De tuin der fantasie

Het laatste lied.

Iglo Tjallings zat in het kale, rommelige kantoorlokaal, en at met haastige happen zijn middagbrood.

Zijn peinzende ogen dwaalden naar het spel der speelse zonnestralen die op de overvolle lessenaar vielen en de blikken stempeldoos tot een ding van blinkend zilver maakten.

Af en toe wierp de jonge man door de stoffige groene ruitjes een blik op de werf, die vrolijk en rumoerig in het volle zonlicht lag, en waar de sjouwers bedrijvig af en aan liepen. Ze losten een lading suiker, en soms klonk een ruwe roep door tot in het stille kantoor, een schaterende lach. En achter de werf lag de glinsterende rivier, wier grijs-groene golven hun allen voedsel gaven.

Iglo had gedaan, en begon met een lichte zucht weer aan de stapel facturen. Het viel hem zwaar, dit overwerken in zijn vrije middaguren. Al drie weken had hij het nu gedaan, en alleen het doel dat hij voor ogen had was de prikkel geweest tot volhouden. Wat zou ze verrast zijn, z'n lief oud Moedertje in Holland, bedacht hij voor de zoveelste maal, met een glimlach op zijn smal jongensgezicht. Natuurlijk zou ze er helemaal niet op rekenen, want twee maanden geleden was hij voor het laatst thuis geweest, en de reis was lang en kostbaar. Maar hij had de gedachte niet kunnen verdragen dat zij nu haar verjaardag eenzaam zou moeten vieren, alleen in haar kleine huis, terwijl haar enige jongen ver van haar weg, werkte in een land dat het zijne niet was. En zo was zijn plan geboren om haar te gaan verrassen, het plan dat alleen uitvoerbaar was als hij elke dag zijn middaguren offerde.

Steeds vlugger begon hij te schrijven, er lag nog een hele stapel. Zijn pen gleed over 't papier, en heel zijn jong gezicht verstrakte in de spanning van het vertrek. Een klop op de glazen deur deed hem opzien. Voor hem stond een van de sjouwers, groot en slobberig in de leren werkkiel, als een reus in het kleine volle kantoor.

‘Noteren, meneer,’ zei de man kortaf.

Iglo pakte boek en potlood, en volgde den schonkigen kerel naar

[p. 156]

de werf. Op de drempel bleef hij staan, plotseling overvallen door de zoelheid van deze vroege lentedag. Hij ademde diep, en zijn ogen zochten de voorjaarshemel, die in een feestelijk strak blauw over de oude fabrieksstad met haar hoge schoorstenen welfde. En eensklaps klom hoog de jubel in zijn hart om het onverwachte wonder dat het weer zomer worden ging, zomer. Zijn jonge ziel, zolang gevangen in de slepende sleur van de eentonige arbeid voelde de tinteling van het leven, het groeiende leven in zich vallen. En in hem begon het te zingen: nog vier dagen, en dan ga ik naar Holland!

Heel de druk van het werk viel van hem af, de druk die de laatste weken zwaar op hem gerust had, die hem het omhoog-zien had doen vergeten. Het leven was goed, het was heerlijk.

Nog eens ademde hij diep de klare voorjaarslucht in. En toen, hoog opgericht zijn sterk jong lichaam, liep Iglo Tjallings met de lentejubel in zijn hart de dood tegemoet. ‘Pas op, meneer, pas op!’ schreeuwde angstig een grove stem. Iglo zag iets donkers boven zich, hij strekte de armen uit en viel. Even voelde hij nog een snijdende pijn, toen werd het nacht...

Loom sloeg hij de oogen op, in een angstig begin van herinneren. Om hem was het halfduister, en stil.

Traag volgden zijn ogen de witte figuur, die onhoorbaar langs hem ging, en langzaam keerde zijn bewustzijn weer. Hij wilde zich oprichten, maar viel met een doordringende kreet terug. Door een nevel zag hij de witte gestalte naderen, en voelde hij een hand op zijn voorhoofd.

‘Wat. wat - - -’, stamelde hij, verblind door de pijn die zijn lichaam leek te verscheuren. ‘Stil,’ zei een zachte, kalme stem, ‘u hebt een ongeluk gehad doordat er een takel brak. U mag u niet verroeren.’

Hij wilde met de vingers zich betasten maar machteloos bleven ze liggen.

‘Moeder -’, zei hij op een toon die de liefdezuster door 't hart ging. Toen gleed hij weer weg in de duisternis.

In de nacht die volgde keerde bij tussenpozen soms even zijn bewustzijn weer en zag hij de vreemde gezichten gebogen over het bed, hoorde de vreemde taal, die hem weer even oneigen was als toen hij pas in dit land kwam. En in die momenten van klaarheid was er slechts één woord dat over zijn lippen kwam, één woord dat als een trage klacht in de kamer bleef wijlen: Moeder, Moeder - - -

En er was geen macht die het bevende woord meedroeg op de wind, er was geen echo die het weerklinken deed in het hart der stille oude vrouw, die rustig sliep, na op haar knieën een zegen te hebben afgesmeekt voor haar kind in den vreemde.

