Van anarchist tot monarchist

[p. 101]

Hoofdstuk X

Het in Londen bijeen te komen Internationale Socialistische Congres van 1896, was, op dit moment, in vóórbereiding, en de delegatie der z.g.n. Vrije Socialisten, aanhangers van Domela Nieuwenhuis, stelde mij voor, haar in de hoedanigheid van tolk, of, beter gezegd, als ‘samenvatter’ der in het fransch, het duitsch en het engelsch te houden redevoeringen en referaten te vergezellen, tegen vergoeding van reis- en-verblijfkosten. Ik nam dit aan en vertrok een paar dagen vóór de opening van het Congres naar Londen, dat mij dezen keer, nu ik er vrijwillig en voor een korte poos maar vertoefde, heel wat minder hatelijk voorkwam dan kort geleden nog, gedurende mijn gedwòngen oponthoud aan de lachende oevers van de Theems.

Met Domela Nieuwenhuis logeerde ik, in ik weet niet meer welken suburb, bij Hunter Watts, een engelsch socialist met ruime begrippen. Wij togen elken morgen naar het Congres, dat in een van de grootste londensche vergaderzalen werd gehouden en waar ik, den tweeden keer dat ik daar binnenkwam - de éérste maal had ik onopgemerkt mijn plaats aan de Perstafel ingenomen - met een oorverdoovend gebalk van ‘Figaro! Figaro!.... Heraus!.... Heraus!’ begroet en door een dreigenden drom van schuimbekkende vaterländische Genossen, waaronder de oude Liebknecht, omstuwd werd. Luidruchtige en hartstochtelijke uiting van wrok, vier jaar na dato, over het artikel in de Figaro^*) waarin ik mij, zonder boosaardigheid, vroolijk had gemaakt over den fetischistischen afgodsdienst der Partei.

*) Zie ‘In Opstand’, pag. 207.

[p. 102]

Was het mijn oude vriend Genosse Doktor Paul Lindemann, alias ‘H.G.’, die mij aan zijn kameraadjes had gewezen? Of had ik dit onhartelijk bedoelde maar mij vleiende en amuseerende blijk van aandacht - het ìs vleiend voor een polemist te merken, dat hij zich niet voor niemendàl heeft uitgesloofd! - te danken aan de delegatie der rechtzinnige, hollandsche Sociaaldemocratische Partij, ontstemd door het artikel: ‘Een Document’, dat ik, kort voor het Congres, in Nieuwenhuis' Recht voor Allen had geschreven? Ik weet het niet! Wat hiervan zij, de storm luwde al gauw en het lukte den aanstokers van het kabaaltje nièt mij te weren op de zittingen van het Congres, waarvan ik de geheime voorbereiding in de bedoelde, hier volgende persiflage had blootgelegd.

Een document
(Geheim)

Waarde Medeburger!
In antwoord op uw brief van 15 juni j.l. deelt het organisatie-comité van het internationale congres van Londen u mede, dat het de doeltreffendste maatregelen heeft genomen om de internationale, officieele Sociaal-democratie de overwinning te verzekeren op het aanstaande congres.
Ik durf zeggen dat deze overwinning een schitterende, een overweldigende en een beslissende zal zijn.
Van Londen begint de victorie! De H.H. Directeuren onzer Partij hebben besloten op het aanstaande congres eens en vooral af te rekenen met anarchisten, communisten, z.g.n. revolutionnaire socialisten en dergelijk tuig. Zij zullen met één slag worden vernietigd om niet weer van zich te doen hooren.
Ziehier het door de H.H. hoofdlieden onzer Partij vastgestelde plan.
(Met de u eigen sociaal-democratische scherpzinnigheid zult gij, na kennisneming daarvan, onmiddellijk begrijpen dat geheimhouding gewenscht, ja, noodzakelijk is. Het welslagen van ons plan hangt er van af.)
Zooals gij weet wordt er op onze congressen gestemd naar nationaliteiten. Elke vertegenwoordigde natie, groot of klein, brengt één stem uit. Bosnië en

