|
| |
| |
| |
XII.
Het verydeld Verraed.
Het verraed was nu ontdekt; er bleef aen het trouwloos voornemen van den graef niet meer te twyffelen. Men had de bewyzen in de hand. De in beslag genomene brieven waren of heymelyke onderrigtingen van zyn gedrag, of inlichtingen nopens de gesteltenis der stad Brugge, en den toestand der gemoederen. Ofschoon in eenen geheymzinnigen trand opgesteld en met vele teekenen vervold, kon men genoegzaem in de brieven ontdekken dat den aengehouden persoon eenen kerel van belang was, en dat het vangen van dezen, voordeeligen uytslag voor de onderneming der zamengezworenen kon te wege brengen, terwyl het geheym voornemen des graefs in de zelve uytgedrukt stond. Den gevangen verrader was eenen bedienden uyt het hof van den graef, eenen van die bedrogvolle, slimme en arglistige gelukzoekers, welken voor geene zending, of voor geene daed, hoe oneerlyk, vreed, schandvol
| |
| |
en gevaerlyk die zouden zyn, terug wyken, als er maer belooningen in evenredigheyd voor gegeven worden; hy was eenen van die waeghalzen, welken geene ondernemingen te moeyelyk vinden, als zy door het volbrengen der zelve maer geld konnen winnen. Den brief welken men hem eerst ontrukt had was eene antwoord op eenen voorgaenden der twee gevolmagtigden aen Jakob van Uytkerke, bevelhebber der krygsmannen die door den graef tot onderstand van de poogingen, welke Rogier en Walter te Brugge moesten wagen, gezonden waren geweest. By dezen liet Jakob de afgezanten van Guido weten dat hy zich reeds op weg had begeven, en te Sysseele was aengekomen, van waer hy, met verdobbelde schreden, op Brugge kwam aengerukt. Die papieren wierden straks door eenen schepenenbode aen den eersten magistraetspersoon behandigd. Het aenbrengen van deze brieven onderbrak oogenblikkelyk de onderhandelingen, en er wierd lezing van de brieven gedaen.
Wy laten het den lezer denken welken indruk dezen brief op het vergaderd magistraet moest doen, en hoe sterk de twee gevolmagtigden nu aengedaen waren als men hun dit geschrift voor oogen leyde. Als slimme hofjonkers vonden zy welhaest een uytvlugtsel; zy gaven eene andere uytlegging aen hunne woorden, en hielden staen geene kennis van die beweging der troepen te hebben, geene slechte inzigten tegen Brugge te voeden, en nooyt iet dergelyks geboden te hebben.
Zoo schaemteloos waegden de hovelingen het hier te liegen! Door dezen list poogden zy de handen der Brug- | |
| |
gelingen en de vraek der opstandelingen te ontkomen. Zulke antwoord moest eenieder der vereenigden inniglyk treffen, en, geen wonder dat de vergadering hare ongestuymigheyd van daer straks nog eens ging opleveren. Den zwangeren boezem van allen verontweerdigden magistraets-persoon moest zich ontlasten door eene uytdrukking van verwondering en van wantrouw.
- Hoe! hebt gy ons dan durven bedriegen?
- Waerom hebt gy ons van geweld gesproken?
- Wat beduydde die vraek?
- Wat beteekende die strengheyd?
- En die kastydingen?
- Wat spraekt gy ons dan van straf?
Deze en dergelyke ondervragingen hoorde men uyt alle de kanten der vergaderzael den gevolmagtigden toegestierd worden.
- Wy hebben de bevelen van onzen graef volbragt, zeyde Walter van Lovendeghem; wy moeten u geene verdere rekening over ons gedrag en over de inzigten van onzen doorluchtigen meester geven.
- Gy hebt dan schaemteloos gelogen? vroeg den eerden schepenen.
- Wy hebben volbragt hetgeen ons was geboden.
- Hebt gy ons met de krygsbenden van den graef niet bedreygd? zoo hoorde men Lam spreken. Indien gy de inzigten van uwen trouwloozen meester niet kende, gy zoudt zulke tael niet gevoerd hebben. Uwen medemaet, den aengehouden verrader, heeft uwe snoode handelwyze veropenbaerd, nu kennen wy het verraed. En gy veynst het plan van dit alles niet te kennen!
| |
| |
- Wy kennen geenzins het plan van den graef, zoo ging Rogier voord, wy hebben onze zending volbragt, en moeten voor niets anders verantwoordelyk zyn. Het staet u niet toe verder onderzoek te doen.
- En het verraed? riep Lambrecht in woede.
- Er is geen verraed; den graef kan zyne beweegredenen hebben om aldus te handelen. Nog eens gezeyd, het staet u of ons niet toe zyn voornemen te doorgronden. Wy zyn hier zonder magt, zonder geweld, zonder krygsvolk aengekomen; onze zending was vreedzaem. Wy hebben onze persoonen onder uwe bescherming gesteld, gy zult voor alles, wat er ons zon konnen overkomen, verantwoorden.
- Wy verantwoorden voor geene verraders, hoorde men eenen der aenwezigen uytroepen.
- Het verraed, zoo zeyde den voorschepenen, indien er op u weegt, gelyk het tegenstrydig nog niet bewezen is, kan geene aenspraek op onze bescherming hebben. Doch, zoolang er geenen aenslag tegen de stad gewaegd word, blyft gy onder onze hoede; maer, van den eersten akt van vyandlykheyd, zult gy verantwoordelyk gesteld worden voor alles. Gy zyt, voor den oogenblik, onze gevangenen.
