|
| |
| |
| |
XXVI.
De Geregtsplaets.
Den noodlottigen dag voor de zes gevangenen was nu aengebroken; de zon die heden oprees zullen zy niet meer zien nederdalen! Nog weynige uren, en den laetsten stond zal voor hun geslagen zyn!
Eene buytengerwoone beweging bespeurde men in de stad; alle de krygsmannen van den graef stonden onder de wapens, en overal hoorde men de klinkende stappen der geharnaste soldaten die zich naer den eenen of anderen kant der stad begaven om de poorten en openbare plaetsen met dobbele wachten te bezetten. Het is langs de Bouverypoort dat er meest volk wemelt, het is derwaerds dat vele nieuwsgierige borgers voordsnellen, min om het rampzalig schouwspel by te woonen, dan wel om nog eens de moedige Bruggelingen te mogen aenschouwen. Begeven wy ons ook buyten de Bouvery-poort, en, langs de straten, ofschoon vervold met volk, zullen wy bemerken dat er
| |
| |
eene doodstilte heerscht. Voegen wy ons by deze groep van borgers, en luysteren wy eenige oogenblikken naer de redekavelingen.
- .....Ja, zoo keeren somtyds de zaken, zeyde Donaes Vercruyssen, eenen wollewever; en aldus ziet men dikwils gebeuren hetgeen men geenzins verwachtte. De beste zaken hebben meermaels een ongelukkig eynde; het is waerschynelyk hierom dat onze voorouders, en niet zonder rede, altyd zeyden: ‘Aenziet den eynd.’
- Kon men altyd den uytslag voor op kennen, men zou zich van vele zaken weerhouden, sprak Joseph Debie. Ongetwyffeld zouden velen onzer medeborgers den bogen en het zweerd niet gegrepen hebben, hadden zy den noodlottigen uytslag konnen voorzien; velen zouden hun bloed niet vergoten en hun leven niet ten besten gegeven hebben, ware het hun mogelyk geweest in het verschiet het eynde van dit alles te ontdekken; ja, misschien zouden de moedige mannen die men hier gaet halsregten zich tot zoo verre niet gewaegd en zich aen dergelyk gevaer niet hebben bloot gesteld.
- Gy oordeelt onze stadsgenooten niet wel, antwoordde eenen mercenier, Geeraerd Danneels genaemd; gy strykt daer een vonnis dat hun byna beledigt. Priem, Lam, Danwilt en Coopman, hebben de zaek des volks omhelsd, zy hebben zich tegen de willekeurigheyd van den graef verzet, zy hebben onze vryheden willen handhaven, en zy hebben hun bestaen en hun leven ten besten gegeven om onze privilegien weder te bekomen. Het is volgens de regtveerdigheyd dat zy te werk zyn gegaen,
| |
| |
en, indien men de regtveerdigheyd tot leyddraed van zyn gedrag neemt, men is onberispelyk. En heden nog, wie zou durven beweren dat wy geen regt hadden?
- Niemand zal dit beweren, riep Teeuw Vlaemink; by den walt-hoorn van S. Huybrecht! konnen wy ooyt met meerder regt eene zaek ondernemen?
- Stil! stil! zeyde Joseph Debie; gy weet dat het overal van verklikkers wemelt. Gy moet u aen geene vervolgingen blootstellen, met zoo luyde te spreken.
- Eh! wel, zoo ging den beenhouwer Teeuw voord, ik ben volkomen van het gedacht van Danneels. Onze zaek was regtveerdig, onze onderneming was billyk, wy streden voor onze privilegien, en wy hebben ons dus niets te verwyten. Is het eynde zoo voordeelig niet geweest als het begin, dit verandert geenzins onze zaek. Guido had onze vryheden miskend, hy had onze privilegien met den voet getreden, en van dien oogenblik is hy onzen vyand geworden, en als dusdanigen mogten wy hem den oorlog verklaren; het is hem gelukt ons eerst te overwinnen, maer de kanssen konnen keeren; den oorlog is wisselvallig, en wie weet of wy ook niet welhaest onzen keer zullen hebben? Myn kapmes heeft verwoesting aengerigt in de rangen der vyanden; maer, ware het nog eens te beginnen, ik gaf geen respyt meer. Dood voor dood. Gy ziet heden wat er het gevolg van is als men in de handen zyner vyanden valt.
