|
| |
| |
| |
VIII.
Het genomen Besluyt.
De bepaelde uer was nu daer, op welke de zamengezworenen zich moesten vereenigen; elk was op zynen post. Het woord Privilegie-kruykje, en de antwoord: Wy zyn met zestig, wierden vyftigmael door de aengekomenen herhaeld, het welk deed zien dat elkeen aen den oproep beantwoord had.
Om u eenig denkbeeld nopens de wooning van Baes Keghel te konnen vormen, verbeeld u eene deur van eenig verheven beeldwerk voorzien, die tot opening van eenen langen overwelfden gang diende, op het eynde van welken twee mindere gangen zich van beyde kanten in eene tegenstrydige rigting wendden. Langs den linken kant trad men naer eene groote zael welke op eene opene plaets uytzigt had, en tot vergaderpunt diende der menigvuldige drinkers welken dagelyks Pieter de Keghel met hunne tegenwoordigheyd kwamen verryken. Den
| |
| |
tegenovergestelden gang leydde naer de brouwery en naer ruyme kelders, die, zoo langs de straet als binnen het huys, in- en uytgangen hadden. Het was op het punt van de scheyding dezer gangen, onder eenen lantern die rookend aen het gewelf hing, dat den vrolyken herbergier zich stil hield, en zyne gasten aensprak. Na mate hy onderhoorde tot welke klasse de aenkomers behoorden, zond hy hun of naer de zael zyner herberg of naer zyne brouwery.
De plaets, in welke de vergadering gehouden wierd, was eenen kelder van Pieter de Keghel; den herbergier had het niet durven wagen eene kamer te geven, uyt vrees van ontdekt te worden. Eene keers, in eenen hoogen kandelaer geplaetst, brandde op eene ton, en verspreydde eene schemerende klaerte die door geheel het onderaerdsch gebouw niet kon dringen, en hier door schenen de persoonen die men in de halve duysterheyd zag wemelen, beter schimmen dan menschen te gelyken. De vaste schaduwen der pilaren op welke de killige vout rustte, gevoegd by de zwarte en in beweging zynde afbeeldingen welke het licht op de gewelven schetste, leverden eenen zonderlingen blik op. Het gedommel der redekavelingen die in verschillige groepen gehouden wierden, van alle kanten der kelders wedergekaetst, ging allengskens in de verte sterven, na door alle de weerklanken herhaeld geweest te zyn. Deze vergadering had het voorkomen van eene bende struykroovers te zyn, den oogenblik afwachtende om hunne spelonk te verlaten en op roof en buyt langs den weg te gaen; of kon ook aen eene van
| |
| |
deze benden vergeleken worden welke naderhand zich vormden om valsche munt te slaen. En nogtans, dezen die men in dit onderaerdsch verblyf vereenigd zag, behoorden tot de treflykste ingezetenen van Brugge, tot de deftigste borgers van de stad. Hoe! zal men vragen, deftige borgers en treflyke ingezeten zullen zich in zulkdanige plaets en met dergelyke inzigten vereenigen? Hoe! zulke mannen zullen eene zamenzwering smeden? Hoe! neringdoende persoonen zullen over opstand en borgerkryg beramen? Ja, zoo is het. Op onze tyden schynt dit wonderlyk, in onze dagen, dagen van egoïsmus en van eygen belang, komt dergelyke handelwyze als ongelooflyk voor; heden kan men zulke mannen niet begrypen. Het is om dat wy zoo verre van onze voorouders verbasterd zyn, dat wy hunne gevoelens van vaderlandsliefde en van aengekleefdheyd aen regten en privilegien niet meer begrypen! Edele gevoelens nogtans, die hun wonderen van dapperheyd hebben doen uytwerken, en die onze geschiedenis met zoo vele voorbeelden van moed en zelfsopoffering verrykt hebben! Het was alsdan een algemeen gevoelen, een ingeboren gedacht, eene met de moeder-melk ingezogene overtuyging, dat het vaderland voor alles moet gaen; dat het eerlyk en loflyk is zyn leven voor het algemeen welzyn ten besten te geven; dat men maer gehoorzaemheyd schuldig is aen den vorst, voor zoo lang hy aen zynen eed van alle regten en privilegien te eerbiedigen en te onderhouden, getrouw blyft; maer ook, dat den opstand eene pligt word, op den oogenblik dat de voorregten met den voet getrappeld worden;
| |
| |