De beyde gevolmagtigden verzetten zich tegen dit bevel en poogden te doen zien dat het gedrag van het brugsch magistraet ten hunnen opzigte onregtveerdig en trouwloos was, aengezien zy, als afgezanten van den graef, verdienden geëerbiedigd te worden, en dat het dezen eerbied schenden was met de handen op hun te leggen,
| |
| |
en hun verantwoordelyk te maken voor eene zaek in welke zy geene pligt hadden.
Men zou misschien nog langer in beraedslaging gebleven zyn, ware eene onverwachte tyding geen eynde aen alles komen stellen.
Op eenmael veropenbaert zich eene hevige en algemeene beweging onder de zamengerotte menigte. Te wapen! Te wapen! is het geschreeuw welk langs alle kanten opgeheven word. Te wapen! Trekken wy den vyand te gemoet! hoort men uyt alle monden. De vaendels der neringen worden, elk op zyne aengewezeneplaets, geplant, en alwie tot een gilden behoort schaert zich rondom zynen standaerd; de opleyders verzamelen hunne krygsbroeders; de groote klok van St. Donaes-kerk laet het alarmgeklep hooren; alle de vrouwen en kinderen, ten gevolge hunner natuerlyke nieuwsgierigheyd uytgelokt, verlaten de merkten en de straten, en gaen zich in hunne wooningen verbergen. Baudewyn, Coopman en andere belhamels des opstands verschynen te peerd op de merkt, en worden door de gewapende menigte toegejuychd, als ook de leden van het magistraet, de dekens der groote neringen en de gekozenen der ambachten, welken, op het hooren van den alarm, de raedplaets oogenblikkelyk verlaten hadden.
Wat was er dan gaende zal men vragen. Het waren de krygsbenden van den graef die de stad genaderd waren, en poogingen gingen wagen om binnen Brugge te treden. Nu was den oogenblik daer, om een besluyt te nemen, maer, dit besluyt kon immers niet twyffelachtig zyn by
| |
| |
de gewapende borgers; dit besluyt was: Tegenstand.
Te wapen! medeborgers, te wapen! was nog eens den kreet die gedurig de lucht deed weergalmen, en alwie een wapen in de vuyst had begaf zich in de rangen, en, met geslotene gelederen, trok een deel naer de poort langs welke de soldaten van Guido wilden binnen dringen.
Zonder het aenhouden van den verrader en zonder het ontdekken der brieven van welken hy drager was, zou Brugge in de handen van den graef gevallen zyn, voor aleer men de aenkomst der krygsbenden zou verwacht hebben; het geen den ouden Lam voorzien had, ging verwezenlykt worden. De trouwloosheyd van den graef, of, om beter te spreken, den helschen list door Vrankryk in het donker gesmeed, is geen geheym meer, de bewyzen zyn daer. En de gevolmagtigde afgezanten? ah! de dobbelzinnige rol die zy daer gespeeld hebben, is onweerdig van eenen persoon in wiens hert nog alle gevoel van eer niet is uytgedoofd. Rampzalige staetkunde! indien men niet wist dat gy het gevloekt voordbrengsel zyt der eerste omhelzing van de schynheylige meyneedigheyd en van den bloedademenden doodslag, toen zy in den grondeloozen vuerkuyl, dien eenen vergramden God in zyne verbolgendheyd tot onuytbluschbare strafplaets der ondeugenden heeft doen ontbranden, ter neder geworpen waren, de rampen welken gy op het aerdryk onophoudelyk doet ontstaen, dragen met zich den onuytwischbaren stempel uwer eeuwige vermaledyding. Gelyk aen die onedele dieren welken, uyt de verrotting gesproten, zich maer by de graven of op de slagvelden verheugen,
| |
| |
zoo ook is uwe eenige vreugd in het midden der groote onheylen die een land konnen overkomen. Brugge ging welhaest ondervinden al het booze van het fransch verraed; gelukkig dat eenige moedige borgers het zoo verre gebragt hebben dat de stad niet onvoorziens kan overrompeld worden. Hier zal men den heldenmoed en de zelfsopoffering van die mannen, welken men voorgaendelyk in den kelder van De Keghel op den dolk van Baudewyn den eed heeft weten afleggen, zien uytschitteren, ter zelver tyde dat men zal konnen bewonderen de mirakelen van dapperheyd die de vryheydsliefde kan voordbrengen. Eenvoudige borgers, werkzame koopmans, vreedzame konstoeffenaers, worden oogenblikkelyk in heldhaftige krygsoversten, in onverschrokkene opleyders, herschapen. Gisteren handelde Danwilt nog den beytel, en oordeelt naderhand over de daden die gy hem zult zien begaen.
Jakob van Uytkerke, den aenleyder van de krygsbenden en eenen der kundigste ridders van Guido, kende niets van de moedige gesteltenis der gewapende Bruggelingen, en was verre van zich aen eenigen tegenstand te verwachten. Hy twyffelde geenzins of hy zou zonder slag of stoot binnen Brugge zyn gekomen, en rekende met een handvol gewapende mannen het wederspannig magistraet der ongehoorzame stad tot reden te brengen.
Wanneer den graef, op raed der doortrapte fransche edellieden, aen Jakob van Uytkerke het bevel gaf van genoegzaam gewapend volk met zich te leyden om het wederspannig en woelziek Brugge te bezetten, kon den ridder zich niet onthouden zyne verwondering te kennen te
| |
| |
geven, achtende het byna onnoodig met krygsvolk tegen eene stad, gelyk hy Brugge aenzag, op te trekken; het was enkelyk op streng en herhaeld bevel van Guido dat Jakob van Uytkerke gehoorzaemde. Maer nu kon den trotschen wapenheld zich overtuygen hoe sterk hy in zyne meyning was bedrogen. Hy vond de poorten wel bewaerd en de vesten met gewapende borgers bezet.
