar eerste boek voor beginnende lezers bij Zwijsen. In de jaren daarna breidde zich het aantal titels voor beginnende lezers gestaag uit, terwijl ze ook voor andere leeftijdsgroe-

[pagina 2]

pen ging schrijven. Haar werk voor schoolmethodes en andere educatieve uitgaven bestaat grotendeels uit verhalen; soms maakt ze ook spelletjes of toetsboeken.

Haar fictie is te typeren als voornamelijk realistisch. De verhalen sluiten aan bij herkenbare problemen en situaties van kinderen en jongeren. Avontuur, spanning en humor zijn daarbij belangrijke elementen. Het taalgebruik in deze verhalen kenmerkt zich door veel dialogen en spreektaal.

Voor kinderen vanaf 4 jaar schreef Bon vier humoristische verhalen over Haas en zijn vrienden. De boeken werden geïllustreerd door Gertie Jaquet. Zij ontwierp ook de poppenkastpoppen bij de voorstelling die de auteur en illustratrice maakten op basis van het prentenboek Worteltjestaart (2007). Haas heeft zin in worteltjestaart. De bakker verkoopt deze taart niet, maar hij heeft wel een recept. Bij de groenteboer kan Haas wortelzaadjes kopen, maar geen wortels krijgen. Het verhaal beschrijft het proces van wortelzaadjes tot worteltjestaart, inclusief de teleurstelling, het ongeduld, de boosheid en uiteindelijk de blijdschap en trots van Haas als de taart is gelukt. Het resultaat deelt hij uiteraard met zijn vrienden. Het boek, een mengeling van fictie en non-fictie, bevat een recept voor worteltjestaart en tips om zelf wortels te kweken. Bovendien snijdt het waarden aan als vriendschap en geduld. In Haas is hip (2007) heeft Haas het koud. Hij breit voor zichzelf sokken, een sjaal en een muts. Met de muts in regenboogkleuren heeft hij zoveel succes, dat al zijn vrienden bij hem een op maat gemaakte muts bestellen. Als de mutsen klaar zijn is het lente geworden, zodat Rat, Vos, Mus, Kip en Das het eigenlijk te warm hebben.

De verhalen voor de leeftijdsgroep van 6 tot 12 jaar spelen zich voornamelijk in het gezin of op school af. Dat gaat naar Den Bosch toe (2008) vertelt over een meisje dat geconfronteerd wordt met een mogelijke scheiding van haar ouders. Uitstapjes, een vakantie of een tijdelijk verblijf in het buitenland kunnen aanleiding zijn tot een avontuur. In Rifka en Susan: friends 4ever (2006) wisselt Rifka e-mails uit met haar Nederlandse vriendin als ze samen met haar moeder, die ontwikkelingswerker is voor Unicef, tijdelijk in Afrika woont. Van spanning is sprake in detectiveachtige verhalen als Betrapt! (2004) en Frank en Stijn lossen het op (2006).

Voor lezers van 12 jaar en ouder schreef Bon verhalen over meiden van wie het leven grondig overhoop gehaald wordt door de omgang met een vrouw die aan het Münchhausen by proxy-syndroom lijdt (Oppassen, 2006), verliefdheid op een foute jongen (Love u 2 much, 2007) of een zwangerschap (Een nieuw leven, 2008). De confrontatie met heftige gebeurtenissen en emoties veran-

[pagina 3]

dert de hoofdpersonen. Zo laat in Een nieuw leven (2008) de 15-jarige Nienke zich als ze zwanger is vooral leiden door wat haar moeder vindt, maar kiest ze uiteindelijk toch voor wat ze zelf wil.

