Brieven 1888-1961

[Brieven 1938]

Aan W. van Ravesteyn

Toulon, 3 april 1938.

Waarde Heer van Ravesteyn,

Laat my beginnen met te vragen paar den gezondheidstoestand van Uw vrouw, die U onlangs reden gaf tot bezorgdheid, en hopen dat het haar nu beter gaat.^a Ainsi soit-il!

Blanche Voigt's amusant artikel: ‘Un Jaurès inconnu’, is, een jaar of drie, vier geleden, verschenen in Les Oeuvres Libres, een uitgave van Arthème Fayard. Indien U daaraan iets gelegen is, wil ik wel moeite doen den jùisten datum te weten te komen.

Ja - dit in antwoord op Uw verzuchting - de toestand, op onzen van ouds ongunstig bekend staanden aardkloot, is, inderdaad, ‘afgryselyk’, en wèl berekend om de toekomst, de allernaaste toekomst, met schrik

a Laat het zo zijn!

[p. 413]

te-gemoet te doen zien. De absorbtie,¹ nièt^b sans tambours ni trompettes, maar zonder ander dan een verbaal verzet van den kant der ‘groote democratieën’, van het rampzalige Oostenryk, geeft, voor den zooveelsten keer, een begrip van hetgeen Hitler zich, letterlyk zonder slag of stoot, ook voortaan zal kunnen veroorloven.

Het is precies gegaan zooals ik het, weinige maanden na den wapenstilstand van november 1918, voorzien, en in hoofdstuk xxix van myn laatste boek uiteengezet heb. De ‘Staatslieden’ (dass sich Gott erbarm’!) der Geallieerden, in hun anti-catholiek en magonniek (Benès)² sectarisme, hebben het ontmantelde, voortaan weerlooze Oostenryk, dat, vereenigd met Beieren en als primus inter pares in een federatie van Donaulanden, een tegenwicht kon hebben gevormd met betrekking tot het geprussifieerde Reich, uitééngerukt en ten dode gedoemd, terwyl zy^c Texécrable unité allemande’ (Anatole France dixit!) hechter dan ooit maakten en den tyd niet konden afwachten dat het met zooveel inspanning gevelde Monster weer ‘paraat’ zou zyn. Herinner U hoe zy den armen Karel iv,³ een welwillend, menschelyk voelend man, die de oorlog geërfd had, en er, in 1917, een eind aan had willen maken door het sluiten van een afzonderlyken vrede met de Entente, behandeld hebben. Als een misdadiger! Als de kortzichtige stommelingen der Petite Entente, het ‘licht’ Benès aan het hoofd, gesteund door Frankryk en Engeland, zich niet met hand en tand verzet hadden tegen het herstel der oostenryksche monarchie, dan zou Tchecho-Slovakye - om voor het moment alleen van dit onmiddellyk bedreigde⁴ land te spreken, nu niet in doodsgevaar verkeeren. In plaats van een gemoedelyken, niet agressieven buurman, hebben zy nu een verscheurenden wolf.

Wat een ‘Staatsmanschap’ allemaal. Ik houd myn hart vast als ik aan Holland denk, aan Holland met zyn groote havensteden, Amsterdam en Rotterdam, en dat, mèt België natuurlyk, Denemarken, Zwitserland, e.t.q. óók op de ‘nominatie’ staat voor een min of meer geleidelyke absorbtie... of voor een gewelddadige inlyving by Gross-Deutschland. Als morgen aan den dag een kort-aangebonden Hollander - of zyn die er niet meer? - een aanmatigenden Mof een blauw oog stompt of hem een paar tanden uitslaat, dan schreeuwt heel Duitschland zich de longen te bersten over de ‘mörderische’ mishandelingen waaraan ‘unsere Brüder’ tusschen Finsterwolde en Vaals blootstaan, en waaraan Hitlers gepantserde vuist een eind zal moeten maken. Veel méér is er niet noodig voor een casus belli! Ik hoop, als het zoover komt, dat Holland

1 Op 11 maart 1938 had rijkskanselier Hitler zijn troepen naar de grens met Oostenrijk gedirigeerd. Twee dagen later legde de Oostenrijkse nationaal-socialist Arthur Seyss-Inquart (1892-1946) - onder dwang van Hitler tot bondskanselier van Oostenrijk benoemd - een nieuwe Oostenrijkse wet aan Hitler voor, waarvan het eerste artikel luidde: ‘Oostenrijk is een provincie van Duitsland.’ De annexatie (Anschluß) bij Groot-Duitsland (zoals Duitsland sindsdien door de nazi's genoemd werd) was een feit.

b Zonder ophef.

