Naar de Barbiesjes

[p. 84]

Hoofdstuk 13
Tor

Als geroutineerde woudlopers sloegen zij hier en daar een tak af bij wijze van herkenningsteken. Stel je voor dat zij Mani en Axel niet meer terug zouden kunnen vinden! Dieren zagen zij niet, maar wellicht hebben die hen wel gezien. Een keer hoorden zij brulapen, een raar trommelend geluid, van heel ver.

Hun aandacht ging voornamelijk uit naar de orchideeën die hier vrij veel voorkwamen. Er waren adembenemend mooie bij. En veel verschillende.

‘Hebben ze geen wortels in de grond, Tania?’

‘Nee, het zijn epiphyten of luchtplanten. Je hebt ze overal in het regenwoud, sommige laag in de schaduw en andere hoog in de lucht. De meeste leven helemaal niet van de boomtak of van de liaan waar zij zich toevallig aan hechten, maar leiden een zelfstandig bestaan. Een kleverig zaadje komt door een vogel of zo terecht op een boomtak en zegt als het ware: mag ik even? Daarna vestigt hij er zijn eigen plantenbestaan. Soms met de prachtigste bloemen, zoals je ziet, vaak met hele bescheiden kleine liefjes. Daddy heeft mij allerlei soorten laten zien. Hij zegt dat er wel duizend verschillende zijn. Hij stuurde soms zaden naar Londen. Daar hebben ze grote glazen huizen waar ze kachels in stoken om ons tropische klimaat na te bootsen. Voor orchideeën.’

Het viel Monge op dat zij over haar daddy in de tegenwoordige tijd sprak. Betekende dat wat?

‘Als je in het bos rondkijkt,’ vervolgde Tania, ‘lijkt het wel of alles in verband staat met alles. Een liaan vindt houvast aan de boom en kan zo bestaan. Op de liaan groeit bij voorbeeld een orchis. Bloemen maken nectar, bijen en wespen zuigen die op en maken honing. Zij bouwen er een pakhuis voor.’

‘Wespen ook?’

Tania liet zich niet storen. ‘En vogeltjes. Die hele kleine. Die

[p. 85]

in de lucht voor een bloem kunnen blijven staan vliegen. Ik bedoel, die halen ook honing uit bloemen.’

‘Vliegend blijven ze staan,’ beaamde Monge. ‘Ik heb het dikwijls gezien. Je houdt het niet voor mogelijk.’

‘Mieren en termieten leven van gevallen bladeren en vruchten, zelf vormen zij het eten voor vogels en miereneters, en die weer voor katten en tijgers...’

‘Nou moet je opletten,’ onderbrak Monge haar opeens. ‘Mijn vader hè, dat is een geweldig gek verhaal, had een gevecht gezien tussen een grote miereneter en een kleine tijger en je zult het niet geloven, de miereneter won. Of won... dat is het krankzinnige, niemand kan weten hoe het afgelopen is. Mijn vader kon er in elk geval niet op wachten. Het gebeurde toen hij op de vlucht was en dan heb je natuurlijk haast. Hij hoorde in het bos opeens een soort gebrom en gerol en durfde zich van schrik niet te bewegen, laat staan door te lopen. Het bleef aanhouden, hij ging heel voorzichtig kijken, zijn houwer in de hand. Een miereneter kan net zo groot zijn als een Surinaamse tijger hoor! Zo'n beest valt niemand lastig behalve mieren, die hij met zijn roltong naar binnen lijmt, maar hij heeft wel ontzettend grote gekromde nagels als van ijzer, zo lang als mijn langste vinger. Daarmee slaat hij in een termietennest, dat net steen is, zoals jij een stuk oud brood uit mekaar plukt, om de termieten, die zich doodgeschrokken zijn, met zijn lange dunne tong naar binnen te plakken. Maar goed, mijn vader denkt...’

Tania dacht: hij zegt ‘mijn vader denkt’, terwijl zijn vader dood is. Zou dat iets betekenen?

