Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

[fol. 63r]

Het tweede boeck der Officien van M.T. Cicero.

§ Voorreden.

Int voorgaende boec (lieue soon Marce) achte ick ghenoech verclaert te sine, hoe de behoorlijcke wercken ofte officien wt de eerbaerheyt ende wt alderley duechden haren oorspronck nemen. Nv staet my noch te segghen van sulcdanighe officien ende behoorlike wercken, die voorts den wandel des leuens aengaen, betreffende dinghen die de menschen gebruycken, als te weten rijcdomme, haue ende incomsten. In welcke saken ick geseyt hebbe dat twijfel valt wat oorbaerlick en wat onoorbaerlick sy: oock wat tusschen twee nutte saken de nutste van beyden is: ende wat onder vele het alder profitelickste is. Maer sal (eer ick hier af spreke) eerst wat van mijn voornemen ende goetduncken in desen segghen. Alhoe wel dan dese mijn boecken vele menschen verwecken sullen, niet alleen om die te lesen maer oock om selfs wat te schrijuen, soo duchte ick nochtans dat de name van Philosophia by sommige goede mannen gehaet is: die hem dan ver-

[fol. 63v]

wonderen sullen dat ic dus vele tijts ende arbeyts aen der Philosophien te cost legghe. Maer alsoo langhe als tghemeen goet gheregeert was vanden genen die ordentlijck daer toe ghecoren waren, soo hebbe ic mede met alle mijn sorchvuldicheyt ende ghedachten, het ghemeen weluaert ghedient. Als daer nae alle dinghen in een mans hant stonden, soo dat alle raet ende ghehoor te vergheefs, oock gants wt was, ende ick d'alder heerlijcste mannen mijne mede gesellen verloren hadde: so en hebbe ick my niet willen geuen tot swaermoedicheyt, daer door ick (ten ware icx wederstaen hadde) verdwijnt soude hebben: noch oock tot gheen welluste oft vermakelijcheyt die eenen gheleerden man niet en betaemt. Maer och oft het gemeen weluaert noch in die state waer, daert inne begonnen was: ende niet onder tregiment gheuallen en ware, van luyden die meer lusts hadden tonderste bouen te keeren, dan tot reformeren: soo soude ick meer arbeyden (so ick plach te doen) int woort houden dan int schrijuen: ende ooc naerstigher zijn om mijn orationes (so ick veel ghedaen hebbe) dan om dese dinghen te beschrijuen. Daer nae, alst ghemeen weluaert (daer al mijn hert, sin ende vlijt toe plach te strecken) eynde nam ende nv

[fol. 64r]

niet meer en was, soo hebben oock mijn orationes ende gerechts schriftueren eynde ghenomen. Maer want mijn gheest van tbeghinne af in gherechts saken geoeffent zijnde niet ledich blijuen en mochte: soo dochte my dat ick mijn onlust ende verdriet opt alder eerlijckste soude moghen versachten oft verdrijuen, indien ick my begaue totter Philosophien: daer ick my doch in mijn eerste leeringhe ende ionckheyt langen tijt toe hadde begeuen. Doch en mochte ickse namaels (als ick my gheheel ende al totter regeringen begaf) niet meer tijts hanteren, dan my ouerschoot vant regeren ende behulp mijnder vrienden: welck weynich tijts ick dan noch meest int lesen ouerbrachte: soo ick gheen tijt om schrijuen en hadden. ⁺Alsoo ben ick in mijn alder meeste teghenspoet noch soo gheluckich gheweest: dat ick sulckdanighe dinghen beschreuen hebbe, die den onsen niet seer condt en waren: ende nochtans met allen waerdich om gheweten te werden. Want wat machmen doch (inder waerheydt) wenschelijckers ende aenghenamers vinden dan de wijsheit? wat isser edelder? wat isser beter voor den mensche? wat betaemt den mensche meer? men noemtse daeromme oock Philosophen die wijsheydt begheeren, noch

+ Der Philosophienlof.

