Lexicon van de jeugdliteratuur

Yngve Berger

door Noortje Geertsma-Van Gijs

Yngve Berger werd in 1934 geboren te Vänersborg, Zweden. Na zijn middelbare schooltijd werkte hij een jaar op een papierfabriek en vervolgens studeerde hij zes jaar aan de Konstfackskola in Stockholm. Daar specialiseerde hij zich in design en zilversmeden. In 1957 maakte hij een studiereis naar Mexico. Na zijn studie werkte hij onder andere enige tijd als zilversmid. Hiermee stopte hij vrij plotseling, toen hij voor zichzelf besefte slechts onnodige ‘prullaria’ te maken. Hij begon in Stockholm een studie pedagogiek. Vanaf 1963 geeft hij twee dagen per week les aan een kunstnijverheidschool.

Hoewel hij al sinds 1955 plannen had om schrijver te worden, en het ene manuscript na het andere schreef, publiceerde hij voor het eerst in 1974. Toen verscheen het eerste hoofdstuk van zijn debuutboek De zomer van de ijscotent in het progressief-marxistische blad Folket i Bild. Daarna schreef hij een vervolgverhaal voor een kleuterprogramma op de radio. In 1976 werd in Noorwegen een korte film gemaakt naar het eerste hoofdstuk van De zomer van de ijscotent. Het boek verscheen in 1977; de omslag werd door de schrijver zelf verzorgd.

Yngve Berger leeft alleen. Hij woont afwisselend in Stockholm en op een klein eilandje voor de Stockholmse kust.

Werk

Hoewel Yngve Berger zijn debuutboek De zomer van de ijscotent niet voor kinderen geschreven had, kwam het als een soort ‘kinderboek voor alle leeftijden’ op de markt. De recensenten waren zeer enthousiast over het boek, maar betwijfelden of het vanwege de vage doelgroep zijn weg naar de lezers zou vinden. Volgens hen had het beter als boek voor

volwassenen uit kunnen komen. Omdat de uitgever het hem vroeg, ging Yngve Berger door met schrijven. Hij had er, naar eigen zeggen, ‘toch de vaart inzitten’.

Hij schrijft vooral voor lezers vanaf 14 jaar, maar soms ook voor jongere kinderen. Liefde en vriendschap zijn thema's die in vrijwel al zijn boeken terugkomen. Door die liefde of vriendschap te ervaren, kunnen de hoofdpersonen het leven beter aan en durven ze zichzelf te zijn. De jongen en het meisje in De zomer van de ijscotent vinden troost in elkaars gezelschap wanneer ze zich allebei alleen voelen. In Dit is een overval ontstaat tussen Benny en Magda, het meisje dat hij gijzelt, in de loop van het verhaal een bijzondere band. Magda krijgt medelijden met Benny en wil hem helpen. Zij weet door zijn stoere gedrag heen te prikken.

Ake Brandt, de hoofdpersoon in Windstilte en het niet vertaalde Nödhamn (Noodhaven), heeft veel steun aan de vriendschap met zijn grootvader en hij beleeft de relatie met zijn vriendin Millan heel intens. Wanneer Millan in Nödhamn per ongeluk zwanger raakt, besluiten ze het kind te houden. Juist door de zwangerschap groeien ze nog dichter naar elkaar toe. Voor Frederik, de ongeneeslijk zieke kunstschilder in Distans (Afstand), is zijn vriendin een grote steun bij het aanvaardingsproces.

Er zijn Zweedse critici die Yngve Berger verwijten de liefdesrelaties van zijn hoofdpersonen te idealistisch voor te stellen; er is altijd overvloedig wederzijds begrip en ook op seksueel gebied gaat alles geweldig. Anderen vinden het juist goed dat pessimistische jongeren voorbeelden van warme, hechte relaties kunnen vinden in zijn boeken.

Yngve Berger schreef ook een aantal boekjes voor moeilijk lezenden, waarvan enkele voor oudere lezers met leesmoeilijkheden. In deze ‘makkelijk lezen’-boekjes komen de hoofdpersonen vaak in een moeilijke situatie terecht doordat een ander hen treitert of op een andere manier onder druk zet. Maar uiteindelijk blijkt die onderdrukker altijd veel menselijker dan werd gedacht en is er een oorzaak voor zijn gedrag. Het boekje Hördu Herbert! (Hé, Herbert!) is samen met schoolkinderen geschreven. Het eerste hoofdstuk werd op de schoolradio voorgelezen, waarna kinderen hun ideeën konden opsturen. Deze werden door Yngve Berger tot een verhaal bewerkt.