[p. 103]

Malta leggen, voor den oningewijde, even veel gewicht in de schaal als Engeland en Frankrijk. Maar wij, die wèl ingewijd zijn en ons verheugen in het vertrouwen onzer aanvoerders, wij weten wie's gemacht wird.
Te Parijs, te Brussel en te Zurich hadden wij reeds, met betrekkelijk geringe geldelijke opofferingen, een stelletje ‘nationaliteiten’ bijeengescharreld, die door dik en dun met ons meestemden.
‘Een student wil óók wel eens een lolletje hebben!’ dachten, zeer menschkundiglijk, onze leiders. En uitgaand van deze stelling wierven zij, tegen vergoeding van reis- en verblijfkosten en één franc zakgeld daags, eenige berooide en uitheemsche jongelingen, die zich vermaakten met studeeren, aan, om bij onze congressen op te treden als even zoovele nationaliteiten.
Zoo hadden wij reeds een student in het Servisch staatsrecht; een dito in de Bulgaarsche heel-en-verloskunde; een dito in het doorrooken van Rumeenschmeerschuimen tabakspijpen. Allen flinke jongens, die hun paar francs eerlijk verdienden en op een aangename wijze een gedeelte der vacantie doorbrachten. Zij stemden goed.... en met réden: wij betaalden pas nà afloop van het congres.
Zooals gij ziet stelden de H.H. Bevelhebbers onzer Partij zich, tot hiertoe, tevreden, ter verkrijging van een imposante meerderheid, met jeugdige Balkanschiereilanders. Onze vijanden echter hebben dezen ‘truc’ - zooals zij het noemen - in de gaten gekregen, en wij hebben er dus iets anders op moeten vinden.
Ziehier de pas vastgestelde lijst der nieuwe sociaaldemocratische vereenigingen, die op het internationale congres van Londen vertegenwoordigd zullen zijn, en waarvoor de mandaten, behoorlijk afgestempeld en geregistreerd, reeds zijn uitgereikt aan haar respectieve afgevaardigden:

1e.	- De sociaal-democratische Boeren (vangers-)-vereeniging: ‘Let 's have another one!’, van Tristan d'Acunha. - Afgevaardigde burger Edward Aveling.

[p. 104]

2e.	- De sociaal-democratische Palingtrekkersclub: ‘Plan-plan sadjah!’ van Batoe-Gadjah (Zuid-oostkust Sumatra). - Afgevaardigde burger Milan Obrenovitsch, vroeger te Belgrado, thans te Parijs. (Dezen hebben wij voor een koopje: vijfduizend francs speelschuld, die wìj betaalden. Het zal de propaganda voor onze schoone beginselen zeer ten goede komen dat deze vorst, na alle ballet-danseressen der parijsche Opera in zijn armen te hebben gesloten, eindelijk het socialisme heeft omhelsd.)
3e.	- De sociaal-parlementaire Boegsprietloopersvereeniging: ‘Houd je taai!’ van Reikiavik. - Afgevaardigde burger Olaf Troelstra (vóór zijn IJslandsch mandaat: Pieter Jelles), van Beetsterzwaag.
4e.	- De Zuid-Amerikaansch-Poolsch-Koreaansch-Kola-en-Kaninsch-Andorraansche sociaal-democratische Kangoeroefokkersvereeniging: ‘De Anarchistenvreters’ van Coolgardie (Australië). - Afgevaardigde burger Gregor Plechanof, vroeger te Saratow (Rusland), thans te Lugano (Zwitserland).
5e.	- De Fransch-Russische, sociaal-democratisch-internationale patriottengroep: ‘Leve de Knoet!’, van Haïti. - Afgevaardigde burger Prosper Ferrero, burgemeester van Toulon.
6e.	- De sociaal-democratische vereeniging: ‘De rookende Kiezer’ van Timboctoe. - Afgevaardigde burger Pablo Lafargue, van Cuba.
7e.	- De sociaal-democratische vereeniging: ‘De edelmoedige Paedadogen’ van Bangkok (Siam). - Afgevaardigde burger Jan Gerhard, van Amsterdam. (Burger G. is een van onze beste krachten. Door zijn talrijke reizen in vele landen van Europa, kwam hij op de hoogte van een menigte bizonderheden van groot belang voor onze Partij.)
8e.	- De sociaal-parlementaire propagandaclub: ‘Het Vloekblad’ ^*), van Shiraz (Perzië). - Afgevaardigde burger J.H. Schaper, van de Surhuisterveensche Heide.

