Brieven 1888-1961

Aan F. Domela Nieuwenhuis

11.5.95 ii

Osborne Road

Willesden Green

London n.w.

10 a.m.

Waarde Nieuwenhuis,

Zooeven ontvingen we uw briefkaart gedagteekend: Amsterdam, 9 mei. Zeer verheugde ons beiden de voorspoedige bevalling uwer vrouw en zenden wy haar, u en de uwen onze beste gelukwenschen.¹ Voor den jongen hoop ik dat hy een geloovig (geloovig als de eerste christenen) of een sceptisch mensch worde. Geloof en scepticisme alleen komen my voor het leven dragelyk te kunnen maken. Ik heb helaas noch het een noch het ander, ik² nage entre deux eaux. Genoeg hiervan. -Neen, ik heb uwe vertaling nog niet af. Brouez³ schreef my om de helft vóór of op 15 dezer, en ik zal myn best doen om hem te zenden wat hy

1 Cesar Domela Nieuwenhuis (6 mei 1895-6 november 1896) was genoemd naar de Belgische socialistenleider Cesar de Paepe, een vriend van Domela Nieuwenhuis.

2 Ik houd beide partijen te vriend.

3 Fernand Brouez (1860-1900), een Waalse notariszoon, was getrouwd met Neel Doff. Hij was de redacteur van het avantgardeblad La société nouvelle, waarin Cohen vertalingen van Multatuli en Domela publiceerde.

[p. 83]

verlangt. - Allerlei zorgen, te veel en te pynlyk om op te sommen hebben my de laatste dagen 't werken letterlyk onmogelyk gemaakt. De vertaling kost my ongewoon hoofdbreken, vooral de Duitsche citaten. En knoeien wil ik niet. Ik geloof dan ook dat wat àf is goed is, maar 't was tobben. Hoe het zy, een gedeelte zal kunnen verschynen in 't e.v. nummer der revue. Misschien toch wel de helft.

Ja, ik las Boekholt's artikel⁴ ook met groote belangstelling en ook by my kwam de gedachte op in een of ander Engelsch blad Burns af te takelen door middel van aan Boekholt's artikel ontleende argumenten.

Laat ‘Morgenrood’ nog een beetje geduld hebben. Zoodra uw artikel klaar is zal ik de schade = tydverlies spoedig inhalen, en 't eerst van alles dat artikel over Hauptmann sturen.⁵ - Nu over iets anders. - De clichés voor ‘Morgenrood’ en Hermans⁶ staan sedert een dag of tien al ingepakt, kant en klaar, adres er op om te worden verzonden. Ik liep reeds een dag of drie rond om te weten te komen wat de goedkoopste en beste wyze van verzending was, van hier naar Amsterdam. Onmogelyk iets definitiefs te weten te komen. Van Pontius naar Pilatus gestuurd en zonder eenig resultaat. - Wees nu zoo goed eens aan Cornelissen, die de aanlegplaats dier booten weet, te vragen of hy maandag even wil informeeren 't zy aan 't kantoor, 't zy aan boord zelf van een der beide booten (‘Maasstroom’ en ‘Ysselstroom’ geloof ik) om daar te vragen:

1^o	Wat de vrachtprys is (ongeveer) van Londen naar Amsterdam van een houten kistje, inhoudend drukmateriaal (clichés) en wegende ongeveer 60 kilogrammen.
2^o	Waar de aanlegplaats is (niet ongeveer, maar met precies adres) der booten te Londen, en op welke dagen ze daar liggen.
3^o	Of bewuste kist vanwege de maatschappy kan afgehaald worden (wat waarschynlyk is) en zoo niet (heel onwaarschynlyk) waar dan die kist bezorgd moet worden.
4^o	Of de vracht kan betaald worden te Amsterdam by de aflevering. (Dit zal moeten daar ik ze niet vooraf kan betalen hier en trouwens is de vracht, volgens overeenkomst, voor rekening van ‘Morgenrood’ en Hermans naar rata van 't gewicht voor ieder bestemd).

Laat Cornelissen dit s.v.p. dadelyk doen, anders vergeet-i 't en ik was graag van die kist verlost.

Wilt gy ook dit alles even mededeelen aan Hermans? Ik vrees dat hy misschien zal denken dat ik hem beflesschentrek want hy betaalde my de clichés reeds te A. en nu heeft hy nog niets ontvangen. Maar dit is niet

4 E.J. Boekholt beschreef in zijn ‘Brieven uit Chicago’, Recht voor allen, 17 (1895), 54 (7 mei) de indruk die John Burns op de Amerikanen had gemaakt. Hij viel de vakbonden aan en noemde de gevangenissen te goed. ‘Te goed, en dat voor een zoogenaamd socialist, een arbeidersleider!’ Boekholt vond hem over het paard getild, lectuur van rapporten over het gevangeniswezen in Amerika zou hem geen kwaad doen. Burns' woorden in een vraaggesprek ‘als ik de volgende herfst kan terugkomen doe ik dat, want nergens ter wereld is er meer de hand noodig van een Engelschman dan in Amerika’, hadden ook in Amerika de lachlust opgewekt.