Dat men oordeele van zyne verbaesdheyd, toen hy op eenigen afstand van de stad was gekomen. Onderrigt van de aenkomst der krygsbenden van Guido, waren de Bruggelingen ook geenzins ten achteren gebleven om den voorzigtigen raed van den vooruytzienden Lambrecht Lam te volgen, en zich tegen alle overrompeling te wapenen. Jakob van Uytkerke, in zyne verwachting te leur gesteld, kon zich niet genoeg over de houding der Bruggelingen bewonderen, doch aenzag nog altyd de toebereydselen tot wederstand van wege de stad, voor zoo erg niet als zy inderdaed waren; zoo als het meermaels het geval is, dacht den veldheer van de graeflyke legerbende dat het genoegzaam wezen zou voor uyt te trekken, om de gewapende borgery de vesten te doen verlaten. Zommigen zyner kapiteyns peysden anders, en waren verre van zoo ligtveerdiglyk over eene muytzieke stad te oordeelen; zy konden zich niet onthouden hunnen oversten te poogen van zyn roekeloos voornemen af te wenden. Jakob begreep de juystheyd der aenmerkingen die men deed gelden, maer zag hierom van zyn eerste besluyt niet af. Hy aerzelde inderdaed niet eenen stond, en gebood den aenval te blazen, meynende hier door de Bruggelingen
| |
| |
den schrik op het lyf te jagen; doch zyn bevel van het trompet te steken had een tegenstrydig uytwerksel. Nauwelyks in het bereyk der schutters gekomen, of de eerste rangen van zyne voorhoede vielen onder de pylen met welken de Bruggelingen, van op de torens en van uyt de schietgaten, den aenrukkenden vyand begroetten.
Nu moest den onvoorzigtigen Jakob overtuygd zyn dat den raed welken men hem daer straks had gegeven, niet te versmaden was, terwyl hy ondervond dat men de borgers der stad Brugge niet zoo gemakkelyk door den schrik kon temmen. Deze onverwachte aenranding deed eenen ongunstigen indruk op de krygsknechten van den graef, en dwongen meer dan eenen ridder tot knorren. Het was nog tyd voor den opleyder van het graeflyk leger, zyne eerste faut te herstellen, en het bloed te sparen van zoo vele ongelukkigen; maer, de grooten komen niet ligtelyk op een genomen besluyt terug, nog min eenen veldoversten. Het voornemen van Jakob van Uytkerke was de stad te overweldigen, en geene raedgevingen waren bekwaem, hoe gegrond en eerlyk zy mogten wezen, om dit besluyt te veranderen. Het kwetsen van zoo velen zyner soldaten deed den veldheer in woede ontspringen; het bloed zyner mannen behoorde, volgens hem, gevroken te worden. Ondertusschen, voor aleer de kans der wapens te wagen, stemt hy toe nog eenen middel van verzoening te wagen, en dezen middel is het zenden van eenen oversten om de overgave der oproerige stad, in den naem des graefs, te eyschen.
Jakob beval zyne soldaten eenige schreden achter uyt
| |
| |
te trekken, en zond eenen zyner kapiteyns voor uyt, om, in den naem van den graef, den intrede der poort te eyschen, en de overlevering der stad te vragen. Toen den afgezondenen van den opperbevelhebber der aenrukkende krygsmannen op omtrent het midden van den afstand, die de voorhoede van de poort scheydde, gekomen was, bleef hy stil, en den Bruggeling, aen wien de bewaring der poort was toevertrouwd, den dapperen Danwilt, trad ook voor uyt tot by den afgezonden kapiteyn. De onderhandeling duerde niet lang. Den kapiteyn der legerbende van den graef vroeg den vryen ingang der stad en de overlevering der wapens van alle degenen die de poort en de vesten bewaerden. Danwilt wierd bleek van gramschap, op het hooren van dezen voor zich beledigen den voorstel, en, na den afgezondenen met een stuersch gelaet bekeken te hebben van de voeten tot het hoofd, antwoordde hy de volgende korte maer kragtdadige woorden:
- Kom die nemen!
Deze dry woorden, op eenen deftigen toon, met vurige blikken en met de hand op het zweerd, uytgesproken, verstomden den afgezonden kapiteyn, en deden hem klaer zien dat, als men dergelyke mannen aen het hoofd heeft, er op eene overgave weynig is te rekenen.
- Hebt gy er aen gedacht? vroeg hem den oversten, wanneer hy de spraek had wedergekregen; hebt gy uwe antwoord overwogen? Gy roept dus de gramschap uws graefs, en de vraek zyns legers over uwe stad! Neen, gy kent de onheylen van eenen tegenstand niet; den moed
| |
| |
bestaet geenzins in het trotseren van eene zekere nederlaeg. Onvoorzigtigen en roekeloozen jongeling.....
- Niet verder! schreeuwde Danwilt met verontweerdiging; uwen raed is overtollig, en uwe beledigingen versmade ik. Vertrek naer uwen oversten, en zeg hem dat wy hem zonder schrik verwachten, om hem te doen ondervinden dat men niet strafloos eene stad poogt te verraden.
- Gy blyft dan weygeren?
- Weygeren? Wat komt gy nog eyschen?
- De gravelyke stad Brugge, en uwe onderwerping.
- Van hier, onbeschaemden! weg van hier! De stad behoort aen de borgers, en dezen kennen geene andere onderwerping dan degene welke de privilegien hun voorschryven.
- Roekeloozen!