‘...Mijn vader denkt dat de tijger zo hongerig geweest is dat hij een greep naar de miereneter gedaan heeft. De miereneter, die onvoorstelbaar vlug is, moet de tijger omhelsd hebben voordat die het besefte. Zijn hals langs de hals van de tijger, zijn kop achter de kop van de tijger. Maar wel zijn klauwen in de rug van de tijger. Die rolde zich natuurlijk achterover om te proberen zijn achterpoten in de rug van de miereneter te slaan, maar kreeg daar geen houvast door de lange pennen die zo'n dier als een dikke harde mat over zijn rug heeft. Daarom rol-

[p. 86]

den beide dieren als een bal over de grond.’

Tania luisterde zo goed als ademloos. Zij had Monge nog nooit zo lang achter elkaar horen spreken. Aangemoedigd door haar aandacht vervolgde hij langzaam voortlopend zijn verhaal. Zij vergaten de orchideeën. En ook hun zieke vrienden, eerlijk gezegd.

‘Mijn vader, o, als je die gekend had, die kon vertellen... Hij zag die grommende bal rollen en liep bedaard verder. Hij zegt dat hij opzettelijk langzaam wandelde, als een trotse neger, nu eens naar een vogel links kijkend dan een boom rechts bestuderend, tot hij opeens begon te rennen alsof hij door de bliksem was getroffen.’

‘Waarom?’ vroeg Tania in grote spanning.

‘Omdat,’ antwoordde Monge langzaam, ‘hij opeens bedacht: stel dat die twee eens met elkaar overeenkomen dat het gelijk spel is, dat ze ermee ophouden. Dan heeft die tijger de pest in omdat hij volgens de rangorde van de dieren toch sterker is en hij nog altijd dezelfde honger heeft. Ha! Dan ziet hij daar een lekkere Zoeloe kuieren!’

Toen hun lachen bedaard was, zei Tania: ‘Je zegt dat hij opeens begon te rennen alsof hij door de bliksem was getroffen. Maar als je door de bliksem getroffen bent, loop je niet hard meer, Monge!’

Daarna liepen ze een tijd lang zwijgend voort.

Opeens fluisterde Monge hees: ‘Kijk daar eens.’

Tania volgde zijn blik.

‘Het is een hond!’ zei ze zachtjes. Dat was het inderdaad, hoe onmogelijk het ook was. Op een afstand van een meter of dertig stond een niet erg groot kortharig dier aandachtig naar hen te kijken. Met een donkere rug en staart, een bruin-met-witte buik en met de onmiskenbare kop van een hond. Toegegeven, het kon niet, maar dat zelfde leek het dier ook van hen te denken: ‘Mensen? Twee mensen? Dat kan niet!’

Toen hij even heen en weer dribbelde, waarna hij opnieuw stokstijf bleef staan om de beide filosofen op te nemen, waren zij helemaal zeker van hun zaak.

‘Midden in het woud ontmoeten wij een hond. Je kunt ze

[p. 87]

overal tegenkomen, in de stad, in Afrika, in Azië, maar niet hier. Allemensen!’ dacht Tania. Toen stak zij uitnodigend en ‘pssst’ zeggend haar hand uit en kwam de hond aarzelend naar hen toe.

‘Allemensen!’ zei Monge nu duidelijk hoorbaar, niet al te hard, maar wel ongerust: ‘Betekent dit dat er mensen in de buurt zijn? Hijzelf ziet er beroerd uit, zie eens hoe mager hij is!’

‘Zij,’ verbeterde Tania, die haar ogen altijd goed gebruikte. ‘Zij blaft niet, dus zij zal wel geen speurhond zijn die ons moet zoeken. Hebben wij nog wat voor haar te eten?’

Monge haalde een brok scheepsbeschuit te voorschijn. Hij hield het de hond voor. Die was op een paar meter afstand blijven staan met tegelijk droefgeestige en vriendelijke ogen. Nog steeds gaf hij geen geluid, maar nu begon de staart vervaarlijk te kwispelen, de hond stapte naar voren, snuffelde even en hap! Hij kauwde gretig.

‘Was het lekker, meisje?’ vroeg Tania zachtjes. ‘Kom eens hier, wie ben jij dan wel en hoe kom je hier?’

‘Ik denk dat hij weet wat het is,’ zei Monge. ‘Er horen dus mensen bij hem. Wat moeten wij doen?’ Er was grote bezorgdheid in zijn stem.

