|
| |
| |
| |
III.
Brand van den Halle-toren.
De eentoonige klok van den houten Halle-toren had reeds eenigen tyd haer schel gebrom laten hooren, om de houders van speel- en drinkhuyzen te verwittigen dat de uer daer was, op welke zy hunne deuren moesten sluyten en hun licht behoorden uyt te dooven, alswanneer Avezoeta hare slaepkamer binnen trad. Den zwaermoedigen nacht was begonnen, en eene diepe stilte heerschte over de stad. De zilveren maen rees statig en blinkend op, en schitterde in het midden van duyzende flikkerende sterren. De zachte stralen van dit blank hemellicht drongen tot in de rustplaets der dochter, en teekenden op den gepolysten vloer de schilderachtige vensterglazen af; de vremde figuren die de kundige hand van eenen ervaren glazenmaker in de ruyten had weten te verbeelden, vertoonden zich in eene reusachtige gestalte op den grond der kamer, braken hunne regte en schuynsche lynen op de blinkende meubelen, en verschenen tot op de damasten omhangsels van het zedig bed. Daer de vensters van deze kamer op den hof uytzigt hadden, bragten de wemelende bladeren der hooge boomen niet weynig by,
| |
| |
om de uytwerksels van het maenlicht zonderlinger te maken. De locht, die, gedurende den dag smachtend heet was geweest, scheen verkoeld, en een zacht windje schudde eenen verkwikkenden dauw van zyne vochtige vleugelen over de verzengde aerde. Alles was in rust; de stervelingen lagen in eenen diepen slaep gedompeld, en gevoelden zich voor eenige uren van het kommervol gewigt van duyzende zorgen verligt. Zoo was het nogtans met Avezoeta niet; deze dochter was verre van eenige rust te vinden.
Nog doordrongen van den afschrik die den voorstel haers vaders op haer jong en teeder gemoed gedaen had, nog getroffen van de woorden die haren achtingsweerdigen oom kwam uyt te spreken, nog steeds geslingerd tusschen hoop en vrees, hoop van zich met haren ouder te verzoenen, vrees van nog van Baudewyn te moeten hooren, had de schoone Avezoeta zich op eenen stoel gezet, en hield haer kloppend hoofd tusschen hare poezelige handen. Haer gemoed, voorgaendelyk zoo kalm, zoo helder, zoo rustig, was nu ten prooy aen de hevigste folteringen; den slaep die voorgaendelyk zoo zacht en spoedig hare oogen kwam luyken, vlood nu verre van haer. En niet zonder reden; Avezoeta had haren oom in twyffel gelaten, zy had hem niet geheel haer hert geopend. Den afschrik die zy van Baudewyn gevoelde kwam wel voord gedeeltelyk uyt hoofde zyner weynige schoonheyd, maer dit was de eenigste oorzaek niet om welke deze dochter over den voorstel harer ouders zoo bedroefd was; ook eene andere beweegrede, beweegrede die zy voor haren oom nog
| |
| |
verdoken hield, was haer komen ontrusten. Avezoeta had het voornemen gemaekt haren God op eene bezondere wyze te dienen, met zich gansch en geheel aen hem toe te wyden, met aen alle houwelyk, hoe voordeelig het ook mogte voorkomen, te verzaken. Begrypt gy nu hare droefheyd? Deernisweerdigen toestand! Wie zal afmalen de gedachten van die dochter? Wie zal begrypen de woelingen van haren geest? En wie zal konnen denken wat er in dat onstuymig hert omgaet? Diep verzonken in alle slach van overdenkingen, om en weer gedobberd door de tegenstrydigste denkbeelden, bleef de jonge dochter als onbeweeglyk; zy weende in zoo grooten overvloed dat de ziltige tranen, als eenen perelregen, haren doek en kleederen doordrongen hadden. Wanneer zy het hoofd opregtte was den dag reeds aengebroken, het morgendrood schemerde in het oosten, en de nachtegalen en leeuwrikken verhieven hunne lieve toonen tot gebenedyding van den Schepper.