Zoo hoorde men den kapiteyn mompelen.
- Verraders!
Dit was het laetste woord welk Danwilt met eenen spottenden grimlach den afgezondenen toewierp.
En op den zelven oogenblik keerde hy den rug aen den verbaesden kapiteyn, en trad weder tot de zynen, om hun tot den stryd te bereyden.
Jakob van Uytkerke, nopens de inzigten van de Bruggelingen onderrigt, riep in allerhaest eenigen zyner oversten by zich, om spoedig te beraedslagen wat er te doen stond; doch, er was geene beraedslaging meer noodig, men bekragtigde hetgeen voorgaendelyk was besloten, dat men met geweld de stad moest binnen rukken, en de
| |
| |
Bruggelingen over hunne schaemtelooze antwoord kastyden.
Nu ondervond Jakob hoe noodig zyne krygsknechten gingen worden om de oproerige stad te bestryden, en hoe roekeloos zyne woorden geweest waren, toen hy een handvol gewapende mannen toereykend achtte om binnen Brugge te dringen. Hy zal het nog beter gewaer worden wanneer de borgers, die hy weynig te vooren nog beschimpte, hem den zegeprael zullen betwisten. Doch, treden wy de voorvallen niet voor uyt.
Het lot was nu geworpen; Brugge ging dadelyk met geweld worden aengerand. Jakob van Uytkerke, op een kloek peerd gezeten, schittert in zyn blinkend harnas, en eenen vederbosch wappert boven zynen zilveren helm. Hy doet zyne krygsknechten in slagorder brengen, en doorloopt de rangen.
Nog eens hoorde men de krygsklaroenen den aenval blazen.
Danwilt, van zynen kant, was niet ten achteren gebleven om alles aen te wenden tot het afweren des aenvals van den vyand. Ofschoon hy maer weynig volk voor den oogenblik by zich telde, moest hy niet vreezen het hoofd te bieden aen de troepen van den graef, aengezien de Bruggelingen het voordeel der standplaets hadden. Hy poogde zyne schutters op zoodanige wyze te rangschikken dat zy eenigzins tegen de werpschigten en pylen der aenranders beschut waren, terwyl zy het aenrukkend leger veel nadeel konden toebrengen.
De schermutseling nam eenen aenvang, en in weynige
| |
| |
stonden was den aenval overal begonnen, door dezen die in het gevecht, op zulken verren afstand, deel konden nemen. Moorddadige werptuygen zag men heen en weder snellen, en de snorrende pylen vormden als eene donkere lyn op de klare wolken, lyn die de twee strydbenden scheen aen een te voegen. Dergelyken stryd was gansch voordeelig aen de Bruggelingen, terwyl de gesteltenis van het vyandlyk korps hier door allernetelachtigst wierd. Het aenranden op zulken afstand kon nooyt een gunstig eynde voor Jakob van Uytkerke nemen, aengezien hy enkelyk van een deel zyner krygsmannen gebruyk kon maken; de ruytery, die zyne bezonderste magt vormde, was genoodzaekt werkloos te blyven.
Eenen regen van pylen wierd van beyde kanten geschoten, terwyl de ruytery van Jakob tot op weynigen afstand der poort naderde, om te poogen eene andere standplaets te vinden; maer, de ruyters wierden met groot verlies terug geslagen.
Het voorzigtigste voor Jakob van Uytkerke zou geweest zyn achter uyt te wyken, en met meerdere magt de stad te komen aenranden. Eenigen zyner kapiteyns raedden hem dit insgelyks aen; maer, dit was geenzins het gedacht van zommige fransche ridders die van het korps van Guido, onder bevel van den vlaemschen ridder, deel maekten. Dezen waren immers met geheyme inzigten en met snoode voornemens bezield; zy vreesden eene overeenkomst tusschen den graef en de stad Brugge; zy waren beducht voor eene vriendschappelyke vereffening, om dat Vrankryk, in zulkdanig geval, zyn doel niet kon bereyken.
| |
| |
Vlaenderen vereenigd, vormde eene sterke mogendheyd, stond als een onoverwinnelyk bolwerk, tegen welk de arglistige staetkunde niets vermoog; de Vlamingen, uyt zucht tot nationaliteyt, en bezield met die alvermogende vryheydsliefde, geschaerd rondom hunnen graef, bleven ongevoelig aen allen franschen invloed. Dit wist het loos Vrankryk maer al te wel, en daerom poogde het deze eensgezindheyd te ondermynen, en die eendragt te vernietigen, om dat het overtuygd was by de verdeeldheyd alleen eenigen invloed te konnen vinden. Begrypt gy nu welk belang de fransche staetkunde had, om den graef tot geweld aen te stouwen, en hem de vyandschap van verscheyde groote steden op den hals te halen? Het was ook tot dit doel dat alle de werkingen der fransche raedsmannen leydden. Het was insgelyks met dit oogwit dat men Jakob van Uytkerke zoo aenmoedigde om eene geweldige aenranding tegen Brugge te wagen, aenranding die op zulke wyze ging gerigt worden, dat zy het overweldigen der poort tot uytslag behoorde te hebben, om, eens meester van de stad, de muytzieke borgers te straffen, en aldus nog eene meerdere oneenigheyd en een erger wantrouwen tusschen Guido en de bezonderste koophandelplaets van Europa te verwekken. Eylaes! het valsch Vrankryk zal toch eens in zyn voornemen slagen!
