Van anarchist tot monarchist

[p. 95]

Tweede boek
...waar eens mijn wiegje stond

Naar het vaderland - Summiere inrichting - Een goedgeloovig burgemeester - Uitstapje naar .... Londen! - Het Internationale Socialistische Congres - ‘I rule you out of order, sir!’ - ‘Das Uebrige braucht Ihr nicht zu wissen!’ - Liebknecht is boos op mij - Aan den haak geslagen - Per rouwkoets naar het parket - Kennismaking met een tuchthuis-Purgon - ‘Ik zal je g.v.d.....!’ - Zakkiesplakker - Catechiseermeester-en-polyglot - Wéér een proces! - Het eind van een hydrotherapeut - Verblijf in de Residentie - ‘De Paradox’ - Onder het oog van Pio Nono - Bezoek van een maecenas - Visite van een inbreker - Ik ben een ‘sale bourgeois, tu saye!’ - Terugkeer naar Parijs.

[p. 97]

Hoofdstuk IX

Het was geloof ik im wunderschönen Monat Mai van het jaar Onzes Heeren 1896, dat wij per Batavier - de goedkoopste reisgelegenheid - van Londen naar Rotterdam stevenden.

Van paspoorten was op dit voorwereldlijke tijdstip geen sprake en wij konden ongehinderd van boord gaan aan de Boompjes, niet ver van de historische plek waar ik, een jaar of zestien vroeger, van het goede barkschip Belvedere was gedrost, met nalating van een troosteloozen kok.

Den avond van dienzelfden dag, na een visite aan mijn tante Stella en mijn oom, haar gemaal, aan wie ik mijn vrouw voorstelde en die ons, in weerwil van hun vrees voor een inval van de maréchaussée, heel lief ontvingen, vertrokken wij naar Amsterdam, waar wij bij de familie Domela Nieuwenhuis een paar dagen bleven uitblazen van de londensche ballingschap.

[p. 98]

Aangezien ik nooit in Amsterdam had gewoond en niemand mij daar dus kende, besloten wij het anker uit te werpen in den onmiddellijken omtrek van de aloude hoofdstad des Rijks. Na wat zoeken vonden wij een geschikte en niet te dure bovenwoning in Watergraafsmeer, een paar honderd meter van de Ringvaart en onder den rook van het Gemeentehuis, waar ik, kort na onze installatie, een half-officieel, half-officieus bezoek ging afleggen bij den burgemeester.

Ik had namelijk op een morgen een ‘Waarschuwing’ ontvangen, waarin de heer Batut - dit was de naam, mijn vrouws naam, waaronder ik gehuurd had - in dringende bewoordingen werd uitgenoodigd het daarbij gevoegde billet-van-aangifte in te vullen: naam, voornamen, datum en plaats van geboorte, laatste woonplaats enz., op straffe, in geval van nalatigheid, van item zooveel gulden boete of gevangenisstraf van item zooveel dagen.

Wat te doen? Hoe het billet invullen? Met mijn authentieken naam? Geen denken aan! Met dien van mijn vrouw alleen? Dat zal niet gaan, waar wij hier immers met ons tweeën wonen en ik als huurder ben opgetreden.

Mijn perplexiteit duurt niet lang, kàn niet lang duren. Ik stap naar het Gemeentehuis, vraag den burgemeester te spreken en word bij hem binnen gelaten. Hij vraagt naar mijn begeeren. Maar hij is niet alléén! Daar zit nòg iemand, de secretaris denk ik, aan een tafel te schrijven, en het onderhoud dat ik met het geëerbiedigde hoofd der Gemeente wensch te hebben, is, zeg ik, van vertrouwelijken aard. Hij trekt, een beetje verwonderd, de wenkbrauwen op, maar hij verzoekt toch den ander ons een oogenblik alléén te laten.

