|
| |
| |
| |
XVI.
Het Afscheyd.
Het onwederroepelyk voornemen van den vraekzuchtigen graef was welhaest gekend. Dags na de terugkomst der afgezanten, ontwaerde men reeds meerdere beweging in het paleys van den graef, en in de stad bereydde zich elkeen tot den kryg. Een bevel was uytgegeven om een leger zamen te stellen, en ten dezen eynde kwam elkeen zich onder zyn vaendel rangschikken, en zich ter beschikking van zynen oversten stellen. Men gehoorzaemde aen het gebod van den graef, maer men trof geenen buytengewoonen moed, geenen geestdrift, by de krygsbenden aen; men zag dat de mannen gehoorzaemden, doch, men begreep ook dat zy geenzins in de vraekgierige gevoelens, met welke hunnen prins bezield was, deelden. Maer, dit kon Guido niet van zyn vast besloten voornemen afleyden. Den oploopenden graef wilde zelf zyn leger opleyden en over het zelve bevel voeren; dit
| |
| |
mael gaf hy aen niemand hoegenaemd den last van de oproerige stad te beteugelen; hy zelf ging aen het hoofd zyner boogschutters optrekken, en wilde het genoegen smaken van in persoon de kastydingen by te woonen. Voor wie de driftigheyd van Guido kende, (en elkeen was van de zelve onderrigt), was het niet moeyelyk te voorzien hoe groot de straf zou zyn die Brugge stond te ondergaen. Verscheyde edellieden, vyanden van de privilegien, juychten aen die onderneming toe, terwyl de vrienden van de regten des volks met afschrik de gevolgen van dit alles te gemoet zagen.
De Bruggelingen zelve begrepen hunnen akelingen toestand; zy miskenden hunne netelachtige gesteltenis niet, zy toonden zich geenzins onbewust van het lot dat hun te wachten stond. De geduchte toebereydselen die gemaekt wierden om Brugge te gaen kastyden, de spoedige oproeping van krygsmannen onder de vaendelen, de strenge bevelen van den graef tegen de oproerige stad, dit alles was genoegzaem door de borgers van Brugge geweten, maer dit alles was niet bekwaem om voor het minste het voorgenomen besluyt der Bruggelingen te doen veranderen. Integendeel, de veelsoortige gevaren die hun bedreygden schenen hunnen moed nog aen te prikkelen; de woede van den graef scheen hunne razerny nog meer aen te steken; het voornemen van Guido om hun voorbeeldelyk te straffen, deed hun het besluyt nemen van Guido de overwinning duer te doen betalen.
Aldus was het met onze voorouders gesteld: in het bedreygendste gevaer stelden zy hunne grootste hoop van
| |
| |
overwinning; en het was in dergelyke angstvolle gesteltenissen dat men wonderen van dapperheyd en mirakelen van kloekmoedigheyd zag uytschitteren. Alle oneenigheyd verdween, als het de gewigtige zaek der stad gold; alle vyandschap hield op, als de privilegien in gevaer kwamen; alle uyteenloopende gedachten smolten zich in een, en het gevoel van vryheydsliefde alleen vervolde alle herten. Dan bezonderlyk wanneer de stad belegerd wierd zag men zulks gebeuren. Dit was nu het geval voor Brugge. Alles scheen tegen deze stad zamen te spannen, en moeyelyk wierd het te voorzien welken den uytslag van die naderende worsteling zou worden. Wel is waer, Brugge had den zegeprael behaeld, de borgers hadden de stad verlost en de krygsknechten van hunnen graef op de vlugt gedreven, maer zou dergelyke overwinning elken keer hunne poogingen komen bekroonen? De oplossing dezer vraeg is niet zonder gevaer, maer wat gold het gevaer by onze voorouders? Onze voorouders berekenden de wisselvalligheden der kans niet; zy raedpleegden enkelyk hunnen moed, en zy beschouwden eenen gewapenden borger, aengeprikkeld door vaderlandsliefde en overtuygd van de regtveerdigheyd der zaek voor welke hy ging stryden, als eenen onoverwinnelyken! Zulke borgery, men moet het bekennen, is toch een vreeslyk bolwerk tegen de willekeurigheyd, en eene oninnemelyke sterkte tegen de vryheydskrenkende inzigten van eenen vorst. Nu, buyten dezen toomloozen drift tot het behouden hunner vryheden, drift die elke vuyst het zweerd deed grypen, was er nog eene andere zaek die de Bruggelingen bovenal
| |
| |
verontweerdigde, het was de trouwloosheyd der twee gevolmagtigden. Inderdaed, de rondborstige en regtzinnige borgers van Brugge konden niet dulden dat Rogier van Ghistel en Walter van Lovendeghem nu tegen de Bruggelingen spanden, na dat zy plegtiglyk belofd hadden al hunnen invloed te gebruyken, invloed die groot was, om de privilegien van Brugge te doen vernieuwd worden. De verraderlyke handelwyze van die twee meyneedige hovelingen ontstak eenen onuytbluschbaren haet tegen den graef en tegen zyn hof in het hert van elken Bruggeling.
