Brieven 1888-1961

[p. 378]

Aan W. van Ravesteyn

Toulon, 24 februari 1937.

Waarde Heer van Ravesteyn,

Myn boek is eindelyk verschenen, of het staat op het punt van publicatie, en misschien is U, op het oogenblik dat ik dit schryf, al in het bezit van het exemplaar dat ik den uitgever opdroeg U toe te zenden ter recensie in het Critisch Bulletin. Mocht u gelegenheid zien het nog ergens anders te bespreken - in Het Volk misschien, waar Uw recensie van In Opstand de aanleiding werd tot onze epistolaire kennismaking - dan zou my dit aangenaam zyn. Maar afgescheiden van de eventueele bespreking van myn zwanenzang in tydschriften of dagbladen, houd ik my aanbevolen - in de onderstelling, wel te verstaan, dat dit tweede deel der ‘Confessions d'un enfant... a cheval sur deux siècles’¹ U interesseert in weerwil van de irritatie die de lezing, hier en daar, van myn onverzoenlyk anti-democratische ontboezemingen vermoedelyk by U zal opwekken - a part Uw critische beschouwingen in de pérs, zeg ik, houd ik my aanbevolen voor Uw verbale propaganda by vrienden en kennissen, waarvan, vermoed ik, de kring wel uitgebreid zal zyn.

U moet weten - maar, wat volgt, strikt confidentieel! - dat ik voor dit boek, dat my, de eindelooze correcties inbegrepen, ruim twee jaar heeft bezig gehouden, geen cent ‘op voorhand’ heb gekregen, zooals de Vlamingen dat noemen, en my tevreden moet stellen met een percentage op den verkoop. Ik bedoel hier géén recriminatie mee! De voorwaarden van uitgave konden moeilyk anders geweest zyn met betrekking tot een boekwerk, waarvan het éérste deel door een anderen uitgever in de wereld was gezonden en dat met zóó weinig commercieel succes dat hy het twééde niet aandurfde. Ik was dus wàt bly toen ik, na lang vruchteloos zoeken, eindelyk dien ‘Steenuil’² bereid vond het boek onder zyn vleugels, en het risico der uitgave op zich te nemen. Een risico dat niet gering is, zooals U zult zien: 430 compacte bladzyden druks, plus tal van clichés. Een dwaasheid van de uitgevers was, m.i., dat zy, gewoon aan het in den handel brengen van ordinaire, goedkoope litteratuur - politie-romans e.d. Demos' smaak streelend schryfsel - ook voor myn boek een alle concurrentie tartenden prys: fl. 2.25 hebben vastgesteld en in hun prospectus aankondigden. Ik denk dat zy, toen zy dit deden, zich geen juiste voorstelling hadden gemaakt van den

1 Alfred de Musset (1810-1857) publiceerde in 1836 La confession d'un enfant du siècle, een mengsel van Wahrheit und Dichtung over zijn relatie met George Sand en hun scheiding in Venetië.

2 Van anarchist tot monarchist verscheen bij uitgeverij De steenuil, Amsterdam 1936.

[p. 379]

omvang van het werk. Enfin, de dingen zyn nu eenmaal zoo, en er is niets meer aan te veranderen. Contractueel moet ik 25 cent per verkocht ex. ontvangen, en ik stel my geen gouden bergen voor. Toch: hoe méér ex. er verkocht worden - aan een ongetwyfeld beperkt publiek, maar dat even goed laat my zeggen 4 gulden zou hebben betaald! - hoe milder myn Pactolus zal vloeien. Van daar myn verzoek een beetje propaganda voor het boek te maken.

