Brieven 1888-1961

Aan W. van Ravesteyn

Toulon, 29.ix.'52

Beste Ravesteyn,

Al myn dank voor uw felicitaties, waarvan de hartelyke toon my zeer heeft getroffen, en die ik by dezen reciproceer naar aanleiding van de gelyktydige verjaring van uw vrouw, die de verjaring van myn missus juist één dag is voorafgegaan! (Myn gemalin is gisteren, 28 dezer, 81 jaar geworden), en zy heeft daarvan ruim 59 (zegge negen-en-vyftig!) in myn niet altyd opvrolykend gezelschap doorgebracht!

Ja, ami Ravesteyn, ‘geestelyk’ kan ik nog vrywel méé, maar wat my, met betrekking tot deze exceptioneele begenadiging, ergert, is de omstandigheid, dat ik, behalve in het, met korter of langer tusschenpoozen verschynende ‘maand’-schrift Mandril, nergens het zwart-op-witte bewys daarvan kan leveren. Voor myn nog onverzwakt-onstuimige, hoewel meestal goedgehumeurde, ejaculaties biedt, in uw land van overleden-visch-consumenten, géén krant of tydschrift gastvryheid. En zoo zal het, denk ik, wel tot het eind toe - t.w. myn eind - blyven.¹ Que voulez-vous faire à cela?

Wat den schryver v/d twee, myn werk betreffende artikels² in het Utrechtsch Dagblad aangaat, ik wist, een maand of tien geleden, van 's mans bestaan zelfs nièts. Hy is smoorlyk op my verliefd geworden - un véritable ‘coup de foudre’! gedurende de lezing van den bundel Uitingen van een reactionnair hem aanbevolen door R.J. Zoethout. Hy en ik zyn toen in briefwisseling geraakt, en, vergezeld door een vriendin, heeft hy ons, op 1 mei j.l., een bezoek gebracht.

1 Wat is eraan te doen?

2 S.A. Reitsma, ‘Alexander Cohen, journalist met een fenomenaal geheugen’, in Nieuw Utrechts dagblad van 16 augustus 1952. Reitsma vond dat Cohen ‘een in Nederland niet geëvenaarde verteltrant en een superieur gevoel voor humor’ had. Het vervolg ‘Alexander Cohen, lezenswaardig en moedig pamfletist in Nieuw Utrechts dagblad van 23 augustus 1952 beschreef het bezoek aan Cohen in Toulon. Het bevatte een pleidooi voor herdruk van Cohens werk.
Reitsma schonk het honorarium aan het Alexander Cohen-fonds. Cohen schreef op 23 september 1952 aan Henk Kuijper, dat deze artikelen ‘niet byzonder in myn smaak [waren] gevallen.’

[p. 587]

Ik stel er prys op, Ravesteyn, u de verzekering te geven, dat zyn beide artikels in het Utr. Dagblad hem niet door my zyn geïnspireerd. Het was, vóór hy zyn pelgrimstocht naar onzen ‘Egelshof’ ondernam, al tusschen hem en de redactie v/h blad afgesproken, dat hy daar verslag zou geven van de ontmoeting. De gegevens voor zyn artikels, voor zoover die myn schryvery betreffen, heeft hy in myn boeken gevonden. Zyn, aan het slot van zyn twééde stuk tot uitdrukking gekomen ‘toeleg’ was, een of ander, met smaak en onverschrokkenheid begaafden, nederlandschen uitgever te bewegen een hèreditie van myn diverse geschriften in den omloop te brengen. Hy heeft, sedert dien niet stilgezeten en menig uitgever gepolst en aangepord dit waagstuk te ondernemen. Tot nù toe zonder gunstig resultaat... even zooals de démarches, met hetzèlfde objectief, van myn vrienden H.P.L. Wiessing en H. Kuyper.

Waar het, by slot van rekening, op aan komt, en wel in de éérste plaats, dat is het byeenbrengen - conditio sine qua non! - van de zgn. ‘waarborgsom’, zonder welke vorm van ballast géén uitgever zich bereid zal toonen in zee te gaan met myn opgewarmde ontboezemingen van allerlei aard aan boord. Een begrypelyke schroom, trouwens, gegeven de by voortduring stygende prys van al wat daarby te pas komt: papier, drukloon etc., etc. - Reitsma slooft zich nu uit om het bedoelde bedrag-x? byeen te harken.