Ondertusschen, zoo als men uyt de voorgaende aenmerkingen genoeg kan bevatten, bleef men te Brugge niet ten achteren om alles tot eenen geduchten wederstand in te rigten. Elkeen bragt met yver en moed het zyne by, om de verdedigingsmiddelen tot stand te brengen. Voor den oogenblik was alle werk in de stad gestaekt; men dacht maer aen ééne zaek alleen, aen de groote zaek van verdediging, aen den besten middel van wederstand. Den kant der stad die den eersten aenval van den graef moest uytstaen, wierd in eenige dagen onnemelyk gemaekt, en de kronkelende toegangen der poort en der vestingen waren ongenaekbaer. Jong en oud, kinderen en vrouwen, elk werkte om het meest, eenieder wedyverde om aen de versterkingen bezig te zyn. De omstreken der stad wierden ook van houten bolwerken voorzien, en op meer dan eene plaets plantte men hooge en puntige palen; balken, voorzien van buytengewoone groote nagelen en met lange scherpe pinnen beslagen, van beyde kanten met sterke
| |
| |
ketenen vastgesmeed, lagen dwers over den weg, ten eynde de ruyters te beletten van nader te komen. Verscheyde houten torens van verschillige hoogten waren tot op de plaets gevoerd waer den grooten weg zich in twee splitste, en moesten uyt hun binnenste en van hunne toppunten de naderende troepen van Guido, met eenen hagel van pylen en eenen regen van zware en scherpstekende keyen, begroetten. Verder, meer naer den kant der poort en der vestingen, was den weg opgedolven, en had men diepe putten gegraven op elke plaets langs welke men veronderstelde dat de krygsmannen van den graef zich eenen weg konden banen. Gemakkelyk was het om zien dat de Bruggelingen eenen hardnekkigen tegenstand gingen bieden, en voorgenomen hadden zich wanhopig te verdedigen. Inderdaed, het was ook zoo. Het zweerd was uyt de scheede getrokken, het moest met bloed bemorst worden; den Bruggeling had, by de lyken zyner medeborgers, gezworen zich te vreken, en nu was den vreeslyken dag van vraek aengebroken.
Guido had zich eenigzins hier aen verwacht, en was reeds door zyne bespieders onderrigt van alle de verdedigings-middelen welken te Brugge werkstellig gemaekt wierden. Het was om dat hy al het belang van dergelyken tegenstand begreep, dat hy zyne wapeningen zoo verhaestte, en zulke strenge bevelen gegeven had om de krygsbenden zamen te stellen, ten eynde de Bruggelingen te overvallen voor aleer hunne versterkings-middelen hunne volle uytbreyding hadden bekomen, en om aldus niet gedwongen te worden de oproerige stad te moeten be- | |
| |
legeren, en langen tyd de zelve met een talryk legerkorps niet te moeten insluyten.