Naar aanleiding van Uw brief dd^o. 7 januari, moet my een verzuchting van het hart. U geeft daar, evenmin als in één van Uw vroegere, voor de rest altyd interessante epistels, bescheid op allerlei vragen die ik U stelde, ofschoon ik verscheidene daarvan met een duidelyk r.s.v.p! besloot. Waar ik van een briefwisseling zooals déze geen copy houd, herinner ik my niet precies op wélke vragen ik een antwoord gewenscht en verwacht had. Maar ik heb den indruk gekregen dat U er met den... mag ik zeggen ‘hollandschen slag’? overheen gegleden bent. Ik had heel graag willen weten wat U, Uw democratisme even op zy schuivend, van het régime-Blum denkt, een regiem dat, hypocrisie en lafheid en plus - en grootheid en moins! - alles doet wat het aan Mussolini verwyt. Van vryheid is in Frankryk geen sprake meer, behalve voor de schaamtelooze bende die, sedert een maand of negen, het heft in handen heeft en zich haastig volvreet in afwachting van de débacle. Het spreken in vergaderingen, hetzy in de open lucht, hetzy in gesloten localen, wordt aan tegenstanders van de regeering onmogelyk gemaakt door de stelselmatige, willekeurige toepassing van een ad hoe gefabriceerde wet. Dit gaat zóó in zyn werk: Doriot³ - die, vergis ik my niet, met betrekking tot het ‘stalinisme’ dezelfde evolutie heeft gevolgd als U - Doriot, of een ander béte noire van Léon Blum en zyn kliek, stelt zich voor hier of daar een politieke redevoering te houden. Overeenkomstig de wet, geeft hy kennis van zyn voornemen aan den maire, die dan de vergadering autoriseert of verbiedt. Het spreekt van zelf dat het verbieden régel is in localiteiten waar een maire van de socialistische of de communistische Belydenis den scepter zwaait. Verleent, hier of daar, een niet-orthodox burgemeester de vereischte autorisatie, dan komt de prefect van het departement, vertegenwoordiger der regeering, hetzy op last uit Parys, hetzy proprio motu, om een wit voetje te halen by Blum, tusschenbeide en sommeert den maire, op eventueele poene van schorsing, de gegeven vergunning in te trekken. Weigert de maire dit te doen, wat herhaaldelyk voorkomt, dan wordt hem, den bedoelden dag, zyn bevoegdheid als hoofd der plaatselyke politie ontnomen en stuurt

3 Jacques Doriot (1898-1945), deelnemer aan het Front commun, werd in 1934 uit de Franse communistische partij gezet. Twee jaar later stichtte hij de Parti populaire français. Doriot raakte steeds meer in fascistisch vaarwater, tijdens de tweede wereldoorlog was hij een actief collaborateur.

[p. 380]

de prefect min of meer talryke contingenten ryks politie - gendarmes, of ‘gardes mobiles’ - naar de kettersche localiteit, om daar, desnoods door geweld van wapenen, de aangekondigde vergadering te beletten. Het voorwendsel tot deze stelselmatige onderdrukking van het grondwettig gewaarborgde, en door Blum en zyn rotgenooten (in de oppositie) als een der heiligste^a Droits de l'Homme et du Citoyen verheerlykte en voor hen-zelf gevindiceerde recht, luidt, onveranderlyk, zoo:^b ‘Considérant que la réunion en question pourrait donner lieu a des troubles...’ etc. In de meeste gevallen wordt de bedreiging met troebelen uitgelokt door de regeering in Parys, die, hetzy door bemiddeling van den prefect - casu quo den sous-préfet - hetzy direct, door een telefoontje van Binnenlandsche Zaken aan de plaatselyke communistische of socialistische afdeelingen: ‘Doriot (of x, of Y, of welke andere “fascist” ook, en wie niet tot het Front Populacier behoort, is, ipso facto, een fascist!) Doriot wil den zooveelsten, in die en die zaal, by jelui een vergadering houden....^c Vous savez ce qu'il vous reste a faire!’ Nou! òf ze dat weten. Even een dreigement in Blum's Popu en in Cachin's⁴ Huma: ‘Als Doriot (of x, of y, of z) komt spreken, dan gaan wy opstootjes maken!’^d C'est tout et c'est assez! De prefect kan nu, onder het voorwendsel: vrees voor onlusten, de vergadering verbieden en desnoods manu militari onmogelyk maken. Wy hebben dit hier, in den tyd van drie weken, twee maal bygewoond. Den eerste keer te Hyères, dicht by Toulon, waar de leider van de Féderation Paysanne - zoo heet, geloof ik, zyn zuiver-professioneele organisatie - met toestemming van den maire zou spreken. Maar Dorgères⁵ is een ‘fascist’! Dus tusschenkomst van den prefect, die den maire, in een onbeschoft briefje, ‘uitnoodigt’ de verleende autorisatie in te trekken. De maire weigert dit te doen. Waarop de prefect hem, den avond van de voorgenomen vergadering, schorst als hoofd der gemeentelyke politie en Hyères laat bezetten door een contingent ‘gardes mobiles’. (Dorgères' vergadering, tusschen haakjes, werd tóch gehouden, in een groote schuur, te la Crau, een dorpje in de buurt van Hyères, waarheen de organisatoren, die hun voorzorgen genomen hadden, het talryk-opgekomen publiek in autobussen lieten vervoeren.)

