Gedenkzuil voor W. Bilderdijk

[p. 47]

Bilderdijk was een dam tegen den vloed van de begrippen der eeuw.

De naam van bilderdijk of teisterband, zoo als hij zelf oordeelde zich te mogen noemen, geeft het denkbeeld van dijk en dam te kennen, en dit was zeker een geschikte naam voor een' inwoner van een Land, zoo rijk in rivier- en zeeweringen, en dat daaraan het behoud van zijnen grond te danken had, hoewel bilderdijk zelf, misschien wel uit eenen geest van tegenspraak, in een heerlijk vers getracht heeft het tegenovergestelde te beweren. Hij, die bilderdijk als een' gezegenden dam beschouwt, staat voorzeker thans op eenen voordeeliger grond dan voor eenige jaren; hetgeen de Dichter in het verschiet zag, heeft zich thans in de wezenlijkheid ontwikkeld; 1830 heeft de taak van 1789 weder opgenomen. De volkeren van Europa waggelen gelijk roerlooze schepen en zoeken te vergeefs naar vastheid in een staatsgebouw, hetwelk niet meer op de eeuwige waarheid van Gods Woord, maar op den wuften wil der menigte, of liever op het despotismus der dagbladen gegrond is. Wat er in dezen tegenstand tegen de gevoelens van zijnen tijd tot het individueel karakter van bilderdijk

[p. 48]

behoorde, moge vergaan, maar hetgeen op de onvernietigbare beginselen van regt en waarheid gegrond is, zal bestaan blijven.

Hiertoe behoorde onder anderen: de erkenning, dat de magten uit God zijn en de Overheid de dienaresse Gods is; dat het regt, waaraan wij onze zekerheid, de taal, waaraan wij onze beschaving, de Godsdienst, waaraan wij al onze hoop te danken hebben, van Hem afstammen, en geene geschiedkundige onbewezene conventioneele overeenkomst van menschen ooit bij de wetenschap, die ons in de geheimenissen dezer gaven inleidt, ten grondslag genomen kan worden. En was het nu daarentegen niet het kenmerk van den afval, die zich in 18^de eeuw in geheel Europa openbaarde, om overal den invloed Gods te miskennen en den mensch daarentegen in alles als bron van kennis, zijn bevlekt oordeel als grond van waarheid te beschouwen? In dezen strijd heeft bilderdijk pal gestaan; en terwijl overal de geleerden in de talen slechts de verwarring van Babel aanschouwden, handhaafde hij in dezelve dat beginsel van éénheid, waardoor het geheele zamenstel der taal één heerlijk gebouw vertoont, en de taal, het schrift en de spraakwerktuigen met elkander in het naauwste verband staan. Ook hierin is hij zich zelven gelijk gebleven,

[p. 49]

en reeds zijne vroegste stukken vertoonen de kiemen van hetgeen later door hem meer ontwikkeld is geworden.

Bilderdijk was Nederlander, bilderdijk was Nederlandsch dichter. Men behoeft slechts eene oppervlakkige kennis van de werken van bilderdijk te bezitten, om te erkennen, hoe hij niet alleen in de geheimen der Nederlandsche taal was ingedrongen, maar hoe ook alles, wat de geschiedenis van dit Land betrof, hem dierbaar was, en hij hetzelve met geheel zijn hart was toegedaan. De tegenkantingen in zijnen levensloop ondervonden; de bitterheid, waarmede hij zich dikwijls over zijne tijdgenooten uitliet, de rustelooze klaagtoon, waarin hij als het ware behagen schept, schijnen nu en dan eenen sluijer over deze zijne genegenheid te werpen, doch deze strekking blijft echter in alle zijne dichtwerken heerschen, en wordt zoowel in de treurtoonen zijner ballingschap en in de laatste uitstortingen zijner luit, als in de tijden der Affodillen en Winterbloemen, toen geheel het letterlievend Nederland zich om hem schaarde, gevonden. Men vindt zijne liefde voor Amsterdam zoowel in dat welluidend gedicht, hetwelk zijne Najaarsbladen opent, en waarin hij zich bij de schamele maagd vergelijkt, die de schatten opleest, die des maaijers

[p. 50]

hand ontglippen, als in dien verhevenen Lierzang, waarin hij, eenige jaren later, de drukte van het koopgewoel zoo eigenaardig en krachtig schildert, het verval der zeden betreurt, en aan diezelfde stad toeroept: ‘Zijt gij dat machtig Amsterdam?’