2 Eduard Benesj (1884-1948) was minister van buitenlandse zaken van Tsjecho-Slowakije. Van 1935-1938 en 1945-1948 was hij president van de republiek.

c ‘de verfoeilijke Duitse eenheid’.

3 Karel i, keizer van Oostenrijk, en koning van Hongarije als Karel iv, (1887-1922), was de opvolger van keizer Frans Jozef. Karel regeerde van 1916-1918.

4 Op 28 maart 1938 had Konrad Henlein (1898-1945), leider van de nationaal-socialistische Sudeten-Duitsers, een gesprek met rijkskanselier Hitler. Daarbij werd hem opgedragen zich voortaan als vertegenwoordiger van Hitler te beschouwen. Henlein moest voortdurend nieuwe eisen stellen aan Tsjecho-Slowakije, die dit land niet zou kunnen inwilligen.

[p. 414]

zich minder lydzaam zal laten verzwelgen dan Oostenryk. (‘Far better to have fought and lost than never to have fought at all!’) Want hoe gedweeër een volk zich laat inpalmen, hoe meedogenloozer, hoe ‘rùcksichtsloser’ het vertrapt wordt.) A propos: hoe vindt U de houding - als a plat ventre een ‘houding’ genoemd mag worden - van de oostenryksche hooge geestelykheid? Het Vaticaan desavoueert kardinaal Innitzer⁵ nu en beweert dat hy en de andere bisschoppen op eigen initiatief ignobel zyn geweest. Ik geloof daar geen stéék van! Maar hun platheid heeft, over heel de wereld, een zoo ellendigen indruk gemaakt, en, te-gelyk, Hitler zóó weinig ontwapend, dat Z.H. Pius xi, om geen al te jammerlyk figuur te slaan, de oostenryksche Eminenties en Monsignori nu, via de Osservatore Romano, openlyk verloochent en aan de algemeene verachting prys geeft.

Wat den Anschluss op zich zélf aangaat! Herinnert gy U hoe de duitsche sociaal-democratie, Ebert⁶ règnante, en, ook later nog, onder den ‘republikein’ von Hindenburg und Beneckendorff,⁷ èn in haar pers, èn by monde van Genosse Loebe,⁸ voorzitter van den Reichstag, daarvoor geyverd heeft? En weet U dat Léon Blum, de ‘unspeakable’ Blum, die nu in zyn Populaire moord en brand schreeuwt over Hitlers aanslag tegen Oostenryk, onvermoeid hetzelfde deed als de duitsche kameraadjes? Ziehier wat hy, dd^o 3 april 1931, in dezelfde Populaire schreef:

^d ‘...Mais ramenons aussi l'événement (te weten: de gebeurlykheid van den Anschluss) à son exacte proportion... La minuscule Autriche d'a présent n'a plus rien de comparable avec l'ancienne monarchie austro-hongroise... Son incorporation ne rendrait même plus au Reich allemand l'équivalent en population et en territoire de ce que les traités de paix lui ont enlevé ou repris... Elle nepourraitplusporter ombrage a personne et ne serait plus que Pexpression du moins contestable des droits, le droit d'un pays à disposer de lui-même.’ (Onderstreepingen van my. C. -) Hoe vindt U het pleidooi??

Na de troonsbestyging van den schónen Adolf - waarvan hy, minder dan zes maanden vóór deze gebeurtenis, de volstrekte onmogelykheid voorspelde...:^e ‘grace a nos camarades allemands il n'y a même plus l'ombre d'une chance que Hitler arrivé jamais au pouvoir! ’ - schreef hy, altyd in dezelfde Populaire waarvan de lezers niet^f ‘difficiles’ zyn! - dat Hitler nu, wel is waar, tóch aan het bestuur was gekomen, maar dat hy (Blum), gegeven de internationale stemming met betrekking tot Duitschland, niet geloofde dat de Führer het zou wagen tot daden over te gaan. Or words to that effect! Voor den zin van deze 1001ste ave-

5 Kardinaal Theodor Innitzer (1875-1955), aartsbisschop van Wenen, begroette Hitler in Oostenrijk met de nazi-groet. Innitzer had verregaande concessies aan de nationaal-socialisten gedaan. Een artikel in de Osservatore Romano, het dagblad van de pauselijke staat, distantieerde zich hiervan. Paus Pius xi (1857-1939) riep Innitzer naar Rome. Hij dwong hem tot herroeping van een aantal concessies. Dit leidde tot een nieuwe verklaring van Innitzer op 8 april 1938.

