Lexicon van de jeugdliteratuur

Marijn Backer

door Saskia van der Wiel

Marijn Backer is op 6 juni 1956 in Leiden geboren. Al heel vroeg vulde hij schriftjes met liedjes en verhalen. ‘Niet om schrijver te worden, maar om te schrijven. Het gaf me een gek gevoel van verlangen naar iets groots en moois.’ Maar het duurde lang voordat wat hij schreef, goed genoeg was om aan anderen te laten lezen. Toen hij gedichten in tijdschriften probeerde te publiceren, kreeg hij ze jarenlang retour. In 1991 verscheen zijn eerste dichtbundel voor volwassenen, Het oog van de veeboer, in 1996 gevolgd door een tweede bundel, Opdracht. In de tussentijd verschenen zijn eerste jeugdboeken.

Backer werkte elf jaar als verpleger in een ziekenhuis. Daarna ging hij studeren en werd hij docent Grieks en Latijn op een school in Bilthoven. Voor deze school schreef hij twee musicals: Alice in Wonderland (1994) en Geen reis om de wereld in 80 dagen (1995).

Zijn eerste boek voor kinderen Lieve engerd, de groetjes, dat hij samen met Inez van Eijk schreef, werd in 1993 bekroond met een Zilveren Griffel in de categorie non-fictie.

Werk

Lieve engerd, de groetjes: brievenboek voor kinderen (1992) vertelt alles over brieven en brieven schrijven. Het geeft tips over het schrijven van lastige brieven, bedankbrieven, afscheidsbrieven, afzegbrieven, je eerste brief; maar ook over bijzondere brieven als de spiekbrief, de smoesjesbrief, de gezongen brief of de puzzelbrief. De auteurs geven uitleg over soorten papier en taal (postzegeltaal en het morse-alfabet), maar ook over de geschiedenis van de brief en beroemde postbodes. Het is een warm pleidooi voor de brief boven moderne communicatiemiddelen als telefoon en fax.

Backers jeugdromans zijn realistisch en gaan veelal over jongeren uit gebroken gezinnen die met vallen en opstaan hun eigen weg moeten zoeken. Zijn hoofdpersonen zijn vaak gevoelig, introvert en tobberig. Ze kampen met onbegrip of te weinig aandacht van de volwassenen om hen heen. De vertelstijl is suggestief en beeldrijk. ‘Ik heb altijd een schriftje bij me. Als ik bijvoorbeeld op school loop, of in de trein zit en ik hoor een dialoog die me bevalt dan schrijf ik dat meteen op,’ vertelt Backer over zijn werkwijze.

In Thuis niet thuis (1994) vertelt de dertienjarige Frank over de verwarrende periode die volgt op de scheiding van zijn ouders. Hij loopt van huis weg, naar een Zeeuwse vissersplaats die hij kent van vakanties. Daar wordt hij de hulp van de palingvisser Jo. Het is een hard bestaan, vooral als Jo de netten van zijn aartsvijand gaat stropen. Frank wordt voor het eerst van zijn leven verliefd, nota bene op twee meisjes tegelijk, en weet daar niet goed raad mee. Er is niemand bij wie hij zijn hart kan luchten. Zijn moeder heeft haar handen vol aan zichzelf, zijn vader zit in Spanje met zijn nieuwe geliefde. Frank keert ziek naar huis terug waar zijn moeder de scheiding niet aan blijkt te kunnen. Als zij tegen een boom rijdt en overlijdt, gaat Frank met zijn vader in Friesland een nieuw leven opbouwen.

Ik hou waar ik van hou (1996) laat zien hoe een onafscheidelijke broer en zus elkaar door een echtscheiding uit het oog verliezen. Het verhaal wordt afwisselend verteld door de dromerige Chris (14) en de luidruchtige Heleen (15). Heleen blijft bij haar moeder wonen in Amersfoort, Chris kan zijn vader niet missen en gaat met hem mee naar Friesland. Hun ouders krijgen allebei een nieuwe relatie, terwijl Chris nieuwe vrienden maakt en Heleen stapelverliefd wordt op de veel oudere Louis. Chris krijgt door dat Heleen in de problemen zit als ze via de vriend van haar moeder in een Belgisch soldatencafé gaat werken. Chris haalt haar daar weg. Als ze weer samen in hetzelfde huis wonen, con-

cluderen ze dat ze allebei hun eigen weg zijn gegaan.