Bij drie van de Haas-verhalen en andere boeken voor beginnende lezers die Bon voor Zwijsen schreef, ging ze uit van de woorden en de zinslengte die de uitgeverij haar voorschreef in verband met het gewenste avi-niveau en het stadium in de methode Veilig Leren Lezen waarbij de boeken aan moesten sluiten. Over het creatieve proces dat ondanks deze beperkingen in gang werd gezet, deed Bon verslag in haar bijdrage aan Oordelen op maat (2009). In dit artikel, en in interviews waarin ze als bestuurslid van de Vereniging voor Letterkundigen aan het woord komt, liet Bon zich kritisch uit over de manier waarop avi in de praktijk wordt gebruikt: ‘avi is gemaakt voor het onderwijs, voor de leestechnische ontwikkeling, maar is door de jaren heen een misbruikt hulpmiddel geworden bij het kiezen van boeken. Heel jammer, want avi garandeert nooit een goede keuze, maar is als een instrument bedoeld om kinderen gemakkelijker te kunnen begeleiden met niveaulezen. Kinderen moeten vooral lezen wat ze leuk vinden, ook al klopt het avi-niveau niet’ (Oordelen op maat).

[pagina 4]

Oppassen

De 15-jarige Mette is een opvallende verschijning met haar dreads, rij ringetjes in haar oren en felgekleurde kleren. Ze heeft een oogje op Lars en hij op haar. Mette's grootste passie is tekenen. Ze wil later kunstenaar worden. Daarnaast houdt ze van kinderen, tenminste, van de kinderen op wie ze regelmatig past. Dat doet ze goed, want een van de moeders heeft haar naam doorgegeven aan een zekere Anna. Anna vraagt Mette op te passen op haar zoontje van vijf jaar en babydochter van vier maanden. De avond verloopt goed totdat Anna kort na haar thuiskomst de baby dood in haar wiegje aantreft. Mette wordt door de politie meegenomen voor verhoor. Uiteindelijk luidt de tenlastelegging: mishandeling de dood ten gevolge hebbend. De baby blijkt overleden te zijn doordat het door elkaar geschud is, en de enige die dit gedaan kan hebben, is Mette.

Mette en Lars vertellen afwisselend in de ik-vorm hun verhaal, waardoor de lezer zowel weet wat zich in hun hoofden en harten afspeelt, als wat er in het politiebureau en de buitenwereld gebeurt. In de cel voelt Mette zich erg slecht: ‘Ik was een ding geworden. Een ding hoef je niet uit te leggen waarom het opgesloten zit. Een ding hoef je niet te vertellen wat er in de wereld buiten zijn cel gebeurt. Een ding hoeft niet te praten met haar vrienden. Een ding heeft geen gevoel en een ding



heeft geen wil’. De tijd in de cel zal er later voor zorgen, zoals ze vertelt, dat ze niet goed in kleine afgesloten ruimtes kan zijn.

Ze moet nu een paar maanden wachten tot het proces. Lars wordt haar grote steun en toeverlaat. Van haar ouders, en met name haar moeder die helemaal ‘into new age’ is, verwacht ze die steun niet. Mette heeft tot kort voor het proces niet het idee dat ze iets aan haar situatie kan veranderen. En ook al weet ze dat zij het niet heeft gedaan, toch heeft ze het gevoel dat ze levenslang heeft, omdat zij oppaste op het moment dat de baby overleed. Dat ze één keer

[pagina 5]

is gaan kijken en het dekentje tot de kin van de wat klamme baby heeft gelegd, pleit niet in haar voordeel. Net zomin als het feit dat ze gekke sms'sjes met Lars heeft uitgewisseld en het huis heeft doorgesnuffeld. Toch is dat laatste wat haar uiteindelijk redt nadat Lars met het idee van Münchhausen by proxy is gekomen. Mette heeft namelijk een flesje insuline zien staan, dat later niet meer door de rechercheurs is gevonden en dus door Anna onvindbaar moet zijn gemaakt. Mette's advocaat laat zich ook overtuigen en speelt het spel in de rechtszaal zo, dat Anna toegeeft dat ze haar baby met insuline heeft ingespoten en haar door elkaar heeft geschud. Dat er iets niet in orde was met Anna, wist de lezer door wat zij in de proloog van het boek vertelt: ‘Maar voor haar waren de warmte en aandacht van anderen alleen weggelegd als haar kinderen een ernstige ziekte hadden’. Toch blijft het tot het laatst toe spannend of de ware oorzaak en dader ontdekt worden. Voor Mette is de vrijspraak van de tenlastelegging het eind van een zenuwslopende tijd en het begin van een echte relatie met Lars.

