|
| |
| |
| |
VII.
Avezoeta door Baudewyn gered.
Op eenen kleynen afstand van Brugge, naer het zuyden toe, vond men in dien tyd een fraey landgoed, gelegen in een vruchtbaer oord. Eene zedige wooning verhief zich in het midden van welbebouwde landen, welke wooning met al het aenpalende land, op eene groote uytgestrekheyd, toebehoorde aen zekeren edelman, die den eeretytel van Heer of Ridder van Assebroeck mogt voeren. Dit Assebroeck, welk nu nog bestaet en eene commune uytmaekt, schynt zynen oorsprong niet verschuldigd te zyn aen dezen ridder welken aldaer zyne wooning vestigde, maer is veel van zyne uytbreyding aen hem verpligt. Verscheyde landbewooners kwamen zich aldaer nederzetten, en stelden zich onder de bescherming van dien edelman, die hun met goedhertigheyd ontving, en grond afstond tot het timmeren van eenige hutten, en zyn land door hun deed bebouwen. Het is aldus dat Assebroeck een dorp en heerlykheyd is geworden.
Het geen wy daer komen te melden is het algemeen
| |
| |
gevoelen, ofschoon dit geenzins den oorsprong van deze plaets, door haer Predikheeressen-klooster vermaerd, oplevert. Geern zouden wy verdere inlichtingen over Assebroeck aen onze lezers mededeelen, maer wy hebben weynig of niet ontdekt. Den geleerden Cruquius, handelende over den oorsprong van den naem der stad Brugge, meldt dat de oudste kronyk, welke men hem heeft medegedeeld, van Assebroeck gewaeg maekt, en dezen schryver is van gedacht dat Assebroeck het oud Astburg of Ostburg is. Om eenige waerschynelykheyd aen zyn gevoelen te geven, doet hy aenmerken dat den ouden naem van burg in ‘broeck’ is veranderd, ten gevolge der natuer van den grond. Het tegenwoordig Assebroeck, zegt den voornoemden oudheydskundigen, is door zyne oudheyd edel, en daer het van den eenen kant zyne pleynen verre uytstrekt, is het langs den anderen kant met vele poelen en moerassen verdedigd, en levert dus eene voordeelige standplaets op voor een leger; uyt hoofde van welke moeren men den uytgang van burg heeft veranderd. Wat hier ook van zy, dit gevoelen willen wy voor den oogenblik noch ondersteunen noch beknibbelen, aengezien wy geene genoegzame inlichtingen diesaengaende bezitten. Dit nogtans zullen wy melden dat wy gevonden hebben dat Assebroeck een leenregt was van Maldeghem.
Assebroeck, door zyne aengename ligging, door zyne nabyheyd aen de stad, en door zyne gezonde locht, scheen niet wel te konnen in vergetenheyd of minachting komen, ofschoon de bebouwde uytgestrekheyd niet zeer
| |
| |
groot was, en den heer niet vele poogingen aenwendde om die plaets van eenig aenzien te doen worden. In het jaer 1280 was zekeren Balduïnus heer van Assebroeck, maer hield meer zyn verblyf te Brugge dan op deze plaets. Dezen Balduïnus van Assebroeck was eenen deugdzamen ridder, en eenen gewezen vriend van den graef Fernand.
Op zekeren dag had den heer van Assebroeck zich op wandeling begeven, en, volkomen aen zyne diepe gedachten overgeleverd, was hy een voetpad ingeslagen, en bevond zich welhaest aen den kant van een boschken welk eene hoogte bekroonde. Balduïnus scheen met belangryke zaken bezig, en was in zyne wymeringen tot zoo verre verslonden, dat hy geen acht nam op het geen hem omringde. Den heuvel waer hy nu op ging, leverde nogtans een allerfraeyst zigt op, en de oogen konden tot op grooten afstand in de verte zweven, langs over groene weyden, uytgestrekte poelen, fraeye landen en weeldrige valleyen. Op een mael wierd den ridder uyt zyne sluymerende diepzinnigheyd getrokken door een gezang welk zich op eenigen afstand van daer verhief.