Het ware onnoodig geweest voor den opleyder van het gravelyk leger dergelyke pooging te wagen, ging zyn legerkorps, ofschoon niet zeer talryk, met geen oorlogsgetuyg vergezeld. Wel is waer dat Jakob van Uytkerke zich veroorlofd had den graef zynen meester te doen opmerken
| |
| |
dat een handvol krygsknechten toereykend wierd om binnen Brugge te dringen, zelfs wanneer de wederspannigen de poort der stad zouden sluyten; maer, den graef had zich een ander denkbeeld gevormd van de Bruggelingen, en hierom had hy, zonder aen het gezwets van zynen opperbevelhebber gehoor te leenen, andere maetregelen voorgeschreven, en aen Jakob bevelen gegeven die meer voorzigtig waren. Den oorlogs-ram of den bestorm-ram, met welken men de muren vergruysde en de vestingen opende, wierden niet bereyd, maer men had springhalen en catapulten, om steenen tegen de poorten en in de steden te werpen, doen optrekken. En inderdaed, de ondervinding bewees dat Guido niet te ligtveerdig over Brugge geoordeeld had. Het was nu tot deze werktuygen van verwoesting, tot deze voorwerpen van verdelging, dat het leger des graefs zynen toevlugt ging nemen. Deze zware tuygen zag men aengerold komen, en de geweldige schokken, veroorzaekt door de geworpene steenen, bedreygden de poort, en de moorddadige pylen, met de springhalen op de vesten gezonden, deden welhaest al de magt van deze verdedigings- en aenrandingsmiddelen gevoelen. De poort kon niet lang aen zulk geweld wederstaen; de houten buytendeuren gingen onder de herhaelde slagen wyken. Het wierd tyd dat men andere maetregelen nam om den vyand van de poort te houden; want ziet, eenige ruyters wagen het reeds om te naderen. Dat men hier voor niet beducht zy; den Bruggeling die hier het bevel over zyne medeborgers voert is te moedig, en hy bezit te veel kunde en tegenwoordigdeyd van geest, om het gevaer,
| |
| |
met welk zyne kleyne, doch manhaftige bende, bedreygd word, niet af te wenden. Ziet hier hoe hy te werk ging:
By dezen aenval, had den onverschrokken Danwilt eenen zonderlingen krygslist uytgedacht, en die met het beste uytwerksel bekroond wierd. Hy had de bedreygde poort geopend, en het eerste hekken onder den overwelfden doorgang der poort doen ophalen. De voorhoede der ruytery, terwyl de voetgangers onophoudelyk pylen en schigten naer de vesten stierden, viel in den strik, en meynde reeds van de poort meester te zyn.
De stoutste ruyters, welken het nu waegden de poort van naby te komen, hadden nauwelyks bemerkt dat den ingang der stad geopend wierd, of zy geloofden van de stad reeds meester te zyn. Zy hieven een luydruchtig geschreeuw op, en kwamen hunne oversten deze tyding aenbrengen. Ter zelver tyde verflauwde de verdediging op de vesten. Geen wonder, want Danwilt had een deel van zyn volk beneden- onder- en voor de stadspoort gerangschikt, om de roekeloozen den ingang der stad duer te doen bekoopen.
- Moedig aen, myne medeborgers, riep Danwilt zyne stadsgenooten toe; moedig als leeuwen, gaen wy onze vyanden aengrypen. De soldaten van den myneedigen graef zullen als woedenden op ons komen aengerend; wachten wy hun met even zoo veel woede af, op dat wy hun, na dat zy de kragt onzer armen gevoeld hebben, ook van de Bruggelingen leeren hoe men zynen vyand als in eene muyzenval kan vangen.
| |
| |
- Bravo! antwoordden de borgers. Wy staen onder uwe bevelen, en zullen de zelven ten uytvoer brengen.
- Denkt dat gy de redders van Brugge zyt, sprak Danwilt.
En op dezen oogenblik gebood hy het eerste yzeren hekken op te halen.
Van zynen kant, hield Jakob van Uytkerke ook niet af de zynen aen te moedigen. Hy doorliep de rangen der soldaten en riep hun toe:
- De muyters zyn aen het wyken, de opstandelingen gaen in onze magt zyn. Voorwaerds! voorwaerds, krygsknechten van den graef! De oproerige stad is in onze handen!
Deze woorden wierden door het gravelyk leger geloofd, en eene regelmatige beweging bespeurde men in een deel van het in slagorder staende leger.
De ruyters gaven hunne peerden van de spoor, en hieven den overwinningskreet aen, zoohaest zy onder de gewelven der poort waren gekomen; de voorensten waren reeds met de Bruggelingen handgemeen, wanneer het zwaer hekken, eensklaps, op een gegeven teeken, wierd nedergelaten; de yzere pinnen, met welke het voorzien was, kwamen zich met groot gedruysch in de diepe gaten voegen, en allen terugtocht was voor de vyanden afgesneden. Een honderdtal ruyters wierd aldus krygsgevangen gemaekt. De peerden leydde men weg, en de mannen wierden in de onderaerdsche plaetsen der poort gebragt, terwyl den stryd met eene nieuwe woede ging voordgezet worden.
| |
| |
Dit eerste voordeel op den vyand bekomen bragt eenen allerbesten uytslag op de medemakkers van Danwilt te wege, en kon niet nalaten van het vertrouwen, welk de gewapende borgers in dezen dapperen Bruggeling gesteld hadden, tot het toppunt te doen stygen, terwyl de beweging die het leger des graefs begonnen had, aen het zelve noodlottig wierd. Gemakkelyk is het te begrypen dat het vooruyt rukken van Jakobs volk de standplaets en de eerste rangschikkingen in welke de krygsknechten van Guido streden, moest veranderen, tot zoo verre dat zy al het voordeel, welk zy voorgaendelyk bezaten, verloren. Inderdaed, zoo was het; en de mannen van Jakob van Uytkerke, te leur gesteld in hunne verwachting, konden hunne ontevredenheyd niet verduyken, en morden openlyk tegen hunne aenvoerders. Doch, ook wierd hunnen vraeklust aengeprikkeld, en niet eenen trof men aen, welken niet voornam dezen krygslist duer aen de brugsche borgery te doen kosten.