Verleden zaterdag-avond hebben wy Toulon in staat van beleg gehad. Een niet tot de front-populacière, parlementaire meerderheid behoorend en dus ‘fascistisch’ député, onlangs in zyn district hèrkozen nadat de communisto-socialisto-radicale meerderheid zyn verkiezing, in juni j.l., ongeldig had verklaard, zou hier, in een groote zaal, ‘sur invitations’

a Rechten van de mens en de burger.

b Overwegend, dat de vergadering aanleiding zou kunnen zijn voor ongeregeldheden,

c U weet wat u te doen staat!

4 Marcel Cachin (1869-1958) was van oktober 1918 tot zijn dood directeur van het dagblad L'humanité (vanaf 1921 communistisch).

d Dat is alles, en het is voldoende.

5 De boerenleider Henri Dorgères (ps. van Henri d'Halluin) stond aan het hoofd van het boerenfront Défense paysanne. Tijdens het Vichy-bewind was hij directeur van de boerenpropaganda, na de oorlog aanhanger van de populist Poujade.

[p. 381]

- in Holland heet dat, geloof ik, in een ‘besloten vergadering’ het woord voeren. De prefect, door Parys geïnstrueerd en na de gebruikelyke afspraakjes met het communistische canaille, verbiedt de byeenkomst, onder het gewone voorwendsel. Tixier-Vignancour⁶ - zoo heet de bedoelde député - laat hem weten dat hy zich niet aan het prefectorale veto zal storen, en hoe dan ook en waar dan ook, in Toulon zal spreken. Gevolg: mobilisatie van de ryks-politie: gendarmes, ‘gardes mobiles’, bereden en te-voet. Afzetting van de straten die naar de vergaderzaal leiden. Afzetting van het groote plein, Place de la Liberté(!!) geheeten, waaraan het hotel ligt waar de vertegenwoordiger van het Souvereine Volk logeert. 's Mans poging om, van het balcon voor zyn kamer het publiek toe te spreken met behulp van een megaphoon, wordt verydeld door de politie, die, by zyn eerste woorden, het hotel binnendringt en den electrischen stroom coupeert. Protest van de would be-toehoorders. Charges van de cavalerie, ook op de trottoirs. Een paar menschen, waaronder een oude dame, worden omvergereden. Vu, de mes yeux vu, want ik was daar met myn vrouw. Et voilà, waarde heer van Ravesteyn, de practyk van de Vryheid, Blum règnante!

Ik vermoed dat U, onvoldoend ingelicht omtrent de gebeurtenissen in Frankryk, van deze en dergelyke, dag aan dag zich herhalende incidenten niets weet, en, in Uw democratische bewondering voor Léon Blum, geloof hecht aan zyn bedriegelyke, zelf-verheerlykende praat over de weldaden van zyn bewind. De waarheid is dat hy, gevangene van de communisten die hèm niet op adem laten komen en die hy los durft noch kan laten, geen raad meer weet. Financieel is het land in een bodemloozen zinkput geraakt. Economisch kan het, op géén terrein, de concurrentie met het buitenland meer volhouden. Aan de sedert lang al decadente fransche koopvaardy hebben de krankzinnige ‘sociale wetten’ van het Front populaire den nekslag gegeven. In Noord-Afrika: Algerië, Tunis, Marocco, laat Blum de communisten ongestoord oproer preeken en een deswegen tot twee jaar gevangenisstraf veroordeelden bolsjewicht, Bartel, blyft, sedert maanden, op vrye voeten. Zware mishandelingen van arbeiders die geen deel willen nemen aan politieke stakingen, door Blum en zyn bende in de hand gewerkt en door Jouhaux en scène gezet, zyn aan de orde, aan de wanorde van den dag. Blum's herhaalde verzekering dat zyn ‘hervormingen’ van een leien dakje zyn gegaan en nog gaan,^e ‘tranquillement, paisiblement, sans violences aucunes’, zyn een cynisch boerenbedrog. De waarheid is dat de bestialiteiten, door aanhangers der regeerende maffia, en met haar

6 De advocaat Jean-Louis Tixier-Vignancour (*1907) was aanhanger van de Action Française, hij was afgevaardigde van 1936-1942. Wegens zijn trouw aan maarschalk Pétain als staatshoofd van Vichy-Frankrijk kreeg hij de Ordre de la Francisque.

e Rustig, vreedzaam, en zonder enig geweld.