dat het opnemen der wapens geoorlofd, ja geboden is aen elken borger, wanneer den vorst tot geweld zynen toevlugt neemt om inbreuk op de privilegien te maken. Deze gevoelens waren in de middeleeuw zoo diep in het hert van elken Vlaming geworteld, dat men byna als eenen eerloozen zou gebannen geweest zyn, had men andere grondstelselen durven belyden. Moet men nu nog verwonderd zyn als men treflyke persoonen ziet vergaderen om over eenen opstand te beraedslagen? Kan men in de vyftig aenwezigen nu nog zamenzweerders zien? Kan men nu nog met afkeer deze moedige borgers beschouwen? Neen, wy moeten hun bewonderen; zy gaen te werk met de overtuyging van eene pligt te kwyten. Aldus waren toen de gewoonten, zulkdanige waren alsdan de zeden, op die wyze wierd over zes eeuwen de nationale denkwyze begrepen; en, inderdaed, ware het zoo niet geweest, men zou zoo vele eerbiedweerdige mannen, zoo vele deftige persoonen, zoo vele deugdzame huysvaders, zoo vele geachte borgers, zoo vele bejaerde en statige kooplieden, alles niet zien verlaten hebben om zich enkelyk hier mede te bemoeyen, welk zy als de pligt van elken opregten Vlaming beschouwden. De menigvuldige opstanden en de opeenvolgende beroerten van welke de jaerboeken der belgische geschiedenis ons de bezonderheden hebben overgeleverd, hadden byna allen deze gevoelens tot grondslag. Het was de onbetoomelyke liefde tot vryheyd die de gemoederen aenporde; het was de hardnekkige weygering van den vorst tot herstel van eenige bezwaren, die het zweerd in de
| |
| |
vuyst der bevolkingen stelde; het was de verknochtheyd aen hunne voorregten en hunne aengekleefdheyd aen de privilegien die onze voorvaders tegen hunne graven op het slagtveld bragten. Men noeme dit heden muytery, men bestempele het met oproer, men schandvlekke het door opstand, altyd blyft dit onwederleggelyk, dat de opperhoofden met goede inzigten bezield waren. Men moet zich in die tyden herplaetsen om wel den geest van die eeuwen te doorgronden, en de handelwyze onzer voorouders te begrypen.
Het duerde niet lang of men hoorde nog eens de deur van den ingang die tot deze onderaerdsche plaets leydde op hare yzere lenen grinzen, en Baes Keghel verscheen met eene lamp in de hand. Wie is dien ouderling welken nevens Keghel aftreedt? Wie is dien gryzaerd welken moet geleyd worden? Nauwelyks kan hy nog voordgaen; zyn hoofd is kael, eenige witte hairlokken golven nog in zynen hals; en nogtans ziet men toch moed uyt zyne oogen flikkeren. De aenwezigen voelen zich opgewekt door deze komst, en doordrongen van eerbied. Lambrecht Lam! hoort men uyt alle monden opgeheven worden. Baudewyn Priem treedt voor uyt, en helpt den ouderling, die met dank den arm van den jongeling aenneemt, van de trappen.
Onmogelyk ware het hier te beschryven welken geestdrift de tegenwoordigheyd van dezen eerbiedweerdigen gryzaerd onder de aenwezigen deed ontstaen; elkeen had groote moeyte om zich bedaerd te houden, en, ware men niet bevreesd geweest van door de mannen
| |
| |
van den graef ontdekt te worden, ongetwyffeld zou men vreugdegeroepen hebben opgeheven. Lambrecht Lam was eenen der geachtste borgers van Brugge, eenen populairen man, die, in den langen loop zyns levens, meermaels blyken van vaderlandsliefde, en altyd bewyzen van belangloosheyd had gegeven. Hy wierd in het midden der vergaderden gebragt, en sprak in dezer voegen tot de aenwezigen:
‘Moedige borgers van het onderdrukt Brugge, indien ik hier myne flauwe poogingen by uwe heldhaftige voornemens kome voegen, het is om dat het gevoel van liefde tot myne geboortestad my hier toe aenprikkelt. Eylaes! myne kragten zyn uytgeput, myne vuyst, die zoo menigmael het zweerd heeft geslingerd, myne armen, die zoo dikwils den boog gehandeld hebben, zyn nu styf en strem, magteloos en bevend geworden; maer, mynen moed is nog jeugdig, en hoe geern zou ik, even als voorgaendelyk, myn leven ten besten geven voor myn land, voor myne stad! Ja, meer dan ooyt brande ik om myne pligt van borger te kwyten, en my te verzetten tegen eene schending onzer privilegien. Maer, zoo gy deze uytgemergelde handen en deze styve lidmaten beschouwt, gy zult begrypen dat den ouden Lambrecht zich by het uyten van eenen wensch moet houden. Dezen wensch is: Tegenstand. Door tegenstand alleen kan de willekeurigheyd vergruysd worden; door tegenstand alleen, kan de stad Brugge nog haren roem behouden; door tegenstand alleen, kan onze geboorteplaets het schandelyk jok van eene vernederende slaverny ontkomen. Deze
| |
| |
roemryke taek is nu de uwe geworden. Gy, de brave opvolgers uwer fiere voorouders, treedt op het eere-pad welk zy u gebaend hebben, en aen u zal de stad hare privilegien verschuldigd zyn!’