Hoewel de thematiek van het verhaal zwaar is, zijn er de nodige lichte noten waaraan de weergave van de taal van hedendaagse jongeren bijdraagt. Zo beschrijft Mette haar moeder met de nodige humor: ‘Ik had niet bepaald een moederlijk uiterlijk en leek gelukkig ook niet op zo'n zweefmuts met vleugeltjes als mijn moeder’.

Waardering

Recensenten prijzen de manier waarop Bon haar verhalen aantrekkelijk weet te maken voor de beoogde doelgroep. Herman Kakebeeke merkt op dat Aapjes in de val (2002) de beperking heeft ‘die een makkelijk lezen boek met zich meebrengt’, maar dat ook zwakke lezers nu van een spannend verhaal kunnen genieten (Leesidee jeugdliteratuur). In besprekingen van Bons boeken voor lezers vanaf 12 jaar benadrukken de recensenten het realistische karakter van de verhalen. J. Boelens over Oppassen (2006): ‘Met vaardige pen en veel inlevingsvermogen weet de schrijfster een spannende situatie te scheppen waarin iedereen verzeild kan raken’ (Biblion). Volgens Ellen Vande Velde is Kakkers in Goudkust (2008) een verhaal ‘met veel jongerentaal’ dat perfect aansluit ‘bij de leefwereld van de doelgroep’ (Leesideeën Off Line). Die jongerentaal wordt overigens niet altijd positief beoordeeld. Anita Wuestenberg vindt dat in Chatten! (2003) de zinnen in de chatgesprekken ‘een storende grammaticale bouw’ hebben (Leesidee jeugdliteratuur).

De schrijfstijl van Bon wordt geregeld omschreven als ‘vlot’. Haar verhalen voor pubers zijn spannend genoemd. Verder valt een aantal recensenten de luchtige toon op. Schiet eens op! (2001) wordt door

[pagina 6]

Anita Wuestenberg getypeerd als ‘een grappig verhaal waarin heel wat jonge lezers zich zullen herkennen’ (Leesidee jeugdliteratuur).

Veel van Bons boeken verschijnen in series. Soms worden haar verhalen in vergelijkend perspectief beschreven. Bij Anita Wuestenberg valt een vergelijking niet gunstig uit voor Pas op, vuur! (2003). Ze noemt dit boek ‘één van de minst geslaagde verhalen in de reeks’ en vindt de zinnen onnatuurlijk klinken (Leesidee jeugdliteratuur). Mirjam Noorduijn is in haar bespreking van vijf boeken over tieners die zwanger zijn of ervan dromen snel moeder te worden, waaronder Een nieuw leven (2008), uitermate positief over deze verhalen, die ‘doortrokken zijn van een aangenaam smakende taboedoorbrekende eigentijdsheid, zonder daarmee te verworden tot van die verantwoorde, humorloze, kitscherige probleemliteratuur’ (De Groene Amsterdammer).

In recensies van Bons informatieve boeken prijzen recensenten de onderwerpkeuze en de enthousiaste manier waarop de auteur het onderwerp uitdiept. Zo beschrijft Truusje Vrooland-Löb Het regent, het regent (2005) als een ‘gezellig boek (-) dat door de vrolijke informatie, spelletjes, verrassende recepten en tips vooral de docent van een groep achtjarigen zal inspireren tot onvergetelijke lesjes over het weer in de breedste zin’ (Leesgoed).