[p. 382]

instemming gepleegd, zooveel mogelyk dood-gezwegen worden en zoo goed als nooit aanleiding geven tot gerechtelyke vervolging. Komt het daartoe, een heel enkelen keer, wèl, dan worden de delinquenten, op last van de Hohe Obrigkeit, vrygesproken of tot een onbeduidende, nominale straf veroordeeld door een verachtelyk, gedomestikeerd rechterlyk personeel.

Kent U de geschiedenis van Formysin? Vermoedelyk niet! Voici: die Formysin, een arbeider in Soissons, had geweigerd zich te laten inschryven als lid van de c.g.t. Of hy had, in een meeting, een redenaar van de c.g.t. tegengesproken. Of hy had een glas bier gedronken met een ‘fascist’. Precies weet ik het niet meer. Op een avond, een maand of wat geleden nu, wordt hy, van zyn werk komend en op weg naar huis en naar zyn gezin, aangevallen door een bende bewuste en georganiseerde mede-proletariërs, die hem gevankelyk opbrengen naar een lokaal, waar hy, na een scherp verhoor, door een veemgericht ter dood veroordeeld en drie-kwart dood geslagen, naakt uitgekleed, over het geheele lyf met roode menie ingesmeerd, en in den yskouden nacht een honderd meter of wat verder op de straat gesmeten en aan zyn lot overgelaten wordt. Een laat voorbyganger vindt hem daar en geleidt hem naar huis. De man blyft weken lang tusschen leven en dood zweven. Zyn beulen hebben hem één oog geheel en al, d.w.z. definitief, blind geslagen, en zyn vak de man is, geloof ik, bankwerker - zal hy niet meer kunnen uitoefenen. De politie ontdekt de daders van den moordaanslag, waarvan er vier, in verhoor genomen, elkaar over en weer verraden en, ten slotte, schuld bekennen. De rechter van instructie te Soissons vaardigt een bevel tot gevangenneming en inhechtenishouding van de vier schurken uit. Den volgenden dag wordt hy opgebeld door het departement van Justitie, in Parys, dat hem dringend ‘verzoekt’ de kerels in vryheid te stellen. Wat hy, exceptionneel moedig, weigert. Volgt een twééde poging tot intimidatie, dezen keer uitgaand van Monnet, minister van Landbouw in het cabinet Blum, en afgevaardigde voor Soissons! Twééde weigering van den rechter van instructie. Een dèrde interventie, in den vorm van een bezoek van den prefect van het departement (l'Aisne), geïnstrueerd door kameraad Salengro,⁷ de toenmalige minister van Binnenlandsche Zaken, heeft even weinig succes: de rechter houdt voet by stuk en de vier schurken achter slot. Waarop de procureur der Republiek te Amiens, onder wiens jurisdictie Soissons ressorteert, op last van den minister van Justitie, kameraad Rucart⁸, hem in stryd met de wet en

7 Roger Salengro (1890-1936) was minister van binnenlandse zaken in het kabinet Blum. Op 14 juli 1936 startte het dagblad L'action française een hevige perscampagne tegen hem, waarbij hij van desertie tijdens de eerste wereldoorlog beschuldigd werd. Op 21 augustus 1936 voegde het blad Gringoire zich hierbij, waardoor de perscampagne zich uitbreidde en verhevigd werd. Dit leidde tot een debat in de kamer op 13 november 1936, dat een duidelijke meerderheid ten gunste van Salengro opleverde. De publikatie van het vonnis van de krijgsraad in 1916, die hem vrijsprak, pleitte hem vrij van alle schuld. Op 19 november 1936 pleegde Salengro, aangeslagen door de hetze, zelfmoord in Rijssel.

8 De radicaal-socialist Mare Rucart (*1893) was minister van justitie in het kabinet Blum, vervolgens minister van gezondheid (1937-1938). Voor 1940 beheerde hij beide portefeuilles elk nog eenmaal. Tijdens de tweede wereldoorlog verzetstrijder.

[p. 383]

zonder verdere complimenten de instructie uit handen neemt - ‘dessaisir’ heet dat hier - en het nobele viertal uit de voorloopige hechtenis doet ontslaan door de Kamer van in-beschuldiging-stelling! Zy loopen nóg vry rond, Taffaire-Formysin’ is nog altyd niet behandeld de amnestie, don de joyeux avènement van Blum & C^ie, staat voor de deur! - en kameraad Rucart, een poos geleden in de Kamer en de vorige wéék in de Senaat geïnterpelleerd, heeft hiér en daar geantwoord, dat hy,^f ‘respectueux du principe de la séparation des pouvoirs’, zich niet mag mengen in een, nog hangende ‘affaire judiciaire’.

