Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Kirsten Boie

door Marianne Hermans

Kirsten Boie is geboren op 19 mei 1950 in Hamburg, waar ze ook opgroeide en naar school ging. Na haar studies Duits en Engels promoveerde ze in 1977 in de literatuurwetenschap met een proefschrift over het vroege proza van Bertolt Brecht. Van 1978 tot 1983 werkte ze in het voortgezet onderwijs. In 1983 adopteerde Boie een jongen, waarna ze stopte met werken. Twee jaar later adopteerde ze een meisje. In die periode begon ze met schrijven. In 1985 debuteerde ze met Paule ist ein Glücksgriff (Wat een bof dat we Paul kregen). Het boek kreeg in Duitsland direct veel aandacht en werd door de Duitse Academie voor Kinder- en Jeugdliteratuur gekozen tot Boek van de Maand. Het stond vier maal op de lijst van aanbevolen boeken in het literatuurtijdschrift voor kinderen Der bunte Hund. Ook in Nederland kreeg het positieve recensies. Hierna schreef Kirsten Boie nog een aantal boeken voor jonge kinderen, zoals Lieve stoute Jenny, waar een televisieserie van is gemaakt. Ze houdt zich ook bezig met leesbevordering voor jonge kinderen en geeft lezingen over kinderliteratuur.

Werk

Kirsten Boie wordt gezien als een van de belangrijkste hedendaagse Duitse auteurs van jeugdliteratuur. Zij heeft meer dan zeventig boeken geschreven, waarvan er ruim twintig in het Nederlands zijn vertaald. Haar werk loopt uiteen van voorleesverhalen voor jonge kinderen tot jeugdromans als Nu niet. Nooit niet. Veelal zijn het realistische verhalen over alledaagse gebeurtenissen in een gezin of over maatschappelijke en persoonlijke problemen.

Haar debuut Wat een bof dat we Paul kregen gaat over een echtpaar dat een zesjarig Surinaams jongetje uit een tehuis haalt en adopteert. Zij zijn daar zelf heel gelukkig mee, maar het is niet altijd makkelijk voor de geadopteerde Paul. Hij wordt soms gepest omdat hij anders is. Hij doet soms rare dingen, zoals weglopen van school. Het boek maakt adoptie bespreekbaar voor kinderen vanaf een jaar of zes.

Voor jonge kinderen heeft Boie veel verhalen geschreven met herkenbare situaties rond het gezin. De verhalen zijn over het algemeen vrolijk van toon. Lieve stoute Jenny is een bundel voorleesverhalen over de alledaagse belevenissen van de ondernemende kleuter Jenny en haar klei-

[pagina 2]

ne zusje Lisa. In Er woont een leeuw in huis heeft niemand tijd om met Jonas te spelen, behalve opa.

Kirsten Boie schreef een groot aantal boeken voor kinderen vanaf een jaar of zeven. King Kong Cavia gaat over een bijzondere cavia die Jeroen van zijn buurjongen heeft gekregen. Jeroens ouders willen geen huisdieren op de flat, maar ze laten zich vermurwen als ze zien hoeveel Jeroen om het beestje geeft. Dan gaat de familie op vakantie, King Kong moet thuisblijven. Dat vindt Jeroen heel erg en daarom neemt hij King Kong stiekem mee, tot woede van zijn vader. In het vervolg, King Kong de Circuscavia, wil Jeroen in het kindercircus niet met een geit maar met zijn eigen cavia optreden.

En toen kwam Jacob... is voor een iets oudere doelgroep, vanaf ongeveer negen jaar. Adoptie speelt hier op de achtergrond mee, maar is niet het centrale thema. Het boek belicht de eerste verliefdheid van de twaalfjarige geadopteerde Nelleke tegen de achtergrond van een rolwisseling in het gezin na de komst van baby Jacob. Moeder gaat uit werken en vader blijft thuis. Het huishouden gaat vanaf dat moment niet langer op rolletjes. Ook Nelleke zit het niet mee. Tijdens een voetbaltoernooi schiet ze de bal in eigen doel en daarmee maakt ze zich onsterfelijk belachelijk bij de jongen op wie ze verliefd is.