Bibliografie

Jeugdboeken (selectie)

Met Pim de Vroom, Honingtaart en muizenissen. Met illustraties van Nicole Rutten. Amsterdam, Leopold, 1996.

Hoe werkt de teevee? Met illustraties van Annemie Berebrouckx. Tilburg, Zwijsen, 1996. (Weetjes voor beginnende lezers)

Zo gaat het in de dierentuin. Met illustraties van Camila Fialkowski. Tilburg, Zwijsen, 1997. (Weetjes voor beginnende lezers)

Schiet eens op! Met illustraties van Rick de Haas. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2001.

Help, een spreekbeurt! Of erger nog: een werkstuk... Met illustraties van Georgien Overwater. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2002.

Haas weet van niks. Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2002. (Ik lees!)

Aapjes in de val. Met illustraties van Rick de Haas. Tilburg, Zwijsen, 2002. (Zoeklicht Vakantie)

Chatten! Met illustraties van Harmen van Straaten. Tilburg, Zwijsen, 2003. (Zoeklicht Geheim)

Pas op, vuur! Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2003. (Maan)

Help, een boekbespreking! Met illustraties van Georgien Overwater. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004.

Ik tem een beer. Met illustraties van Tineke Meirink. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Maantjes)

Ik leef nog! Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2004. (Het leven van: Marthe)

Hoofd, schouders, knie en teen. Verhalen, spelletjes en weetjes over je lijf. Met illustraties van Gertie Jaquet. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2004. (Leuk om te weten)

Met Marijn Olislagers, Help, een digitale camera! Met illustraties van Georgien Overwater. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2005.

[pagina 7]

Het regent, het regent. Verhalen, spelletjes en weetjes over het weer. Met illustraties van Gertie Jaquet. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2005. (Leuk om te weten)

Post voor een zeemeid. Met illustraties van Marijke van Veldhoven. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Maantjes)

Ga zelf! Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Bolleboos)

Een eiland met palmen. Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2005. (Raketjes)

De o van oma. Met illustraties van Ann de Bode. Tilburg, Zwijsen, 2006. (Zonnetjes)

Was ik maar..., over enge dieren. Met illustraties van Barbara de Wolf. Tilburg, Zwijsen, 2006. (Lees en weet. Enge dieren)

Rifka en Susan: friends 4ever. Met illustraties van Marolein Pottie. Tilburg, Zwijsen, 2006. (Bikkels)

Iene miene mutte. Verhalen, spelletjes en weetjes over beroepen. Met illustraties van Gertie Jaquet. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2006. (Leuk om te weten)

Kook het jaar rond: zelf lezen + zelf koken. Met illustraties van Eefje Kuijl en foto's van Marijn Olieslagers. Tilburg, Zwijsen, 2006.

Oppassen. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2006.

Worteltjestaart. Met illustraties van Gertie Jaquet. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007.

Weblog van een antiheld. Met illustraties van Hélène Jorna. Tilburg, Zwijsen, 2007. (Boekbende)

Haas is hip. Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg: Zwijsen, 2007. (Sterretjes)

Love u 2 much. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007.

De enige echt complete gids voor spreekbeurten, werkstukken en boekbesprekingen. Met illustraties van Georgien Overwater. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2007.

Dat gaat naar Den Bosch toe. Met illustraties van Gertie Jaquet. Tilburg, Zwijsen, 2008. (Bikkels)

Weblog van een Bijna-Brugger. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2008.

Kakkers in Goudkust. Met illustraties van Andrea Kruis. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2008. (Goudkust)

Een nieuw leven. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2008.

Goudkust in Spanje. Met illustraties van Andrea Kruis. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2009. (Goudkust)

Weblog van een bruggertje. Houten, Van Holkema & Warendorf, 2009.

Dit hol is te vol. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2009. (Leren Lezen met Mus en Muis)

Dat prikt. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2009. (Leren Lezen met Mus en Muis)

In de dierentuin. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2009. (Leren Lezen met Mus en Muis)

De nieuwe kleren van de keizer. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2010.