- Beter is het op het slagveld met eere te sneuvelen, zeyde Geeraerd, dan het lot onzer medemakkers, onzer opleyders, te ondergaen. Ik ook zal naderhand met meer- | |
| |
dere woede stryden; den graef heeft my nu geleerd dat hy geene medoogendheyd bezit, ik ook zal, op eenen anderen tyd, indien de gelegenheyd my ooyt verschaft word, laten zien dat ik geene genade verleene. Ik heb nu enkelyk gestreden voor onze privilegien, maer dan zou ik ook de trouwloosheyd bestryden, en ik zou my willen vreken.
- Vreken! Ja, wy zullen ons eens vreken! zoo hoorde men Vlaemink spreken.
- Het bloed van onze zes stadsgenooten, zeyde Vercruyssen, roept vraek.
- Maer, fluysterde Debie, wie zal nog durven wagen het geen Lam, Danwilt en Priem gevraegd hebben? Wie zou zich nog durven aen het hoofd stellen?
- Heeft het ooyt aen opleyders ontbroken? vraegde Donaes.
- Voor dezen vindt men geen gebrek; zoo viel Teeuw den wever in de reden. Alwie moed en dapperheyd bezit, heeft vereyschten genoeg om zich aen het hoofd te stellen, en wie bezit deze hoedanigheden niet?
- Als het er op aenkomt zyne regten voor te staen en zyne geboortestad tegen de trouwloosheyd van eenen willekeurigen graef te verdedigen, voegde Geeraerd Danneels hier by, is elken borger eenen bekwamen opleyder. Hebben wy in den dapperen Priem niet een treffend voorbeeld? Hebben wy onder zyn geleyde de soldaten des graefs niet verdreven?
- En wy zullen die nog verdryven! grommelde den beenhouwer. Wy zullen nu eene reden te meer hebben
| |
| |
om den meyneedigen meester tot het vernieuwen onzer privilegien te dwingen, wy zullen ons over het bloed, over het edel en onnoozel bloed van onze vyf vrienden, te vreken hebben; wy zullen door ander bloed te vergieten de schimmen onzer stadsgenooten moeten te vrede stellen. Vraek! ja, ik zwere van my over dit schelmstuk te zullen vreken!
- Bedaer u, sprak Joseph Debie; wy kennen uwen moed, en in den nood zullen wy op u rekenen.
- Dit mogt gy altyd doen. Mynen arm is myn vaderland toegewyd, hy is ter verdediging myner stad en onzer privilegien. De eerste pligt van eenen borger is, zyne regten niet te laten schenden, en de uytoeffening en het handhaven van de privilegien zyner stad te waerborgen; deze pligt heb ik gekweten; ik zal de zelve altyd weten te volbrengen. Zoo hebben onze voorouders zich altyd getoond, zoo hebben wy den moedigen Baudewyn gezien, zoo zullen alle de Bruggelingen in dergelyke omstandigheden altyd zyn.
- Maer wie weet wanneer wy nog eens zullen te stryden hebben? hoorde men Debie vragen.
- Den stond kan niet verre verwyderd zyn, antwoordde Danneels; want, wy zullen nooyt gewillig het hoofd onder het jok buygen. Wy hebben ons in vyandschap tegen Guido verklaerd, wy blyven zyne vyanden tot dat hy ons zal regt gedaen hebben. Een vuer dat onder de asschen broeyt, en dat maer eenen blaes verwacht om uyt te bersten, kan niet lang zyn zonder te ontvlammen. Dit vuer smeult ook in onze herten, en weynig is er aen
| |
| |
gelegen van waer den blaes komt die het moet doen ontbranden. Wee! wee de genen! die het zullen poogen uyt te dooven!