Yngve Berger slaagt er doorgaans goed in de gevoelens van jonge mensen te beschrijven. Met name wanneer ze heen en weer geslingerd worden in onzekere situaties of een onontkoombaar feit moeten aanvaarden, zoals doofheid (Windstilte en Nödhamn) of een ongeneeslijke ziekte (Distans). Maar ook minder ingrijpende problemen neemt hij serieus;

in Förändringen (De verandering) moet een 13-jarig meisje accepteren dat ze een beugel nodig heeft voor haar gebit, wat ze verschrikkelijk vindt. In alle gevallen weet Yngve Berger zich goed in te leven in zijn personen. Dat zijn overigens nooit zulke sterke figuren, maar eerder de wat zwakkeren, die zich gauw angstig en onzeker voelen.

Hij schrijft gevoelig en vaak poëtisch, met een licht filosofische ondertoon. Zijn sterkste kant is het bijna filmisch beschrijven van datgene wat hijzelf van dichtbij kent: de zee en de kust, zeilen en schilderen. Hieraan besteedt hij in verschillende boeken dan ook veel aandacht.

Van 1977 tot en met 1981 schreef hij in totaal tien boeken, maar daarna verscheen niets meer van zijn hand. Wat hier de oorzaak van is weet hij zelf niet precies. In ieder geval is het nooit zijn bedoeling geweest om kinderboekenschrijver te worden. Liever schrijft hij voor volwassenen. Bovendien ervaart hij schrijven als iets heel persoonlijks en hij weet niet of hij ooit nog zal publiceren.

Windstilte

Ake Brandt, 17 jaar, is aan één kant hardhorend en volgens de dokter kan die doofheid nog wel erger worden. Ake trekt zich dit erg aan en wordt nog onzekerder dan hij al is. Tussen hem en zijn ouders botert het niet zo, en op school is hij een eenling. Wel kan hij het goed vinden met zijn opa, die ook bijna doof is. Van hem krijgt hij een zeilboot cadeau. Aan het begin van de zomervakantie vraagt Ake in een opwelling Millan, een meisje uit zijn klas, mee voor een zeiltochtje. Het blijkt goed te klikken tussen hen tweeën. 's Avonds kunnen ze niet terug naar de haven, en die nacht vrijen ze met elkaar. Als Ake de volgende dag toevallig hoort dat Millan al een vriend heeft, stort zijn wereld in. De rest van de zomer brengt hij zeilend door, wat een goede afleiding is voor zijn gepieker. Toch kan hij Millan niet vergeten. Als hij een keer naar huis belt, hoort hij dat zijn opa plotseling is overleden. Dit is een grote klap voor hem. Maar bij thuiskomst is er een brief van Millan, die schrijft dat haar verkering uit is en dat ze erg naar Ake verlangt. Ze helpt hem om over het verlies van zijn opa heen te komen.

De zomer van de ijscotent

Een 16-jarig meisje heeft een vakantiebaantje in een ijscotent op het strand aan de Zweedse Westkust. Elke dag krijgt ze daar bezoek van een 7-jarig jongetje, met wie ze bevriend raakt. Beiden voelen zich eenzaam. Het meisje heeft een goed contact met haar ouders en ervaart hun bezorgdheid als verstikkend. Ze wacht verlangend op bericht van haar vriend en dagdroomt ondertussen over hem. Het jongetje woont met zijn moeder in een klein vakantiehuisje. Zij heeft

niet veel oog voor hem, omdat ze haar echtscheiding probeert te verwerken. Net als het meisje leeft ook het jongetje in een eigen fantasiewereld. Daarin is hij kapitein van een schip en het meisje zijn vrouw. In de duinen heeft hij een eigen speelplek, waar hij van afval allerlei bouwwerken maakt. Maar het liefst zit hij bij het meisje in de ijscotent. Als de vriend van het meisje tenslotte toch op komt dagen, is het jongetje eerst erg jaloers. Hij blijkt echter ook goed met de vriend overweg te kunnen. Maar als het meisje en haar vriend zich terugtrekken in de duinen, volgt hij hen en raakt in de war en wordt boos als hij hen ziet vrijen. Aan het eind van de zomer valt het zowel het jongetje als het meisje zwaar afscheid te moeten nemen.

Waardering

De Zweedse critici bewonderen vooral de wijze waarop Yngve Berger stemmingen en gevoelens kan beschrijven.

Zijn drie in het Nederlands uitgekomen boeken werden over het algemeen goed ontvangen. Vooral op zijn debuutboek De zomer van de ijscotent, dat hier pas in 1987 verscheen, werd positief gereageerd: ‘Een psychologisch goed doordachte jeugdroman... Het is simpel en ingehouden geschreven, met het oog voor details en aandacht voor het lijfelijke,’ schreef Bregje Boonstra in NRC-Handelsblad (8-1-'88).

Zijn boeken zijn ook vertaald in het Deens, Noors, Fins, Lets en Duits.

Bibliografie

19 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1989