Avezoeta poogde zich eenigzins van hare beroerte te herstellen; zy voelde zich vermoeyd en uytgeput, maer twee uren rust hadden welhaest haren moed weder opgebeurd. Zy begaf zich, als na gewoonte, naer de kerk van S. Donaes, waer den geestelyken alle dagen de onbloedige offerande der nieuwe wet opdroeg, en was door hare moeder en zuster vergezeld. Dezen dag scheen zy met eene buytengewoone vurigheyd te bidden; zy droeg hare smerten en pynen den Allerhoogsten op, en smeekte om leniging in haer lyden; hare vermillioen-kleurige lippen kusten meermaels een fraey geschilderd Lieve-Vrouwen-beeld
| |
| |
welk in haren gebede-boek stond te pryken, juyst op die plaets, waer de getyden der H. Maegd begonnen. Maer, o onvoorzienen toeval! op den oogenblik, op welken de moeder en dochters juyst het teeken des H. Kruys gemaekt hadden om nu den Tempel des Heeren te verlaten, ziet! Baudewyn knielt op eenigen afstand van hun. Dit gezigt was als eenen vergiftigden schigt in het gemoed der dochter, en heropende alle de wonden die het gedacht aen dezen persoon in haer hert nog bloedende had gelaten. Den godvruchtigen Baudewyn bewoog zich niet; hy stortte zyne gebeden voord zonder eens het hoofd op te regten, en Avezoeta spoedde zich om dezen jongeling uyt het gezigt te verliezen.
Op dezen dag, was de hitte onverdraeglyk geworden. De zon brandde zoodanig dat men vreesde van alle vruchten verzengd te zien; het zand was zoo heet dat men op het zelve blootvoets niet gaen kon, en de steenen, door de stralen der zon beschenen, gloeyden. Sedert dry weken had men dergelyk droog weder uytgestaen; sedert lang was niet eenen druppel regen de verdorde aerde komen besproeyen; sedert lang waren alle beken en bronnen uytgedroogd. Niet een windje kwam die hitte verminderen, niet een bladje zag men op eenen boom in beweging. Nooyt had men diepere kalmte bemerkt, maer trouwlooze kalmte, die eene der voorloopsters is van schriklyke verwoestingen.
Inderdaed, de woelige zwaluwen voorspelden door hun eygenaerdig vliegen een onweder. De locht wierd min helder, en allengskens kwamen dikke, zwarte en
| |
| |
stormvolle wolken aengedreven, en pakten zich welhaest zamen. De zon wierd onzigtbaer, en een slach van schaliekleurige duysternis verspreydde zich over geheel de stad en de omstreken. Eenen rukwind verhief zich, en vormde in de breede straten en op de opene plaetsen spits opgaende kolonnen van stof en van drooge bladeren. Den landbouwer haelde zyn vee van het land en verborg het in den stal; den stedeling sloot zeer digt deuren en vensters, en elkeen verwachtte met schrik den opkomenden storm. De duysternis vermeerderde, en den wind woedde met schrikbarend geweld. Bliksemstralen doorkruysten van tyd tot tyd de locht.
Welhaest volgden de bliksemschigten elkanderen zoo spoedig op, dat men zou gedacht hebben dat het uytspansel des hemels in vuer stond. Den donder kondigde zich in de verte aen, zyn doof gebrom trof elks verschrikte ooren. Het gerucht naderde langs om meer, en het gekletter wierd schriklyk. Eensklaps eenen overgrooten en langen bliksem doorbreekt de wolken, en verschrikt door zyne uytgebreyde slangvormige schigten die hy op verren afstand in alle rigtingen zendt, de bewooners zoo der stad als der omstreken, en doet eenieder voor den opvolgenden donderslag beven. Dezen slag liet zich niet wachten, en was vreeslyk door zyn buytengewoon gekletter.
Zelden komen zulke onweders eene streek verschrikken, zonder dat zy door onheylen gevolgd zyn. Zoo was het ook dit mael.