*) Zóó: ‘vloekbladen’, vertaalde de philoloog Schaper eens het duitsche woord Flugblätter.

[p. 105]

9e.	- De sociaal-democratische kiesvereeniging: ‘De Leuke Mandaathengelaars’ van Upernivik (Groenland). - Afgevaardigde burger W.H. Vliegen, van Maastricht.
10e.	- De sociaal-democratische verontreinigingsonderneming: ‘De Mestvlieg’, handelend onder de zinspreuk: ‘Laat je niet snàppen!’, van Tehuantepec (Mexico). - Afgevaardigde burger Paul Lindemann, vroeger te Bochum, thans te Londen (30 Hugo Road, Tufnell Park, N.W.).
11e.	- De sociaal-democratische studentenclub: ‘De Dorstige Baliekluivers van den Kiliman-Dzjaroe’ (Oost-Afrika). - Afgevaardigde burger Zévaès, student in de collectivistische beroepswelsprekendheid, te Parijs.
12e.	- De sociaal-democratische, wederkeerige Begrafenisonderneming: ‘Ieder zijn Beurt!’, delvend onder de leuze: ‘Een mensch zijn lùst is een mensch zijn léven!’, van Betsiboka (Madagascar). - Afgevaardigde burger Michel Trapp, uit Pommeren, thans te Parijs woonachtig.
13e.	- De sociaal-democratische Debatingclub: ‘De Trekpleister’ van Kaap-Hoorn. - (Voor dit mandaat is de afgevaardigde nog niet benoemd. Waarschijnlijk burger Meyer, of Mayer, of Schultze, of Müller, of Kratzke, of Fatzke, of Michel, of Schmitt, of Schmidt, of Strapatsky, of Speckmann, of Dreckmann.)

Gij ziet dat er geen redenen bestaan tot ongerustheid. Behalve het Vaterland en België, kunnen wij nog rekenen op dertien nationaliteiten, die zonder aarzelen met ons mee zullen stemmen.
Verder hebben wij nog, met niet geringe kosten, een negental kleurlingen van de sterkst-uiteenloopende nuancen - van inktzwart tot lichtgeel - uit hun respectieve landen laten overkomen. De kerels verstaan geen woord Fransch, Duitsch of Engelsch, of wèlke europeesche taal ook. Zij hebben vóór of tégen te stemmen, d.w.z. hun linker- of hun rèchterhand op te steken, al naar gelang burger Liebknecht zijn linker- of zijn rèchter-oor beweegt.

[p. 106]

Het organisatie-comité draagt u op er voor te waken, dat deze onze gekleurde broeders ‘richtig’ stemmen. Eén verkeerde handbeweging, en de heele boel ligt in de war.
De negen donkere Genossen zullen vóór de opening van het congres aan uwe hoede worden toevertrouwd. Het comité beveelt u aan ten zeerste zorg te dragen dat nièmand, wiè het ook zij, met de gekleurde afgevaardigden spreekt, of hen aanraakt met natte vingers, dito zakdoeken of sponzen. Verder is het u strengelijk verboden met hen in den regen te loopen.
Met sociaal-democratischen groet,
Namens het Comité van Organisatie
(Handteekening onleesbaar.)