Onmogelyk ware het met woorden eenig gedacht van dit gezang te geven; want alle uytdrukkingen, alle beschryvingen, zouden zoo verre onder de wezenlykheyd blyven als de cythers en harpen der gevleugelde hemelingen, toen zy den: Heylig! Heylig! Heylig! is den God der heyrkragten verheffen, alle de aerdsche snaertuygen overtreffen. Ware men nog in den tyd der heydenen geweest, men zou gezeyd hebben dat aldaer de wooning van Arion was, of dat Apollo aldaer zyne muzen
| |
| |
verzameld had om zynen lof te zingen. Het geluyd welk hier de ooren van Balduïnus trof was verrukkend, en kon aen geene aerdsche harmonie vergeleken worden. Nieuwsgierig om te weten van waer dit gezang kon voordkomen, trad den ridder eenige schreden verder, en hield zich op de helling van eenen heuvel die naer eene valley leydde in verrukking stil. Het buytengewoon gezang liet zich sedert lang niet meer hooren, toen Balduïnus van Assebroeck nog in opgetogendheyd op die hoogte stond. Eenige ligte dampen, welken zich uyt de dalen en weyden verhieven, kondigden den avond aen, en den ridder keerde verheugd en verwonderd naer zyne wooning. Nu ging Balduïnus langs geene andere kanten meer wandelen, en bragt meermaels ook zyne vrouw en eenige zyner kennissen ter plaets, al waer eenieder oorgetuyge van deze wonderbare melody wierd. Het gerucht van dit wonder was welhaest in de omstreken verspreyd.
Het ware onnoodig hier de schryvers, zoo geestelyken als wereldlyken, die deze wonderbare zaek verhalen, aen te stippen; men zie enkelyk Choquetius, Grammaye, enz. Doch, dit wonder is nog op eene andere wyze vereeuwigd te Assebroeck zelve, het is in steen gekapt en op paneel geschilderd. Eene tafel vond men in het klooster van Engelendael te Assebroeck, op welke men de volgende ingeprinte regelen las:
‘In 't Dorp ende Heerlickhede van Assebroeck, ligghende een alf myle van Stadt van Brugghe, is ten diversche stonden, aender seker plaetse ghehoort een
| |
| |
sulck en soet ende wel luydende sanck, dat de lieden, die den selven waeren hoorende, verclaerden, dat niet uytspreckelick en was de soeticheyt ende ghenochte die sy daerin vonden, al t'welcke de inwoenders van t' voorscreven Dorp ofte Prochie te kennen ghegheven hebben, aende wethouders der voornoemde Stede van Brugghe, daeruyt de selve heeren hebben ghevonnist dat Godt de plaetse verkooren hadde. Dien volghende hebben versocht ende begheert dat de Predicheeren dat selve Stede alomme het selve souden vercondighen ende te kennen gheven, omme dies naerder onderrecht ende de wille Godts te moghen weten.’
Dit zy enkelyk aengehaeld tot bewys der onwederleggelykheyd van het bovengemeld wonder.
Het duerde niet lang of men was in de stad Brugge ook van dit engelachtig gezang, van die hemelsche melody te Assebroeck, onderrigt, en dagelyks zag men eene menigte nieuwsgierigen naer Assebroeck trekken om dit buytengewoon muziek te gaen bewonderen. Verscheyde gezellinnen van Avezoeta en Sybilla waren ook derwaerds geweest, en verhaelden zulke wondere zaken van dat ‘hemelsch muziek,’ gelyk men het noemde, dat die dochters hare ouders smeekten om ook eens naer Assebroeck te gaen. Den vader voldeed geern aen het verzoek zyner kinderen. Den opvolgenden zondag wierd tot die wandeling bestemd.
Het weder was allergunstigst, en de wandeling was alleraengenaemst. Wy zullen ons hier niet ophouden met te beschryven welke genoeglyke gewaerwordingen het huysgezin Van den Damme by die valley van Assebroeck
| |
| |
gevoelde; de verrukking van elkeen was ten hoogsten, en den indruk zou hun ongetwyffeld lang zyn bygebleven, ware eenen droevigen voorval deze wandeling niet komen eyndigen.
