Brieven 1888-1961

Aan W. van Ravesteyn

Toulon, 12 mei '48

Waarde van Ravesteyn,

Sedert 3 dezer èindelyk in het bezit van uw ‘rectificatie’ in het Dagblad van 3 maart, heb ik, om myn door de kennisneming daarvan ontstane gevoelens tyd te gunnen tot op een zeker peil te bezinken, en u dus niet¹ ab irato te schryven, eenige dagen gewacht. Laat my u nù zeggen wat ik op myn gemoed heb.

Maar éérst dit: hoe hebt Gy ook maar één oogenblik kunnen onderstellen, dat ik, na myn zonder herhààldelyk succes by u aandringen my het bedoelde stuk toe te zenden, op 21 april ten antwoord had gekregen dat u de krant waarin uw rectificatie was opgenomen niet terug kondt vinden... hoe hebt u, zeg ik, kunnen denken dat ik, my tevreden stellend met deze, zoo onmiskenbaar uw gêne verradende uitvlucht (pas-sez-moi le mot!), niet zou trachten langs ànderen weg² het stuk machtig te worden?

1 Latijn: in woede.

2 De uitgever A.C. Bakels (1898-1963), een voormalige anarchist, had op verzoek van Henri Wiessing (die te Sausolito in Californië verbleef) bij de anarchisten B. Axler en Rudolf Rocker in de Verenigde Staten aangedrongen op hervatting van de zending van voedselpaketten aan Alexander Cohen. Bakels schreef Wiessing op 7 maart 1948 om hem te zeggen, dat hij deze actie ondernomen had. Hij bracht Wiessing ook op de hoogte van het stukje van W. van Ravesteyn in Het dagblad (Den Haag) en de daarop gevolgde rectificaties. Wiessing schreef Cohen hierop: ‘Als ik jou was zou ik Bakels vragen je het Dagblad, waarover hy schryft, toe te zenden.’ (Citaat van Cohen). Cohen vroeg op 12 april 1948 aan Bakels om de teksten van de rectificaties. Alexander Cohen ontving ten slotte van een vroegere klasgenoot op 4 mei 1948 Van Ravesteyns rectificatie in Het dagblad van 3 maart 1948, dat inmiddels de verschijning gestaakt had. Het bijschrift van de redactie maakte Van Ravesteyns rectificatie een bedelbrief.

[p. 508]

(Wat zou u immers gemakkelyker zyn gevallen, dan, ten mynen behoeve, een twééde ex. van het Dagblad op te vragen of het my door de krant, te laten toezenden?)

Nu de hoofdzaak!

Ik had u, eenigen tyd geleden, gezegd dat ik dringend wérk noodig had, vertaalwerk desnoods (ik sprak u, naar aanleiding daarvan, van den uitgever Stols³ in den Haag), en dat wy, als ik dit niet binnen kort kreeg, onherroepelyk te-gronde zouden gaan. Ook had ik u - in denzèlfden of in een voorgaanden brief? - toevertrouwd dat wy, gegeven de materieele onmogelykheid waarin wy verkeerden ons, aan levensmiddelen, iets hoegenaamd te verschaffen buiten en behalve de schaarsche proviand door de Voedselvoorzieningsdienst (Ravitaillement) verstrekt, somtyds ‘tegen den muur opvlogen van den honger’⁴, [wat] een figuurlyk op te vatten, schilderachtig, populair gezegde is. En ik drukte u op het hart - ik herinner my dit duidelyk! - deze verdrietige confidentie niet ‘aan de groote klok’ te hangen! En nu gaat Gy, in een krant,⁵ vertellen dat wy ‘hongerlyden in den letterlyken zin van het woord’, wat natuurlyk door een ieder is opgevat als een beroep op het walgelyke medelyden van het publiek. En Gy dikt dit nog eens aan door van myn ‘ouden dag’ te gewagen! En de idioot, die uw tekst commenteert, maakt het nog erger en nog vernederender voor my door my aan te bevelen in de gunst en recommandatie van eventueele edele gevers, die van ù myn adres kunnen krygen! Afschuwelyk!

Mon cher Ravesteyn, je me sens profondément humilié et attristé.

C.

p.s. - Ik stuurde u, een paar dagen geleden, een n^o van France-Dimanche plus een paar daarby ingesloten knipsels, die u, verwacht ik, wel zullen interesseeren.

3 Cohen had op 23 juli 1946 aan Van Ravesteyn met spoed de naam gevraagd van één of twee francofiele uitgevers in Nederland voor wie hij een ideeënroman uit het Frans zou kunnen vertalen. ‘Is Stols (schrijf je zijn naam zo?) in den Haag, geloof ik, niet “geprononceerd” franschgezind?’ [Vertaling, de laatste twee woorden schreef Cohen in het Nederlands.]

4 Cohen had op 21 januari 1948 aan Van Ravesteyn geschreven: ‘Nu, er zijn van die dagen, dat wij, figuurlijk, “tegen den muur opvliegen” van den honger.’ [Vertaling, de oorspronkelijk Nederlandse passages zijn gecursiveerd.]

5 Van Ravesteyn had in Het dagblad van 3 maart 1948 melding gemaakt van de uitzichtloze situatie van de Cohens.