Begin jaren negentig verscheen een drietal boeken voor wat oudere kinderen, over problemen in het gezin. Mij vertellen ze nooit iets gaat over de elfjarige dochter van een depressieve moeder. Charlotte wordt door de volwassenen overal buiten gehouden, waardoor ze zich angstig en schuldig gaat voelen, alsof de ziekte van haar moeder Charlottes schuld is. De moeder van een vriendin vertelt haar eindelijk wat er precies met haar moeder aan de hand is. Ook in Het oploskind staat het gezin centraal. Hier draait alles om de hooggespannen verwachtingen ten aanzien van een zeer begaafde puber.

Wat voorbij is, is geweest laat de zelfzuchtige puber Lisa aan het woord via haar dagboek. Lisa lijkt zich enkel druk te maken om de vrienden van haar vorige school. Dat er intussen thuis een strijd woedt tussen Lisa's broer Theo en haar vader, gaat grotendeels langs haar heen. De vestiging van een asielzoekerscentrum in een wijk met dure huizen roept weerstand op onder de buurtbewoners. Ook Lisa's vader, die altijd politiek-correct was, verandert van mening als er ineens iets ‘in zijn achtertuin’ gebeurt. De actievoerende broer van Lisa komt daardoor lijnrecht tegenover zijn eigen vader te staan. Het relaas van Jasim, een jonge asielzoeker die alles achter heeft moeten laten om in een vreemd land een nieuw bestaan op te bouwen, vormt de keerzijde van dit verhaal. Jasim en Lisa treffen elkaar op het buurtfeest op het moment dat Jasim uit het asiel-

[pagina 3]

zoekerscentrum vertrekt, maar ze komen nergens werkelijk met elkaar in contact. Het boek is voornamelijk opgebouwd uit brieven en dagboekfragmenten van Lisa.

Ook de boeken die Kirsten Boie schreef voor jongeren worden gekenmerkt door een maatschappijkritische toon over actuele kwesties. Ze heeft geen kant-en-klare oplossingen voor de problemen die ze aansnijdt en laat het aan de lezer over zich een oordeel te vormen. Nu niet. Nooit niet beschrijft de uitzichtloze situatie van Niklas die van de ene op de andere dag geterroriseerd wordt door een nieuwe klasgenoot, Karl. Aanvankelijk gelooft niemand hem, zelfs zijn ouders niet, waardoor hij helemaal alleen komt te staan. Ook als zijn ouders de ernst van de situatie wel beseffen, staat hij nog machteloos omdat de politie niet kan en wil ingrijpen. De daders gaan daardoor vrijuit.

Marco doet tenminste iets stelt de dubbele en lafhartige houding ten aanzien van buitenlanders aan de kaak. Marco heeft brand gesticht in een huis met Turkse asielzoekers, waarbij twee kinderen om het leven zijn gekomen. Fictieve interviews geven een opeenvolging van de verschillende reacties op de aanslag. Duidelijk is dat het gevaar niet alleen schuilt in extreem-rechtse jongeren. De bewoners van het stadje hebben met hun uitspraken bijgedragen aan een klimaat waarin vreemdelingenhaat wordt getolereerd. Niemand gaat vrijuit: de burgemeester niet, die blijft ontkennen dat er racisme bestaat in zijn stadje. De volwassenen niet met hun gepraat over asielzoekers. De jongerenwerker niet die de racistische uitspraken van de jongens afdoet als stoerdoenerij. En ook de klassenleraar niet die juist te veel de nadruk legt op de gevolgen van het nationalisme en daarmee een averechts effect sorteert.

Lena

De serie over de achtjarige Lena gaat over het leven van Lena en haar vriendinnen, in het bijzonder de even oude Katrien. Lena is stinkend jaloers wanneer Katrien met een ander vriendinnetje speelt. Pech en geluk wisselen elkaar in vlot tempo af bij Lena. In Lena heeft een geluksbeugel mag ze een beugel, maar de lol is er gauw af wanneer ze die verliest in de ijssalon. Gelukkig is Katrien bereid mee te helpen zoeken en aan het eind van het verhaal heeft Lena er een vriendin bij. In Alleen maar voetbal zet Lena alles op alles om te kunnen voetballen, ook al mag ze van haar ouders niet meer trainen zolang haar cijfers voor rekenen laag blijven. Misschien is Lena op Lennart verhaalt hoe Lena gemakshalve besluit verliefd te worden op dezelfde jongen als haar beste vriendin. In Lena, superfan gaan Lena en Katrien met hun moeders naar een popconcert. Lena kampeert in de tuin beschrijft hoe Lena met haar vriendin-

