Brieven 1888-1961

[Brieven 1935]

Aan W. van Ravesteyn

Toulon, 12 mei 1935.

Waarde heer van Ravesteyn,

Ik had geen tyd u éérder te schryven, ten-minste geen eenigszins gedé- tailleerden brief, in antwoord op den uwen van 26 april. Ik ben druk bezig aan myn boek: eerst in handschrift, een ‘premier jet’, dan herzien en getikt zoodat ik zélf er wys uit kan worden, en dan, voor de derde en laatste maal, getypt voor den drukker. En voor dit alles heb ik maar één oog - het geopereerde - tot myn beschikking, wat vry vermoeiend is. Het andere is niets meer waard.

Nee! myn bedoeling, toen ik u die knipsels toestuurde, was niét u iets te ‘leeren’. Ik ben niets minder dan een schoolmeester! Ik dacht dat die coupures u misschien zouden interesseeren. Voilà tout!

Natüürlyk ben ik het ééns met de ‘Action Française’, en niét sedert den dag van gisteren. Wy - ik kan wel ‘wy’ zeggen - zyn géén fascisten en géén voorstanders, bien au contraire!, van de dictatuur zooals men dat gemeenlyk begrypt. Wy willen de destructie van de democratische republiek, régime van dood en verderf, en het herstel van het èrfelyk, jawel, èrfelyk! koningschap, dat een eind maakt aan de party-twisten, die het land verscheuren en uitputten, en het, aanstonds, voor den zóóveelsten keer zullen overleveren aan den inval van den Barbaar, invasie die alléén voorkomen kan worden door het bestaan van een krachtige regeering in Frankryk. Dat deze ‘krachtige regeering’ onze ignobele republiek niet kan zyn, het rotste en lafste régime sedert het Directoire, zal zeker geen betoog behoeven. Ik wil alleen dit zeggen: het herstel van het koningschap in Frankryk zou oogenblikkelyk het eind beteekenen van de hitleriaansche terreur, die heel Europa bedreigt. Mét Frankryk, of u dat wilt of niet, ik bedoel: het tòegeeft of niet, staan en

[p. 351]

vallen al de kleine, en niet alléén de kleine landen van Europa: Holland, België, Zwitserland, Denemarken, Zweden, Tcheko-Slowakye, Joegoslavië, Rumenië, Oostenryk. Het Monster is onverzadigbaar en zou alleen in bedwang te houden zyn door een coalitie van al de bedreigde landen, waaraan niet te dénken valt met een republikeinsch Frankryk, geregeerd, geëxploiteerd, uitgemergeld door een maçonnieke maffia, die elke drie maanden een andere buitenlandsche politiek volgt - alleen haar laaghartige lafheid is permanent! - het onweer aantrekt, en waarmee géén sérieus verbond is aan te gaan.

Het nieuwe verbond met Rusland?¹² Laissez-moi rire, ou, plutôt, pleurer! Hoe kunt u, die de bende op het Kremlin zegt te kénnen en er geen - gerechtvaardigde! - schimp genoèg voor hebt, ook maar één seconde denken dat dit trouwelooze canaille, waarvoor het nièt-woord-houden jegens een ‘bourgeois’-regeering een geloofs-artikel is, zyn woord gestand zal doen in geval van oorlog? En aangenomen - wat ik niét doe! - dat de ‘Slakkenzoon’ (v.R. dixit!) te-goeder-trouw is en niét onder een deken ligt met Hitler om hem den casus belli tegen Frankryk aan de hand te doen, van welk practisch nut zou Soviétië ons dan nog kunnen zyn in geval van oorlog? Duitschland en Rusland hebben geen gemeenschappelyke grens meer, en Polen zal de Horde niet doorlaten! Alors? Met betrekking tot Frankryk is het nieuwe verbond met Rusland, zoo nét door den³ ‘maquignon’ Laval⁴ bekrachtigd - ik heb dien vent gekend toen hy, een twintig jaar geleden, nog maar een mieserig, famélique advocaatje-zonder-clientèle was, en de (doodarme) handlanger van den ignobelen Aristide - de nieuwe alliantie met Moscou, zeg ik, is, met betrekking tot Frankryk, één peillooze duperie...! ‘L'Étonnement de l'Europe, en présence du traité (franco-soviétique) est justifié. Le gouvernement français, qui déteste la guerre comme tous ses ressortissants, n'a fait, sans obtenir aucune garantie sérieuse, qu'en augmenter le risque’ (De zwitsersche republikein Edmond Rossier, in de Gazette de Lausanne.)⁵