Het duerde niet lang of Jakob van Uytkerke, als eenen ervaren krygsman, had zyn kleyn leger nog eens gerangschikt, en, aldus in slagorder, hernamen de gewapende mannen van den graef den stryd. Nu was het niet meer mogelyk voor Danwilt van met zyne vermoeyde medeborgers, met zyne moedige, doch te kleyne wacht, nog langer met vooordeel den geweldigen aenval, door het tamelyk veeltallig en weluytgedoscht legerkorps van Jakob te wederstaen. Ofschoon er wonderen van dapperheyd en mirakelen van onverschrokken moed wierden gegeven, kon een handvol borgers niet lang tegen de geregelde
| |
| |
troepen van den graef worstelen; eens overmand, eens achteruyt gedreven, eens in wanorder gebragt, was het gedaen met Brugge. Vele borgers lagen reeds op de poort en boven de vestingen gewond, en den geduchten oogenblik naderde op welken men de ten top gedrevene woede des vyands niet meer zou hebben konnen tegenhouden; men zag den rampzaligen stond nakend, op welken de poort in het geweld van den vraek- en bloedzuchtigen vyand ging vallen! De ongehinderde borgers, uytgeput van kragten, waren nu afgemat, en zouden byna van den goeden uytslag gewanhoopt hebben, hadde den dapperen Danwilt hunnen moed niet aengeprikkeld, en ware hy zich op den gevaerlyksten post niet gaen stellen, ten eynde hun door zyn voorbeeld aen te wakkeren, en dit te betrachten, dat men de poort behielde, tot dat den onderstand hun wierd toegestierd; want reeds verscheyde mael had Danwilt het magistraet en de oversten der borgers van zyn gevaer doen waerschouwen.
Den aenleyder der vyandlyke troepen, toornig van zoo hevigen wederstand te ontmoeten, en in zyne eer en eygenliefde gekwetst van zich achteruyt gedreven te zien, nam nu de laetste maetregelen om den ingang der stad te overweldigen, en bereydde alles tot eenen geduchten aenval. Hy schikte zyne troepen op eene andere wyze, en, daer hy reeds den minst sterken kant van de bewaerders der vesting ondervonden had, was ook alles op zulkdanige wyze ingerigt, dat deze aenranding geenzins scheen te konnen mislukken. En inderdaed, komt men dit moedig handvol dapperen niet ter hulp, Jakob van Uytkerke
| |
| |
treedt ongetwyffeld binnen. Danwilt, van zynen kant, geeft aen zyne medemakkers al het gevaer van hunnen toestand te kennen, en doet hun het lot, dat hun waerschynelyk te wachten staet, begrypen. Dezen, die zich rondom hem geschaerd bevonden, sprak hy aen, en veropenbaerde hun al het ernstige van hunnen toestand. Doch het gevaer deed onze voorvaders niet beven, het perykel kon hun niet beletten den roem na te jagen, en hunne vyanden eenen zegeprael duer te doen betalen. Integendeel, gelyk eenen door den regen opgezwollen stroom, toen hy over zyne oevers vloeyt, met meerder geweld bruyscht by elke hinderpael die hy ontmoet; zoo ook, wierd den moed der bedreygde Bruggelingen aengeprikkeld. Danwilt verwachtte zulke gesteltenis; hy bezat te veel overtuyging van de dapperheyd zyner mannen, om aen hunne zelfsopoffering te twyffelen, en om niet te gelooven dat zyne medeborgers liever op hunne standplaets zouden sneuvelen, dan eenen duym achter uyt te wyken. Inderdaed, den uytslag kwam dit bevestigen.
Nauwelyks hebben de brugsche borgers, aen wien het ten deele gevallen was dien post te bewaren en te verdedigen, vernomen dat Danwilt de woede van den vyandlyken aenvoerder wilt trotseren, of allen zweren op hun hoofd, met onblooten zweerde, liever hunnen laetsten druppel bloeds te storten voor het heyl hunner stad en voor de verdediging van hunnen aenleyder, dan den vyand de stad te laten binnen trekken. Danwilt, verrukt, opgetogen, door het zien van zoo onbepaelde verknochtheyd aen zynen persoon, en zulke onbegrensde zelfopof- | |
| |
fering voor de stad Brugge, snelde naer den vaendrik, rukte den standaerd uyt zyne handen, en, zich met het vaendel omwendende, zwoer op dit krygsteeken zyn leven ten besten te geven voor de vryheyd die Brugge door de privilegien moest genieten. Op eenen stond zyn alle de blinkende wapens naer den opleyder gerigt, en een algemeen geroep laet zich hooren: Wy ook, wy zweren! De Privilegien of de dood! Brugge vry, of wy gesneuveld!
Nu worden de standplaetsen aengewezen, en men komt overeen wegens de middelen van verdediging. De gekwetsten, op dat zy in de handen der vyanden niet zouden vallen, en op dat de zelven het slagtoffer der vreedheyd van de baldadige soldaten des graefs niet zouden worden, draegt men weg. Aendoenelyk en treffend was dit vertoog. Meer dan eenen, die doodelyk gewond was, stortte tranen, om dat hy het overig van zyn kortstondig leven op de vestingen, ter verdediging zyner geboortestad, niet kon verliezen.
