Lexicon van de jeugdliteratuur

Leif Esper Andersen

door Jan de Zanger

Leif Esper Andersen werd in 1940 geboren in Borup bij Viborg in het hart van Jutland. Zijn vader was zo'n enthousiast voorstander van het Esperanto als wereldtaal, dat hij zijn zoon de voornamen Esper Anthon had willen geven; zijn moeder vond Leif Esper toch beter.

Leif Esper Andersen heeft zijn hele leven in Midden-Jutland gewoond. Hij studeerde aan de pedagogische academie in Skive, waar hij in 1962 zijn onderwijsbevoegdheid verwierf. Tot 1973 werkte hij als onderwijzer; in dat jaar werd hij afgekeurd, omdat hij leed aan astma, bronchitis en een zwak hart. Na een langdurig ziekbed is hij in het voorjaar van 1979 gestorven.

Behalve als auteur werkte Leif Esper Andersen als schilder en beeldhouwer; ondanks de korte periode waarin hij als auteur werkzaam kon zijn, heeft hij sinds 1972 ruim twintig boeken gepubliceerd, waarvan de meeste voor jonge lezers. Internationale bekendheid kreeg hij door zijn jeugdromans, die veel vertaald zijn, onder andere in het Japans en het Russisch. Eén van de vele literaire onderscheidingen die aan zijn werk zijn toegekend, was het opnemen van Heksenjacht op de erelijst van de International Board on Books for Young People (IBBY) in 1976.

Werk

Het proza van Leif Esper Andersen wordt gekenmerkt door twee dingen: een vast thema dat in al zijn boeken in een of andere vorm voorkomt, en een hantering van de taal die duidelijk de invloed vertoont van zijn werkzaamheid als schilder en beeldhouwer. Zijn beschrijvingen van landschappen, steden en personen zijn zodanig, dat de lezer ze niet alleen voor zich ziet, maar al lezend ook de stemming ondergaat die dat landschap, die stad bij de schrijver heeft opgeroepen. Voor de uitbeelding van zijn persona-

ges legt hij hen bovendien een ‘eigen taal’ in de mond, of dat nu de Kopenhaagse jongens zijn in Mijn vader is werkloos, of de jongens uit de Vikingtijd in Trael og fri (Slaaf en vrije).

Het thema, zowel in zijn boeken voor volwassenen als in die voor jongeren, is de vervolging door de samenleving van hen die anders zijn, waardoor de slachtoffers in een situatie geplaatst kunnen worden waarin ze gewelddadig reageren.

Boeken voor moeilijk lezende kinderen

De directe aanleiding om voor kinderen te schrijven, vond Leif Esper Andersen in een vijfde klas die hij als onderwijzer aan het lezen wilde krijgen. De leerlingen waren niet erg begaafd en juist voor deze groep lezers waren er geen geschikte boeken voorhanden. Hij schreef voor hen korte, boeiende boeken over Vikingen en indianen. Het werden er meer dan tien. De boekjes voldoen formeel aan de eisen die aan teksten voor moeilijke lezers gesteld worden: ze zijn spannend, kort, in een duidelijke letter gedrukt en rijk geïllustreerd, maar wat de inhoud betreft bieden ze meer dan we in dit genre gewoonlijk tegenkomen. Het zijn romans voor kinderen; de schrijver doet geen concessies aan zijn lezers wat de inhoud betreft, hij komt hen slechts tegemoet in zijn taalgebruik. In geconcentreerde vorm variëren ook deze boeken voor moeilijke lezers het hoofdthema van dit schrijversschap: het individu in conflict met de samenleving, geweld, onverdraagzaamheid en vooroordelen.

Jeugdboeken

Algemene erkenning als schrijver voor jongeren kreeg Leif Esper Andersen in 1973 met zijn jeugdroman Heksefeber (Heksenjacht), waarin de moeder van de hoofdpersoon en later ook de vriend bij wie hij zijn toevlucht gevonden heeft, door de bevolking van een middeleeuws dorp gedood worden, omdat zij over capaciteiten beschikken die hen in een uitzonderingspositie plaatsen.

In 1975 volgde Fremmed (Vreemdeling), het verhaal van de vijftienjarige zoon van een Joegoslavische gastarbeider, die zo door zijn Deense leeftijdgenoten getreiterd wordt dat hij een van hen doodt en daarna zelfmoord pleegt.

Hakkedrenge (Mijn vader is werkloos) is de jeugdroman uit 1976, waarin Leif Esper Andersen zijn hoofdpersoon Pelle laat vertellen hoe diens vader werkloos werd, zijn problemen probeerde te vergeten door pornoblaadjes en stripverhalen te lezen, later door thuis en in de kroeg te drinken, waarna een echtscheiding en een verhuizing van de moeder met haar twee zoons onvermijdelijk worden.

Posthuum verscheen in 1979 Trael og fri (Slaaf en vrije). Bij een overval op een Vikingnederzetting ontkomen de zoon van de hoofdman en een slaaf; de zoon van de hoofdman heeft aanvankelijk de neiging alleen maar bevelen uit te delen, maar het is de

slaaf die over de vaardigheden beschikt waardoor zij samen kunnen overleven.

Waardering in de Deense kritiek

Het boekenaanbod voor Deense kinderen en jongeren bestaat voor een sterk groeiend deel uit het werk van pedagogen, sociologen en psychologen, die hun jeugdige publiek willen beïnvloeden. De Deense kritiek heeft het werk van Leif Esper Andersen met open armen ontvangen, omdat hij niet debatteert, maar als kunstenaar een realistische schildering van feiten geeft zonder te moraliseren. Het verheugende daarbij is, aldus een aantal critici, dat hij juist door zijn authentiek kunstenaarschap de jonge lezer meer aan het denken zet dan de tekst van de leraar maatschappijleer, die een boodschap in een slecht verhaaltje verpakt heeft.

Bibliografie

4 Lexicon jeugdliteratuur
februari 1984