[fol. 64v]

Philosophia en beduyt niet anders (wilment recht vertalen) dan liefde tot wijsheit. ⁺Want wijsheyt (soo de ouden die bescrijuen) is een kennisse van Godlike ende menschelijcke dinghen: oock van d'oorsaken daer dese dinghen inne bestaen: ende en sie niet wat sulck een met recht sal moghen prijsen, die de liefde van dese wijsheydt lastert. Want soecktmen vermakelicheyt van sinnen, oft rust van soruuldicheyt: wat isser doch op aerden datmen soude mogen ghelijcken by dese liefde die altijt yet wat vint ende verwerft dat bequaem is om wel ende salichlick te leuen? oft soectmen stantuasticheit ende duechdelicheyt, men salt seker door de const der Philosophien vercryghen: oft daer en is gheen ander conste daer doort verworuen mach werden. Wiltmen dan seggen datter geen consten en zyn in d'aldergrootste ende treffelicste saken, daermen gheen sake so cleyn en vint die sonder conste is: men sal seker moeten kennen dat sulc seggen een lichtuaerdich clapper ende doolder in d'alder grootste saken wel voecht ende betaemt, maer gheen verstandighen. Isser dan oock eenighe leeringhe oft onderwijsinghe totter duecht: waer salmen die soecken, alsmen van dese maniere van leeringhe wyct ende scheyt? maer dese dingen plachtmen

+ Wat wijsheyt is.

[fol. 65r]

vlijtelijcker te verhalen int aenporren ende vermanen totter philosophien: twelck in een ander boeck van my ghedaen is. Ick hebbe nv alleenlick te kennen willen gheuen, waeromme ick vant regiment des gemeen goets verlaten zijnde, my lieuer tot dese leeringhe dan tot ander begeuen hebbe. Hier werdt my van gheleerde mannen teghen gheworpen, oft ooc recht is dat ick (die selfs met de Academyenen segge datmen geen dinck te recht verstaen en can) van ander saken plach by ordene te spreken, ende oock nv ter tijt my onderwinde wetten oft regulen te beschrijuen van de behoorlijcke wercken. Alsulcke luyden wilde ick wel dat mijnen sinne oft meyninghe in desen condt ware: want ick en ben voorwaer van dat volcxken niet, wiens sinne ende meyninghe in onsekere dolinghe oft verwerringe gints en herwaerts swerft, ende nemmermeer yets sekers hebben dat si nauolghen: want wat hert, iae wat leuen sou dat doch zijn, daer niet alleen de maniere van ondersoec oft disputeren, maer oock de maniere hoemen leuen sal verloren waer? maer anders gheuoelende, dan die ghene die daer segghen dat eenighe saken seker, eenighe saken onseker geweten worden, segghe ick daer teghen dat sommighe dinghen bewijselick ende sommige

[fol. 65v]

dinghen onbewijsselic zijn. Wat soude mi dan beletten na te volghen de dingen die my bewijsselijck duncken te wesen: daer teghen tghene dat onbewijsselick is te verwerpen: ende also (schuwende de vermetelheyt van yet te besluyten) te vlieden het onbedacht oordeel dat gheheel vander wijsheydt verscheyden is? ter contrarien werden alle dinghen van ons volc ghedisputeert ende ouerwegen: ouermits het ghene, dat bewijsselijc is, hem niet verschijnen noch openbaren en mach, dan als de twistige saken int ouerleggen tegen malcanderen gesien ende ghehouden werden. Doch is sulcx in mijn Academische questien, naersteliken genoech (so ick meene) verclaert. Maer dese dinghen die tghene niet seer onghelijck en zijn dat ghy nv (mijn lieue Cicero) handelt, en hebbe ick v niet willen verberghen: niet teghenstaende ghy nv in d'edelste ende outste philosophie (bescreuen door den philosophe Cratippum ende dier ghelijcken die sulcke edele leeringen voortghebracht hebben) verkeert ende leerende zijt. Nv totter saken.