6 Friedrich Ebert (1871-1925) was de eerste president van de republiek Duitsland (1919). Ebert was een socialist.

7 Veldmaarschalk Paul von Beneckendorff und Hindenburg (1847-1934), overwinnaar van de slag bij Tannenberg (1916). Hindenburg, een Oostpruisische jonker, was rijkspresident van 1925 tot zijn dood.

8 De typograaf Paul Löbe (1875-1967) was van 1920-1932 voor de spd lid van de Rijksdag, en ook voorzitter. Van 1933-1945 zat hij in de gevangenis.

d ‘... Maar laten we de gebeurtenis (te weten: de gebeurlijkheid van den Anschluss) toch tot zijn werkelijke omvang terugbrengen... Het minuscule Oostenrijk van nu valt in niets meer te vergelijken met de voormalige Oostenrijks-Hongaarse monarchie... Door de inlijving krijgt het Duitse Rijk zelfs niet meer terug dan het equivalent aan bevolking en gebied wat de vredesverdragen het hebben af- of teruggenomen... Daar kan niemand toch meer wantrouwend tegenover staan en het is toch niet meer dan een uiting van het meest onbetwistbare recht, het recht van een land om over zichzelf te beschikken.’

e ‘dankzij onze Duitse kameraden is er zelfs geen schijntje kans meer dat Hitler ooit aan de macht komt!’

f ‘moeilijk’.

[p. 415]

rechts uitgekomen voorspelling van den abjecten dwaalprofeet Blum, die, ook door U, geloof ik, voor een intellect wordt aangezien, sta ik in! (Ik zal myn best doen den authentieken tekst, die ik in myn bezit had maar niet meer kan vinden, machtig te worden en deel U dien dan mede.)

Als regeeren ‘voorzien’ is^g (‘Gouverner, c'est prévoir!’), dan is de impudente Blum met zyn staf van schorrimorri zonder eenigen twyfel de voorbestemde persoon om het rampzalige Frankryk, dat, onder het front populacière regiem nog harder naar zyn verderf holt dan onder de radicale dievenbende, te besturen.

U merkt uit deze hartgrondig-gemeende ontboezemingen, dat ik, evenmin als U-zèlf, behoor tot^h ‘les heureux qui s'en fichent’! Grands dieux, non! De gedachte aan al wat zich voor onze oogen voltrekt - ‘afspeelt’, in hollandsch kranten-jargon - wat de wereld wacht... morgen? overmorgen?, en wat vermeden had kunnen worden, houdt my nachten uit den slaap! Voor Frankryk alleen 1500-duizend dooden in den jongsten oorlog, anderhalf-millioen gevallenen, om van de honderdduizenden verminkten en van de (herstelbare) verwoestingen voor het moment te zwygen,ⁱ pour aboutir a Léon Blum, gevangene van de communistische heloten in Stalins soldy, wier stemmen in de Kamer hy noodig heeft om staande te kunnen blyven, en die, op last van hun broodheer, den bloedigen satraap op het Kremlin, alles doen wat in hun vermogen is om Frankryk te verwikkelen in een verdelgings-oorlog, waarin het, vrywel geïsoleerd, 99 kansen op de 100 heeft definitief te-gronde te gaan.

Daar vind ik juist, by puur toeval, den tekst terug van Blums profetie, waarvan ik zooeven sprak. Ziehier:^j ‘Il est infiniment peu probable qu'une fois installé au gouvernement, Hitler se livre a des provocations directes, soit vis-a-vis de la France, soit même vis-a-vis des puissances de l'Est. Il s'inclinera devant la légalité internationale.’

Het is precies zoo uitgekomen! Wy hebben sedert deze n-de vaticinatie van Blum, alleen nog maar de hèr-invoering gehad van de conscriptie in het Reich, de hèr-bezetting van de Rynprovincies (met de re-militarisatie daarvan), de re-constructie van een geweldige oorlogsvloot, idem van een dito-aviatiek, en de inlyving, mir nichts, dir nichts, van Oostenryk. Fortsetzung folgt! Dus: leve de profeet Léon Blum, die, schaamteloos recidivist van het bewuste zelfbedrog, sedert twintig jaar niets anders doet dan een aanmerkelyk deel van het fransche volk misleiden,

g (‘Regeren is vooruitzien!’).

h ‘de gelukkigen die het geen donder kan schelen’! Grote goden, nee!

i Om bij Léon Blum uit te komen.

j ‘Het is uiterst onwaarschijnlijk dat Hitler, als hij eenmaal in de regering heeft plaats genomen, tot openlijke provocaties, hetzij van Frankrijk, hetzij zelfs van de mogendheden in het Oosten, over zal gaan. Hij zal voor de internationale wetten buigen’.

