De vulgaire geschiedenis van Charelke Dop

[p. 17]

Tweede hoofdstuk.

Toen kwam die verdoemelijke oorlog, die in de eerste tijden zooveel miserie onder 't volk gebracht heeft. Later, toen de menschen waren gewend geraakt aan den Duitsch en hun plan leerden trekken, ging het beter. Voor sommigen toch. Wie dan uit zijn oogen wilde zien kost wat smokkelen en wat kommèrs doen, en bij 't rijk volk van Brussel en Antwerpen was er dan een schoonen cent los te maken.

In de eerste dagen van den oorlog waren ze te Diest allemaal zoo zot als tielebuis. Ge zoudt van 's morgens tot 's avonds de Brabbeson hebben moeten zingen, anders waart ge 'n slechte Bels, en op mijn jaren kent een mensch de schoolliekens zoo goed niet meer. Ge moest met een strikske in uw knopsgat loopen en een drapo uithangen, en dan nog alle momenten op de straat of in de herbergen roepen ‘Vivan de Belgique!’ of ‘Vivan den armee!’ En een mensch gelijk ik die over het vaderland en dat soort van dingens nooit veel kopbreeksel gehad heeft, liep toen alle moment de riskatie van voor een spioen bezien te worden. De heele bazaar stond in Diest overhoop en de menschen waren allemaal den kop kwijt en kosten niet meer in hun huis blijven, en te acht uur 's avonds kost ge met geen mogelijkheid

[p. 18]

nog een nuchteren Diesteneer tegenkomen. Daar is in Diest wat gelampèt geweest op de gezondheid van de piotten. In de Belgique zijn 't vooral de brouwers die van 't vaderland en die dingens het meest profijt hebben.

Sefie Kievits had door het dak van heur kabberdoeske een drapo steken wel zoo groot als de gevel van 't stadhuis. Naar mijn gedacht kwam die vlag van het enregistrement, want in die dagen wierd er zoo nauw niet gekeken op wat er gepikt wierd. 't Is zeker dat Sefie nooit affeeres gedaan heeft als in die dagen; het mansvolk werkte geen slag meer en zat den gronzigen dag in de herberg, en ze hingen er over den toog met hun klak in den nek.

Wat er in die dagen gevrijd wierd in Diest is met geen pen te beschrijven. Ik spreek nog niet van de soldaten, die aan zoo'n dingens gewend zijn, en die stonden ten andere misschien voor hun dood, en die mochten er dus in de leste dagen wel eens deugd van hebben, maar ik spreek van 't jong volk van Diest zelf. In de staminees waar dat een koppel jonge vrouwlie zaten, klisten de manslie aan den toog lijk als wespen aan een rijpe peer. Een serieuze mensch lijk ik had daar in die dagen geenen aanhang. Iedereen liep 's avonds met een lief aan den arm, zelfs flierefluiters van zeventien-achttien jaar, die nog niet droog achter hun ooren waren, zaagt ge in den donker langs u voorbij strijken met 'n zotte wuite met los haar vast tegen hem. En als ze dan soms een mensch voorbij gingen die hun 'n repplemande gaf dan riepen ze: ‘Vivan de Belgique!’ of: ‘Vivan den amour!’

[p. 19]

En 't was niet alleen het klein volk dat z'n eigen zoo reppig gedroeg, ook jongens en maskens van menschen die anders te grootsch waren om 't klein volk te bezien. Het krapul ging zijnen gang. En de pastoors lieten het maar draaien en preekten zondags over 't vaderland en den koning en den Duitsch en andere dingens, waar dat de menschen van Diest nooit aan gedacht hebben of niks van kennen.

Ik ben in die dagen twee keeren bekanst in mijn ongeluk geloopen. In een staminee op de koeimerkt zat er elken avond een harmonikaspeler zijnen nestel af te draaien, en van zes uur af tot laat in den nacht wierd daar gedanst dat het kletterde. 't Waren voor 't meest soldaten en jonge sjoepers uit het Sint-Jobskwartier, met ook wel eenige meer respektabele menschen gelijk ik. De muzikant speelde bijna niks anders dan de Brabbeson op polka-maat, omdat de klanten dien dans het best kenden en allemaal meedansten en dat maakte voor hem het profijt grooter, en ook omdat het in die dagen mode was overal de Brabbeson te zingen. Hij had een zwart lapke op zijn rechtsche oog en hij had geen kol aan maar wel geel schoenen. Als de piotten genoeg hadden van den polka schreeuwden ze: ‘Wals nondedju!’ of de maskens vroegen 'n schottis of 'n mezurka, en de vent kost die dansen ook spelen. Maar direkt kwam 'm dan weer met de Brabbeson af, en de heel herberg begost te dansen en iedereen zong mee, al kende geen mensch de woorden. 't Was daar echt plezant in dat stamineeke en 't was er heet om dood te vallen.

