Brieven 1888-1961

[p. 385]

Aan Julius Pée

Toulon, 12 maart 1937

Zeer geachte Heer,

Ja, dat is een heele rek: 1893-1937! Maar ik herinner my toch heel goed dat wy, in die dagen van Olim, gecorrespondeerd hebben. Ik meen dat wy toen, épistolairement, even gelachen hebben om Roland de Marais,¹ die, in ik weet niet meer welke poging tot vertaling van Multatuli, een kerstboom een ‘cerisier’ had genoemd.

Met deze zelfde post adresseer ik U, aangeteekend, twee boekdeelen, te weten het door U verlangde tweede (en laatste) deel van myn herinneringen: Van Anarchist tot Monarchist, en een exemplaar van den in 1929 verschenen bundel Uitingen van een reactionnair^*... een bloemlezing, als ik dat zoo mag zeggen, uit journalistieken arbeid in den loop van ongeveer dertig jaar. Ik weet niet of U het laatstgenoemde boek kent, vermoed van nièt, anders hadt U het zeker wel even genoemd, net als In Opstand dat U las. Laat my hopen dat de lectuur van dezen bundel met den vermetelen titel - denk eens aan: ik durf my, zonder blikken of blozen, een ‘reactionnair’ noemen! - Hier en daar, zooal niet overal, naar Uw ‘goesting’ zal zyn. Op blzn. 51-54 vindt U een herdenking van Multatuli, met wiens werken ik in wel zeer bizondere omstandigheden kennis maakte.

Wat myn biographie betreft, zult U ongetwyfeld uit myn werk nu wel de gewenschte gegevens kunnen putten. Ik zou waarlyk niet weten wat daaraan nog toe te voegen. Bibliographische détails? Ik heb, buiten myn nu in Uw bezit zynde boeken en myn plus minus 40-jarigen, journalistieken arbeid - waarvan 16 als parysch correspondent van de Telegraaf -, niets ömvangryks geschreven. Voor memorie noem ik nog de Paradox, een 14-daagsch pamphlet, waarvan U, in myn laatste boek, de geschiedenis vindt, plus een aantal uittreksels. Un point, c'est tout, en U zult misschien, even als ik-zelf, denken dat het niet véél is!

Uw boek over ‘Multatuli en de zynen’² zal ik gaarne ontvangen en met belangstelling lezen. Ik zie daar net in een van-morgen ontvangen nummer van De Nieuwe Eeuw³ - ként U dit catholieke, hollandsche

1 Multatuli, ‘L'école des princes’, acte i, scène ii, vertaling Roland de Marès in Mercure de France (1893), p. 106-111. De betreffende passage in Multatuli, Vorstenschool, Volledige werken vi, p. 21 luidt: ‘louise, op haar hart wyzende, Iets anders, moeder ... hier! En dat ontbreekt;/ Die man draagt, als de kerstboom, juist zoveel / Als vader schooltyd en mama routine / Hem strikten in de takjes... nooit iets meer!’ Pée had met H. Meyners d'Estray zelf fragmenten van Vorstenschool vertaald in Le réveil, november-december 1893, p. 346-359 en april 1894, p. 210-216.

* Verkrygbaar ad 1 fl (één gulden) by Altink's Boekhandel, Amsterdam.

2 Julius Pée, Multatuli en de zijnen, naar onuitgegeven brieven, met een stamboom en illustraties, Amsterdam 1937.

3 De rubriek Op den kandelaar van De nieuwe eeuw van 25 februari 1937 bevatte onder het kopje ‘Multatuli-herdenking’ lange citaten van twee kolommen uit de artikelen van Anton van Duinkerken in De tijd van 19 februari 1937 en E. du Perrons reportage van zijn bezoek aan Lebak in Het vaderland van 19 februari 1937. Engelman merkte op dat zowel Ter Braak als Van Duinkerken in hun artikelen bij Pées boek Multatuli en de zijnen aanknoopten.

