Brieven 1888-1961

[p. 377]

[Brieven 1937]

Aan Jan Engelman¹

Toulon, 18 januari 1937.

Hooggeachte Heer Engelman,

Mag ik U, na lezing van Uw artikel: ‘Naar het einde?’, in het nummer van 7 januari, zeggen, dat de verdwyning van De Nieuwe Eeuw door my zou worden beschouwd en betreurd als een groot verlies voor de nederlandsche journalistiek?²

Laat my hieraan toevoegen dat ik my, was ik niet ‘plus pauvre que personne’, zeker zou abonneeren op een blad, waarvan het uitblyven - een vriend in Holland, zendt het my ongeregeld, by a-coups, toe! - door my altyd wordt gevoeld als een gemis... gewaarwording van leemte en leegte zoo goed als nooit in my opgewekt door de zeldzaamheid, voire de algeheele afwezigheid van andere hollandsche kranten in myn egels-verblyf.

Met de meeste hoogschatting heb ik de eer te zyn

Uw dw.

Alexandre Cohen

p.s. - Myn eerste deel Herinneringen (In Opstand) is in de N.E. dd^o 11.viii.'32 onvriendelyk, en, m.i. niet geheel naar billykheid beoordeeld.³ Voor het tweede en laatste deel (Van Anarchist tot Monarchist), dat binnen kort verschynt, verwacht ik evenmin een gunstige recensie in het blad, noch in éénig ander catholiek orgaan. - N'importe! En U zult zeker wel willen gelooven dat, by het schryven van het bovenstaande, niets verder van myn bedoeling lag dan de toeleg by de N.E. of by haar medewerkers in het gevlei te komen.

C.

1 De dichter en journalist Jan Engelman (1900-1972) had enkele bundels lyrische poëzie gepubliceerd: Het roosvenster (1927), Sine nomine (1930) en Tuin van Eros (1932). Engelman was een overtuigd katholiek, die artistieke vernieuwing nastreefde, los van de bisschoppelijke voorschriften.

2 Jan Engelman, ‘Naar het einde?’ in De nieuwe eeuw, weekblad voor Nederland, jrg 20 (1937), nr 2012 (7 januari), p 664-665. Het katholieke weekblad dreigde door een gebrek aan advertenties, net als destijds Wiessings Mosgroene, te moeten verdwijnen. Engelman betreurde dit, omdat het ‘de heraut van een veranderende mentaliteit onder de katholieken in Nederland was’, en het de katholieken de aansluiting op de nationale cultuur had mogelijk gemaakt: ‘de opheffing van een isolement zonder dat zelfstandigheid en beginsel worden prijsgegeven’. Politiek vertaald betekende dit: ‘zonder ook Stalin verkieslijker te achten dan Hitler, als drager van geestelijke verantwoordelijkheid met nadruk “het rijk van het midden” [...] zoeken’.

3 In de rubriek Boekentafel van De nieuwe eeuw, (augustus 1932 (plakboek A.C.)), werd In opstand afgewezen: ‘Als geheel echter achten we deze autobiografie niet bijster geslaagd. En de heele levenshouding van den schrijver, die godsdienst en moraal en bagatelle behandelt, noopt tot het scherpste voorbehoud voor deze lectuur.’ Uitingen van een reactionnair was trouwens in 1929 in De nieuwe eeuw geen betere ontvangst te beurt gevallen: ‘Dit boek weerspiegelt een geestesgesteldheid, welke men in de fascistische jongeren van ons land ook levend kan zien.’