Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Vivien Alcock

door Deborah van der Vliet

Vivien Alcock is geboren in 1924, in Worthing, Engeland. Zij volgde een opleiding aan de Ruskin School of Drawing and Fine Arts en op het Camden Art Centre. In de Tweede Wereldoorlog werkte zij enige tijd als ambulance-chauffeur. In die functie ontmoette ze in België haar latere echtgenoot, de schrijver Leon Garfield.

Na de oorlog ging ze bij een reclamebureau werken. Toen zij een dochter kreeg en haar verhaaltjes ging vertellen, raakte Alcock geïnteresseerd in schrijven voor kinderen. Temeer daar haar man, net als een aantal bevriende schrijvers, al naam gemaakt had met het schrijven van kinder- en jeugdliteratuur. Toch verscheen haar eerste boek, The Haunting of Cassie Palmer, pas in 1980.

Alcock heeft ongeveer vijftien boeken geschreven, waarvan er slechts enkele in het Nederlands zijn vertaald. Reizigers in de nacht (1983) belandde op de Horn Book erelijst en is door de American Library Association uitgeroepen tot het opmerkelijkste boek van 1985. Dit laatste gebeurde in 1986 opnieuw met The Cuckoo Sister (1985). The Mysterious Mr. Ross (1987) kwam op de shortlist van de Observer Teenage Fiction Award.

Het vaakst bekroond is De monstertuin (1988). Dat kreeg de Voice of Youth Advocate Best Science Fiction/Fantasy Book Citation en werd door de American Library Association het opvallendst boek van het jaar 1988 genoemd. Het belandde op de shortlist voor de Smarties Prize en kreeg een aanbeveling voor de Carnegie Medal.

In Nederland zijn de boeken van Alcock niet bekroond.

Werk

Een van de interessantste periodes om over te schrijven vindt Alcock de tijd waarin het kind volwassen wordt en heen en weer geslingerd wordt tussen jeugd en volwassenheid;

[pagina 2]

net voorbij de puberteit of kort ervoor. Op dat moment kijkt het kind fris naar beide werelden, staat het er als een vreemde tegenover. ‘Soms wordt mij gevraagd wanneer ik voor volwassenen ga schrijven, alsof zo'n oud mens niet voor jongeren zou moeten schrijven. Dan zeg ik dat ik het spannend vind om terug te gaan naar de tijd dat de wereld nieuw voor me was. Ik zeg dan dat ik mezelf ontdoe van vooroordelen en stoffige opvattingen wanneer ik probeer te kijken door de ogen van een kind. Ik zie dan duidelijker.’

Een tweede voorkeur van Alcock ligt bij meisjes. Een typische Alcock-heldin is een dappere Einzelgänger, die om welke reden ook afgesneden is van haar familie. Ze zit in een moeilijke situatie die ze in haar eentje het hoofd moet bieden. Gedwongen om belangrijke beslissingen te nemen, wordt de hoofdpersoon een stuk volwassener.

Een ander deel van het werk van Alcock gaat over bovennatuurlijke zaken. Deze boeken zijn niet in het Nederlands vertaald.

Dief

De vader van Ellen wordt gearresteerd wegens het verduisteren van geld. Als gevolg hiervan valt het gezin uit elkaar. De jonge Italiaanse stiefmoeder gaat met haar baby terug naar Italië, de drie kinderen worden ‘verdeeld’ over de familie. Ellen blijft rondlopen met een groot geheim, want vlak voor hij werd weggevoerd, heeft haar vader haar een ontvangstbewijsje gegeven. Ellen gaat ervan uit dat de koffer vol gestolen geld zit en dus een bewijs is van de schuld van haar vader. Als oudste voelt ze zich verantwoordelijk voor het gezin en besluit ze de koffer te bewaren.

Ellen komt terecht bij een nicht van haar vader, die samenwoont met haar moeder en een pleegzoon. Weldra blijkt dat Ellens vader ook de moeder van die nicht heeft opgelicht. De pleegzoon weet dat en ontdekt al snel dat Ellen een koffer met geld bij zich heeft. Hij vindt dat zijn pleegmoeder er recht op heeft. Nu begint een kat-en-muisspel om de koffer. Intussen echter zijn Ellen en de pleegzoon ook aan elkaar gehecht geraakt. Uiteindelijk komen de volwassenen achter de geheimen

[pagina 3]

van de kinderen en wordt besloten in de koffer te kijken. Daar blijkt helemaal niet zoveel geld in te zitten als iedereen verwacht had. Samen besluiten ze dan het geld terug te geven aan de vader, zodat hij zijn slachtoffers voor een deel terug kan betalen. Ten slotte komt ook de Italiaanse stiefmoeder weer terug. Zij heeft geleerd het heft in eigen handen te nemen en gaat weer voor alle drie de kinderen zorgen. Door het verblijf bij haar familie heeft Ellen weer enig vertrouwen in de mensen gekregen.

Dief is een boek waarin de thema's van Alcock duidelijk naar voren komen: een meisje dat er alleen voor staat en zich verantwoordelijk voelt voor het hele gezin. Pas na heel lang met die problemen rondgelopen te hebben komt ze erachter dat ze niet echt alleen is, er zijn altijd mensen om je heen die om je geven.

De aanklacht tegen Anna Coman

Een zachtaardig meisje, Anna, gaat met haar oma in een andere stad wonen. Op haar nieuwe school wordt ze als vriendin opgeëist door Lindy, een meisje dat zo onaardig is tegen haar vriendinnen dat ze helemaal geen vriendinnen meer heeft. Als Anna verschijnt grijpt ze haar kans.