Ik zou nu heel graag eens willen weten wat U van dit, onder het democratissime regiem Blum voorgevallene - en in zyn genre lang niet éénige! - geschiedenisje denkt, en wat U zoudt zeggen als de ‘fascist’ Colyn en zyn ministerieele ploeg zich hadden schuldig gemaakt aan pressies en interventies à la Rucart, Monnet en wylen Roger Salengro. Of - ik vroeg U dit, meen ik, in myn vorigen brief al - of is alles geoorloofd wat van Léon Blum en zyn bende uitgaat?

Om te eindigen, ofschoon ik nog wel tien bladzyden vol zou kunnen tikken over het ignobele Front Populaire. Was daar ooit iets erbarmelykers dan Blum's recente elucubraties over de Tentoonstelling, laatste en éénige plechtanker, om het zoo te zeggen, van een ten-einde-raad geraakt regiem, en die hy voorstelt, nièt als een algemeen-nationale onderneming, maar als een ‘strydmiddel’, in handen van het bewuste en georganiseerde proletariaat, ‘tegen het Fascisme’! De vent is walgelyk! Immonde! Maar zyn val is naby. En hoe nader hy dien voelt, hoe laaghartiger de middelen worden, de trucs die hy aanwendt om zich toch zoo lang mogelyk staande te houden door de gunst van een ‘turba’, die hy, in den grond van zyn hart, veracht, en, tegelyk, vreest.

Daar zou ik byna vergeten U te antwoorden op Uw vraag: ‘Wat hebt U, niet-bezitter en oude man, (ik een “oude man”?^*), toch van de communisten te vreezen? U bent toch geen Deterding⁹ etc.’ Voor myn persödn, voor myn vrouw en my, ‘vrees’ ik niets van de communisten, die, als zy op de gedachte móchten komen van een inval by den ‘Hérisson’ - nièt om geld en goed, dat wy, inderdaad, niet bezitten, maar om wraak te nemen wegens onze onvermoeide propaganda tegen hun regressieve ideologie en hun bestiale practyken - een warme ontvangst

f Met inachtneming van het beginsel van de scheiding der machten.

* Ik ben nog geen 73 jaar!

9 De Nederlander sir Henri Deterding (1866-1939) was als oliemagnaat (hij bracht in 1907 de fusie tot stand tussen de Koninklijke en Shell) miljonair geworden. Hij had nationaal-socialistische sympathieën.

[p. 384]

hebben te verwachten. Maar mogen onze overtuiging, onze gedachtengang, onze critiek bepaald, of ook maar geïnfluenceerd worden door overwegingen van dit genre: wat hebben wy, eventueel, persoonlyk te vreezen van den tegenstander dien wy op leven en dood bevechten? Of van de vestiging van zyn regiem, zyn heerschappy?

Ten slotte - nu wèrkelyk ten slotte! Ik hoop dat U, in myn afkeer van Blum en zyn regiem, geen impliciet pleidooi voor ‘verzachtende omstandigheden’ zult zien ten gunste van het radicaille, het door en door rotte, corrupte radicaille, dat Frankryk ruim veertig jaar heeft geregeerd, en dat, by de laatste algemeene verkiezingen, in Blum, die de radicale stemmen noodig had, zyn redder, zyn voorloopige redder, heeft gevonden... un sauveur pas gratuit! Mocht dit toch het geval zyn, ik bedoel: mocht U wèl een zwak voor Blum's onmiddellyke voorgangers aan het bestuur by my onderstellen, dan zal de lezing van myn nieuwe boek U zeker van het tegendeel overtuigen!

Delenda Carthago!¹⁰ Weg met de Republiek! Het eenige regiem dat Frankryk - en, mèt Frankryk, heel de beschaafde wereld! - voor den ondergang kan behoeden, dat is de monarchie, de herstelde, erfelyke monarchie!

Met heel veel vriendelyke groeten

t.á.v.

Alexandre Cohen

Mocht U, in eenig blad of tydschrift - U krygt er zeker een groot aantal onder de oogen - een bespreking van myn boek vinden, zoudt U my den titel en den datum van verschyning der bedoelde publicatie dan willen opgeven? En mag ik op toezending rekenen van Uw recensie(s)?

U ter lezing aanbevolen: ‘Lectures’, Jacques Bainville's pas verschenen posthume boek.^g Eblouissant!

10 Marcus Porcius Cato (234-149) beëindigde al zijn redevoeringen met de leuze ‘Carthago moet vernietigd worden!’

g Verbluffend.