Clementine

[p. 18]

III.

Clementine was van Betekom. Zij was door den pastoor van dit dorp bij notaris Beuckelaers geplaatst toen zij negentien was. Zij had daarvóór twee keeren kennis gehad met een jongen. De eerste liet haar zitten na twee maanden vrijen, omdat ze hem begon te behandelen als haar knecht en hij van liefde harerzijds niets gewaar werd. De tweede werd, op een kermisavond, opgewonden door bier en dansen en de rest, wat al te vrijhandig, zij kletste hem in het gezicht, hij liet niet los, en toen heeft zij hem op den rand van den steenweg bij de keel gegrepen en hem daar half dood laten liggen. Zij heeft het met geen derde meer geprobeerd, en had daar ook geen behoefte aan. Men zou gezegd hebben dat alle liefdevuur, vonken en vlammen, met deze twee mislukte vrijages was uitgebrand. Clementine was, ondanks haar gezond lichaam - zij toonde reeds jong aanleg tot eenige zwaarlijvigheid, - zonder hartstochten, zonder amoureuze bevliegingen of sensueele verlangens. Erotische opwindingen waren haar vreemd, zelfs in haar droomen. Zij had van deze dingen geen last. Zij was van een

[p. 19]

absolute, koude maagdelijkheid, van een droge kuischheid, zonder dat dit haar als een deugd kon aangerekend worden vermits zij er geen inspanning voor te doen had. In de school, als de grootste meisjes onder elkaar, heimelijk grinnikend, aan het fezelen waren over wat ze ‘wisten’ over sexueele zaken, had dit haar maar matig geïnteresseerd, zij kreeger nooit een rooden kop van zooals de anderen, en lag er ook niet over te denken, als ze alleen was, of in bed. Als haar bloed soms sneller joeg, kwam dat nooit van die zijde. De biechtvaders kennen dat soort parochianen zeer goed en hebben er bijna schrik van. Een gevolg daarvan was dat haar ook in zekeren zin sentiment ontbrak. Wanneer er eenig gevoel in haar loskwam was dit altijd egocentrisch, zij kon tot tranen geroerd zijn over haar eigen lot, over niets anders. Het was juist of in haar innerlijk samenstel de plaats ontbrak voor deze zoo menschelijke gewaarwordingen.

Misschien kwam dit wel ten deele doordat Clementine's leven verliep naar een algeheele, ingeboren regelmatigheid, die onbewust en cerebraal was, en haar gansch domineerde. Alles wat zij in den dag deed was vooraf geordend, het stond vast in haar hoofd het een na het ander, vanaf den eersten minuut van den morgen tot zij 's avonds

[p. 20]

slapen ging. En het was voor haar een dagelijks weerkeerende vreugde. Het was haar levensprincipe geworden, en zij had zich gemaakt tot de gehoorzame dienares van deze passie tot regelmatigheid. Het verveelde haar nooit elken dag dezelfde huiselijke werken te verrichten, omdat dit zoo en zoo aangeduid stond in haar hoofd. Het verdroot haar integendeel erg telkens als daaraan iets - al was het maar een boodschap, of een kleine wijziging in het werk - veranderd werd. Zij toonde die eigenschap reeds als kind, op de zustersschool, waar men haar als voorbeeld stelde voor de andere kinderen. Met de jaren had het zich sterker ontwikkeld. Zij verzette zich in den geest tegen alles wat haar van dien levensregel kon afleiden. En dat bijna mekanische van haar uiterlijk doen en laten had zijn weerslag op haar inwendig leven, waar ook alles strak en verhard was geworden. Bij haar ouders - haar vader was schoenmaker en dronk - had zij geleden onder het slordige en vieze van het armoedig gedoe, maar in het notarishuis, als eenige dienstbode, kon zij zich ten volle overgeven aan den hartstocht van haar regelmatigheids-behoeften.