Men was nog niet verre van de poort in de stad gekomen, wanneer dit geleyde van gekwetsten en verminkten door de verscheyde kompagnien, die zich naer de vesten begaven, ontmoet wierd. Op het zien van het edel bloed, dat uyt zoo vele wonden drupte en de straten verwde, bleven de borgers, welken, onder bevel van Baudewyn, den dapperen Danwilt ter hulp trokken, stil, en, diep getroffen, wenschten de gekwetsten geluk over hunne verdediging; doch, ter zelver tyde, konden deze toegesnelde borgers hunne verontweerdiging niet verduyken; een alge- | |
| |
meen geroep wierd opgeheven, een geroep dat vreeslyk was, een geroep dat, te gelyker tyd, uyt alle monden voordvloeyde: Vraek!
- Ja, medeborgers, Vraek! riep Baudewyn tot zyne medemakkers; Vraek! over het gestort bloed! Aen ons is het voorbehouden onze stadsgenooten, die hun leven gewaegd hebben en hun bloed voor het behoud onzer stad en voor den zegeprael onzer vryheden hebben vergoten, te vreken. Moedig aen! Vraek! Vraek!
En met verdobbelde stappen rukten deze gewapende borgers, onder het onophoudelyk uytbulderen van Vraek! naer de poort en naer de bedreygde vestingen.
Den weerklank van dezen verontweerdigingskreet ontmoette de laetste woorden van den jongst uytgegalmden eed; hy wierd door de medemakkers van Danwilt gehoord, en vervolde hun met eene onbeschryflyke vreugd; zy ook hieven nu een nieuw geschreeuw op; het was den overwinningskreet dien zy deden weergalmen; de beyde geroepen naderden elkanderen meer en meer, en smolten zich eyndelyk in een, tot zoo verre, dat men niet meer duydelyk kon begrypen welk geschreeuw er wierd opgeheven.
Nu was de vereeniging voltrokken; Baudewyn had zynen vriend Danwilt omhelsd, en vond nauwelyks den tyd zyne medemakkers aen te moedigen, want hoort! het krygsklaroen laet in het kamp van den vyand zyn geschal klinken; men blaest den algemeenen aenval. Welhaest ziet men de vyandlyke ruytery komen aengestoven, en de voetknechten beginnen de aenranding. Moedig als leeu- | |
| |
wen en gezwind als herten, beklimmen de aengekomene Bruggelingen de vesten en het hoogste der poorten, en beantwoorden den aenval met eenen regen van schigten, die merkelyk verlies in de rangen van Jakobs krygslieden te wege brengt. Maer, zy waren ook dapper de soldaten van Guido, zy wisten ook het hoofd aen hunne tegenstrevers te bieden; den eersten schok kon hun weynig verschrikken, zy rukten moedig voord en waren spoedig voor de poort.
Alle de poogingen van het graeflyk legerkorps hadden tot doel het overweldigen van stads ingang. Het duerde niet lang of de zware luyken der poort vielen onder de herhaelde slagen, en dit schutsel, hoe kloek het ook ware, week voor het geweld. Maer, dit alles kon niet gebeuren zonder dat er veel volk gekwetst en gesneuveld wierd. De boogschutters en de steenwerpers des graefs beschermden de mannen welken de poort verbryzelden, en hielden niet op duyzende steenen en pylen op de vesten te doen hagelen; van hunnen kant, bleven de borgers, onder beleyd van Danwilt en van Priem, niet ten achteren om eenen geweldigen tegenstand te bieden. Den eersten bleef op de hoogte der vesten de werkingen der schutters en der slingeraers bestieren, terwyl Baudewyn alles in order bragt om met den vyand onder het gewelf der poort te kampen en om hem den ingang der stad te betwisten. De eerste poort lag ten gronde, en de tweede benevens de groote hekkens wederstonden niet lang. Ziet daer nu de twee korpsen tegen over elkanderen. Het is hier dat eygenlyk het opregt gevecht eenen aenvang neemt; want hier
| |
| |
strydt men man tegen man. Het ware onmogelyk eenigzins af te malen het geen er onder de gewelven der poort en by den ingang der stad gepleegd word, en een denkbeeld te geven van woede der stryders en van de vreedheyd der worstelingen.
Den eersten schok is vreeslyk. Twee uytgehongerde wolven, of twee lang getergde hyënas, zullen tegen hunne prooy met geene meerdere woede, om hunnen eet- en vraeklust te voldoen, oploopen; twee vyandlyke schepen, in wiens gloeyend ingewand den gepresten en gestookten damp als in het menschelyk lichaem het bloed door de aderen rondsnelt, tot bewegingskragt dient, en welken gedrukten stoom aen zware vaertuygen de gezwinde vlugt der ligte pylen mededeelt, zullen met geene meerdere snelheyd over den effenen spiegel eener kalme zee gleyden, om elkanderen met een schrikverwekkend geklots en gekraek aen te klampen; twee stoomslepers op eenen yzeren weg, nieuwe meesterstukken van het menschelyk vernuft, zullen niet geweldiger hunne metale ketels tegen elkanderen komen verbryzelen, dan de stryders elkanderen onder de poort vastgrypen; neen, dit alles is niet te vergelyken by den aenval. De eerste ryen worden gesneuveld en vallen gelyk de koornhalmen onder de zeyssen der maeyers. Andere ryen volgen op, en ondergaen het zelve lot. Elken slag velt eenen man; elke steek doorboort eenen stryder; elken bylkap doorklieft eenen vyand. Nu is alle geroep en geschreeuw ten eynde; men vecht zonder gerucht, en, ware het niet dat men onophoudelyk het doof geluyd der vallenden, en het klinkend gekletter der zich
| |
| |
ontmoetende zweerden en bylen hoorde, de stilte zou door niet anders dan door de hygende ademhalingen der worstelaers onderbroken zyn..... Geern zouden wy de oogen van dit moorddadig tooneel wenden, maer de taek, welke wy op ons hebben genomen, laet ons dit niet toe; wy moeten den lezer nog verder, ja tot het eynde, deze worsteling doen bywoonen; hy leere hier uyt de strafbaerheyd van dezen die de oorzaek van zulke onheylen zyn, en voor dergelyke rampen niet terug wyken, als zy de zelve konnen vermyden! Hy begrype hier door, de weerde en het belang der vryheyd en den prys der privilegien, aengezien onze voorouders, tot het behoud der zelve waerborgen hunner vryheyd, alles belangloos slagtofferden! Moedig aen, lezer, vestig uwe oogen op de worsteling die nu op haer geweldigste is gekomen.
