Indiaanse vertellingen. Deel 2

[p. 7]

Indiaanse vertellingen.
Verzameld en naverteld door A.C. Cirino.

Er wonen in Suriname Indiaanse volksgroepen, die voornamelijk naar hun taal worden onderscheiden. Tot de meer of minder modern ontwikkelden behoren de Karaiben en Arowakken. Zij wonen in Paramaribo en in de noordelijke kustgebieden van bos, rivier en savanna. Hun aantal bedraagt, van elke groep, rond 3500. In de bovenlanden van het oerwoud wonen kleine groepen van enkele honderden: Wajana's en Trio's, die de eerste schreden doen in de moderne ontwikkeling. Verder en dieper in de bossen wonen zeer kleine groepjes voedselverzamelaars, jagers en vissers, meest in stenen tijd-periode, soms zelfs zonder vaste woning, woonplaats en zonder landbouw. In enkele tientallen gegroepeerd als families, die al of niet konnekties hebben met Braziliaanse buren, spreken zij toch ieder hun eigen taal of ‘dialect’, en in het laatste geval lang niet altijd verstaanbaar voor andere groepjes. Het zijn de Wama's, Wajarikoele's of Trio-metessem, Akoerio's en misschien nog andere onbekenden. Er is ook kontakt met groepjes uit Cayenne en Guyana (weleer Berbice, Demerara, Essequibo en Pomeroon).

Het totaal aantal, niet in groepen vermelde, Indianen werd bij de Volkstelling van 1964 genoteerd als: Paramaribo 1448. Geheel Suriname 7287.

Andre Carolus Cirino, proeftuinchef bij het wetenschappelijk Instituut van de Stichting Centraal Landbouwonderzoek Suriname, vertelde op Surinaams-Nederlandse manier Indiaanse verhalen aan zijn kinderen en publiceerde die te Paramaribo in het ochtendblad ‘De Ware Tijd’, in de jaren 1964 - 1968, onder pseudoniem Jakono Rino, d.w.z. Vriend Rino. Hij kon zich niet houden aan de spelling van W. Ahlbrinck.

Hij werd in 1929 geboren te Goede Hoop, een dorpje van ruim veertig Moerato-Karaiben, aan de beneden Coppename. Moerato betekent Mulat, d.i. gemengd Indiaan-neger. Deze vermenging dateert vanaf het midden der 18de eeuw, toen gevluchte plantageslaven uit weerwraak, de dorpen van Karaiben ten zuiden van Coronie en aan de Saramacca aanvielen, de mannen doodden en de vrouwen roofden. De Indiaanse vertellingen behielden hun eigen karakter, omdat zij door vrouwen werden doorverteld. Ongemengde Karaiben heten Terewoejoe. Zij wonen meest in de Beneden Marowijnestreek.

[p. 8]

Cirino heeft uit mondelinge overlevering geput; hij heeft uit eenvoudige literatuur slechts enkele namen en enige inhoud gekontroleerd bij zijn ouders, naaste familie en vrienden. De meeste vertellingen behoren tot de Karaibse traditie, weinigen zijn Arowaks en soms worden zij bij beide groepen verteld. Cirino konstateerde dat Arowakken niet vlot zijn om aan Karaiben eigen vertellingen mee te delen. noch in het Nederlands, noch in het nengre, d.i. negers, de lingua franca van geheel Suriname.

Het karakter van dit klein aantal vertellingen is algemeen, gemengd; verklarend voor geestelijke mysteries, profane problemen, kinderlijk, vergelijkend sprekend over het waarom der dingen, of speels fantaserend, grappend of spottend. Moraliseren kan niet ontbreken, waar ouders met hun kinderen spreken.

De heer Cirino werd, volgens Indiaans gebruik, te Paramaribo bij een Kreoolse familie opgevoed. De Karaibse traditie vond hij terug bij familiebezoek en vooral tijdens de jaren van zijn puberteit, verloving en verder door de liefdevolle belangstelling van zijn zeer oude moeder voor haar Karaibse kleinkinderen.

Wie over deze simpele, boeiende, Guyanees Indiaanse orale literatuur meer wil weten kan zich in het Surinaams Museum verdiepen in de werken van Walter Roth, Prof. de Goeje, gebroeders Penard, pater Ahlbrinck en van Coll en de Cayannese ethnograaf Coudreau.

Paramaribo Januari 1970.

Opgericht te Paramaribo in 1958 door komparanten uit Surinaamse volksgroepen met vertegenwoordiging van het C.C.S. (Sticusa) en het Surinaams Museum.

Publikaties:

Drs. H.C. van Renselaar en Drs. J. Voorhoeve: Rapport studiereis naar Matta-Arowakken. 1960. Bijdrage tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. Deel 118; 3e afl. 1962.

Ethnologische Kring en H.H. Nekrui: Kinderspel in Suriname. Paramaribo 1965.

R.J. Kiban: Muziek, zang en dans van de Karaiben in Suriname. Paramaribo 1966.