Den donderslag had groote verwoestingen in meer dan eenen wyk der stad aengerigt, en den bliksem had het vuer in den Halle-toren gesteken!
| |
| |
Wie zal men nu aentreffen om hulp toe te brengen? Wie zal men nu vinden om bluschmiddelen in te rigten? Wie zal zich slagtofferen om dit begin van brand tegen te houden? Het onweder woedt met de zelve hevigheyd voord, en niemand durft zyn huys verlaten. Ondertusschen den brand word door den wind aengedreven, het vuer zet snel zyne verwoestingen voord, en, daer den Halle-toren in hout getimmerd is, valt er geen en tyd te verliezen. Eenige moedige borgers wagen het hunne wooning te verlaten; Baudewyn is aen hun hoofd. Dezen jongeling had nauwelyks den rook uyt de openingen des torens zien opstygen, of hy was toegesneld, roepende langs de straten: ‘Brand! brand!... Op, borgers, op! het vuer is in den toren! Brand!...’ Dit geschreeuw had zommige Bruggelingen uytgelokt; maer, eylaes! te weynig in getal om hulp te konnen toebrengen. Het gevaer wierd elken oogenblik dringender, en men had geene bluschmiddelen by de hand om den voordgang der vlammen tegen te houden. Baudewyn zond spoedig eenigen zyner medemakkers van huys tot huys, terwyl hy eenen naer S. Donaes deed loopen, om aldaer den alarm met de klok te geven. Deze maetregelen hadden hun gewenscht uytwerksel; in min dan eene halve uer tyds, was de merkt met volk bezet, maer nergens kon men water krygen, de langdurige hitte had alle putten uytgedroogd. Den toren stond nu in vollen laey, en leverde het schrikvol gezigt op van eene kolonne vuers. Het magistraet bevond zich ter plaets, maer al dien zamendrang der menigte belette geenzins den snellen voordgang van het vuer. Men bragt leederen aen;
| |
| |
men kwam met potten, ketels, tonnen, kuypen, heemers, kannen en vaten toegesneld, maer geen water was er te krygen.
Elkeen beweende het verlies der Halle, eenieder bedroefde zich over dit onheyl, zonder middelen te vinden om van het vuer meester te worden. Terwyl de groepen den brand beschouwden en dat de menigte zich rondom de Halle werkloos zamendrong, was Baudewyn, gevolgd van eenigen zyner onverschrokkene makkers, de trappen opgeklommen, en onderzocht den toestand des torens van binnen. Het behoud der Halle was nu onmogelyk geworden; tot het bovenste deel kon men niet meer naderen; er bleef niet anders meer over dan te redden dit, welk tot hier toe door het vuer niet was aengerand, en te beletten dat de vallende stukken hout en doorbrande balken het vuer in andere deelen des gebouws en in aenpalende huyzen staken.
Baudewyn kwam nu beneden, gaf kennis van zyn ontwerp aen het magistraet, en stelde zich in staet om zyn stoutmoedig voornemen ten uytvoer te brengen.
‘Moedig aen, riep eenen der schepenen, moedig aen, dapperen jongeling; bewaer maer één deel van den toren, red onze privilegien!’
- Onze privilegien!
- De privilegien zyn in gevaer!
- De brugsche vryheden moeten gered zyn!
- Redden wy onze privilegien!
- Onze privilegien! Onze vryheden!
Dergelyke woorden zweefden op de lippen van elkeen.
| |
| |
Dit was het algemeen geschreeuw dat opgeheven wierd.
- Ja, myne makkers, riep Baudewyn, redden wy de kostbaerste onzer eygendommen; volgt my!
En den moedigen jongeling, gewapend met eene overgroote byl, verdween in den rook die de spiraelvormige trappen vervolde, en was gevolgd van een twintigtal moedige Bruggelingen, dragende hetgeen zy geloofden noodig te hebben om de privilegien der stad aen den roof der vlammen te konnen ontrukken.
In het middenste deel des torens, trof men eene enge deur aen, die den ingang van eenen smallen gang afsloot, deur die van eyken hout gemaekt en met yzer was beslagen. Dien korten gang leydde naer eene andere plaets, insgelyks met eene zware deur, voorzien van verscheyde sloten en menigvuldige grendels, afgemaekt. Het was in dit afgelegen vertrek dat men den grooten koffer met dry sloten bewaerde, koffer die als eene andere Ark des Verbonds beschouwd wierd, aengezien men in des zelfs ruymte bewaerde de privilegien die door de verscheyde graven van Vlaenderen opvolgendlyk aen Brugge verleend waren geweest, en de vryheden die Brugge door meer dan eene zelfsopoffering verdiend, en door meer dan eene geweldenary bekomen had. Dezen koffer was een meesterstuk van konst, hy was met yzere versiersels beslagen; hy bewees tot welken top van volmaektheyd het bewerken van het yzer in Vlaenderen alsdan gestegen was. De geldkist scheen zoo wel niet verzekerd als dezen koffer, en nogtans kon hy zynen schat tegen het vuer niet behoeden.