Men was nu tot aen de stad terug gekomen, en Van den Damme keerde langs de vesten naer huys. De twee dochters traden eenige stappen voor hare ouders, en spraken nog onophoudelyk van het gezang dat zy daer aenstonds gehoord hadden, wanneer een briesschend peerd, welk op den hol was geraekt, kwam aengestoven, en met de snelheyd van eenen pyl op haer kwam aengerend. Het was voor hare voeten byna zonder dat zy het gezien hadden, en zonder dat zy den tyd konden vinden om zich geheel op zyden te houden. De zusters, verschrikt, scheydden van elkander, en ongelukkiglyk bleef Avezoeta langs den kant van het water. Het heygend dier raekte de oudste der dochters van Van den Damme, en Avezoeta, haer evewigt verliezende, gaf eenen schreeuw, waggelde eenige stonden op den boord der hooge vestingen, en... viel van het bovenste der gemetste bolwerken in de diepe stadswallen! Wat nu gedaen, om die dochter te redden? Wat raed? Welken middel? Ah! alles is vruchteloos! Men roept, men schreeuwt, het wanhopend huysgezin, aen de onbeschryflykste folteringen ten prooy, kan geene hulp bieden! Den vader wilt achter zyne dochter zich van de hoogte werpen, maer hy kan niet zwemmen; nogtans dit zou hem niet weerhouden, wierd hy door zyne vrouw niet belet. Zal dit huysgezin dan Avezoeta moeten zien verdrinken, zonder die te konnen redden?
| |
| |
Moet deze dochter nu onder de oogen en in het byzyn harer ouders en zuster verdrinken? Ah! vreeden toestand. Zal nu deze dochter hare dood in de donkere waters der diepe vestingswallen vinden? Eylaes! alles schynt dit aen te duyden. De ouders zien het gevaer, en moeten hunne geliefde dochter tegen de dood zien worstelen, zonder dat zy hun om hulp roepend kind den minsten onderstand konnen toedienen! Alles wat de ongelukkige aenschouwers van dit hertscheurend treurtooneel overblyft, is om bystand te schreeuwen. Gelukkiglyk dat de wyde kleederen der gevallene Avezoeta haer nog een weynig boven het water hielden, want anders, zy zou reeds onder de golven zyn verdwenen. Ondertusschen, eenige persoonen, die het peerd getracht hadden te volgen om het in te houden, kwamen aengesneld, en wierden ooggetuygen der vreede wanhoop van dit huysgezin.
Als eene bezonderheyd, die men niet genoeg kan bewonderen, bevond zich onder de aengesnelde persoonen Baudewyn Priem. Iets buytengewoon, inderdaed, bemerkt men in het lot van dezen jongeling. By allen voorval van eenig belang is hy aenwezig; overal waer er blyken van moed en zelfsopoffering te geven zyn, treft men hem aen. Zyn moedig gedrag dat zoo roemvol by den brand van den Halle-toren heeft uytgeschenen, gaet nu eene nog meerdere vermaerdheyd verwerven, in afwachting dat zyne laetste heldendaden en zyne manhaftige dood zynen naem by zyne landgenooten onsterflyk maken, en eeuwig doen schitteren nevens de genen van de moedigste verdedigers der gekrenkte regten en miskende vryheden
| |
| |
van Vlaenderen. Het was de Voorzienigheyd die Baudewyn alhier scheen te leyden; Baudewyn, verstooten en onbemind van Avezoeta, gaet na deze dochter aen eene zekere dood ontrukken.
Nauwelyks heeft hy de oorzaek der wanhoop van zynen vriend vernomen, of hy werpt zich van boven neder in de wallen, zonder te denken aen welk gevaer hy zich blootstelt. Hy valt op weynigen afstand der schoone Avezoeta die met de dood reeds worstelde, en de beweging der golven doet de dochter zinken. Als Baudewyn nu boven was gekomen, en zyn hoofd verscheyde mael geschud had om te konnen rondom zich zien, ontwaerde hy het voorwerp zyner zelfsopoffering niet. Hy zag naer om hoog, en de moeder toonde hem de plaets waer haer kind ten gronde gegaen was. Baudewyn verdween onder het water, doch welhaest zag men hem weder; hy had de dochter in zynen arm. Het terugzien hunner dochter was eene verligting voor de ouders, maer Avezoeta was nog verre van gered te zyn; integendeel, het is te vreezen dat zy eene dobbele dood zullen bywoonen, want er is geenen middel om langs eenigen kant uyt het water te komen. Het ontbrak hier nogtans by Baudewyn noch aen moeyte noch aen zelfsopoffering. Hy hield haer, zoo veel hy kon, met den eenen arm boven het water, terwyl hy met zynen anderen beweging moest maken om niet te zinken. Avezoeta scheen dood. Ondertusschen Baudewyn vermoeydt zich zoodanig dat hy, uytgeput van kragten, niet meer kan boven blyven; hy gaet met zynen kostbaren pand, dien hy heeft poogen te redden, verdrinken! Het
| |
| |
bewegingsloos hoofd der byna verdronkene hangt over de schouder van Priem, en den zwemmer moet zyne laetste kragten verzamelen om nog weynige stonden boven het water te blyven. Hy zoekt alom naer grond, en kan nergens grond vinden!