Zulke woorden, door eenen vaderlandslievenden ouderling tot vryheydszuchtende Bruggelingen met eenen treffenden toon van overtuyging uytgesproken, deden eenen onbeschryflyken indruk op de gemoederen der aenwezigen, en hadden dit tot gevolg, van elkeen tot een buytengewoon punt aen te prikkelen. De kleyne vergadering was nu tot zulke gevoelens gebragt, dat men de vereenigden tot alle zelfsopofferingen zou gebragt hebben, en tot alle buytenspoorigheden, indien men zulks had gepoogd, zou verleyden. Den ouden Lambrecht kon zonder beweging den goeden geest en de gevoelens van vaderlandsliefde die hy by de verzamelde Bruggelingen had opgewekt, niet beschouwen, en, na eenen blik van voldoening op zyne jongere stadsgenooten geworpen te hebben, sprak, in dezer voegen, voord:
‘Velen onder u zyn nog aen hunne eerste proef, en deze kan misschien duer kosten; doch, denkt dat er van allergewigtigste belangen gehandeld word, belangen die allernauwst met uwe vryheyd in verband staen. Den graef wilt u ontnemen die vryheden en die privilegien, welke uwen eygendom vormen, welke den loon zyn van zoo vele zelfsopoffering, welke den opbrengst en de eenigste vruchten uytmaken van zoo veel gestort bloed. Uwe voorvaders hebben hun leven en hunne fortuyn ten besten gegeven, om aen hunne nakomelingen die kostbare vryheden
| |
| |
tot erfdeel te laten, en eenen willekeurigen graef wilt u die ontrooven! En hy kiest juyst den stond, op welken eenen noodlottigen brand alle bewysstukken heeft verslonden! En hy poogt de belediging by de onregtveerdigheyd te voegen! Hadde ik geene vyf-en-tachtig winters over myn hoofd zien dryven, zulks zou niet geschieden; ik zou middelen vinden om te beletten dat de magistraten tot deze vernedering gedwongen worden, van hunne rekeningen aen de onregtveerdige goedkeuring van eenen willekeurigen graef te moeten onderwerpen. Doch, de gevoelens die u bezielen zyn voor my eene zekere waerborg dat gy ook maetregelen zult werkstellig maken om die ramp van Brugge te keeren. Door het verbranden van den Halle-toren hebben wy onze privilegien verloren; maer hebben wy dan geen regt om de vernieuwing der zelve te eyschen? Ja, wy hebben dit regt; maer men weygert aen onze vraeg te volkomen, tot dat Brugge zoo verre zich eerst zal vernederd hebben van zich geheel en gansch ter beschikking der willekeurigheyd van Guido gesteld te hebben. En zult gy dit gedoogen?....
- Ik, nooyt! riep Priem, met verontweerdiging uyt. Dit zwere ik hier op dezen mynen dolk.
En Baudewyn, die zynen dolk had uytgetrokken, plantte hem met geweld in den bodem van het vat op welk de keers brandde.
‘Neen, ik zie het, gy zult het niet gedoogen, zoo ging den ouden voord. Uwe antwoord zy den onderpand uwer aenstaende handelwyze. Myne medeborgers, gelyk gy nu, zoo gingen wy ook te werk toen wy van uwen ouderdom
| |
| |
waren, en, ofschoon ik op den boord myns grafs gekomen ben, zal ik niet nalaten van op dien dolk ook te zweren, en den eed te doen van het overig myner uytterende kragten tot het welzyn myner bedreygde stad te besteden. Kan ik niet meer stryden, ik kan raed geven; en myne lange ondervinding kan u tot nut strekken. Ik zwere hier ‘dat de gevolmagtigden van den graef ons magistraet niet zullen “dwingen, zonder dat wy tegenstand geboden hebben,” en den eed van eenen ouderling is niet te verachten.’
