Lexicon van de jeugdliteratuur

[pagina 1]

Rafael Ábalos

door Lien Fret

Rafael Ábalos is op 12 oktober 1956 geboren in Archidona, Andalusië (Spanje) als derde in een gezin met acht kinderen. Hij studeerde rechten aan de Universiteit van Granada en begon daarna aan een carrière als advocaat. Sinds 1984 woont hij in de Zuid-Spaanse badplaats Fuengurola. Ábalos doceert rechten aan de Universiteit van Málaga.

Als kind was hij al geboeid door avonturenromans van auteurs als Mark Twain, Rudyard Kipling, R.L. Stevenson en Edgar Allan Poe. Toen hij uiteindelijk zelf begon te schrijven, koos hij dan ook voor dit genre. In 2000 debuteerde Ábalos met een roman voor volwassenen. Een jaar later volgde een avonturenroman voor een jonger publiek. Zijn internationale doorbraak beleefde Ábalos in 2006 met de cross-overroman Grimpow, el camino invisible (Grimpow, het geheim der wijzen) waarvan meer dan 150.000 exemplaren zijn verkocht en die verscheen in meer dan vijfentwintig talen.

Werk

Centraal in de verhalen van Ábalos staat een mysterie dat het wetenschappelijk verklaarbare overstijgt. Daarin wijken de romans af van het traditionele historische of avonturengenre. Zo is Grimpow op het eerste gezicht een traditionele historische roman. Maar wanneer magie een vanzelfsprekend onderdeel blijkt uit de maken van de historische wereld die de auteur schetst, moeten de verwachtingen worden bijgesteld. Ábalos situeert deze jeugdroman in het veertiende-eeuwse Frankrijk. Het leven van de vijftienjarige Grimpow verandert voorgoed wanneer hij bij

[pagina 2]

het lijk van een onbekende ridder een steen vindt. Als hij de steen in zijn hand neemt, lost de ridder op in het niets en kan de zoektocht naar ‘het geheim der wijzen’ beginnen. Want de steen die Grimpow bij de ridder vond, is de Steen der Wijzen, ooit door de tempeliers naar Frankrijk gebracht.

Het vleugje fantasy dat aanwezig is in dit eerste deel, is ook te vinden in het vervolg, Grimpow, de stem uit het duister. In dat verhaal is een grote rol weggelegd voor Agnes Lebuy. Zij is als laatste uit het geslacht der erfheksen de rechtmatige hoeder van de Steen der Wijzen. Wanneer blijkt dat de ‘goede’ heks, die ondertussen Grimpows vertrouwen heeft gewonnen, een dubbelrol speelt, roept dat vragen op over de vanzelfsprekendheid van magie in deze roman. Want alle vreemde verschijnselen waarover verhaald wordt - heksen, kwelgeesten, relikwieën, wonderen, magische en vervloekte plaatsen - kunnen worden teruggevoerd op oude legendes. Als lezer kom je dan ook te weten dat Agnes' pact met de duivel bedrog is. De heks bezit echter wel een gave waarmee ze te allen tijde Grimpow en de begeerde Steen der Wijzen kan lokaliseren. Of er in deze historische roman ‘echte’ magie in het spel is, wordt zo in het midden gelaten.

In Het spel der oneindige raadselen belanden Nicholas en Beth via een raadsel in een spannend spel op het internet. In dit verhaal zorgt de virtuele werkelijkheid er voor dat onrealistische elementen een vanzelfsprekende plaats krijgen. Centraal staat een groep eenentwintigste-eeuwse wetenschappers die met succes hun hersenen transplanteren naar nieuwe lichamen. Het kwaadaardige brein achter deze ‘Gotische Club’ - een man met getransplanteerde hersenen - leidt vanuit zijn wassenbeeldenmuseum een groep duivelvereerders die denkt de wetenschap te kunnen tarten en over de aarde te kunnen heersen. Nicolas en Beth menen een onschuldig spelletje te spelen, maar raken door dat spel al snel verwikkeld in de gevaarlijke praktijken van deze duivelvereerders.

Ook in Het geheim van de gouden azen lopen werkelijkheid en fantasie in elkaar over. Zo is het aan het begin niet duidelijk wat realiteit is en wat bedenksels zijn van een groep gestoorde volwassenen. De hoofdpersonen, drie jonge stripfanaten, hebben zich verenigd in Het Gilde van de Stripwinkel. Zij komen in aanraking met vier volwassenen die zichzelf de Meesters noemen en zich bezighouden met rollenspelen. De Meesters roepen de hulp in van de kinderen, omdat een van hun leden, een befaamd striptekenaar, vermoord werd.

