Naar de Barbiesjes

[p. 178]

Hoofdstuk 28
New Amsterdam

De boten lagen tegenover een soort gouvernementsgebouw. Daar verzamelde zich een aantal burgers en een paar soldaten, grotendeels zwarte mensen. Indianen waren er niet bij. Ernaast stond het huis waar de Pruisen de jonge reizigers onderbrachten. Een gezellige dikke zwarte vrouw heette hen hartelijk welkom.

‘U beiden hier,’ wees zij de leiders van de expeditie. ‘Jullie slapen hier,’ zei ze tegen de twee blanke jongens, naar een grote kamer wijzend. ‘En jij hier,’ een kleinere zijkamer voor Monge. ‘Jij,’ nu was het Tania's beurt, ‘kunt bij mij op de kamer overnachten, lieve meid.’

‘Wij slapen met zijn drieën bij elkaar,’ zei Mani beslist. ‘Anders moeten we zo door de wanden heen schreeuwen als we met elkaar willen praten.’

‘Praten jullie dan 's nachts met elkaar?’

‘Als het nodig is, inderdaad.’

De vrouw vond het gek en keek vragend naar Sjom Bok. ‘Het is wel goed,’ knikte die. Omdat de kamer die zij voor de twee jongens bedoeld had heel groot was, moest ze het wel goed vinden.

‘Zeg, zetten jullie mijn ledikant er ook even in,’ zei Tania.

Dat was voor de zwarte matrone het toppunt. Zij protesteerde krachtig. Dokter Hahn stelde haar in het ongelijk en zei rustig dat er geen enkel bezwaar tegen was. Hij noemde de vrouw ‘tante Bet’. Intussen waren de jongens al bezig het vierde bed in de kamer te zetten. Daar hadden ze helemaal geen toestemming voor nodig.

Tante Bet, die stuurs weggelopen was, kwam zwijgend terug om de filosofen een heerlijk maal voor te zetten: ossevlees, een zoete aardappel, gestoomde maïs en een krachtige jus.

Ze kregen alle vier een schoon hemd waar ze ook in moesten

[p. 179]

slapen, nadat ze een voor een tot de badkamer waren toegelaten waar de kuip met heet water elke keer ververst werd. Toen de laatste in bed stapte, sliep de eerste al.

De volgende ochtend roken zij onder het wassen al wat hun voorgeschoteld zou worden: pannekoeken. ‘Omdat het zondag is,’ zei tante Bet. ‘Na het ontbijt laat ik jullie een paar uur alleen. Ik ga naar de kerk. De dokters zijn al vroeg weggevaren naar Georgetown. Ze hebben mij gevraagd jullie niet mee naar de kerk te nemen. Jullie moeten je niet op straat vertonen en niet met nieuwsgierige mensen praten. Tot ze weer terugkomen. Dat is binnen een week.’

Ze verveelden zich nogal. Monge ontwikkelde als eerste zijn leeswoede. Tante Bet voorzag hem van boeken die zij leende bij de dominee en de schoolmeester. De drie andere filosofen volgden zijn voorbeeld al gauw.

Sjom Bok keerde na vijf dagen terug, te paard. Dokter Hahn had nog bezigheden in Georgetown.

‘Die zien jullie morgen of overmorgen, als ik hier het een en ander geregeld heb.’

Hij voerde gesprekken met de bestuurders van de county, met een rechter en met de militaire bevelhebber. Hij nam de filosofen steeds mee, zodat ze iets van de stad konden zien en weer onder de mensen kwamen. Niemand leek speciale notitie van hen te nemen, vermoedelijk omdat zij in gezelschap van Sjom Bok waren.

Daarna riep hij het viertal bijeen voor een vergadering ‘van de club’. Hij was daar dan wel geen lid van, zei hij, maar ze moesten maar eens gaan overleggen wat hun nu verder te doen stond. Zij zaten op de achtergalerij met in de verte uitzicht op de rivier. De Pruis stak zijn pijp op.

‘Kijk eens hier,’ begon hij, ‘de Hollanders halen jullie niet terug. Ten eerste weten ze nog niet dat jullie hier zijn en ten tweede willen ze dat waarschijnlijk helemaal niet weten. Toch bevalt het me hier niet erg. Je ziet hier niet voor niets zoveel soldaten. Je kunt de afgebrande plantages nog ruiken en ik zou niet durven zweren dat het weer helemaal rustig is.

[p. 180]

Nou gaan we het over ieder apart hebben. Eerst jij, Tania. Wil jij nog altijd een Indiaanse zijn? We kennen elkaar nu wel een beetje, al is het nog maar een paar weken geleden dat wij elkaar in het oerwoud tegenkwamen. Wij hebben al veel met elkaar gepraat en jullie hebben uitgelegd waarom jullie de gevaarlijke tocht hebt aangedurfd. Jij, Tania, was op zoek naar je afstamming van moederskant. Ik ga nu voorbij aan het feit dat jullie Monge niet in de steek hebben willen laten. Dat geldt voor alle drie, maar daarbij kwam voor iedereen nog een eigen beweegreden. Nou, jij hebt de Indianen nu gezien, een paar stammen tenminste, want er zijn er veel meer. De vraag waar ik graag antwoord op wil, luidt: heb je ervoor gekozen om Indiaanse te worden?’