Op dezen oogenblik wierd het aengezigt van den gryzaerd met een donkerder rood gekleurd, en zyne oogen schenen vurigere schigten uyt te werpen. Lambrecht stak zynen arm uyt, en zyne bevende hand raekte den dolk.
Deze beweging wierd als eenen elektrieken schok die alle de tegenwoordig zynde borgers trof; elkeen, als door eene bovennatuerlyke beweging, stak de hand naer den dolk, en men hoorde het vreeslyk gedommel van: Ik zwere het, onder het gewelf herhaeld.
- Dat elk de zynen nu verwittige, zeyde Priem, en dat men zich bereyd houde.
- De neringen en de korporatien moeten vergaderen, sprak Coopman; elkeen behoort zich op zynen post te bevinden. Geenen twyffel of er zullen ernstige zaken verhandeld worden.
- Weest voorzigtig, hernam Lambrecht Lam, en tracht niets van uw voornemen openbaer te maken. Het minste gerucht welk aen de ooren van den graef zal komen, zou hem misschien geweldige poogingen doen aenvangen, en uwe voornemens zouden spoedig verydeld zyn. Gy
| |
| |
weet, misschien beter dan ik, dat Guido bespieders onderhoudt, en van dezen moet gy u wachten. Dergelyk gespuysch is dikwils meer dan een leger te vreezen.
- Zyn wy dan niet sterk genoeg met dertig duyzend mannen? vroeg eenen der aenwezigen.
- Ja zeker, antwoordde Lambrecht, ja, gy zoudt sterk genoeg wezen, indien gy uwe dertig duyzend mannen aenstonds konde gewapend en te been hebben; maer, het is met het volk niet gelyk met een leger; met de borgers handelt men niet gelyk met krygsmannen. Men moet eerst de mannen der borgery overtuygd hebben, en dan mag men op hunnen onderstand rekenen. Het grootste werk, de meeste moeyelykheyd, is, uwe medeborgers te overtuygen, en hun al het belang van eenen tegenstand te doen begrypen. Eens overtuygd, laet dan den wapenkreet hooren, en gy zult op goeden uytslag mogen rekenen.
Lambrecht Lam was nog bezig met spreken, wanneer men Baes Keghel, die, door zyne afwezigheyd by zyne herberggasten niet zoekende eenig vermoeden te doen ontstaen de vergadering verlaten had, den trap afkwam, en zich in het midden der aenwezigen plaetste, om hun te kennen te geven dat eenen zyner vrienden uyt Gend was toegekomen, en welken voor tyding medebragt dat de gevolmagtigden benoemd waren door den graef, om, binnen weynige dagen, de magistraten van Brugge tot het overleggen hunner rekeningen te dwingen. Een vuer, welk met olie gelescht en met pek gespysd word, woedt niet heviger dan den haet en de vraek in het gemoed der aenwezigen blaekten; de inwendige folteringen aen welke de
| |
| |
herten der vergaderden ten prooy waren, verslonden byna de klapzuchtige wederspannigen. Niemand had op zulken spoed van den kant des graefs gerekend; maer, niemand had ook gedacht dat het Franschen waren die de plans van Guido smeedden. Geen wonder dus dat deze tyding eenigzins de inzigten der zamengezworenen tegenkantte, aengezien deze schielyke benoeming hun den tyd ontnam die er noodig was om eenen geduchten tegenstand in te rigten. Hierom nogtans gaf men geenzins den moed onder; integendeel, elkeen belofde van zynen kant alles te zullen aenwenden wat in zyne magt was tot het byeenzamelen van gewapende en getrouwe mannen, en de vergaderden scheydden uyt een, den kelder verlatende langs eene deur die met de herberg van de Keghel geen gemeens had.
Des anderdags begonnen de zamengezworenen hunne werkingen, maer konden geenen spoed genoeg aen den dag leggen. Den graef had verscheyde zyner getrouwe dienaers en vele bespieders naer Brugge gestierd, om hem over de gesteltenis der gemoederen een verslag te doen. Ondertusschen, de tydingen welke Guido ontving, deden hem zyn voornemen verhaesten, en hy wendde alles aen om de uytbersting der openbare en gewapende ontevredenheyd der Bruggelingen te voorkomen.
|
|
Auteursrechtvrij