[p. 386]

weekblad, dat my voorkomt een van de beste, misschien hèt beste (want aller-eerlykste!) van alle nederlandsche bladen te zyn? - ik merk daar, zeg ik, dat Uw boek nog al veel besproken is, en ik zie er met groote benieuwdheid naar uit.

Indien het U mogelyk is, zooals U zegt voornemens te zyn, de aandacht te vestigen op myn beide memoireboeken, dan zult U my daarmee verplichten. Het eerste deel - In Opstand - is maar heel matig verkocht, wat U, vermoed ik, niet zal verwonderen. (Deze mededeeling strikt confidentieel! Niets schaadt den omloop, het debiet, van een boek ernstiger dan het gerucht dat een vorig werk van den schryver geen succes had.) Aan de pérs heeft dit nièt gelegen, want ik heb talryke, uitstekende recensies gehad in dagbladen en tydschriften van de meestuiteenloopende politieke schakeeringen. In het prospectus,⁴ waarvan ik hier een ex. insluit, zyn excerpten uit de meeste dezer besprekingen van In Opstand opgenomen. De critiek, in het algemeen, is oneindig gunstiger geweest dan ik verwacht had. Voor de aardigheid voeg ik hierby de ‘recensie’ van myn oude lyfs-vyandin de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Ik had ook een uittreksel van déze Boekaankondiging in het prospectus willen opnemen, een copieus uittreksel. Maar de uitgevers wilden daar niet aan! Jammer! (Ik ontvang dit knipsel by gelegenheid wel van U terug.) Mocht U, by het ‘aandacht-vestigen’ op myn boeken, in een eenigszins uitgebreide recensie, een excerpt van deze Nieuw Rotterdamsch - eerlyke en onbevangen, letterkundige critiek willen geven, dan héél graag!

Indien U de gelegenheid vindt iets van den bundel Uitingen van een reactionnair te zeggen, dan zou ook dat my aangenaam zyn. Ook dit boek heeft zich verheugd in hetgeen men ‘een gunstig onthaal’ by de pers noemt. Op zeer enkele uitzonderingen na - en onder deze uitzonderingen kwam, natuurlyk, myn oude vriendin de Nieuwe Rotterdamsche Courant voor: zie, hieromtrent, pagina 413 van mya nieuwe boek - was dit onthaal buitengewoon sympathiek. Maar het bleef vrywel zonder uitwerking op het hollandsche publiek, dat toch kranten leest! Onbegrypelyk! Niét dat ik my beklaag! Grands dieux, non! Ik had niet het geringste succes verwacht, my geen gouden bergen voorgesteld, en de besprekingen van den bundel in de kranten verrasten my buiten mate door haar veelal opgetogen toon.

Nog iets, om te eindigen. Indien U, hier of daar in een belgisch tydschrift een recensie van Van An. tot Mon. mocht ontmoeten, wilt U dan de vriendelykheid hebben, my dit met opgave van titel en datum, te

4 Het prospectus van vier ongepagineerde bladzijden bevat behalve een overzicht van de inhoud van Van anarchist tot monarchist twee pagina's citaten uit recensies van In opstand en acht houtsneden die Leo Gestel maakte. De prijs was f 2,25 (ingenaaid) of f 2,90 (gebonden).

[p. 387]

signaleeren? Ik liet o.a. recensie-exemplaren adresseeren aan Boekengids (Antwerpen), de Bibliotheekgids (idem?), de Vlaamsche Gids, Dietsche Warande en Belfort.⁵

Met zeer vriendelyke groeten en in de hoop spoedig iets van U te vernemen, t.à.v.

Alexandre Cohen

p.s. Mag ik U, ter verspreiding onder Uw kennissen, eenige exemplaren toezenden van het hierby gevoegde prospectus? - U zult de doorhalingen in dezen brief wel willen excuseeren, niet waar?

5 Korte signalementen verschenen in Boekengids, september 1937, door dr A. Cardyn, pr. en in De bibliotheekgids van juni 1937.