[pagina 4]

nen Katrien en Ina een nacht in de tuin mag kamperen om de nieuwe tent te proberen. Het moet een spannende nacht worden met veel snoep en geklets, maar de buurjongens verstoren het festijn. Ina's konijn is weggelopen en de jongens gaan mee zoeken.

Waardering

De waardering voor het werk van Boie is overwegend positief. Met name over Wat een bof dat we Paul kregen zijn de recensenten bijzonder te spreken. Els de Jong-van Gurp noemt het boek ‘boeiend in de uitwerking van de gevoelens en twijfels van Paul’ (Nederlands Dagblad). Volgens W. Goeman-van Randen ‘verwoordt [het boek] de vragen die veel adoptiekinderen zich wel eens stellen’ en blijft het ‘volstrekt binnen de beleving en het bevattingsvermogen [-] van kinderen’ (Leeuwarder Courant).

Ook En toen kwam Jacob... kreeg overwegend positief commentaar. Gertie Evenuis heeft waardering voor de nuchtere toon en de onderkoelde

[pagina 5]

humor van Boie (Trouw). Aukje Holtrop heeft kritiek op de te idealistische voorstelling van zaken in het modelgezin (Vrij Nederland).

Ook de andere boeken van Boie kregen in Nederland vaak positieve recensies. Een uitzondering is Wat voorbij is, is geweest, dat nogal wisselend is ontvangen. Carolien Zilverberg vindt de constructie van het verhaal ‘buitengewoon geforceerd’ (NRC Handelsblad). Selma Niewold is van mening dat de schrijfster haar doel voorbijschiet (de Volkskrant). Alleen Primeur had een positieve recensie.

Niet alle boeken van Kirsten Boie zijn gerecenseerd. En toen kwam Jacob..., Het oploskind en Wat voorbij is, is geweest en de serie over Lena kregen de meeste aandacht.

Bibliografie

Niet in het Nederlands vertaalde boeken (selectie)

Opa steht auf rosa Shorts (1986), Alles total geheim (1990), Ein Tiger für Amerika (1991), Moppel wär gerne Romeo (1991), Ich ganz cool (1992), Eine wunderbare Liebe (1996), Mellin, die dem Drachen befiehlt (1997), Nee! sagte die Fee (2000), Wir Kinder aus dem Möwenweg (2000), Monis Jahr (2003), Geburtstag im Möwenweg (2003), Die Medlevinger (2004), Skogland (2005).

Vertaald in het Nederlands

Paule ist ein Glücksgriff (1985): Wat een bof dat we Paul kregen. Vertaald door Simone Kramer. Met illustraties van Jenny Dalenoord. Amsterdam, Ploegsma, 1986.

Mit Jakob wurde alles anders (1986): En toen kwam Jacob... Vertaald door Simone Kramer. Amsterdam, Ploegsma, 1987.

Jenny ist meistens schön friedlich (1988): Lieve stoute Jenny. Vertaald door Miek Dorrestein. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 1988.

Manchmal ist Jonas ein Löwe (1989): Er woont een leeuw in huis. Vertaald door Miek Dorrestein. Met illustraties van Gitte Spee. Amsterdam, Ploegsma, 1990.

Lisas Geschichte, Jasims Geschichte (1989): Wat voorbij is, is geweest. Vertaald door Els van Delden. Amsterdam, Ploegsma, 1992.

Mit Kindern redet ja keiner (1990): Mij vertellen ze nooit iets. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Gertie Jaquet. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

Das Ausgleichskind (1991): Het oploskind. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Gertie Jaquet. Amsterdam, Ploegsma, 1991.

Kein Tag für Juli (1992): Wat een dag voor Joeri! Vertaald door Marjo Keizer. Met illustraties van Jutta Bauer. Amsterdam, Ploegsma, 1992.