[p. 157]

De morgen kwam: Iglo was nu volkomen bij kennis, en staarde voor zich uit. De zon zeefde haar gloed door de neergelaten rolgordijnen van de ouderwetse ziekenhuiskamer, en zette het vierkante hoge vertrek in een geelachtig licht. En in dat licht lag hij, onbeweeglijk, en streed de zwaarste strijd die een mens strijden kan, de strijd om het leven los te laten en willig weer te geven aan Hem, Die het gaf. Als van verre zag hij het, zijn leven, waarin hij Gods liefdehand steeds duidelijk had mogen herkennen. En nu, en nu-

En in een smartelijke klaarheid klom het weten in zijn moegeworsteld hart: wij leven in het afgebeden toevoorzicht op de hemelse heerlijkheid, maar als die heerlijkheid ons nabij gaat komen, smeken wij: o Heer, geef ons nog wat aards geluk, laat ons nog roeven in dit schone land van onze vreemdelingschap, waar het onze ziel goed is te wonen. Want we hebben het leven zo lief, zo lief - - -

De volgende morgen kwam ze, Epke Tjallings. Naast den forsen dokter die haar binnenliet leek ze nog kleiner, nietiger. Een schraal figuurtje, ouderwets in haar lange zwartlaken mantel met koordfiguren. Maar voor Iglo kwam met haar de liefde het vertrek binnen, de liefde die hem omringd had van dat hij te leven begon.

‘Moeder,’ zei hij met een fluisterende zucht. Ze was op het bed toegelopen, en legde haar hand in de zwartgaren handschoen op de arme onbewegelijke vingers.

‘Ach -’, zei ze toen, met een stem die alles vertolkte wat zij op deze reis doorleden had, ‘ach...’

Die dag en de dag daarop volgende is Epke Tjallings van het bed van haar zoon niet geweken,

De schemering viel, en naast het bed zat ze rechtop, de dappere oude vrouw. De dokter had hen nu alleen gelaten, deze laatste uren.

Flauw drongen geluiden van de gang in het stille vertrek door, het bijna onhoorbaar lopen der zusters, hun gedempte stemmen. En het laatste licht van de stervende avond op het gerimpelde gelaat van Epke Tjallings en het dodelijk witte van haar moegestreden kind.

Met een aarzelend-tastende stem zei ze soms een enkel woord, maar als een grote wijde rust was in haar oude ziel gezonken; hij had haar helpende woorden niet meer nodig, Jezus Zelf had haar kind vrede doen vinden.

Zacht, als voor zichzelf, herhaalde ze nog eens haar laatste woorden, die de gelukkige glans op zijn uitgeput gezicht hadden verhelderd: ‘Niets kan ons scheiden van de liefde van Christus.’

De oude vrouw streelde met tere bewegingen de machteloze handen die op het witte laken lagen. En Iglo's aandacht wijlde bij die strelende handen, lang en innig. De blauw-dooraderde, ver-

[p. 158]

weerde handen, die zwaar en moeilijk hun weg door het leven hadden gevonden. Maar die ook elke dag in gevouwen devotie hun loflied hadden opgezonden tot den Schenker van dit leven. En die hem nu, gestrengeld om de zijne, voor de laatste maal hadden gevoerd uit de schaduw tot het licht van Christus. Het licht van de hoop die niet beschaamt.

Ze neeg zich tot hem over, en vroeg nog eens met een diepe tederheid in haar stem: ‘Is het nu goed, mijn jongen?’ En dicht moest ze zich over hem buigen om het zwakke antwoord te verstaan: ‘Ja Moeder’.

Een tijd lang keek hij weer voor zich uit, toen zochten zijn ogen onrustig de hare, de smartelijke ogen van een die zich niet bewegen kan.

‘Moeder,’ klaagde zijn stem bijna onhoorbaar, ‘het wordt zo donker, en het... duurt... zo lang.’

Even vertrok haar oud gezicht in nameloze pijn om haar kind, om de smarten die hij leed en die zij niet stillen kon. Ze keek hem aan, hij had de ogen gesloten, en onder het zwarte haar was zijn bleek gezicht hulpeloos jong. En plotseling was het haar of de jaren teruggleden, en ze hier weer zat bij haar kleinen jongen, die in schuwheid voor de vallende duisternis toevlucht zocht bij haar, de enige schutse van zijn eenzame jeugd. Ze had voor hem gezongen als zo vele malen, en onder het stil luisteren naar de stem die toen nog jong en fris was had hij het hoofd tegen haar borst gelegd en was ingeslapen.

Nu was zij oud, en haar jongen was een man geworden. Maar het troostende lied was gebleven, dacht ze.

Ze zette zich op haar stoel, de oude vrouw, en vouwde de handen in de schoot. En toen begon ze te zingen, met een zachte bevende stem.

Blijf bij ons, Heer, want d'avond is gedaald,
't Wordt nimmer nacht als ons Uw licht bestraalt.

Zo zong ze, Epke Tjallings, met haar versleten beverig geluid, zo zong ze het laatste lied voor haar stervenden jongen. En de zwakke oudevrouwenstem maakte het eenvoudige lied tot een tere hymne van vertrouwen en aanbidding, tot een engelenzang waarin zijn oor de aanvangstonen van de hemelse koralen hoorde, de klanken van het lied dat geen oor nog heeft gehoord, en in geens mensen hart is opgeklommen.

In zijn ogen die haar aanzagen las de oude vrouw dat zijn ziel ten laatste de intense betekenis had leren verstaan van het: ‘immers is mijn ziel stil tot God’, dat hij de eeuwige Liefdesgemeenschap gevonden had in Jezus' armen.

En terwijl de tranen over haar gerimpelde wangen liepen zong ze:

[p. 159]

 

‘Blijf bij ons Heer, tot in de laatste nacht.

 

Spreidt zelf ons dan de stervenspeluw zacht,

 

Geef ons dan plaats in 's Hemels zonneschijn,

 

Waar 't nooit meer nacht, nooit avond meer zal zijn...

Ze knielde bij het bed, en greep zijn handen. ‘Goede nacht mijn jongen, goede nacht,’ fluisterde ze.

Toen verliet de ziel van Iglo Tjallings haar aardse huis.

Door: Greeth Smitskamp.

Uit: De Vriend des Huizes.