Dossier Wauter Both (1998) is een thriller geschreven in de vorm van een terugblik. Het begint met het politiedossier van Wauter Both. Daarin staat dat Wauter bij een steekpartij om het leven is gekomen. Deze opzet zorgt ervoor dat de lezer de slechte afloop van Wauters leven al kent. Daardoor is het boek te lezen als een verklaring van hoe Wauter tot crimineel gedrag heeft kunnen komen, en biedt een antwoord op vragen als ‘had hij andere keuzes kunnen maken?’, en ‘waar is het fout gegaan?’

Dossier Wauter Both

Wauter woont alleen met zijn moeder en heeft net als zijn vriend Hans een fascinatie voor misdaad. In de zomer voor de brugklas valt Wauter voor de mooie Maike die echter verkering neemt met Hans. Die brengt Wauter in contact met de stoere Camiel die de twee jongens ‘inhuurt’ voor het maken van dossiers van leraren. Als Hans een afspraak niet nakomt wordt hij door Camiel het ziekenhuis in geslagen. Wauter zweert Hans te wreken en gaat Camiel op het schoolplein met een mes te lijf. Dat wordt Wauter noodlottig.

In onderkoeld geschreven ‘dossierpunten’ is Wauters groeiende wanhoop, jaloezie, isolement en agressie neergezet, temidden van een omgeving die daar geen antwoord op heeft. Zijn wat zweverige moeder reageert machteloos. De populaire Hans doet egocentrisch en bot. De wispelturige Maike manipuleert hem met zijn slaafse verliefdheid. Als Wauter in contact komt met het ‘snelle geld’, kan hij de verleiding niet weerstaan. Het geeft hem een gevoel van macht. In de escalatie van gebeurtenissen is Emy, een kortstondige vriendin, het enige lichtpuntje. Bij haar ontspant Wauter en is hij in staat tot grapjes en tederheid.

Wauter komt naar voren als iemand die niet slecht of laf is, maar als een wantrouwige ongelukkige puber die niet in staat is de neerwaartse spiraal van de gebeurtenissen te keren. Hij heeft zijn uiterlijk niet mee, is zeer introvert en neemt niemand in vertrouwen. Dat hij iemand om hulp zou kunnen vragen, komt niet in zijn hoofd op. Hij heeft een hang naar risicovolle en louche praktijken.

Waardering

De jury die Lieve engerd, de groetjes bekroonde, vond het boek ‘buitengewoon origineel, [-] helder, duidelijk en geestig. Het bevat leuke wetenswaardigheden en is zo geschreven dat kinderen welhaast zin moeten krijgen om de pen ter hand te nemen.’

De jeugdromans werden wisselend ontvangen. Carolien Zilverberg noemt Backer in Thuis niet thuis ‘een impressionistisch verteller’ die in onderkoelde stijl veel weet te suggereren. Maar de stropersavonturen in het boek vindt ze mallotig. Lieke van Duin waardeert Dossier Wauter Both als een ‘boeiende, authentieke jeugdroman’, maar is niet te spreken over Ik hou waar ik van hou.

‘Backer heeft zijn verhaal zo vol gefrommeld met problemen, dat elke nuance doodgedrukt wordt. [-] Psychische ontwikkelingen gaan veel te snel en gevoelens worden niet uitgewerkt.’ NRC Handelsblad vindt het een pluspunt dat de personages zijn wie ze zijn, met tekortkomingen, buien, nukken en charmes, maar wijst Backers neiging tot mooischrijverij af als ‘iets te leuk op een volwassenen-over-kinderen manier’. Aukje Holtrop vindt dat het verhaal vol zit met ‘oninteressante drukte en onwaarschijnlijke ontmoetingen’ en had de interessante ‘eenling en loser’ Chris liever als enige echte hoofdpersoon van het boek gezien.

Dossier Wauter Both vonden de meeste critici psychologisch heel knap. ‘Backer laat geen emotie onberoerd. [-] Het boek maakt pijnlijk duidelijk hoe hard sommige scholieren moeten vechten voor een plaats in de groep.’ (Leeuwarder Courant).

Bibliografie

57 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 2001