Den grond is met dooden bezaeyd, de gekwetsten sterten onder het getrappel der vechters, van beyde kanten moet men over menschen gaen; en, yslyk tooneel! men maekt verschansingen van opeengestapelde lyken, terwyl men tot aen de knoesels in het dampend bloed plast! Jakob van Uytkerke zendt onophoudelyk zyne voetgangers voor uyt, en dezen perssen zoodanig dat zy de soldaten van Baudewyn beginnen te doen deynzen. ‘Moedig aen!’ hoort men roepen; ‘Voorwaerds! Leve Brugge!’ En elkeen herkent de heldere stem van Baudewyn, die bezig is met, lyf om lyf, met eenen edelman van Guidos' leger te worstelen. ‘Voorwaerds!’ is het geschreeuw welk langs den anderen kant herhaeld word, terwyl men van beyde zyden om het meest den stryd met nieuwe woede herneemt.
| |
| |
Den dapperen Danwilt, die reeds eenen krygslist met zoo goeden uytval, weynig te vooren, beproefd had, wist spoedig nog eenen middel te vinden om de werkingen van den vyandlyken krygsoversten, indien niet geheel te verydelen, ten minsten te verlammen. Hy gaf bevel het schieten, het slingeren van steenen en het werpen van schigten, langs den eenen kant, te staken, en deed groote stukken hout en zeer zware steenen halen, die, op eenigen afstand van daer, op de vesten lagen, en, na dat zy boven de poorten gebragt waren, wierden dezen nedergeploft in het midden der vyanden, en verbryzelden er verscheyde.
Niet alleen bragt dit veel nadeel toe in de rangen van het graéflyk leger, maer belemmerde nog zoodanig de toegangen van de poort, dat zy den grond voor de ruytery ontoegangbaer, en dus de werkingen der ruyters onmogelyk maekten. Het was het aenwenden van dezen maetregel dat veel toebragt om het vyandlyk legerkorps spoediger te verslaen. Terwyl den onderstand verminderde, moest de worsteling ook verflauwen; nauwelyks wierden de Bruggelingen gewaer dat de mannen van Guido zoo kloek niet meer kampten, en met de zelve sterkte den aenval niet meer wederstonden, of zy verdobbelden hunne poogingen, en deden hunne tegenstrevers welhaest den voet ligten. Eens in beweging, kon niets de achterwaerdsche rigting der troepen van Jakob meer wederhouden. De medemakkers van Priem rukten toomloos voor uyt, niets kon hunnen gang stremmen, en zy sloegen den vyand tot buyten de poorten. Aldaer poogde Van Uytkerke het overschot van zyne krygsbende
| |
| |
nog eens in slagorder te scharen, doch de Bruggelingen wachtten zich wel van zich te verre op het vlak pleyn te wagen; zy verhieven den kreet van zegeprael.
Allen wederstand wierd nu nutteloos, en alle poogingen van den kant van 's graefs bevelhebber wierden nu te vergeefs aengewend. Nieuwe scharen borgers waren toegesneld, versche mannen waren aen de poorten verschenen om hunne medemakkers te helpen, en welhaest krielden de vesten van Bruggelingen. Jakob van Uytkerke trok met zyne krygsmannen terug, en plaetste zyne ruytery aen de achterhoede, uyt vrees van nog op zynen aftocht aengerand te worden.
Den aenleyder der vyandlyke krygsbenden eyndigde met terug naer zyne voorige standplaets te trekken, maatregel welken hy lang te vooren had moeten nemen, liever dan met een handvol voetvolk en eenige benden ruyters, wel is waer allerbest geoeffend in den wapenhandel, doch niet toereykend in getal om tegen eene oproerige stad te stryden, eenen vruchteloozen aenval te wagen. Den krygsroem van Jakob van Uytkerke was hier met eene groote vlek bezoedeld; de nederlaeg deed den krygsman van Guido in woede uytbersten tegen te roekelooze ridders, en bezonderlyk tegen de fransche waeghalzen, die hem tot den aenval der stadspoort hadden aengestouwd. Doch, deze mislukte onderneming ontnam op verre na niet al den moed aen Jakob; den edelman wanhoopte nog niet van naderhand gelukkiger te zyn, en zich te mogen vreken. Eylaes! de vraek heeft zich maer te spoedig doen gevoelen, en de duergekochte overwinning der Bruggelingen zal
| |
| |
welhaest door eene bloedige nederlaeg opgevolgd worden; nederlaeg die ondertusschen niets onteerend voor Brugge zal opleveren, integendeel, nederlaeg welke zal doen uytschynen in al haren luyster de dapperheyd onzer voorouders.
|
|
Auteursrechtvrij