Ik had een Brabbeson meegeflikkerd met Belle-Tet

[p. 20]

uit den Vuurtoren, omdat ik die ken. Onder het rondjoepen had ik Belle al eens wat dichter tegen mijn gilee getrokken voor 't stompen en stooten van de soldaten en Belle vond dat van heuren kant goed, docht me. Maar swenst dat we neven den toog een moment stilstonden om op onzen asem te komen en swenst dat ik Belle eens liet meedrinken aan mijn pint, zei ze ineens:

‘Da's ook maar triestig voor u, Charel, zoo heelegaar alleen te zitten.’

Ik zag op heur gezicht dat ze met serieuze dingen wilde afkomen en ik wist direkt wat er van de kwestie was, want ik ken de wijven van Diest.

‘Iezebel, zei ik, om iet te zeggen, triestig is 't, maske,’ en ik knikte eens met mijnen kop. Ik had ook al verscheie pinten gedronken.

‘En zoo'n goed mensch!’ zei Belle zonder dat er van Anzelien-zaliger spraak was geweest en 'n bitje derna vroeg ze.

‘Wil ik u eens rechtuit mijn gedacht zeggen, Charel?’

‘Zeg maar gerust, Iezebel kind, aan mij kunt ge uw heel hert blootleggen,’ zei ik.

‘'t Is geen kwestie van mijn hert bloot te leggen, Charel, zei ze, maar om een serieus woordeke te zeggen: ge moest op-te-nieuw trouwen.’

Op zoo'n momenten mag een mansmensch nooit te rap zijn met zijn tong, en ik dronk eens aan mijn pint. Belle-Tet was een bedrogen jongedochter en ze had twee kinderen.

‘Ja, Iezebel wicht, zei ik, ge zegt daar zoo al iet.

[p. 21]

Maar 't een gezeid lijk 't ander, een mensch vindt niet altijd wat 'm zou moeten hebben.’

‘Charel, antwoordde Belle, 't is dezen keer niet uit zottigheid, daar heb ik te veel verdriet voor gehad, maar waarom zoudt ge 't met mij niet es probeeren?’

Toen pakte 'n piot heur justekens in heur lee en sprong er mee den dans in. Die jongen redde me. Ik schoof er vandoor en ging naar huis met het vast gedacht nooit of sjamij niet meer te gaan dansen in dat gemeen stamineeke. Zonder dien piot zat ik nu misschien in den Vuurtoren met Belle-Tet heur tweeling op mijn schoot.

Het tweede gevaar was nog erger. Dien zaterdag dat er zooveel soldaten door Diest trokken, op Brussel af, omdat er te Luik niks meer te doen was volgens dat ze vertelden, kwam ik 's achternoens in ‘De Keyzer’ binnen op de Groote Merkt. Ik nam mijn klak af voor vier Belze onderofficieren, die een pint zaten te drinken. Vroeger zou 'k me geschaamd hebben zoo iet te doen, omdat Belze onderofficieren in kwestie van gedrag en manieren gemeenlijk niet veel bijzonders zijn. Uit Diest zelf zijn er nog al veel van dat soort gekomen, en 't zijn allemaal charels waar ze thuis geen weg mee wisten of die te lui waren om te werken, en die waren dan nog altijd goed genoeg voor de soldatenschool. Ik ging aan den toog staan bij eenige mannen van mijn kennis, die aan 't klappen waren over den oorlog, en Gust Serezo, de broer van Lewie, zei dat den Duitsch weerom over de grens gejaagd was.

‘Ik had die Duitsche piotten toch wel es willen

[p. 22]

zien, zei Pinne Vanzant, ze zeggen dat het zoo'n straffe kadee's zijn.’

‘Met hun tong, ja’, lachte Gust Serezo. En Stanne Geerdonckx, die van 't gedacht van Gust was, zei er nog bij:

‘Daar hebt ge per eksempel m'n broer, onze Jef, die bij de chasseurs asval is, als ze daar mee te doen krijgen....!’