Lindy nodigt Anna uit bij een geheim genootschap te komen dat haar broer heeft opgericht. Anna wil dat wel en laat zich meeslepen door Lindy die erg jaloers is op haar broer omdat hij meer aandacht van hun (gehate) stiefvader krijgt dan zij.

De ontmoeting met het geheime genootschap verloopt niet zonder moeilijkheden. Naarmate er meer leden worden opgenomen, worden de toelatingsrituelen enger. De zwakkelingen worden gepest en moeten de ergste opdrachten uitvoeren. De magie van het genootschap zit in de maskers. Met maskers op worden zelfs de gewoonste kinderen afschrikwekkend. Als Anna opkomt voor een zwakke jongen, beledigt ze hiermee de ridder met het gele masker. Dat betekent dat ze berecht zal moeten worden. De berechting mondt uit in een vreselijke chaos en een onttroning van de ridders. Het genootschap spat uit elkaar als blijkt dat Lindy's broer verslaafd is aan drugs. Lindy haalt haar stiefvader erbij en dan blijkt hij toch niet zo vreselijk te zijn als ze altijd gedacht heeft. Hij zorgt dat Lindy's broer behandeld wordt. Intussen heeft Anna geleerd voor zichzelf en anderen op te komen. Daardoor gaat Lindy haar echt waarderen en wordt hun vriendschap wat echter.

Waardering

Opvallend aan het werk van Alcock is de uitgebreide karaktertekening. Dat wekt bij de critici verschillende reacties op. ‘Zeer uitvoerig wordt beschreven hoe de karakters van de (hoofd)personen in elkaar zitten, wat ze voelen, bedoelen en hoe ze reageren. Tja dat is wel knap gedaan hoor, maar daardoor loopt het verhaal

[pagina 4]

zo traag! Door alle beschrijvingen raakt ook de spanning te veel op de achtergrond, en dat maakt Dief helaas niet tot Alcocks beste boek.’ (Goos van Gorkum) ‘Opvallend in dit uitermate spannende, zelfs enge boek is de goede karaktertekening van Anna en in mindere mate die van haar vriendinnetje.’ (Joyce Kammer over De aanklacht tegen Anna Coman)

Een ander kritiekpunt zit in het feit dat Alcocks verhalen gebaseerd zijn op een idee dat zelden of nooit goed wordt uitgewerkt. ‘Alcock laat wel zien hoe dit soort “clubrituelen” tot excessen kunnen leiden, maar de thematiek is toch te mager om het tot het eind toe spannend te houden. Door allerlei zijlijntjes probeert de schrijfster de aandacht vast te houden - die juist daardoor verslapt. Enige beperking ware beter geweest.’ (Casper Markesteijn over De aanklacht tegen Anna Coman). ‘Een aantal emoties en situaties worden in aanzet heel goed geëvoceerd, maar gaandeweg oppervlakkiger uitgewerkt en zelfs losgelaten. [-] De dialogen kennen sterke momenten en zijn bijwijlen heel levendig en gelardeerd met fijne humor. Een onevenwichtig opgebouwd verhaal dat sterk begint, maar dan geleidelijk afzwakt naar een abrupt en onbevredigend slot.’ (Marita Vermeulen over Dief)

Daarnaast staan onverdeeld positieve reacties over de manier van vertellen: ‘Een vlot en raak verteld (en waarschijnlijk dus ook goed vertaald) verhaal, met de nodige karaktertekening, spanning en intrige en een mooi einde.’ (Herman Verschuren over Dief)

Bibliografie

Niet in het Nederlands vertaald

The Haunting of Cassie Palmer (1980), The Stonewalkers (1981), The Sylvia Game: A Novel of the Supernatural (1982), Ghostly Companions: A Feast of Chilling Tales (1984), The Cuckoo Sister (1985), The Mysterious Mr. Ross (1988), The Thing in the Woods (1989), Singer to the Sea God (1993), The Face at the Window (1994), The Wrecker (1994).

In het Nederlands vertaald

Travellers by Night (1983): Reizigers in de nacht. Vertaald door Martha Heesen. Baarn, De Fontein, 1990.

The Monster Garden (1988): De monstertuin. Vertaald door Thera Coppens. Baarn, De Fontein, 1989.

The Trial of Anna Cotman (1989): De aanklacht tegen Anna Coman. Vertaald door Huberte Vriesendorp. Baarn, De Fontein, 1994.

Kind of Thief (1992): Dief. Vertaald door Huberte Vriesendorp. Baarn, De Fontein, 1992.

Over Vivien Alcock

Amanda Smith, Of Ghosts and History. In: Publishers Weekly, 20-9-1988.

Children's Literature Review. Detroit, Gale Research Inc., 1992. Vol. 26, blz. 1-8.

Herman Verschuren, Goed gelezen voor lezers van 8-12 jaar. In: Leesgoed, jaargang 20 (1993), nr. 3, blz. 130-131.

Marita Vermeulen, Dief. In: Jeugdboekengids, jaargang 35 (1993), nr. 2, blz. 48-49.

Goos van Gorkum, Sfeervol avontuur in een magische wereld. In: Gooi en Eemlander, 18-3-1993.

Something about the author. Detroit, Gale Research Inc., 1994. Vol. 76, blz. 1-4.

Casper Markesteijn, Wurmen, gejeuk en clubrituelen. In: IJmuider Courant, 31-3-1994.

Joyce Kammer, Angst en macht. In: Haagse Courant, 1-4-1994.

Anita Silvey (editor), Children's books and their creators. Boston, Houghton Mifflin, 1995.

47 Lexicon jeugdliteratuur
juni 1998