5 Cohens artikel ‘Gerhart Hauptmann’ verscheen in nr 28 van Morgenrood (jrg 3), p. 220-222. Het is een bespreking van Vor Sonnenaufgang, Einsame Menschen en Die Weber.

6 Louis Maximiliaan Hermans (1861-1943) begon als kelner; in 1888 richtte hij een vakbond voor kantoor- en winkelpersoneel op. Sinds 1892 was hij verantwoordelijk redacteur, administrateur en colporteur van het succesrijke schandaalblad (‘humoristisch-satyrisch weekblad’) De roode duivel, dat als ondertitel voerde: ‘Tegen troon! tegen beurs! tegen altaar!’ Zijn artikelen in Recht voor allen ondertekende hij met Max. Deze felle anarchist en anti-sdap'er werd later gedeputeerde voor de sdap in Gelderland.

[p. 84]

myn schuld. Toe, vergeet niet s.v.p. Hermans even op de hoogte te brengen hiervan. - Nog iets. Van de 32 clichés die ‘Morgenrood’ bestelde, vond ik eerst maar 19. Ik vulde toen het aantal naar beste keuze aan met 13 andere, waaronder de beste en meest doelmatige die ik vond. Natuurlyk zyt gy volkomen vry die te aanvaarden of, by gelegenheid terug te sturen, of ook, zoo gy gelegenheid daartoe vindt die over te doen voor de zelfde prys = 4 gulden. Toen de kist goed en wel dichtgespykerd was - und wie! - vond ik 4 clichés terug van die besteld waren en die door den een of anderen ezel waren uit de open kist genomen en verlegd, tydens myne afwezigheid. Dit bracht dus op 23 het aantal der door ‘Morgenrood’ gekochte clichés. Maar de kist zat dicht en was het moeilyk, of zelfs ondoenlyk, die weer open te maken zonder ze half te vernielen. Die 4 komen dus per postpakket zoodra ik geld heb om de porto te betalen. Ditmaal komt natuurlyk die porto voor myne rekening. - Kan ik voor den gulden (20 pence) die Morgenrood my schuldig is voor 't per postpakket verzonden cliché van 1 Meinummer, twee scheurkalenders ontvangen met schilden? Die wilde ik aan twee personen schenken. Mocht één gulden niet genoeg zyn (de kalenders kosten geloof ik 40 cent per stuk, of zyn ze afgeslagen wegens 't vergevorderd seizoen?) dan gaat hierby nog een postzegel van 12½, cent. Als drukwerk zal dat niet veel kosten per post. Wilt gy hierover Abas raadplegen? - Ik schreef Abas een briefkaart, een dag of 10 geleden om hem te verzoeken my een exempl. ‘Morgenrood’ n.^o 12 toe te zenden, dat ik niet had ontvangen. Noch antwoord, noch n.^o 12. Ook deze week ontving ik geen ‘Morgenrood’. Laat dus Abas my s.l.p. èn n.^o 12 en 't n.^o van deze week - 't n.^o n.l. dat ik had moeten ontvangen maandag j.l. 6 mei - alsnog sturen.

Daar komt juist uw tweede schryven, 't briefje van D^r. Rutgers begeleidend. Ja, dat is heel lief van hem, en ik voor my heb daar wel lust in. Maar hoe nu 't boek⁷ te krygen? Ik heb geen geld. Ik zal hem even schryven om hem te bedanken voor zyne attentie en ook om hem 't werk ter leen te vragen. Misschien wil hy 't me wel onder kruisband⁸ zenden. 't Onderwerp lokt my aan en ik zal zien den schryver te spreken te krygen. Dit is noodig voor eene eventueele publicatie in Frankryk, n.l. de autorisatie v.d. schryver. Bovendien, zelfs voor Holland zou ik toch nooit iets vertalen zonder eerst den auteur te vragen. Dit na te laten vind ik onbehoorlyk.

Nogmaals met de uwen, en speciaal uwen vrouw, gegroet van ons

7 Dr J. Rutgers schreef veel publikaties, waaronder zijn anoniem verschenen utopie Anno 1999, Amsterdam, W. Versluys 1894. Rutgers vond dat Versluys meteen vertalingen in het Frans, Duits en Engels moest uitbrengen.

8 Gebruikelijke manier in de negentiende eeuw om drukwerk met een goedkoop tarief te verzenden.

[p. 85]

beiden. - Kryg ik spoedig antwoord omtrent de verzending van de clichés etc.

t.t. J.A. Cohen

Ingesloten twee aardige citaten uit Drumont.⁹ Voor Morgenr. of R.v.A.?

9 Een citaat van Edouard Drumont uit Le testament d'un antisémite werd in Recht voor allen, 17 (1895), 127 (24 oktober) opgenomen: ‘Gedachten, Spreuken, enz. - De Franschen (en de Nederlanders? Vertaler) zijn op bewonderenswaardige wijze gedresseerd voor de organisatie der belastingen; zij zijn als de mehari's (kameelen) die neerknielen, opdat men ze gemakkelijker kan beladen, of als de hulppaarden der omnibussen, die, hun taak volbracht hebbende, geheel van zelven weer naar hun standplaats terugkeeren aan het benedeneinde der steile straat, om daar geduldig te wachten tot men ze opnieuw inspant.’