Engeland? Perfide? Och nee! Eigenbaatzuchtig en, vooral, kortzichtig! Het had den oorlog van 1914 kunnen verhinderen, vertragen tenminste, als het één dag voor de uitbarsting en den inval in België, Berlyn gewaarschuwd had: als jelui den oorlog begint, staan wy aan den kant van Frankryk! 48 uur later moésten zy meedoen, of zy wilden of niet... ‘Never mind, brother Toby - zegt Tristram Shandy's vader - by God's blessing we shall have another war break out again one of these days; and when it does, the belligerent powers, if they would hang themsel-

1 In november 1932 hadden de Sovjet-Unie en Frankrijk een niet-aanvalsverdrag gesloten. Nadat de Sovjet-Unie op instigatie van Frankrijk tot de Volkenbond was toegetreden, volgde in december 1934 een verdrag, waarbij de beide landen zich verplichten geen onderhandelingen te voeren over bilaterale verdragen zonder elkaar daarover van tevoren te raadplegen. Ten slotte volgde in april 1935 een pact van wederzijdse militaire bijstand, dat op 2 mei 1935 in Parijs ondertekend werd.

2 Laat me niet lachen, of liever, huilen!

3 Sjacheraar.

4 Pierre Laval (1883-1945) was minister van buitenlandse zaken in het kabinet Flandin (tot 23 mei 1935).

5 De verbazing van Europa over het (Frans-Sovjet-Russische) verdrag is gerechtvaardigd. De Franse regering, die net als de Fransen de oorlog verafschuwt, heeft zonder enige serieuze waarborg te ontvangen, alleen maar het risico vergroot.

[p. 352]

ves, can not keep us out of play.’⁶ Ik heb er een oogenblik aan gedacht deze aanhaling te adresseeren aan the Right Honourable Ramsay Mac-Donald - may the Lord confound the filthy dog, amen! - met dit byschrift: ‘Wouldn't it be better to prevent war and your coming into the play, by cautionning Germany that you mean to have peace and to enforce it, if necessary?’ Maar wat zou het geholpen hebben

U leest geregeld Gringoire?⁷ Het blad heeft een groote oplaag en helpt mee de ongeneeslyke rotheid van het regime bloot te leggen. Comme tel doet het goed werk. Maar het tast het kwaad - de republiek-op-zich-zèlf! - niet in den wortel aan. Zy denken daar, oprechtelyk misschien, aan de mogelykheid eener verbetering van het régime! Ydele verwachting! On n'améliore pas la peste! Maar wat ik zeggen wilde is dit: vous avez beau lire Gringoire, maar u hebt geen benaderend begrip van de extensie der royalistische idee in Frankryk. De gedégouteerde republikeinen, uit alle klassen der samenleving hier, die, een jaar of wat geleden nog, in weerwil van hun walging van het régime, niet wilden hóóren van een ‘restauration’, omdat zy, een beetje simplistisch, royalisme en clericalisme vereenzelvigden, zyn by tienduizenden naar de Action Française gekomen sedert de excommunicatie, door den rabisch anti-franschen Pius xi in 1926 tegen de A.F. uitgesproken. (Je cite mes auteurs: ‘Sedert den val van Adriaan vi, in 1523, is Pius xi, door zyn daden en door zyn aard, ongetwyfeld de meest duitschgezinde van alle pausen die op den zetel van den Heiligen Petrus getroond hebben.) (Kölmsche Zeitung ddo 31 mei 1927).⁸ ‘Ah! l'Action Française ce n'est donc pas la calotte!, puisqu'on refuse les Saints-Sacrements, y compris l'extrême onction, aux adhérents de cette organisation politique! Alors on peut y aller carrément!’ En zy zyn, ‘carrément’, naar de a.f. toegekomen. By tienduizenden! En ‘de 6de februari’, de republikeinsche fusillade van de place de la Concorde, heeft de contingenten van de a.f. óók met tienduizenden versterkt.⁹ In het régime ‘lebt nur noch der Tod!’ De verkiezingen? Wind! Het radicale, socialistische en communistische racaille, het ‘Front Commun’ - bougrement commun! - belooft aan de idioten van kiezers al wat zy maar verlangen: géén militaire dienst meer, of 3 maanden m.d.; verhóóging van het loon, met, als compensatie, vermindering van werktyd, i.e. van de productie; méér staats-monopolies, méér ambtenaren, méér sinecures!¹⁰ Hoe zou dan het kiesvee niét voor het ‘Front Commun’ stemmen? ‘Après nous le déluge!’¹¹ - door Louis xv nooit geformuleerd, evenmin als ‘l'Etat c'est Moi!’¹² door Louis xiv... maar zulke dingen