De wolf en de zeven geitjes. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2010.

Aladdin en de wonderlamp. Met illustraties van Sandra Klaassen. Vianen, The House of Books, 2010.

Over Annemarie Bon

Anita Wuestenberg, ‘Schiet eens op!’ In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-9-2001.

Herman Kakebeeke, ‘Aapjes in de val’. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-9-2002.

Jant van der Weg, [over Help, een spreekbeurt!]. In: Friesch Dagblad, datum onbekend.

Marjon Kok, [over Help, een spreekbeurt!]. In: Dagblad Tubantia, datum onbekend.

Anita Wuestenberg, ‘Chatten!’. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-11-2003.

[pagina 8]

Anita Wuestenberg, ‘Pas op, vuur!’. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-11-2003.

Herman Kakebeeke, ‘Help, een boekbespreking!’. In: De leeswelp, jaargang 10 (2004), nr. 6, blz. 226.

Sophia Geuze, [over Help, een boekbespreking!]. In: Nederlands Dagblad, datum onbekend.

Hilde Debacker, ‘Om te zoenen!’. In: De leeswelp, jaargang 10 (2004), nr. 9, blz. 365.

Lydia Herdies, ‘Hoofd, schouders, knie en teen’. In: De leeswelp, jaargang 10 (2004), nr. 9, blz. 342-343.

Jan van Coillie, ‘Het regent, het regent’. In: De leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 6, blz. 230.

Katrien Van Grimberge, ‘Het leven van’, realiteit of fictie? In: De Leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 6, blz. 236. [Over Ouders?!?]

Truusje Vrooland-Löb, [over Het regent, het regent]. In: Leesgoed, jaargang 32 (2005), nummer 8, blz. 352.

Wendy de Graaff, [over Help, een digitale camera!]. In: Leesgoed, jaargang 32 (2005), nummer 8, blz. 354.

Jürgen Peeters, ‘Help, een camera!’ In: De leeswelp, jaargang 11 (2005), nr. 9, blz. 350.

Sophia Geuze [over Oppassen]. In: Nederlands Dagblad, 13-4-2006.

Marleen Duijf, [over Oppassen]. In: Brabants Dagblad, 30-4-2006.

Jürgen Peeters, ‘Iene miene mutte’. In: De leeswelp, jaargang 12 (2006), nr. 4, blz. 136.

Chris Bulcaen, ‘Bikkels’. In: De leeswelp, jaargang 12 (2006), nr. 6, blz. 229. [Over Rifka en Susan]

Ger van Hoek, [over Love u 2 much]. In: Jeugdliteratuur in de praktijk, jaargang 12 (2007), nr. 4, blz. 23.

Elke Vande Velde, ‘Kakkers in goudkust’. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Sofie De Cocker, ‘Love u 2 much’. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Koen Sels, ‘Frank en Stijn lossen het op’. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2007.

Marieke van Twiffelert, Het kinderboek in een keurslijf; Schrijvers verfoeien avi-systeem om leesniveau te meten. In: NRC Handelsblad, 21-11-2008.

Marja Boonstra, ‘Liever een baby’. In: Leeuwarder Courant, 13-12-2008.

Herman Kakebeeke, ‘Groeten van Terschelling’. In: Leesideeën Off Line, 31-12-2008.

‘Leesplezier is belangrijker dan leesniveau’. In: Friesch Dagblad, 23-1-2009.

Mirjam Noorduijn, ‘Plopjes in de meisjesbuik’. In: De Groene Amsterdammer, 15-5-2009. [Over Een nieuw leven]

Anne Marie Baud, [over Dit hol is te vol]. In: Leesgoed, jaargang 36 (2009), nr. 3, blz. 138.

Websites

www.annemariebon.nl

www.unieboek.nl

www.leesplein.nl

84 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2010