Tania's vrienden wachtten gespannen af wat zij zou antwoorden. ‘Tja,’ zei ze na korte tijd, ‘ik weet nu wel dat ik mijzelf niet als Indiaanse zie. En ook niet als Hollandse. En zelfs niet als Engelse. Ik moet zeker zijn zoals ik ben. Een beetje moksi. Dat zeggen ze in Paramaribo als iemand van alles wat is. Mijn vader noemde me wel eens zijn “kleine Moksi”. Hij zei dat er pas wereldvrede zou zijn wanneer iedereen op de aarde duidelijk moksi zou zijn en ik begin hem te geloven. Ik hoef in elk geval niks meer te worden. Ik ben zoals ik ben. En zo blijf ik.’

Mani vond het nodig eraan toe te voegen: ‘Jawel, sir, zo is het met ons alle vier eigenlijk. Wij zijn zonder het te merken geworden wat we zijn geworden. En opeens weten we hoe dat is. Net als iemand die zich voor het eerst in de spiegel bekijkt. Dat ben ik nou, denkt Tania. Is zij het aan haar vader en moeder verplicht om te proberen op hen te lijken? Helemaal niet.’

De Pruis luisterde belangstellend. Hij zei niets terug, maar moedigde nu Axel aan om het zijne ervan te zeggen.

‘Je bent vandaag altijd anders dan gisteren,’ zei de jongen voorzichtig. ‘Dus later ben je nog weer een beetje anders. Misschien morgen al. Je kunt er nu dus over nadenken hoe je morgen wilt zijn.’

‘Daar begrijp ik niets van,’ zei Tania.

[p. 181]

‘Ik wel,’ viel Monge Axel bij. ‘Ik denk eigenlijk altijd wat ik wil worden, wie ik later wil zijn, bedoel ik, en niet wie ik ben.’

Sjom Bok knikte instemmend. Hij zei niets en zoog rook uit zijn pijp, die hij in grote wolken weer uitblies. Terwijl hij het gesprek begonnen was, deed hij net alsof het hem er alleen om ging te vernemen wat de leden van de club ervan vonden. Misschien richtte Mani zich daarom maar eens tot hèm: ‘Bent u zelf, sir, degene die u wilt zijn?’

De aangesprokene begon te lachen. ‘Volkenkundig ben ik een Pruis,’ zei hij, ‘en dat wil ik blijven. Pruisen zijn eenvoudiger dan Fransen en Engelsen en daar ben ik trots op. Verder ben ik een Europeaan en dat móet ik wel blijven door iets in mijn cultuur.’

‘Noemt u dat eenvoudig?’ onderbrak Mani hem.

‘Nou ja, wij Pruisen verbeelden ons niet zo veel. Wij willen de wereld niet beheersen en zullen nooit een keizer aanvaarden. Dood aan de tiran, zeggen jullie. Nou, dat zeg ik ook. Pruisen vinden een keurvorst mooi genoeg. En ons eigen land is voldoende voor ons, daar hoeft geen gebied van anderen bij.’

‘We hebben u toch maar ontmoet op een rivier in het oerwoud van Zuid-Amerika,’ lachte Tania.

‘Ons vaderland is de wetenschap,’ zei Sjom Bok, ‘en die kent geen grenzen.’

‘Dat is iets heel anders, maar zo zie ik het ook,’ viel Monge hem bij en hiermee leek het onderwerp voldoende besproken.

‘Wacht even,’ zei de pijproker voorzichtig, ‘wij zijn nog niet klaar. Als ik het goed begrepen heb, zal Tania eventueel gewoon weer terug kunnen gaan naar Paramaribo. Ik heb langs omwegen laten informeren hoe het er bij haar thuis voor staat en als wij in Georgetown zijn, zal er wel bericht zijn. Nee, nu nog niets zeggen, we zien later wel wat we echt gaan doen, wees jij nog maar nergens bang voor.

Nu Monge. Ook geen vuiltje aan de lucht. Ik heb met de county afgesproken dat je zodra je dat wilt in Georgetown wordt ingeschreven als Engels onderdaan onder de naam die je zelf kiest. Jij leert het vak dat je kiest en verdient de kost,

[p. 182]

want ik heb al lang gezien dat jij een knaap bent die weet wat hij wil. Geen nood dus. Je zou zelfs als Brit naar Nederland kunnen gaan. Geen haan die meer naar jou kraait.’

Nu wendde Sjom Bok zich tot Axel. ‘Met jou zit het ook niet zo moeilijk. Je mag in Guyana blijven en een vak leren, maar ze willen in Georgetown wel dat je familie op de hoogte gesteld wordt. En eigenlijk geldt hetzelfde voor jou, Mani. Als jouw oom erachter komt, zou hij moeilijkheden kunnen gaan maken. Wat Monge betreft, heeft hij geen been om op te staan, maar met betrekking tot jou zou hij het de autoriteiten lastig kunnen maken, met rechters. Wat denk je, is hij jouw voogd? Ik heb tussen haakjes maar gezegd dat jullie achttien zijn, wat denken jullie daarvan?’

‘Dank u wel, sir,’ zei Mani lachend, ‘dat is een aardige leeftijd om mee te beginnen.’

Iedereen lachte, maar alsof Mani hen daarvoor bestraffen wilde, vroeg hij, wijzend op Axel en Monge: ‘Als u denkt dat die twee knullen een beroep kunnen leren, hoe zit het dan met mij?’

‘Goed,’ zei Sjom Bok terwijl hij opstond, ‘gaan jullie maar vast inpakken. Morgen gaan we met de veerboot naar Georgetown.’

‘Leve de republiek!’ riep de hele club. ‘Weg met de tirannen!’

Tante Bet kwam om de hoek kijken. De Pruisische dokter lachte haar geruststellend toe en zij verdween weer.