Weynig volk was intusschen op de vesten verzameld en beschouwde dit hertscheurend tooneel zonder hulp aen de drinkelingen te konnen toebrengen. Eenen persoon komt aengesneld met eene kloeke tauw die men van het bovenste der vesting in het water laet zinken, maer er blyft den ongelukkigen Baudewyn geene kragten genoeg meer over op dat hy zich by middel van deze boven het water zou konnen helpen. Eenen der omstaenders, en het getal der zelve was nu talryker geworden, bond eene leeder aen het eynde der koord, en liet zich op de zelve nederdalen, terwyl elkeen medehielp om de tauw op de vesten vast te houden. Het was den laetsten hulpmiddel die men kon uytdenken; hy was gevaerlyk, maer eenen onverschrokken Bruggeling, aen welken den vader eene ryke vergelding belofd had, waegde de kans. De leeder wierd om leeg gelaten, terwyl de beweging der zelve de handen van den genen die er op stond geduriglyk tegen de steenen van den muer kwetste, zoodanig dat zyne handen gansch bebloed waren. Het onderste der leeder raekte welhaest de oppervlakte des waters, en het wierd den nedergelaten mogelyk eene reddende hand tot den drinkeling uyt te steken. Hy greep Baudewyn by zyn kleed en hield hem boven het water; het was hem nogtans onmogelyk met de beyde drinkelingen op de leeder te komen. Eene
| |
| |
tweede leeder liet men met eene tauw naer beneden zinken, en terwyl dezen die eerst was nedergedaeld Baudewyn boven het water hield, nam den anderen Avezoeta in zyne sterk gespierde armen, en, met veel geweld en magt, wierd de leeder opgehaeld, en de drinkelinge aen hare ouders en zuster overgeleverd. Op de zelve wyze gelukte men in het ophalen der tweede leeder, en Baudewyn Priem wierd ook gered. Dezen kon zich nog bewegen, en van tyd tot tyd opende hy zyne oogen; de spraek alleen was hem ontnomen. Avezoeta geleek aen een lyk, en eenieder hield haer voor dood; doch men wierd welhaest gewaer dat zy nog ademde. Zy wierd in eene naby gelegene hut gedragen, en aldaer rolde men haer eenige stonden op eene ton. Zy ontlastte zich, door deze beweging, van eene groote hoeveelheyd water, en, toen men vermeynde dat zy door het nog overig water in hare maeg en andere inwendige deelen niet meer kon verstikt worden, bragt men haer in het arm bed der bewooners van die hut, en men poogde, door vryvingen en aenprikkelende middelen, de zuster van Sybilla tot het leven weder te roepen. Na herhaelde poogingen opende Avezoeta de oogen. Nu kwam ook de hoop in het gemoed der weenende omstaenders terug. De zelve zorgen wierden Baudewyn toegediend, en hadden het zelve uytwerksel. Beyde wierden gered.
Dezen voorval was welhaest in Brugge gekend, en wierd aldaer het voorwerp van alle gesprekken. Dit nieuw bewys van moed dat Baudewyn Priem daer kwam te geven, bragt niet weynig toe om hem in aenzien by zyne mede- | |
| |
borgers te doen stygen. Dezen voorval had plaets korten tyd voor dat de zamenzweerders besloten hadden zich met geweld tegen de handelwyze van den graef, welke zy willekeurig noemden, te verzetten.
|
|
Auteursrechtvrij