Ondertusschen was het getal der krygsmannen, welk Guido noodig geoordeeld had voor dezen tocht, byna voltallig. Den dag, bestemd tot het verzamelen en optrekken van het leger, was nu aengebroken, en de zon was nog maer nauwelyks boven den gezigteynder verschenen, wanneer de gewapende mannen al in krygsorder gerangschikt stonden, en de ruyters, in blinkend harnas, op hunne grinnikende rossen het veld, waer het leger zich vereenigd had, doorliepen. Het geklank eeniger trompetten liet zich in de verte hooren; het was een teeken dat den graef naderde. Fier en hoogmoedig, met een stuersch gelaet, en blinkend op een sneeuwwit peerd gezeten, kwam Guido, vergezeld van vele hovelingen, aengerend. Na de rangen doorloopen te hebben der verzamelde menigte, gaf hy bevel tot den optocht, en het legerkorps begaf zich op weg. Terwyl nu de gewapende benden van Guido naer het wederspannig Brugge in aentocht zyn, terwyl de borgers van Brugge aen het inrigten van nieuwe verdedigingsmiddelen en aen het voltrekken van reeds begonnen aenhoudend bezig zyn, verlaten wy, voor eenige stonden, dit gewoel, dit geroep, dit gerucht, dit geklank en dit gedruysch van alle slach van oorlogswapenen en van moordtuygen, om onze blikken op een ander tooneel te vestigen.
Het is elkeen genoegzaem bekend welkdanig gemeenelyk het lot was van steden die stormender hand wierden ingenomen, en niemand is onbewust welke vreede be- | |
| |
handeling ondergaen moesten de bewooners van plaetsen die met geweld wierden veroverd. Wy zullen hier niet optellen aen welke vreedheyd, aen welke verwoestingen, aen welken brand, plundering, onteering en moorderyen dergelyke steden ten prooy waren gedurende verscheyde uren, ja somtyds gedurende verscheyde opvolgende dagen, immers gemeenlyk tot dat de bloed- en vraekzuchtige benden door baldadigheden en schelmeryen vermoeyd en uytgeput waren; het zy ons genoeg te zeggen dat, op het naderen van dergelyke vreede dagen, op het aenbreken van zulke oogenblikken, vele vrouwen, dochters, en kinders de stad Brugge uyttrokken, om zich in veyligheyd op eene andere plaets te gaen vestigen. Nauwelyks was de tyding des optochts van Guido te Brugge gekend, of vele vrouwen, ouderlingen en kinderen verlieten de stad; men zou gezeyd hebben dat het eene landverhuyzing was die hier begon. Maer, wat was dit tooneel herttreffend! Hoe wierd men beroerd op het aenschouwen van die menigte vrouwen en kinderen! Hoe wierd men tot tranen bewogen toen men alle de wangen van zoo vele deugdzame huysvrouwen bevochtigd zag men dit ziltig nat, op den oogenblik dat zy afscheyd van hunne echtgenooten namen! Verschillig waren de aendoeningen die men gewaer wierd; want, ofschoon alle tranen stortten, alle borsten nog niet in droefheyd en wanhoop uyt. By vele dezer vaderlandsminnende vrouwen vond men nog moed, en het was niet zeldzaem eene huysvrouw haren man tot den aenstaenden stryd te zien aenwakkeren, en haer te hooren als eene gunst afsmeeken aen zyne zyde, met
| |
| |
hem, de gevaren van eenen hardnekkigen kryg te deelen. Het was dat alsdan die liefde tot het vaderland, die genegenheyd voor zyne geboortestad, dien drift voor alle vryheden en privilegien, zoo diep in de herten van allen geworteld waren, dat men het tot eene eer rekende eene roemryke dood, dat is met het zweerd in de vuyst op het veld van eer te sneuvelen, voor het verdedigen zyner stad en het handhaven van zyne privilegien te sterven.
Nu, de stad Brugge, begon allengskens van vele harer minzame en fraeye borgeressen beroofd te zyn, terwyl in andere huysgezinnen men toebereydselen tot het vertrekken maekte. In eene van de overwelfde kamers der wooning van den goud- en zilversmid, was men ook in beraming over het geen er te doen stond.