Het was tot aen deze plaets dat Baudewyn en zyne
| |
| |
moedige stadsgenooten moesten geraken. Het ontbrak hun noch aen moed noch aen onverschrokkenheyd. Zy werkten als leeuwen, zy stelden hun leven te pande voor de redding hunner stadsprivilegien, zy verrigtten wonderen van moed. In het midden van eenen verstikkenden rook en van eenen regen van vuer, poogden zy de eerste deur in te loopen, en het kostte hun veel moeyte en arbeyd voor aleer zy dit eyken afschutsel uyt zyne beroeste lenen gehefd hadden; bylslagen hielpen niet, het hout was te dik om voor de hamers of de bylen te wyken. Eene laetste pooging bekroonde hunne onderneming. Maer nauwelyks was dezen gang geopend of den wind trof daer eenen ingang aen, en blies het vuer langs die opening met zoo hevige woede aen, dat den brandenden toren aen een forneys geleek; en daer de makkers van Baudewyn den vloer op welken zy stonden meer en meer met vuer en brandende houtstukken overdekt zagen worden, zoodanig dat zy niet meer wisten waer den voet zetten, meynden zy van hunne onderneming af te zien.
- Langs hier! Herwaerds! riep Baudewyn; nog ééne pooging, en Brugge is ons de redding van haren kostbaersten pand verschuldigd. Eene byl! Een breekyzer!.... Allen gelyk!
- Ziet eens omhoog, zoo sprak zekeren Vlaemynck, men ontmoet niets dan vuer.
- Ginder begeeft zich een deel van den toren; wy gaen onder de puynen van de Halle begraven zyn.
Dit waren de woorden die den jongen Jan Benninck uytsprak.
| |
| |
- Geene vrees!... Allen gelyk, riep Baudewyn, die poogde de laetste deur open te breken. Weest niet verschrikt; nog ééne pooging, nog één geweld, en ziet... wy zyn ten eynde onzer onderneming!...... Moedig aen! Moe......
Baudewyn had nog niet opgehouden van spreken, toen een algemeen geroep en getier door het volk op de plaets wierden opgeheven. De medegezellen, die Baudewyn hunne hulp en onderstand toedienden, meynden zich aen het laetste werk te stellen, wanneer zy, by het hooren van dit geschreeuw, eenen schok, eene schrikverwekkende beweging gevoelden. De klok die in den toren hing liet een geluyd hooren; het was een deel der schragingen of steunsels welke de klok droegen, dat afgebrand was, en eene aenstaende instorting deed te gemoet zien. Het volk verhief dit alarmgeroep ten eynde de persoonen, die den toren waren opgeklommen, van het gevaer te verwittigen.
- Ayh!.... Ayh!.... Den toren stort in!
- Komt af! Vrienden, komt naer beneden!
- Snelt naer beneden! Spoedt u, komt af!
- De klok gaet vallen. Den toren stort in!
- Ah! mynen zoon!.... Mynen broeder!.... komt beneden!
- Ziet, hoe den toren overhelt!.... Ayh!.... Ayh!....
- Komt af!... Spoedt u, komt naer beneden!
Deze, en andere geroepen, waren de woorden die Baudewyn en zyne medehelpers de ooren troffen.
Nu wierd het tyd te vlugten. Alle verdere poogingen tot het redden der privilegien waren vruchteloos. Elken
| |
| |
stond van langer verblyf op den toren kon het leven aen meer dan eenen der moedige Bruggelingen kosten. Baudewyn, ondertusschen, zag van zyne onderneming niet af. Hoe meer men schreeuwde, hoe meer hy werkte; hoe luyder het volk riep, hoe moediger hy zyne pooging herhaelde.
- Redt u! Redt u!
- Komt naer beneden!....
- Den toren stort in...... Redt u!
- Bewaert uw leven!.... Snelt naer beneden!