* _* *

Als ik dit paskwil nà het Congres in plaats van daar vóór had geschreven, dan zou het, mutatis mutandis, de ‘cuisine’ der organisatie en de verbijsterende sans-gêne, door de vroede vaderen der Sozialdemokratie aan den dag gelegd, niet ànders noch met grooter hoewel caricaturale getrouwheid gepersifleerd kunnen hebben. Noch op een minder goed-gehumeurden toon! Want ik, die ideologisch gesproken, met géén der vertegenwoordigde partijen, onder-partijen en fracties ièts had uit te staan, en voor wien het hier opgevoerde pseudo-internationalistische, in fèite panbismarxistische spektakel-stuk met de in Berlijn doorgestoken kaarten niets anders dan een vertóóning was, ik vermaakte mij kostelijk de zeven of acht dagen dat deze ‘solennelles assises du prolétariat universel’ duurden.

Wat had ik, om iets te noemen, comischers kunnen bedenken, fantaiseeren, dan het optreden van Hyndman, het opperhoofd der officieele engelsche Social-Democracy, die, wanneer hij een zitting presideerde, de woordvoerders der kettersche fracties, als zij te-nauwernood den mond hadden open gedaan, in de rede viel en afmaakte met een stentoriaansch: ‘You are an Anarchist, sir!.... I rule you out of order!’ Excommuniceerend signaal waarop dan, na een hoorbaar knipoogje van Eleonora Marx aan het adres der officieele duitsche broederen en een wistful little twinkle in den, van old scotch wazigen blik van haar heer

[p. 107]

gemaal, Edward Aveling Esq., in de richting van de britsche brethern, de zaal wel een halve minuut lang dreunde van het ‘Sehr richtig!’ en het ‘Hear! hear!’, en de in het ei gesmoorde, in de bloem geknakte dwarsdrijver op staanden voet van de tribune werd geschoven, of gegóóid.

Niet minder vermakelijk was het Eleonora Marx, bovengenoemd, na een redevoering of een protest van den een of anderen heterodoxen, franschen, engelschen, italiaanschen of nederlandschen gedelegeerde, alleen het òngevaarlijk geachte deel van deze ontboezeming in de Muttersprache te hooren vertalen, met de finale: ‘Das Ubrige braucht Ihr nicht zu wissen!’ Een onbeschaamdheid die door nièt-Duitschers als zoodanig zou zijn beschoùwd, maar die aan heel de officieele, vaterländische delegatie, op een door Liebknecht gegeven sein, een geloei van instemming ontlokte.

De oude Liebknecht! Hij zat aan de Perstafel, een paar plaatsen van mij àf, en van zijn werk opziend keek hij mij, van tijd tot tijd, onhartelijk aan. Hij had het voorkomen van een pessimistischen kostschoolhouder en hij zag voortdurend zùùr, in tegenstelling met zijn vriend Bebel, die een aardig, geestig gezicht had en mij goedlachs leek, een hoedanigheid die ik bij volksmenners altijd heb geapprecieerd als iets mènschelijks.

Onder de incidenten en incidentjes van het Congres, of daar-om-heen, was er één waarvan de herinnering mij nòg vroolijk stemt: de berisping, door den van woede brieschenden Liebknecht coram populo toegediend aan een der duitsche gedelegeerden van zijn eigen kuddeke - de man heette, geloof ik, Ullrich - die het gewaagd had zich gedurende een pauze met mij te onderhouden.... ‘Mit diesem Menschen, mit diesem Verleumder unserer Partei geben Sie sich öffentlich ab, kompromittieren Sie sich?.... Pfui!’ De vertegenwoordiger van het duitsche Volk in den Reichstag, en ook, naar ik meen mij te herinneren, in den saksischen Landtag, keek, als een berispte schooljongen, bedrukt voor zich uit en stamelde iets van: ‘....nicht gewusst ....mir Nichts dabei gedacht ....bedauere ausserordentlich!’