In Ábalos' romans zijn ouders zo goed als afwezig. Maar de jonge hoofdpersonen worden in hun zoektocht wel tot op zekere hoogte begeleid door een aantal volwas-

[pagina 3]

senen. Zo worden in Het geheim van de gouden azen de drie jonge hoofdpersonen in hun zoektocht begeleid door de Meesters, maar zij lijken het te moeten doen zonder ouders. Alleen Timothy heeft een ouder, de eigenaar van de stripwinkel. Ábalos' romans bieden de jonge personages, door middel van hun zoektocht naar de waarheid, de kans om langzaam maar zeker volwassen te worden.

Een aantal verhaalelementen en thema's duikt in verschillende romans op. Zo komt de tegenstelling tussen wetenschap en religie als thema voor in zowel Grimpow als Het spel der oneindige raadselen, beide verhalen over ‘de Steen der Wijzen’, die in het laatst vermelde boek ‘de Essentie van het Mysterie’ wordt genoemd. In Het spel der oneindige raadselen is het fanatieke genootschap van de Gotische Club er op uit de kracht van de wetenschap te vernietigen ten voordele van de religie. De zoektocht naar de Steen der Wijzen vindt hierin plaats in een virtuele wereld, al heeft het internetspel dat Nicolas en Beth spelen ook uitlopers in de realiteit. Daarnaast werkt Ábalos vaak met verschillende parallelle verhaallijnen, die elkaar in snel tempo afwisselen en pas aan het einde samenkomen. In Het spel der oneindige raadselen monden drie mysteries uit in één antwoord: de zoektocht naar de moordenaar van een groep begaafde wetenschappers van wie de hersenen verdwenen zijn, de deels virtuele zoektocht naar




de Steen der Wijzen, en de bezigheden van het geheime genootschap van duivelvereerders komen samen in een spannende slotscène.

Grimpow

Grimpow, het geheim der wijzen vertoont zowel qua vorm als inhoud overeenkomsten met Umberto Eco's bestseller De naam van de roos. Ábalos' roman is net als die van zijn Italiaanse evenknie een misdaadverhaal dat zich afspeelt in de Middeleeuwen en dat verschillende diepere lagen en literaire verwijzingen bevat. Op zijn zoektocht naar ‘het geheim der wijzen’ komt Grimpow in een

[pagina 4]

klooster waarin hij, net als William van Baskerville in De naam van de roos, het scriptorium bezoekt. Daar slaagt hij er dankzij de krachten van de Steen der Wijzen in, de door de kerk verboden geschriften uit de geheime bibliotheek te lezen. Wanneer vervolgens de abt van het klooster wordt vermoord, ligt een verdere vergelijking tussen beide verhalen voor de hand. Gaandeweg komt Grimpow meer te weten over de tempelridders, hun zoektocht naar Wijsheid, de Heilige Graal en de ‘lapis philosophorum’, de Steen der Alchemisten. Grimpow wordt in de loop van het verhaal minder wereldvreemd en slaagt er steeds beter in de ‘waarheid’ te onderscheiden. De ontknoping kan eveneens vergeleken worden met het slot van Eco's roman. William van Baskerville slaagt er in het mysterie van de abdijmoorden op de lossen door deductief te redenen en zich af te zetten tegen de middeleeuwse religieuze opvattingen. Als enige erfgenaam van de wijzen die door de eeuwen heen de Steen bezaten, handelt Grimpow vanuit een gelijkaardig vertrekpunt. De droom van de wijzen was namelijk de (religieuze) onwetendheid te vervangen door Wijsheid en aan de hand van de Steen de raadsels van de natuur en de kosmos op te lossen. Grimpow eindigt met Grimpows gedeeltelijke ontsluiering van het geheim der wijzen, een theoretische ontknoping die in sterk contrast staat met de vele praktische raadsels die Grimpow in de loop van de roman moest oplossen.

Waardering

Wat Grimpow, het geheim der wijzen betreft laten critici zich lovend uit over Ábalos' stijl. Diane Thoné prijst de manier waarop de auteur de Middeleeuwen ‘met veel zin voor detail’ heeft beschreven en Pol Van Damme noemt Ábalos' stijl ‘heel beeldend’. Lien Fret hekelt echter het sterke contrast tussen Ábalos' ‘mooie, haast poëtische beschrijvingen’ en ‘de nogal droge omschrijvingen van actiescènes die noch de spanning, noch de inleving ten goede komen’.

