Brieven 1888-1961

[Brieven 1909]

Aan De Amsterdammer

Parijs, 1 November '09.¹

Mijnheer de Redacteur!

Mag ik even het woord om te betoogen dat ik minder onnoozel ben, dan de lezing van het door u van mij aangehaalde en gecommentarieerde stukje - ‘De Amsterdammer’, Zondag 31 October, ie blz., 4e kolom, boven-aan - moet doen onderstellen

1 Cohens ingezonden stuk verscheen in De Amsterdammer van 14 november 1909 op de voorpagina onder de kop: Een protest. Twee weken eerder (op 31 oktober 1909) had op dezelfde plaats onder de titel ‘Non-interventie’ het slot van Cohens verminkte Telegraaf-artikel ‘Ferrer in den Parijschen gemeenteraad... en nog wat’ gestaan over de koele reactie van het officiële Frankrijk op het lot van de Catalaanse anarchist en onderwijshervormer Francisco Ferrer (1859-1909): heimelijk gevonnist en haastig om hals gebracht. Cohen wees erop dat Frankrijk voortaan een zuiver utilitaire buitenlandse politiek wenste te voeren. Frankrijk heeft samen met Spanje belangen in Marokko, dus wil het dat land niet voor het hoofd stoten. Welbegrepen eigenbelang beheerst de politiek, en niet overwegingen van ethische aard. De gewraakte alinea: ‘Dat dit niet alleen voor Frankrijk gold demonstreerde hij aan een toen geenszins hypothetische annexatie van Finland door Rusland. [Finland was in 1808 door tsaar Alexander i veroverd. Het genoot als grootvorstendom zelfbestuur. In 1908 was Finland rechtstreeks onder de Russische ministerraad geplaatst. In oktober 1909 had Rusland het gouvernement Wyberg van het grootvorstendom Finland ingelijfd.] Wie protesteren er dan? Frankrijk, Engeland en Italië niet (geenszins Ruslands bondgenoten), maar Oostenrijk dat Bosnië-Herzegowina vermoordde, en Duitschland. So 'ne Niederträchtigkeit!! Unerhört!! En ook Nederland zal dien “moord op een vrij volk”, in verontwaardigde termen afkeuren.
Ja, Nederland óók...’ Commentaar van Wiessing: ‘Dat hebben we inderdaad pas weer gezien!’ Ondanks de Nederlandse tradities van neutraliteit en ‘Vrijheid’ kon er op het Binnenhof geen protest bij de Spaanse regering vanaf over Ferrers terechtstelling. (Troelstra's voorstel daartoe was verworpen.)

[p. 303]

Aan het slot van mijn ‘Telegraaf’-artikel: ‘Ferrer in den Parijschen gemeenteraad... en nog wat’, had ik, na uit-een-gezet te hebben waarom, bij een eventueele gewelddadige annexatie van Finland door Rusland, de volken van Frankrijk, Engeland en Italië niet zouden protesteeren tegen deze schand-daad en die van Oostenrijk en Duitschland waarschijnlijk wèl, geschreven:

‘En ook Nederland, dat politie-honden uitstuurt naar Indië om die beesten daar te gebruiken tegen den inlandschen vijand, ook Nederland zal dien “moord op een vrij volk” in verontwaardigde termen afkeuren. Mij dunkt ik lees er al een stoer-mannelijk “Van-Dag-tot-Dag”² over.’

Héél het hier door mij onderstreepte gedeelte dezer slot-alinea is, in het ‘Telegraaf’-artikel, wèg-gevallen. Omissie die tot gevolg had dat ik, in het blad, precies het tegen-deel verkondig van wat ik, in mijn copie, schrééf.

Door, zónder méér, de overtuiging te uiten dat Nederland zou protesteeren tegen ‘den moord op een vrij volk’, reikte ik mijn ex-landgenooten een brevet uit van grootmoedige belangeloosheid waartegen de laaghartige baatzucht der andere naties somber afstak.

De - uitgevallen - tusschen-zin over die politie-honden - het gebruik-maken daarvan tegen een ‘vijand’, wel-beneficiënt van de bepalingen der Conventie van Genève, is een bestialiteit, voor de ruchtbaarheid waarvan ik zal zorgen - bewees daarentegen, dat ik de Nederlanders geen haar beter acht dan die anderen en géén dupe ben van hun ‘verontwaardigde protesten’ tegen buitenlandsche schelmerijen.

Dat ik het pro-Finsche ‘verontwaardigde protest’ verwacht van den stoer-mannelijken ‘Van-Dag-tot-Dag’-schrijver spreekt wel van zélf. Is niet de heer C[harles] B[oissevain] de ‘uncrowned king’ en doevendansende hoeloeboelang^* van het tegen alle niet-Nederlandsche ongerechtigheden ‘verontwaardigd-protesteerende’ Nederland

Met vriendelijke dankzegging voor de plaatsing:

De Parijsche Correspondent van

De Telegraaf.³

2 Charles Boissevain (1842-1927) was van 1885 tot 1908 hoofdredacteur van het Algemeen handelsblad. Ook toen hij in 1908 directeur van de krant werd bleef hij zijn kroniek Van dag tot dag schrijven. Een belangrijk man in de Nederlandse journalistiek, wiens kronieken herhaaldelijk gebundeld werden.

* Indisch voorvechter. Red.

3 Nu de onverminkte tekst van Cohen ter beschikking stond, had Wiessing geen bezwaren meer, maar zijn aan ons Indië ontleende voorbeeld wilde hij blijkens zijn ‘Nawoord’ niet zomaar accepteren: ‘Men zou naar aanleiding van dezen brief kunnen verlangen wel eens nauwkeuriger over die politiehonden te worden ingelicht. Indertijd hadden we negers, die wij - zij gedroegen zich als bloedhonden - op den vijand loslieten. Wij leven thans in de “ethische richting”. Toch is waakzaamheid van de pers zeker gewenscht.’