Buyten de deugdzame huysmoeder en de twee schoone dochters van den moedigen Van den Damme, trof men in het huys van den goud- en zilversmid nog andere bloedverwanten aen, benevens eenige vriendinnen van Avezoeta en van Sybilla, onder welke twee jongvrouwen van eene ryzige gestalte zich, onderscheydden. Eene dezer twee jonge maegden stortte overvloedige tranen, terwyl de andere zich in ernst, en met een slach van onderwerping aen de omstandigheden des tyds, met de oudste dochter van den goudsmid in onderhandeling hield. De moeder stond stilzwygend, afwachtende de komst van haren echtgenoot, en den eerbiedweerdigen oom poogde de droefheyd der eene te lenigen en de neerslachtigheyd der andere op te beuren, met haer te doen begrypen dat zy zich volgens de omstandigheden behoorden te gedragen,
| |
| |
en in deze beproevingen geenzins den moed mogten laten vallen, aengezien het in den tegenspoed en in de kwellingen is, dat men de kloekmoedige zielen herkent. Den vader was nu ook van den raed, alwaer zyne tegenwoordigheyd noodig was geweest, terug gekeerd, en had aen zyn bevreesd huysgezin te kennen gegeven, welkdanig het algemeen besluyt scheen te zyn, ter behouding van de vrouwen en dochters.
De woorden van den vader deden diepen indruk, en elkeen begreep genoeg dat den tyd van beproevingen daer was. Eene oogenblikkelyke stilte volgde op de mededeeling van den goudsmid.
- Kom dan ook met ons mede, zeyde de jonge Sybilla, wanneer haren vader zyn huysgezin had aengewakkerd om zich by eenen zyner vrienden naer Damme te begeven; kom met ons, lieven vader, dan zyt gy ook buyten alle gevaer.
- Myne pligt van borger laet my dit niet toe, Sybilla; myne bediening van vertegenwoordiger onzer nering dwingt my van op mynen post te blyven. Uwen vader kan of mag zich niet onteeren.
- Gy wilt dus dat wy ons van u verwyderen? riep Avezoeta.
- En gy zoudt in het gevaer blyven, voegde Sybilla er by; en gy zoudt in den stryd zyn, terwyl wy van u zouden gescheyden zyn? Kom dan met ons, vader.
- Neen, kinderen, zulks is niet mogelyk. Gy moet begrypen, dat myn ambt my dit verbiedt. Gy zult onder bestier en bescherming uwer moeder zyn...
| |
| |
- En gy, vader?...
Zoo riepen de beyde dochters uyt, en overvloedige tranen, doorschynend gelyk het zuyverste kristael, vloeyden over hunne roozekleurige wangen.
- Ik blyve op mynen post, antwoordde den vader; en scheen ook bewogen op het zien der droefheyd zyner kinderen.
De moeder, van haren kant, bleef stilzwygend, maer de blanke hand die zy aen de oogen hield, en de hygende borst die hare kleederen en halsdoek deed opryzen, verrieden hare gevoelens, en lieten genoeg blyken wat er in haer gemoed omging.
Den eerbiedweerdigen oom woonde deze onderhandeling by, en was ooggetuyge van dit tooneel.
- Bedaert uwe droefheyd, zoo sprak hy, geeft zulken toom aen uwe wanhoop niet; uwen vader loopt immers geen zoo groot gevaer. Zyn ambt verbiedt hem van deze stad te verlaten, zyne plaets is hem aengewezen onder de genen die met de belangen van Brugge belast zyn. Doch, stelpt uwe tranen, de rol die uwen vader te vervollen heeft, is eene rol van bevrediging. Het is in de rangen der stryders niet dat hy de spies of den degen zal gaen handelen, het is in de raedkamer, by de magistraetspersoonen, dat hy zich moet bevinden.
- Maer, waerom met ons niet medekomen? vroeg Avezoeta. Indien hy zich van ons verwydert, wie zal ons beschermen?
- Gy zult onder de waekzaemheyd uwer moeder zyn, en God, den behoeder van allen, zal u onder zyne be- | |
| |
scherming nemen, en uwe engelen bewaerders zullen bevelen van omhoog ontvangen u te beschutten tegen alle gevaer.
Zoo sprak den geestelyken tot de beyde dochters, terwyl de weenende moeder met angst de beslissende antwoord van haren gemael afwachtte.
- Ja, lieven oom, zoo ging Sybilla voord, wy zouden ons niet beklagen over de netelachtige omstandigheden, in welke wy ons zullen bevinden, zoo wy niet vol angst en achterdenken moesten blyven voor de veyligheyd en het behoud van onzen vader. De stad moet bestormd worden, en.....