Verschillende recensenten zijn van mening dat Ábalos' romans, ondanks de omvang, spannend blijven. Hoewel het verhaal zich traag ontwikkelt, wordt het ‘nooit langdradig of saai’ (Van Damme) en houdt het de lezer in de ban (Thoné). Beide recensenten vinden bovendien dat Grimpow ‘ingenieus’ is opgebouwd. Over de structuur van Het spel der oneindige raadselen zijn ze minder lovend. Ook in die roman wordt de vaart volgens Thoné uit het ‘overigens wel spannende verhaal’ gehaald, dit keer door de ‘korte hoofdstukjes’. In verschillende recensies wordt de toegankelijkheid van Ábalos' boeken besproken. Zo prijst Thoné de manier waarop het geheim zich in Grimpow stukje bij beetje en met veel herhaling van de reeds ontrafelde stukken ontvouwt, zodat ook jonge lezers het

[pagina 5]

goed kunnen volgen. Ook het vervolg is volgens haar ‘zeer toegankelijk geschreven’. BJO spreekt met betrekking tot Grimpow van een ‘vol en rijk verhaal, dat vlot is geschreven, maar vanwege de omvang en de inhoud wel enige belezenheid en volharding vereist’.

Critici zijn niet onverdeeld positief over Ábalos' personages. Volgens Fret is identificatie met de titelheld uit Grimpow soms moeilijk. Verder is ze van mening dat de personages van Het spel der oneindige raadselen en hun onderlinge relatie(s) te oppervlakkig zijn uitgewerkt, waardoor hun avonturen niet kunnen boeien. De volwassen personages in dit verhaal hebben naar haar mening wél diepgang. Naar Trimborns oordeel is de karaktertekening van de vier hoofdpersonages van Het geheim van de gouden azen niet goed uitgewerkt. Ook Van Damme vindt dat de botsende karakters ‘niet helemaal overtuigend’ overkomen.

De romans van Ábalos bieden een mengeling van genres. Fret spreekt in haar recensie van Het spel der oneindige raadselen van ‘een geslaagde formule voor de spanning en intrige die een omvangrijke roman als deze nodig heeft’.

Bibliografie

Voor volwassenen

Bufo soñador en la galaxia de la tristeza (2000).

Niet vertaalde jeugdboeken

El visitante del laborinto (2001), Poliedrum. La canción del héroe (2010).

Kinder- en jeugdboeken

Grimpow, el camino invisible (2005): Grimpow, het geheim der wijzen. Vertaald door Johan Rijskamp. Baarn, De Fontein, 2006.

Kôt (2007): Het spel der oneindige raadselen. Vertaald door Johan Rijskamp. Baarn, De Fontein, 2008.

Grimpow y la bruja de la estirpe (2009): Grimpow, de stem uit het duister. Vertaald door Johan Rijskamp. Baarn, De Fontein, 2009.

Poliedrum (2009): Het geheim van de gouden azen. Vertaald door Johan Rijskamp. Baarn, De Fontein, 2010.

Over Rafael Ábalos

Lien Fret, Grimpow, of de kloof tussen boek en lezer. In: De Leeswelp, jaargang 12 (2006), nr. 6, blz. 245-246. [Over Grimpow, het geheim der wijzen]

Diane Thoné, [over Grimpow, het geheim der wijzen]. In: www.pluizer.be.

Pol Van Damme, [over Het spel der oneindige raadselen]. In: Pluizuit, december 2008.

Lien Fret, [over Het spel der oneindige raadselen]. In: De Leeswelp, jaargang 15 (2009), nr. 1, blz. 32-33.

Diane Thoné, [over Het spel der oneindige raadselen]. In: www.pluizer.be.

Pol Van Damme, [over Grimpow, de stem uit het duister]. In: Pluizuit, december 2009.

Lien Fret, [over Grimpow, de stem uit het duister]. In: De Leeswelp, jaargang 16 (2010), nr. 2, blz. 66-67.

Diane Thoné, [over Grimpow, de stem uit het duister]. In: www.pluizer.be.

Lien Fret, [over Het geheim van de gouden azen].

[pagina 6]

In: De Leeswelp, jaargang 16 (2010), nr. 8, blz. 308.

Pol Van Damme, [over Het geheim van de gouden azen]. In: Pluizuit, oktober 2010.

Ilse Trimborn, [over Het geheim van de gouden azen]. In: www.pluizer.be.

Websites

www.boekenjeugdgids.nl

www.leesplein.nl

www.pluizer.be

www.pluizuit.be

89 Lexicon jeugdliteratuur
juni 2012