- Oh! ja, den dag van wedervraek zal ook eens voor ons aenbreken, voegde Teeuw Vlaemink er by. Wy zyn heden overwonnen, of om beter te spreken, wy zyn onderdrukt en weerhouden; maer, dit jok past niet aen onze schouders. Toen men eenen woedenden stier gebonden heeft, denk men hem getemd hebben? Neen, hy is nog vervaerlyker, en komt hy eens zoo verre dat hy zyne bindzeelen losrukt, dan weet hy zich ten vollen te vreken. Zoo zullen wy ook ons eens toonen. Zullen wy ook niet van woede opspringen op het gezigt van zoo veel vergoten bloed? Ja, dit vooruytzigt is in myn gemoed geprent, om dat een volk, gelyk de inwooners van Brugge, nooyt ongestraft zal laten den smaed die het komt aengedaen te worden. Eenen dag zal opryzen, op welken de Bruggelingen nog eens onder de wapens zullen komen, en op welken zy de neringen onder de vaendelen hunner hoofdmannen zullen scharen, en dan zal de wedervraek beginnen. De schimmen der moedige mannen wiens hoofden gaen afgehouwen worden, zullen eens boven onze legerbenden zweven, en dan zullen de dappere borgers, dezer dagen in zoo groote menigte gesneuveld, gevroken zyn. Misschien vroeger dan gy wel denkt, Joseph, zal onze borgery nog eens te velde trekken; doch, of dit nog zoo spoedig niet gebeurde, onze nakomelingen zullen niet vergeten wat hunne ouders hebben gedaen, en zullen opgebragt worden in dien haet en in dien afkeer voor
| |
| |
slaverny, in dien schrik voor willekeurigheyd, die aen het opkomend geslacht niet genoeg konnen ingeprent worden. Men zegt dat de moeders der ontembare Franken ook somtyds hare zoonen niet enkel met de melk harer borsten laefden, maer hun ook van tyd tot tyd bloed te drinken gaven, bewerende dat zy hier door kloekmoediger in den stryd wierden en beter hunne vyanden overwonnen.
- Gy zyt vreed, sprak Debie, uwe vraekzucht vervoert u.
- Indien ik dit voorbeeld aenhale, het is niet om het letterlyk te zien nagevolgd worden, maer om te doen begrypen wat belang men altyd heeft gehecht aen het overwinnen zyner vyanden. Bemerk wel dat men van haet tot zynen vyand moet doordrongen zyn, om hem naer weerde te konnen kastyden. En, indien onze zoonen in de ware grondbeginselen eener volkomene vryheyd worden opgevoed, geene willekeurigheyd zal door hun verdragen worden, om dat zy zich het voorbeeld van moed en dapperheyd, dat hunne ouders tegen hunnen graef aen den dag hebben geleyd, zullen herinneren. Hoe vele kinderen immers zullen niet de dood van hunnen vader te vreken hebben?....
Den vleeschhouwer meynde voord te spreken en den vollen toom aen zyne verontweerdiging te geven, wanneer eene vrouw, toebehoorende tot de borgery, dragende op elken arm een jongetje, terwyl dry andere kinderen haer vergezelden en haer by de kleederen vasthielden, naderde, en, daer zy de woorden van Vlaemink gehoord had, tot de redekavelaers zeyde:
| |
| |
- Mynen man is ook door de krygsbenden van den graef omgebragt, en ik ben weduwe met deze vyf zoonen overgebleven; ik mag u, in der waerheyd, verzekeren dat de dood van mynen man niet ongevroken zal blyven, en dat het geen eenen van u daer komt te zeggen, door my stiptelyk in het werk zal gesteld worden.
Ongetwyffeld zou de redekaveling voordgezet zyn geworden, waren de sprekers niet onderbroken geweest door eene beweging, veroorzaekt door de krygsmannen van Guido, daer dezen het volk achter uyt dreven, en eene opening door de zamengedrongene menigte bewerkten.