Ik vertel hem nu, na eerst een beroep te hebben gedaan op zijn gevoel van eer en op zijn discretie van ‘gestudeerd man’ - ik weet niet of hij dat ìs maar ik denk dat de onderstelling, als een zékerheid geuit, hem pleizier zal doen - ik debiteer hem mijn fabeltje: ik heet Cornelissen (de eerste naam die mij invalt!), heb mijn wettig domiciel in Amsterdam waar ik ingeschreven sta, en de feitelijke bewoonster van het logies hier in Watergraafsmeer, waarvan ik, in nààm, de huurder ben, is een Française, mademoiselle Batut, mijn verloofde met wie ik ga trouwen zoo-

[p. 99]

dra zij de toestemming van haar ouders, ‘dienaren van den Mammon, meneer de burgemeester....! u weet hoe zulke menschen zìjn!’.... niet meer noodig zal hebben en over haar fortuin zal kunnen beschikken. Een questie van een paar maanden nog! En nu is mijn verzoek aan hèm, burgemeester en hoofd van den Burgerlijken Stand der gemeente Watergraafsmeer, mademoiselle Batut alléén in te laten schrijven en mìjn persoon buiten beschouwing te laten.

Tot mijn opluchting en zonder mij noch wat mij zèlf, noch wat mademoiselle Batut betrof naar identiteits-papieren te vragen, die ik hem niet had kunnen voorleggen, stemde de brave man in mijn verzoek toe. In mijn tegenwoordigheid nog droeg hij den secretaris, dien hij binnen had laten roepen en aan wien hij, onder aanbeveling van de striktste discretie, onze verhouding uitlegde, òp mejufvrouw Batut alléén in te schrijven. Ik bedankte hem heel vriendelijk voor zijn welwillendheid en ging heen met iets als wroeging over de misleiding waaraan ik mij, jegens dezen argeloozen mensch-en-ambtenaar, had schuldig gemaakt. Slapeloosheid bezorgden deze gewetensknagingen mij evenwel nièt! Mijn stratageem was, in letterlijken zin, ‘de bonne guerre’ geweest, want gerechtvaardigd door den staat van oorlog waarin ik met het door hem vertegenwoordigde Gezag verkeerde. Maar hij was zóó goedgeloovig, zoo zonder éénige achterdocht, zoo gentlemanlike geweest, dat ik het toch navoelde als een bedrog, waarvoor ik hem, als hij nog tot het rijk der levenden behoort, mijn oprechte verontschuldigingen aanbied. Mocht de voortreffelijke burgemeester in den tusschentijd overleden zijn, dan houd ik deze excuses ter beschikking van zijn wettige nakomelingen.

* _* *

Het was een uiterst bescheiden huishouding daar bij ons in Watergraafsmeer.

Meubels, behalve een bed, hadden wij niet. Tot tafel diende ons de uit haar scharnieren gelichte, op een rieten reiskoffer in wankel evenwicht gelegde deur van de tot bibliotheek ingerichte wandkast, tot zetels een paar door mij getimmerde wit-houten krukjes, en tot décor een aantal

[p. 100]

affiches van Lautrec, Chéret, Willette e.a., met onze boeken uit de londensche schipbreuk gered.

Na Adpar Street, na Den Street, was het wonen hier, in het rustige Watergraafsmeer, een herléving, en het uitzicht - aan den vóórkant van het huis op den lommerrijken straatweg naar het Gooi, aan de achterzijde op groene weilanden met zwart-en-wit-gevlekte, onbewogen-grazende, gezapig-herkauwende, van tijd tot tijd loom loeiende koeien - een verademing.

In afwachting van àndere, liefst journalistieke bezigheid, doe ik allerlei vertaalwerk. Ons leven glijdt zonder gebeurtenissen voorbij. Bezoeken ontvàngen noch brèngen wij. Uitgaan doèn wij niet. Onze éénige ‘sortie’ is op een keer dat wij, in de Kalverstraat gepraaid door Lugné-Poe, die, op tournée in Holland, dien avond een voorstelling geeft in Amsterdam, een paar stukjes van zijn répertoire gaan zien. 't Is alles peis en vree en daar bestaat zoo op het oog geen reden om te duchten dat mijn strikt incognito binnen afzienbaren tijd een eind zal nemen.

Londen en de londensche ballingschap doemen, in mijn herinnering, alleen nog op als een verijlde nachtmerrie en niets lag vèrder van mij dan de gedachte dat ik er binnen kort terùg zou zijn. Wat toch het geval zou wezen!