King-Kong, das Geheimschwein (1989): King Kong Cavia. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Alex de Wolf. Amsterdam, Ploegsma, 1990.

King-Kong, das Zirkusschwein (1992): King Kong de circus-cavia. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Alex de Wolf. Amsterdam, Ploegsma, 1993

Lena hat nur Fußball im Kopf (1993): Alleen maar voetbal. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 1995.

Erwachsene reden, Marco hat was getan (1994): Marco doet tenminste iets.... Vertaald door Els van Delden. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Vielleicht ist Lena in Lennart verliebt (1994): Misschien is Lena op Lennart. Vertaald door Els

[pagina 6]

van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Klar, daß Mama Ole / Anna lieber hat (1994): Mamma houdt veel meer van Paultje! / Mamma houdt veel meer van Anne! Vertaald door Ineke Ris. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Rotterdam, De Vries-Brouwers, 1995.

Ein Hund spricht doch nicht mit jedem (1996): Een hond praat niet met iedereen. Vertaald door door Els van Delden. Met illustraties van Camila Fialkowski. Amsterdam, Ploegsma, 1997.

Lena zeltet Samstag nacht (1996): Lena kampeert in de tuin. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 2002.

Lena findet Fan-Sein gut (1997): Lena, superfan. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 2003.

Lena möchte immer reiten (1998): Lena staat te trappelen. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Nicht Chicago. Nicht hier (1999): Nu niet. Nooit niet. Vertaald door Els van Delden. Amsterdam, Ploegsma, 2000.

Zum Glück hat Lena die Zahnspange vergessen (2000): Lena heeft een geluksbeugel. Vertaald door Els van Delden. Met illustraties van Silke Brix-Henker. Amsterdam, Ploegsma, 2001.

Over Kirsten Boie

W. Goeman-van Randen, Kinderbelevenissen, [over Wat een bof dat we Paul kregen]. In: Leeuwarder Courant, 16-3-1987.

Els de Jong-van Gurp, Wat een bof dat we Paul kregen. In: Nederlands Dagblad, 23-3-1987.

Gertie Evenhuis, Verliefd. In: Trouw, 13-5-1987. [Over En toen kwam Jacob...]

Muriel Boll, Verliefd zijn en dan uitgelachen worden. In: De Stem, 16-5-1987. [Over En toen kwam Jacob...]

Aukje Holtrop, Huishouden en verliefdheid. In: Vrij Nederland, 29-8-1987. [Over En toen kwam Jacob...]

[anoniem], Herkenbare gezinssituaties in kinderboek King Kong Cavia. In: Meppeler Courant, 10-10-1990.

Joyce Kammer, Moeder is depri. In: Haagsche Courant, 12-4-1991. [Over Mij vertellen ze nooit iets.]

[anoniem], [over King Kong Cavia]. In: Winschoter Courant, 11-5-1991.

Marleen Buwalda, [over Het oploskind]. In: Amersfoortse Courant, 5-11-1991.

Joyce Kammer, Zonder vingertje. In: Haagsche Courant, 6-12-1991. [Over Het oploskind.]

Carolien Zilverberg, Kinderboek: Cool. In: NRC Handelsblad, 29-5-1992. [Over Wat voorbij is, is geweest.]

Selma Niewold, Wat voorbij is, is geweest. In: de Volkskrant, 8-8-1992.

Els de Jong-van Gurp, Op zoek; jongerenromans. In: Nederlands Dagblad, 22-9-1992. [Over Wat voorbij is, is geweest.]

Judith Eiselin, Voetbalmanie. In: NRC Handelsblad, 26-5-1995. [Over Alleen maar voetbal.]

Mick Salet, Kort en Keihard. In: De Gelderlander, 22-9-2000. [Over Nu niet. Nooit niet.]

Karin van Camp, [over Misschien is Lena op Lennart]. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-11-2001.

Karin van Camp, [over Lena heeft een geluksbeugel]. In: Leesidee jeugdliteratuur, 1-3-2002.

Jeugdliterom

Verzamelde recensies en artikelen over Nederlandstalige jeugdliteratuur. De Jeugdliterom is te vinden in iedere openbare bibliotheek.

websites

www.ploegsma.nl

www.kirstenboie.de

74 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2007