Tot zóó ver over dit onderwerp, dat my sterk interesseert. Minder, mon cher Ravesteyn, om de Pactolus, die my, in geval van succès, zou toevloeien, zonder, naar alle waarschynlykheid, véél gouddeeltjes te kruien, dan wel wegens de voldoening van myn algemeen bekende (en gelaakte) auteurs-ydelheid, waarvoor ik ‘cynisch’ uitkom en die my, met tal van àndere fouten en ondeugden, onderscheidt van het deugd-zame-en-viooltjesachtig-bescheiden gros der confraterneele Mentoren. -³ Que voulez-vous, je suis comme ça!

Wat nog méér? Ja, de volgende bizonderheid zonder groot belang voor de buitenwereld, t.w. dat ik,⁴ physiquement parlant gegeven myn leeftyd -, weinig heb te reclameeren en niet véél te klagen, behalve dan over de felle rhumatische pynen die myn arme lyf zonder respyt teisteren, wel het ergst by het voorover-zitten aan myn schryftafel. Maar lóópen, eenmaal weer⁵ ‘dérouillé’, kan ik nog goed en vlug, wat myn vrouw tepas komt, waar ik de diverse boodschappen doe, waarvoor zy van 's morgens vroeg - 7 uur of daaromtrent - tot laat in den avond geen tyd heeft. Behalve met de eigenlyk-gezegde, strikt-‘huiselyke’ bezig-

3 Wat wil u, zo ben ik!

4 Fysiek gesproken.

5 ‘lenig gemaakt’.

[p. 588]

heden, houdt zy zich, gegeven de volstrekte onmogelykheid wat ook in loondienst te doen verrichten, onledig met werken in den moestuin, poot aardappels, verpoot sla-en-àndere plantjes, herstelt, keert, en, by gelegenheid, confectionneert ab ovo - als dit zoo gezegd mag worden? - haar en myn kleeding. En zy is en blyft by, en onder dit alles, onverstoorbaar gelykmoedig en moedig ‘zonder meer’. Onze kennismaking dateert van het jaar Onzes Heeren 1893, en ons samenzyn in deze ± 60 (zegge zestig!) jaar is alleen nu en dan par ‘force majeure’, t.w. een min of meer langdurige gevangenschap van ondergeteekende, onderbroken geweest.

En voilà pour aujourd'hui! (Heb ik my goed gehouden of niet?) Met veel hartelyks en al onze wenschen voor uw beider gezondheid t.à.v.

C.

p.s. Uw Wording v/h Communisme⁶ heb ik met belangstelling gelezen. Maar ik had verwacht en gehoopt er iets meer anecdotische bizonderheden over de verschillende protagonisten in te vinden.

Hier zyn, op het oogenblik, de kameraden-kopstukken bezig elkaar te verguizen en van verraad te betichten. Marty⁷ is een schurk van het onzuiverste water, en tot voor kort, een sieraad van de Party. Zyn medebeklaagde, Tillon,⁸ behoorde tot het half-dozyn kameraden, door den driemaal-overgehaalden idioot de Gaulle tot ministers uitverkoren, in zyn (de G's) eerste cabinet. Tot vice-voorzitter v/d Ministerraad had hy Thorez aangesteld. Haar prestige heeft de Party aan dien crétin (de G.) te danken gehad. Nu verscheuren de ‘leiders’ elkaar. En ik verkneukel my.

6 W. van Ravesteyn, De wording van het communisme in Nederland 1907-1925, Amsterdam 1948.

7 André Marty (1886-1956) werd als boordwerktuigkundige van de Franse marine in 1919 veroordeeld wegens het aanzetten tot muiterij op zijn schip, dat in de Zwarte Zee missies tegen de Sovjet marine uitvoerde. Vanaf 1924 was hij lid van de kamer van afgevaardigden voor de Franse communistische partij. Van 1934-1935 was hij hoofdredacteur van L'humanité. Vervolgens vertrok hij als inspecteur-generaal van de Internationale Brigades naar Spanje. Tot 1943 verbleef hij in de Sovjet-Unie. Van 1945 tot zijn dood was hij opnieuw afgevaardigde. In 1952 werd hij uit de partij gezet.

8 Ook Charles Tillon (*1897) werd wegens het aanzetten tot muiterij op de Franse Zwarte Zee-vloot veroordeeld. In 1932 werd hij lid van het Centrale comité van de communistische partij. Tijdens de tweede wereldoorlog commandeerde hij een verzetsgroep. Na de oorlog was hij minister van luchtmacht, bewapening en wederopbouw. In 1952 werd hij uit het Centrale comité gezet. In 1957 werd hij gerehabiliteerd.