Lexicon van de jeugdliteratuur

Greet Beukenkamp

door Ruud Kraaijeveld

Greet Beukenkamp is in 1939 in Haarlem geboren. Na de middelbare school volgde ze een opleiding tot onderwijzeres. Daarna studeerde ze psychologie aan de Gemeente Universiteit in Amsterdam. Ze werkt al jarenlang in deeltijd als onderwijzeres op een basisschool in Leersum.

Beukenkamp heeft altijd geschreven, maar zag dit meer als hobby dan als beroep. Toen ze een toneelstuk voor basisschoolleerlingen geschreven had en dit uitgegeven werd, was dat voor haar een stimulans aan een ‘echt’ boek te beginnen. Haar debuut Een lange reis op korte pootjes verscheen in 1992. Ontvoerd kreeg in 1994 van de Nederlandse Kinderjury een eervolle vermelding in de leeftijdsgroep dertien tot zestien jaar.

Werk

De boeken van Greet Beukenkamp zijn nogal uiteenlopend van karakter. Een lange reis op korte pootjes is bedoeld voor lezers vanaf een jaar of negen. Hoofdfiguur is de teckel Dinky. Het verhaal wordt in de hij-vorm vanuit zijn perspectief verteld. Zijn baas gaat verhuizen, maar dat begrijpt hij niet. Hij merkt dat er onrust in huis is en dat er andere dingen gebeuren dan gewoonlijk, dat maakt hem zenuwachtig. Als hij met mand en etensbak bij de buren gebracht wordt, raakt hij nog meer in de war. Het ‘vrouwtje’ zegt dat hij een paar dagen bij tante Els gaat logeren, voordat hij naar het nieuwe huis kan komen. Als Dinky de volgende dag ontdekt dat er andere mensen in zijn vertrouwde, wel erg lege huis rondlopen, besluit hij zijn baas en het vrouwtje te gaan zoeken. Dat is het begin van een lange, gevaarlijke en spannende tocht die uiteindelijk goed afloopt: Dinky wordt door zijn baas teruggevonden.

In dit vlot vertelde verhaal wisselen spannende, humoristische en ‘zielige’ gebeurtenissen elkaar af. Mede daardoor is het geschikt voor een brede groep lezers.

Nog in hetzelfde jaar verscheen Al het water van de zee, geschreven voor lezers vanaf ongeveer dertien jaar. Het thema van dit omvangrijke realistische boek is pesten en gepest worden. Het verhaal speelt op Terschelling tijdens een kampweek van een tweede klas van de middelbare school. De begaafde en kunstzinnige Ivo wordt al een tijd gepest, maar het getreiter bereikt in de kampweek een dramatisch dieptepunt.

De opbouw van het boek is ongewoon. De vierentwintig hoofdstukken zijn geschreven vanuit het perspectief van telkens een andere leerling, terwijl de verhaallijn doorloopt en steeds meer begint te boeien. Alleen aan het eind, wanneer het drama de ontknoping nadert, worden de perspectiefwisselingen wat vermoeiend. Beukenkamp is er redelijk in geslaagd zich in te leven in totaal verschillende personen, al blijven sommigen van hen steken in de rol van meeloper of stoere pestkop, waardoor hun gedrag behoorlijk voorspelbaar is.

Al het water van de zee is duidelijk geschreven met pedagogische bedoelingen, wat nog eens versterkt wordt door het ‘naschrift’. Daarin richt de schrijfster zich eerst tot de ‘gepesten en getreiterden’, daarna tot de pestkoppen en ten slotte tot de meelopers.

Ontvoerd vertelt van de zestienjarige Daphne die door drie ontvoerders in een kelder wordt opgesloten totdat haar vader een grote som losgeld heeft betaald. Het verhaal heeft de vorm van een dagboek waarin Daphne tijdens de drie weken dat de ontvoering duurt, noteert wat haar overkomt. Door de ik-vorm krijgt de lezer uitvoerig inzicht in de gedachten en gevoelens van Daphne, die niet altijd getuigen van diepgang. Angst is het overheersende gevoel, maar al gauw komt daar iets bij: Daphne wordt verliefd op David, de jonge ontvoerder die haar dagelijks eten brengt. Hij lijkt ook iets voor Daphne te voelen, troost haar op moeilijke momenten en beschermt haar tegen de agressieve en gewelddadige houding van de twee andere ontvoerders. Op het eind redt hij zelfs haar leven. De verwarring van Daphne komt duidelijk naar voren: enerzijds is ze verliefd op David, anderzijds is hij het die haar gevangen houdt. Ze wil zekerheid over zijn gevoelens maar krijgt die niet.

Er is niet alleen aandacht voor het spannende verhaalverloop met de gebruikelijke fases in een ontvoeringszaak, zoals mislukte ontsnappingspogingen, manieren om de aandacht van de buitenwereld te trekken en de angstaanjagende uren na het overhandigen van het losgeld. Daphne schrijft in haar ‘dagboek’

ook vaak over hoe haar leven tot dan toe verlopen is en hoe ze met haar medemensen is omgegaan. Het dagboek heeft niet alleen een rustgevende functie maar zet haar ook aan tot reflectie.

Ontvoerd heeft een happy-end. De laatste bladzijden schrijft Daphne als ze vrij is. Hierin brengt ze (te) nadrukkelijk onder woorden dat ze door de ontvoering een andere kijk op het leven heeft gekregen. Ook de relatie met haar ouders is plotseling ingrijpend veranderd.

Waardering

Het werk van Greet Beukenkamp is niet vaak besproken. De recensenten stellen zich meestal gereserveerd op. Didi Klijnsma-de Boer noemt Een lange reis met korte pootjes in de aanschafinformatie voor de bibliotheken ‘vlot leesbaar’ en ‘een aanwinst’. Al het water van de zee is volgens Max Verbeek ‘goed bedacht’ en ‘spannend’ maar hij heeft bezwaren tegen de vorm, die ‘versnippering’ in de hand werkt. De beschrijving van de personen ‘blijft steken in typetjes’ en wat zij denken en doen is daardoor ‘voorspelbaar’. Ook Marita Vermeulen meent dat ‘de auteur er niet in geslaagd is de verhaalfiguren levensecht te evoceren’. Zij acht de situatie in Al het water van de zee erg ‘extreem’ voorgesteld. Victor Frederiks vindt het ‘boodschapgehalte’ van het boek te hoog en de opmerkelijke vorm op het laatst storend.

Bibliografie

38 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1995