- Misschien worden ingenomen, zeyde den priester, doch, dit kan men niet beletten; men behoort zich aen deze noodzakelykheyd te onderwerpen, wanneer de zaken tot dit uytterste komen.
- En onzen vader? zuchtte Avezoeta. En onzen vader zal zich in het midden van die worsteling moeten bevinden!
- En zal hy daer geen gevaer lyden? vroeg Sybilla.... Ah! wierde hy eens vermoord!... Ah! dit gedacht.....
En Sybilla kon niet meer voordspreken.
- Vrees niet, myn kind, zeyde Van den Damme, de zending van uwen vader is gansch vreedzaem; de dekens en opperhoofden der neringen zullen alles aenwenden om de worsteling te vermyden, en om te beletten dat er eenig bloed gestort worde. Eenen gevolmagtigden is naer Gend by den graef vertrokken, om hem eenen voorstel van overeenkomst op te dragen; indien Guido onze privilegien wilt herkennen en die wilt vernieuwen, alle worsteling
| |
| |
is geeyndigd, en, in plaets van den graef te bevechten, halen wy hem met alle mogelyke eer in, en overladen hem met de grootste eerbewyzingen.
- Waerom blyft onzen graef toch zoo hardnekkig? hoorde men de eenvoudige Sybilla zeggen. Mogte hy toegeven! Ah! dan zou alle gevaer voor ons verdwenen zyn. Maer, die bloedige gevechten!
- In alle geval, zoo voegde den geestelyken hier by, uwen vader blyft altyd van de plaets des gevechts verwyderd; hy verlaet immers de vergaderzael van het magistraet niet. Anderen zyn het die het geweld met geweld, en de onregtveerdige aenranding met de wapens poogen af te wenden.
Op het onverwachts wierd plotseling de deur der kamer geopend, en eene kloeke stem galmde de volgende woorden uyt:
- Ja, wy zullen die afwenden, en wy zullen onze regten niet ongevroken laten schenden. Vraek! vraek over de trouwloosheyd! Onze privilegien of de dood!
Het was Baudewyn Priem, die de laetste woorden van den priester geboord had, zynen vriend Van den Damme kwam vaerwel zeggen, en den goudsmid aenraden van alles wat hy kon van zyne kostbaerheden, benevens de leden van zyn huysgezin, in veyligheyd te stellen. Baudewyn was gekleed als eenen krygsman, en droeg, boven een blinkend harnas, eenen schitterenden helm op het hoofd. Hy was schoon onder deze kleeding; hy had de houding van eenen ridder. Avezoeta kon byna de oogen niet genoeg op hem vestigen, en, zonderlinge zaek! zy
| |
| |
gevoelde op dezen oogenblik geenen afkeer meer voor den jongen koopman.
Groote verandering, zoo men bemerkt, was nu in Avezoeta te bespeuren; zy, die voorgaendelyk niet anders ten zy met afschrik Baudewyn kon beschouwen, zy die niet anders ten zy met afkeer aen hem durfde denken, de jonge meyd begon aen het gezigt van den leelyken Bandewyn gewoon te worden, en in hare oogen was het aengezigt van den jongeling zoo leelyk, zoo walgelyk, zoo afschuwelyk niet meer. Was het nu den roem, welken dezen dapperen verworven had, die de denkwyze van de schoone Avezoeta veranderd had? Waren het de heldhaftige daden, of waren het den goeden inborst en het deugdzaem karakter van Priem welken die omwenteling in het hert der dochter hadden te weeg gebragt? Wy onthouden ons deze vragen op te lossen, om dat wy te diep in de herten der vrouwen zouden behooren door te dringen, en de verholene geheymen van het vrouwelyk gemoed te ondervragen, ten eynde in staet te zyn deze zonderlinge veranderingen te begrypen en voor anderen tastbaer te maken; er is iets onbegrypelyk, iets eygen, iets ondoorgrondelyk, in de genegenheden van eene jonge vrouw, welk, ofschoon het niet klaer en duydelyk kan uytgeleyd en ontleed zyn, niet mag geloochend worden. Waerschynelyk was dit gevoelig vezeltje by de dochter van den goud- en zilversmid geraekt, dit vezeltje welk iets bovennatuerlyk schynt te bezitten, en dat het lot van eene vrouw beslist, als men zoo verre komt van dit te konnen raken; somtyds eenen blik, een woord, eene beweging,