[p. 416]

en zoodoende, Frankryk naar den ondergang helpt voeren!^k Léon Blum ou le charlatan assassin!

Tegelyk met dezen adresseer ik U een paar uitknipsels en een paar nummers van La Flèche,⁹ de krant van Bergery, de eigenlyk-gezegde vader van het vermaledyde Front Populaire, maar die, wat de communistische deelnemers aan dit Monsterverbond aangaat,^l ‘en désaveu de paternité’ pleit. Ik ben het, het is nauwelyks noodig dit te zeggen, hee-lemaal niet ééns met zyn quand-même republicanisme en zyn democratisme. Maar hy is, geloof ik, exceptionneel eerlyk in een door-en-door verdorven parlementair milieu, hy beschikt over een flinke dosis gezond verstand, en hy heeft talent. Hy is, curieuse bizonderheid!, de natuurlyke zoon van een Duitscher, die Kaula heette, en hy draagt den naam van zyn fransche moeder. Hy is afgevaardigde voor het kiesdistrict Mantes, in het departement Seine-et-Oise. De Geest blaast waar Hy wil¹⁰, en Hy kan, desverkiezend, van een 72-Duitscher een fatsoenlyk mensch maken. Laat my, by gelegenheid, eens hooren wat U van Bergery's krant denkt. Bygaand knipsel, een artikel van den vroegeren vrind maar nu sedert jaren met huid en haar verkochten en geleverden Buré (verkocht aan de Sovjets, die hy vroeger fel heeft bestreden, verkocht aan Rumenië, een beetje verkwanseld aan Old England - het door hem geredigeerde weekblad Vendémiaire¹¹ is het eigendom van den stout-magnaat Guinness - en gevoederd uit de Fonds Secrets van een paar ministerieele departementen)... bygaand knipsel, zeg ik, had ik graag terug. Het houdt de bevestiging in van hetgeen ik in myn laatste boek schreef over myn relaties met Rakovsky (pags. 171-177). Een bevestiging, Rakovsky's uiterlyk, allures en vestimentairen dos inbegrepen! Een vriend in Parys stuurde my dit artikel, dat ik anders niet onder de oogen zou hebben gekregen.

^m Et voilà pour aujourd'hui!

Met heel veel vriendelyks en al myn wenschen voor het spoedig herstel van Uw vrouw

t.á.v.

Alexandre Cohen

p.s. - Daar had ik byna iets vergeten. Dit nl.: Ik gaf aan een jong, beschaafd, innemend en talentueus fransch schilder, die een poos in Holland gaat werken, een introductie voor U mee, voor het waarschynlyke maar niet zékere geval dat hy ook naar Rotterdam gaat. Hy zal ongetwyfeld in Uw smaak vallen, en U zoudt hem - en ons, myn vrouw

k Léon Blum of de moordzuchtige bedrieger!

9 De radicale afgevaardigde van Nantes, Gaston Bergery (1892-1974), was met het Front commun contre le fascisme (1932) een voorloper geweest van de linkse eenheid. Hij begon La flèche, dat twee keer per maand uitkwam, het jaar daarop. In februari 1936 werd het een weekblad. De campagne tegen de trusts bracht La flèche in de buurt van het Front populaire, maar Bergery ging al gauw zijn eigen weg, het frontisme. De krant bleef tot 1939 bestaan, maar had toen een ontwikkeling naar rechts doorgemaakt. In 1940 werd Bergery ambassadeur van Vichy-Frankrijk in Moskou, van 1942-1944 in Ankara.

l ‘voor niet-erkennen van het vaderschap’

10 Vergelijk Johannes 3:8: ‘De wind blaast waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid, maar gij weet niet vanwaar hij komt of waar hij heen gaat; zó is een ieder die uit den Geest geboren is.’

11 Het dagblad Vendémiaire was in 1934 door kolonel Guillaume gesticht. In het begin van 1935 kwam het in handen van Emile Buré. Daarna was het een satelliet van zijn krant L'ordre. (Zie ook noot 4 bij de brief van 11 oktober 1933.)

m Dit is het voor vandaag!

[p. 417]

en my - verplichten door hem vriendelyk te ontvangen en hem van dienst te zyn by de pictorale exploratie van Rotterdam en Ommelanden. Hy bracht, een jaar of vyf, zes geleden, al een paar maanden in Holland door, en hy ként, meen ik my te herinneren, het Boymans-Museum. Maar hy vertoefde, geloof ik, slechts een paar uur in Uw stad. De jonge man heet George Rohner,¹² een item dat ik vergat op myn introductiekaartje te noteeren. By voorbaat myn dank.

12 Georges Rohner tekende het portret van Cohen.