- Spoedt u om af te komen, of gy zyt verpletterd!.. Komt naer beneden!
- Ziet! de Halle stort in!..
Zulke geschreeuwen wierden met meerdere hevigheyd herhaeld en deden onophoudelyk de locht weergalmen.
Baudewyn kon nu zyne medemakkers by zich niet meer houden. Dezen, die zich met hem aen het werk gesteld hadden, verlieten hunnen opleyder, zy spoedden zich naer beneden, en vonden groote moeyelykheyd om zich, dwers door eenen hagel van vuer, eenen weg te banen. Nu stelde Baudewyn zich in gramschap om dat hy zyne onderneming onuytgevoerd moest verlaten, en in zyne woede verweet hy zyne medemakkers, hun den schandnaem van ‘lafhertigen’ naer het hoofd werpende. Tranen van spyt borsten hem uyt de oogen, en zyne medegezellen waren byna op de straet, toen hy nog maer zyne poogingen, die nu vruchteloos geworden waren, staekte, en zich ook bereydde om de gevaerlyke plaets te verlaten.
Eenen laetsten en vreeslyken schreeuw wierd door de
| |
| |
zamengedrongene menigte uytgegalmd, eenen schreeuw die eenen donderslag zou verdoofd hebben, en.... met een schriklyk gedruysch, stortte den toren in. Het beneden deel der Halle leverde nu maer eenen rookenden en vuerbrakenden puynhoop meer op.
Zommigen hadden zich niet spoedig genoeg konnen redden, en dezen waren min of meer gekwetst of gekneusd. Baudewyn lag onder de puynen! Gelukkiglyk hadden eenige balken, by de instorting, zich gekruyst, en een slach van gloeyend gewelf boven het hoofd van Baudewyn gevormd, doch niet digt genoeg op dat de mindere stukken hout langs de openingen niet doordrongen, en den moedigen jongeling niet deerlyk verbrandden. Het was als by mirakel dat men Baudewyn nog aen eene zekere dood kon redden. Geholpen door eenige toegesnelde borgers, gelukte het Jan Benninck nog den verbranden en gewonden Baudewyn van onder de gloeyende en vlammende balken te halen.
Terwyl nu alles te Brugge in rep en roer stond, en dat het aenhoudend alarmgeklep elkeen kwam verschrikken, was Van den Damme bezig met zyn beangst huysgezin te troosten, en met te poogen de benauwdheyd zyner huysvrouw en den schrik zyner dochters te bedaren, ofschoon hy zelf niet geheel van vrees en onrust vry was. Den goudsmid, by geval aen de deur gegaen, had vernomen welk onheyl de stad was overgekomen; doch, had zich wel gewacht den brand van den Halle-toren aen zyne huysgenooten bekend te maken. Maer nu, nu dat het geroep van zoo vele duyzenden geheel den wyk had doen dreunen,
| |
| |
kon hy zich niet wederhouden van eens tot op de merkt te gaen, en het gevaer van naby te beschouwen. Van den Damme was nog ter plaets niet, toen het laetste geroep wierd opgeheven, en den instortenden toren hem op de straet die hy doortrok deed beven. Welk aendoenelyk gezigt trof zyne oogen! Welk vreeslyk tooneel kwam hem verschrikken! Welk hertscheurend geroep kwam hem ter ooren!
Juyst had men den jongen Baudewyn van onder de gloeyende puynen gehaeld!
Van den Damme vond niets spoediger te verrigten dan by zynen vriend te snellen, maar eylaes! Baudewyn was in den deernisweerdigsten toestand, en gaf nauwelyks nog eenig teeken van leven. Hy was uytgeput van kragten door de manhaftige poogingen welke hy tot redding, ah! vruchteloos! van de privilegien en stadsvryheden gedaen had, en was vreeslyk verbrand. Men rukte hem de kleederen van het lyf om zyne wonden te vermaken, en eenen monik, ervaren in de geneeskunde, diende den ongelukkigen jongeling de eerste zorgen toe. Nu wierd hy op eene draegberrie geleyd, maer den goudsmid wilde niet toelaten dat men den zoon van zynen besten vriend naer zyn eygen huys zou dragen, en gaf bevel hem in zyne wooning te brengen.
|
|
Auteursrechtvrij