6 Laurence Sterne, The life and opinions of Tristam Shandy, gentleman, 9 delen (1759-1767) dl iv, hoofdstuk 31.

7 Naast zijn goed lopende uitgeverij Les éditions de France stichtte de Parijse Corsicaan Horace de Carbuccia (*1891) op 9 november 1928 het literair-politieke dagblad Gringoire, dat in 1934 verder naar rechts evolueerde. De krant leefde van felle campagnes tegen linkse regeringen, die de oplage met sprongen deden stijgen (1933: 300.000, 1934: 325.000, 1936: 650.000). Na 1936 namen het anti-semitisme en het anti-parlementarisme nog toe. Joden en marxisten werden verantwoordelijk gesteld voor het verval der tijden.

8 O, de Action français is dus geen priestergespuis! Omdat men de sacramenten weigert, met inbegrip van het FL Oliesel, aan de aanhangers van deze politieke organisatie. Je kan er beslist bijgaan!

9 Op 6 februari 1934 had een massale demonstratie van rechts, Croix-de-Feu, Action Française, Jeunesse patriote en de Union nationale des combattants, plaats als reactie op het Stavisky-schandaal. Er vielen twintig doden, terwijl het de volgende dagen nog onrustig bleef. De gelegenheid voor een rechtse staatsgreep werd niet benut.

10 De 6de februari 1934 was het sein tot hergroepering van links. Een eerste en mislukte poging was het Front commun van de radicaal Gaston Bergery, de communist Doriot, toen nog een van de leiders van zijn partij, en de socialist Georges Monnet. Hun gemeenschappelijk anti-fascistisch front kreeg geen steun van de partijen.
Het Front populaire begon op 16 juli 1934 met een entente van socialisten en communisten tegen het fascisme en de oorlog. In mei 1936 gingen communisten, socialisten en radicalen samen.

11 Na ons de zondvloed.

12 De Staat ben ik.

[p. 353]

doèn het in de Manuels d'Histoire van het régime! - ‘Après nous le déluge!’ is de demokratzige zinspreuk par excellence. Maar als aanstonds het régime ineenstort - wait and see, monsieur! - dan gaat er een algeméén ‘oef!’ van opluchting op, en kikt geen mènsch, en steekt geen mensch een vinger uit om de republiek van Stavisky¹³ te verdedigen! Geen stèrveling! En het koningschap zal géén terreur instellen à la Hitler of à la Stahlin. - Dank voor het citaat van Heine: ‘Allianz zwischen Russland und Frankreich’. Zeer belangwekkend. Maar Heine heeft het over den tsaar, die, après tout, zyn woord kon houden omdat hy de baas was, en wy hebben te doen met het Sovièt-gespuis, het geïncarneerde verraad - uit beginsel!

U noodigt my uit uw ‘Socialisme aan den Vooravond...’ te lezen. Ik zal dit met het grootste genoegen en de meeste belangstelling doèn indien u zoo vriendelyk wilt zyn my het boek toe te zenden? - Met myn beste groeten en t.à.v.

Alexandre Cohen

13 In december 1933 barstte het schandaal los rond de financier en avonturier Serge Alexandre (Sacha) Stavisky (1886-1934). Zijn bank, het Crédit municipal de Bayonne, bleek op grote schaal ongedekte waardepapieren uitgegeven te hebben. Vooral de kleine spaarders werden het slachtoffer. Veel prominente politici waren rechtstreeks bij het schandaal betrokken. Na de ontdekking trok hij zich - volgens de officiële versie - in zijn chalet te Chamonix terug, waar hij zelfmoord gepleegd zou hebben voor de komst van de politie. Rechts verklaarde dat Stavisky op officieel bevel gedood was om een schandaal te voorkomen, dat vele regeringsautoriteiten gecompromitteerd zou hebben. De affaire Stavisky bracht het kabinet Chautemps ten val.