Zoo was Clementine een weergalooze dienstbode. Zij was in het notarishuis de opvolgster van een oud huismeubel van bij de zeventig, die naar een gesticht

[p. 21]

overzeilde, en madame Beuckelaers zelve had tot dan toe een groot deel van het huiswerk gedaan. Na een week waardeerde haar meesteresse ten volle de zeer bijzondere kwaliteiten van Clementine. Al wat zij haar vroeg, of oplegde, werd uitgevoerd, niet half, niet zóó of zóó, niet met tegenzin, maar volmaakt, en waar het noodig was elken dag opnieuw met eendere zorg. Nooit is het meer gebeurd dat de schoenen van den notaris nog moesten gepoetst worden wanneer hij er 's ochtends naar vroeg. Geen enkel voorwerp van het huishouden dat niet, elk uur van den dag, in keuken of eetkamer, op zijn vaste plaats te vinden was. Madame Beuckelaers' leven werd een zon. Zij moest zich niet meer met de keuken, met de dagelijksche boodschappen, met wasch of schoonmaak bezig houden, het notarishuis was nooit zoo proper geweest, en inzake huishoudgeld was Clementine van een onaantastbare eerlijkheid.

Na een paar maanden was zij volstrekt onmisbaar geworden.

En dat was nu juist de bedoeling geweest van dit zeer eigenaardig vrouwmensch. Van het eerste oogenblik af dat zij er binnentrad had zij daaraan gedacht. In den aanvang niet met een vast omlijnd einddoel, dat ergens in de toekomst lag. Dat einddoel is slechts langzamerhand

[p. 22]

ontstaan. Zij wilde zich eerst onontbeerlijk maken bij haar meesters, eenvoudig om er te kunnen blijven. Zij vond dit rustige, mooie heerenhuis, met den zonnigen tuin achter de keuken, met de stille menschen die nooit schreeuwden, nooit bevelen gaven, alleen vroegen, met haar handen vol van den ochtend tot den avond met werk dat zij graag deed, en dat haar nooit te zwaar was, zij vond dit een paradijs vergeleken bij haar tehuis, bij haar half doorzopen vader. Ja, die jeugdige maagd had nu eenmaal geen ander ideaal.

Maar naast haar sexeloos temperament, dat haar alvast als een verdienstelijke kwaliteit, tenminste in haar toestand, kon aangerekend worden, bezat deze kuische dienstbode een koel berekenend verstand. Zij zag alles vooruit. Wonderbaarlijk zooals zij alles vooruitzag. In al wat zij deed dacht zij aan wat er kon uit volgen, wat er verder moest mee gebeuren, en zij handelde en sprak met een vooropgezet plan. Zoo kwam het dat zij uiterst zelden een vergissing beging en onuitstaanbaar was voor degenen, die deze eigenschap niet bezaten.

Een andere eigenaardigheid van haar: bij Keyaerts, den slager, was zij stug terughoudend, kort en afgemeten, bij Marie Truyens, in den specerijenwinkel, vriendelijk en tegemoetkomend, en dat heeft zij zoo haar leven lang

[p. 23]

volgehouden zonder dat die menschen ooit eenige aanleiding gaven tot die houding. Zij had daar, in haar eigen, een reden voor of een bedoeling mede, die niemand raden kon, en eenmaal dat zij tegenover iemand een gedragslijn had aangenomen, bleef zij daarbij door dik en dun. Men zou kunnen zeggen dat de onevenwichtigheid van Clementine's passioneel bestanddeel haar compensatie vond in een zeer geëquilibreerd verstand. Zoo was zij alles welbeschouwd toch een normaal mensch.

Vrouwen als deze Clementine moeten alleen staan, zij kunnen niemand naast zich verdragen, het allerminst een man, zij hebben om zoo te zeggen aan zich zelf genoeg, zijn noch gelukkig noch ongelukkig en kennen geen bijzondere behoeften. Maar zij moeten kunnen zorgen voor iemand, er voortdurend druk mee bezig zijn, dat meer bemoeien dan bemoederen is, iemand die zich gemakkelijk laat leiden en waarmee ze hun wil kunnen doordrijven. Gaat dit niet met hardheid, dan met zachtheid, strijkerij of onderdanigheid. Waar ze het niet kunnen bereiken worden ze katijvig, bits, azijnzurig. Trouwen ze toch, dan geraakt de man gewoonlijk aan den drank, slaat haar een ongeluk of verdoet zich. Bij hun regelmatig doen en laten voelt ge toch aldoor

[p. 24]

een ondergrond die raadselachtig en onrustwekkend is, en breekt eenmaal de strak gespannen egaalheid, dan doen ze maleuren. Of ze worden zot. Clementine werd zot. Zulke vrouwen zijn uitstekende pastoorsmeiden.