| |
| |
doet zulken indruk; het gedacht alleen, is genoeg om eene schielyke verandering te bewerken; getuygen hier van de wonderen van liefde en de mirakelen van zelfsopofferingen die men ten allen tyde onder die kloosterlingen, onder die liefdevolle religieuzen, onder die nooyt volprezene zusters van Liefde en Bermhertigheyd gevonden heeft. Avezoeta stelpte hare tranen, van den oogenblik dat de stem van Baudewyn hare ooren getroffen had. Het valt hier geenzins in ons plan te onderzoeken of na te speuren welkdanige gevoelens in het hert der teedere Avezoeta oprezen, of welken stryd in haer maegdelyk gemoed ontstond. De bekoring kwam haer hier beproeven en poogde hare standvastigheyd te doen wankelen; het wereldsch vuer der vleeschlyke min zocht naer brandstoffen, maer wat kon eenen flauwen glinster van zulk vuer tegen den alverslindenden gloed van vlammende liefde die den hemelschen bruydegom in het hert zyner uytverkorene heeft doen ontbranden? Het vervolg van deze geschiedenis zal tot oplossing dezer vraeg dienen.
Luysteren wy hier nog eenen stond naer de woorden van Baudewyn Priem:
- Vriend, zoo sprak hy tot Van den Damme, u, aen wien ik zoo veel verpligt ben, kome ik vaerwel zeggen. Het gevaer, in welk onze duerbaerste vryheden zich bebevinden, roept my te wapen, en myne pligt van borger wyst my eene plaets in de eerste rangen der stryders aen; gelukkig indien myne diensten en myne medewerking eenig voordeel aen myne stadsgenooten konnen verschaffen! De troepen van den graef zyn op weg naer Brugge,
| |
| |
ongetwyffeld zal welhaest de stormklok ons op de vesten roepen. Ontvang dan mynen laetsten eerbied, want God alleen weet welkdanig het lot van elkeen van ons zal wezen. En gy, deugdzame vrouw, echtgenoote van den hertsvriend myns vaders, gedoog dat ik u mynen vaerwel zegge, en in dezen ernstigen oogenblik ook afscheyd neme van dit voor my zoo belangvol huysgezin. Avezoeta.....
Hier wierd de spraek van Baudewyn belemmerd, en eenen oogenblik van stilte heerschte door de plaets. De vrouwen borsten uyt in tranen.
- Avezoeta.... Sybilla, zoo ging den jongen krygsman voord, Avezoeta.... ik neme afscheyd van u en van uwe deugdzame ouders. Vele hoopvolle vooruytzigten zyn voor my verdwenen, ik begeve my naer de plaets waer ik myne laetste pligt te volbrengen heb. Denk somtyds aen Baudewyn!.... en gy, eerbiedweerdigen dienaer van den levenden God, voor aleer ik ten stryde trekke, verleen my uwen zegen.
En den krygsman wierp zich op zyne knieën, en het geklank zyner wapens weergalmde door de kamer.
Dat den lezer nu oordeele hoe verschillig de gevoelens moesten zyn die de aenwezigen bezielden, toen den priester, de oogen ten Hemel geslagen, traegzaem het teeken des H. Kruys over den nedergeknielden krygsman maekte, onder het uytspreken der volgende woorden: ‘Den zegen van den almogenden God, van den Vader, van den Zoon, en van den H. Geest, dale over u, en blyve op u voor altyd rusten.’
Amen, antwoordde den krygsman met eene beroerde
| |
| |
stem, greep zynen vriend Van den Damme in zyne armen, en, na hem omhelsd te hebben, wierp nog eenen blik op deze die hy tot gemalin verlangd had, en verliet het huys.
Dezen onverwachten voorval had het begonnen gesprek afgebroken; nu de weynige woorden en het gedrag van den jongeling hadden elkeen zoodanig getroffen dat de onderhandeling niet kon voordgezet worden.
Tranen vloeyden uyt de oogen aller aenwezigen, en niemand scheen het op zich te durven nemen de stilzwygendheyd te breken.
|
|
Auteursrechtvrij