Huishoudelyk woordboek

Vervattende vele middelen om zyn goed te vermeerderen, en zyne gezondheid te behouden, Met verscheiden wisse en beproefde middelen

E.

ELIXIR SALUTIS, of der gezondheid, of Kordiaalwater van den Broeder Kapucyn.

Een once Mastik; twe oncen beste Socotorase Aloë; drie oncen Mannetjes Mastik; zes oncen Grieks Pek, of Kolophonium, elk alleen zo gestooten, dat de stof te fyn noch te grof is, en alle die Poejers in een grof sterk glas gedaan met drie pinten van de beste Brandewyn, en veertig, of vyftig dagen in de zon gezet, maken deze Elixir.

Deze Elixir nuchteren ingenomen, en geen water, of vocht daar op, of ten minste in geen twe uren daar op gedronken, geneest de volgende kwalen; twe slokjes, of een klein Brandewynsglaasje, op eenmaal is genoeg. Zo’er Buikloop, of Braken op volgt, moet men ’t terstond herhalen. Als men van die Elixir inneemt voor een zwakke maag, of als men veel braakt, moet men eveneens te werk gaan; als ook in Dauwurm, Jeukt, Buikpyn, allerleije Kolyken. Verminderen de pynen niet, zo neemt men ’t voor de twede reis in, twe uren daar na. Komt’er Buikloop van, is ’t een goed teken. Men moet het ook innemen na de buikontlasting; zy herstelt de krachten. In ’t begin der huiveringe van de afgaande koortzen kan men meer innemen; en zo ze binnen drie, of vier dagen niet weg zyn; gaat men daar mede voort, en doet bloedlaten en buikzuiveren. Om de Pest voor te komen, is ’t goed ze ’s morgens nuchteren in te nemen, en’er Neus en slagen van ’t Hoofd mede te smeren. Als Vrouwen eerst gebaard hebben is ze zeer goed voor de pynen; gelyk ook voor onkookbaarheid en raauheid der mage. Men herhaalt dit middel van twe tot twe uren, tot dat de zieke volkomen is hersteld. Zy doet veel dienst in allerleije zwakheden en Flaauten, in Hartkloppingen, Dampen, en Stuiptrekkingen. Men doet ze daar voor innemen en daar ’t slag van ’t Hoofd en Neusgaten mede smeren. Die al te slaperig, of van zich zelve zyn, of van ingenomen Opium, vinden’er, op die wys gebruikt, ook heul aan. Men laat’er ’s avonds, als men na bed gaat enige druppen van in ’t Oor

[p. 1480]

druipen voor het geruis in ’t oor, of men neemt het in de mond met Kottoen voor Tandpyn. Pyn in ’t hoofd wordt genezen, als men’er ’t hoofd en ’t voorhoofd mede smeert, waarom men een band legt, die men om ’t uur ververst. Voor gevaarlyke vallen, of grote kneuzingen, gebruikt men ze voor Theriac; men moet te voren aderlaten. Men doetze ook in Wonden, en legt’er een Compres overheen, daar in nat gemaakt. ’t Bezinkzel is goed voor Wonden. ’t Is een middel beproefd in de bovengenoemde kwalen.

erven in ’t Latyn Ervum, is een plant, die Aautjes draagt, en waar van men twe soorten heeft.

Beschryving van ’t eerste soort der Erven.

De Stengen klimmen ontrent ter hoogte van een voet; zy zyn zwak, hoekig, en spreiden zich wyd en zyd. De Bladen zyn geryd langs een steel, en de gedaante is als die van Linzen. De Bloemen zyn als die van Aauvruchten. ’t Zaad is als dat van de Orobus, en in twe Aautjes gesloten, die aan weerskanten zyn gegolfd; de Wortel is klein.

Plaats. Dit soort van Erven groeit op ’t Land.

Krachten. De Erven zyn insnydende, afvegende, bloedzuiverende, Zogmakende. Eet men ze evenwel wat veel, doen ze bloed wateren, ontstellen ze de Buik, en maken zwaarheid van Hoofd. Men laat de plant braden, mengt ze met Honig, en geeft’er van te eten aan de luiden, die teringachtig zyn, om ze tot voedzel te doen dienen. ’t Is ook goed voor Springend vuur, waar op men het, gekookt met Wynazyn, leggen moet.

Men moet het’er driedagen opleggen zonder aanraken; eindelyk men laat ze koken, en geeft ze Koejen te eten om ze vet te maken.

Beschryving van ’t twede soort van Erven.

Zy is byna als ’t eerste, maar wat kleinder, en van een slecht smaak.

Plaats. Zy groejen in magere plaatzen, die droog zyn onder kóólen.

Eigenschappen. Dit twede soort van Erven, heeft de zelfde eigenschappen als het eerste.