Twee kerren kwamen aengereden, op welken men de veroordeelden gebonden had; op de eerste lagen Baudewyn Priem en den ouden Lambrecht, vergezeld van den deugdryken oom der schoone Avezoeta. Dezen geestelyken met een kruys in de hand knielde tusschen beyde. De overige veroordeelden lagen in eenen grooteren wagen, en waren door dry paters predikheeren bygestaen. Hertscheurend was dit vertoog voor de moedige Bruggelingen. Ook zag men alom de tranen uyt de oogen van elkeen vloeyen, en terwyl men de dappere en vryheydslievende mannen, eenen gulhertigen vaerwel toestierde, was dezen vaerwel met eene belofte vergezeld, die naderhand is uytgevoerd, belofte die heeft bewezen dat de Bruggelingen smaed en onderdrukking konnen verdragen, maer dat zy niet vergeten.
Nu was men buyten de Bouvery-poort gekomen, en de rytuygen hielden stil. Niet eenen der half dood gemaertelde veroordeelden kon alleen de trappen opklimmen,
| |
| |
aengezien het geheel lichaem met wonden, gevolg der onderstane pynigingen, overdekt was; de beulen moesten hun op het schavot dragen. Voor de slagbank gebragt, verzamelden de vyf veroordeelden nog alle hunne kragten, en stortten op hunne knieën neder, om hunne ziel in de handen van den Heere te bevelen. De geestelyken spraken nog eenige woorden van troost tot de nedergeknielden, en omhelsden hun in het gezigt der talryke menigte.
- Wy zyn onschuldig! Leve de Vryheyd! Leve de Privilegien!
Aldus riepen de veroordeelden, en de beulen grepen hun vast.
- Moedige borgers, dappere Bruggelingen, klimt op ten hemel!
Deze woorden sprak den achtingsweerdigen oom van Avezoeta, met eene heldere doch van droefheyd belemmerde stem, uyt.
Baudewyn Priem, Lambrecht Lam, de gebroeders Danwilt en beyde Coopmans, waren niet meer!
En de menigte, na een gebed tot lavenis der zielen van de vyf dappere Bruggelingen gelezen te hebben, verlieten in stilzwygendheyd, maer niet zonder haet en vraekzucht in het hert, de plaets des geregts.
| |
| |
De lichamen der vyf slagtoffers wierden naer de abdy van S. Andries gedragen, en zyn in de kerk dezer abdy begraven.
| |
| |
Wat er van den goud- en zilversmid Van den Damme, en van zyne weerdige en deugdzame echtgenoote geworden is, hebben wy, tot hier toe, in onze opzoekingen, niet konnen ontdekken.
De beyde dochters, Avezoeta en Sybilla, met hare godvruchtige vriendinnen, Margaretha van Gend, en Christina van Yperen, zyn vereenigd gebleven, en zyn uyt Damme naer Brugge terug gekeerd, en hebben hare wooning te Assenbroeck, ter plaets waer men het zoet gezang gehoord had gevestigd, in een kleyn arm huysken, volgende den regel van het order van Dominicus, onder beleyd en bezonder opzigt der paters Predikheeren. Het zyn deze vier godvreezende maegden, die, verzakende aen de wereld, de stigtsters zyn geworden van het vermaerd klooster van Assenbroeck, onder den naem van Engelen-Dael gekend.
Wy hadden voorgenomen een beknopt verhael van de opregting, uytbreyding en bloey van dit klooster op te stellen, doch wy hebben gemeynd meer genoegen onze lezers en lezeressen te verschaffen, met hun hier onder de oogen te brengen de oorspronkelyke kronyk van dit klooster, zoo als die onder de archieven van het Klooster van Engelen-Dael is gevonden.
Deze kronyke kondigen wy hier af, zonder iets aen de zelve, het zy in schryfstyl, het zy in order, het zy in spelling, te veranderen.
|
|
Auteursrechtvrij