‘Ik geloof er geen kloone van, zei ik om iet te zeggen, de Duitschen zullen misschien eer hier zijn dan we 't geerne hebben.’

‘Dopke, vloog Gust toen uit, dat is geen redenatie voor een waren Bels. Ge hebt geen hert in uw lijf, anders zoudt ge zoo'n dingens niet zeggen!’

‘Zoowel als gij Gust, zei ik, zoowel als gij, op mijn huis steekt gedomme zoo'n groote drapo als ieverans, en als ge dan toch zoo'n groot bakkes hebt waarom wordt ge dan geen volontair?’

't Zijn die woorden die me bekanst in 't maleur hebben gebracht. Want Gust nam het op zijn lee, hij zei dat 'm nooit van iemand schrik had gehad en dat 'm justekens gereed stond om naar 't stadhuis te gaan voor den armee en dat ik zooveel kerázie niet in mijn lijf had al was ik een weduwnaar zonder kinderen. Het een woord bracht het andere mee, en 't kwam zoo wijd dat er gewed wierd en dat we een kwartierke later alle twee op het stadhuis bij menheer den secretaris stonden en ons verengageerden voor den oorlog. Mijn hand reierde toen ik de pen op het papier zette om te teekenen.

‘Da's schoon Charel, op uwen ouderdom, zei

[p. 23]

de secretaris, dat is 'n eksempel voor al de Diesteneers.’

‘'t Is voor 't vaderland, menheer de secretaris,’ snoefte ik, maar had ik mijn goesting op dien moment mogen doen dan had ik den secretaris en Gust Serezo den kop ingeslagen. Swenst dat we buiten gingen zei de secretaris dat we de papieren zouden thuis krijgen om te weten wanneer dat we moesten optrekken. Een troost was het dat Gust Serezo het toch ook aan zijn verdommenis had en er zoo bleek uitzag als ik, docht me.

‘Gust, zei ik, swenst dat we de trap afgingen, willen we weerom gaan en zeggen dat het een abuus is?’

‘Zwijg Charel, zei Gust, ik kan bekanst niet vooruit van 't rammetis in mijn linkschen arm.’

‘Ik ben ook alle-ze-leven maar kemankelijk geweest,’ zei ik van mijne kant.

‘'t Is nu te laat,’ zuchtte Gust.

Ik ging recht bij Sefie Kievits binnen, al was ik er in geen maanden niet meer in huis geweest. Ik liet me op een stoel zakken en ik zei:

‘Och Sefieke kind, nu ben ik daar toch in mijn ongeluk geloopen, en allemaal de schuld van dien stommen Gust Serezo, dedju dedju!’

Ze zag dat ik fectief het hert in was en ze vroeg of we gevochten hadden.

‘Och neen schaap, zei ik, als 't maar dàt was, maar Gust Serezo heeft met in 't maleur gebracht met me te doen teekenen voor 't vaderland.’

Ik geloof wel dat Sefie kompassie met me had,

[p. 24]

maar mijn twee meiden lagen nog altijd op heuren lever, en ik zat er nog geen tien minuten of we hadden kweddelen. Ze zei dat het maar fontonten waren met die soldaterij en dat ze zoo'n oude pee als ik was daar niet meer voor aannamen, en dat ik maar een beetje van mijn neus had willen maken. Ik veegde heur iet terug over dien van 't enregistrement, en op scheê van de rekening vloog ik de straat op.

Ik dierf dien avond niet meer buiten mijn deur komen en nog nooit van ze leven had ik zoo'n tegengoesting van 't vaderland gehad. Ik stak op-te-nieuw een vetkeerske aan voor Sint-Antonius, en ik zou kontent geweest zijn had Anzelien nog geleefd. Bij 't minste dat ik op straat hoorde meende ik dat de gendarmen gingen binnen komen.

Naar dat ze vertellen moet er toen fel gevochten geweest zijn langs de kanten van Haelen en dichterbij nog, we hebben dagen achtereen het kanon gehoord. Ik liet me niet op straat zien, daar is er al meer dan eene door een abuze kogel aan zijn ongeluk gekomen en ik heb nooit met geweren of schieterij omgegaan.

Maar op een morgen waren al de Belze soldaten reepen snijden, en den eigensten dag kwamen de Duitschen binnen, en 't was of er een steen van mijn hert viel. Van de soldaterij moest ik nu geen schrik meer hebben, en ik geloof dat ik een van de menschen ben die door de Duitschen van het ongeluk gered zijn.