Tania voerde de hond zwijgend nog een halve scheepsbeschuit die ze in stukjes brokkelde. Het dier ging daarop op enige meters van hen af liggen maar verloor hen niet uit het oog. Tania was er nu zeker van dat er mensen in de buurt waren. Ze probeerde zichzelf gerust te stellen door te zeggen dat dat best aardige mensen konden zijn, althans mensen die zich niet met vier filosofen zouden bemoeien. Zij zei dat ze maar het beste terug konden gaan naar de anderen en de bagage. Maar Monge vroeg: ‘Wat dacht je, dat hij hier bleef? Die loopt natuurlijk mee. Die heeft eindelijk gezelschap!’

‘Zij. Het is een vrouwtje.’

‘Mens, Tania! Hou eens op met dat gezeur! En besef je wel wat je zegt? Je zegt het is een vrouwtje. Maar het is onzijdig en kan dus geen vrouwtje wezen!’

Terwijl Tania zei: ‘Gunst, wat ben jij geleerd geworden!’

[p. 88]

werden zij opgeschrikt door een korte blaf van de hond die was opgestaan en in westelijke richting keek. De twee vrienden volgden die blik maar zagen niets tussen al die bomen.

‘We hebben een hond. Is dat niet leuk?’ zei Tania.

Al gauw stonden zij heftig, maar op gedempte toon, met elkaar te praten. Wat moesten ze ermee? Wat viel er uit op te maken?

‘Kijk hem daar staan.’

‘Haar bedoel je. Zij blaft niet meer, na die eerste keer.’

‘Zeg je tegen een merrie ook zij?’

‘Ja, natuurlijk.’

‘En tegen een vrouwtjesolifant?’

‘Ja, een vrouwtjesolifant noem ik ook zij en haar.’

‘Ach mens, jij kan niet eens zien wat een hij of zij is!’

‘Poeh, bij een olifant niet, zeker!’

Hier barstte Monge even in een onderdrukt gelach uit en het was net alsof de vrolijkheid de spanning verminderde. Monge nam het woord.

‘Als de mensen die bij de hond horen, slavenjagers zijn, zullen zij nog niet weten waar wij heengaan. Laten we maar zien wat er gebeurt. Volgens mij moeten we deze kant op.’

Zij gingen op stap, in west-zuid-westelijke richting, achterom kijkend naar de hond. Warempel, die volgde hen! Maar na twintig passen begonnen Tania en Monge al te aarzelen.

‘Zie jij ons spoor?’

‘Wij hebben naar die bloemen gekeken verdorie!’

‘Dan kan je nog wel een spoor achterlaten!’

‘Maar gehakt hebben we niet meer!’

De stemming werd zenuwachtig. Zij begonnen elkaar verwijten te maken. Ten slotte zei Monge: ‘Het is mijn schuld.’ Tania vond dat onzin, maar merkwaardig genoeg was toen de vrede hersteld. Zij liepen echter niet verder. In doffe ellende bleven zij bij elkaar staan, om zich heen speurend naar een teken dat de weg kon wijzen naar hun bagage en, vooral, naar hun vrienden.

Monge zei op besliste toon: ‘Jij blijft hier op deze plek.’ Dat was in de buurt van een groot rotsblok. ‘Ik ga het bos in, een

[p. 89]

grote kring om jou heen maken. Heb jij je schelp bij je? Fluit eens! Goed, dat blijf je om de twintig tellen doen, dan verlies ik je niet. Nu ga ik. Je blijft staan, hè?’

Tania zag hem gaan. Zij telde langzaam en elke keer dat zij ‘twintig’ gezegd had, floot zij twee stoten achter elkaar op haar schelp. Zij zag Monge allang niet meer, maar hoorde nu en dan, telkens uit een iets andere richting, licht gekraak van takken.

De spoorzoeker kwam, nadat in totaal honderd keer twee stoten achter elkaar geklonken hadden weer uit de richting waarin hij was vertrokken toen hij zijn kring begon.

‘Hè, de hond is bij jou gebleven,’ zei hij somber.

‘Heb je niets gevonden?’ vroeg Tania bedroefd.

‘Niets. Ik kan het nog een keer doen, maar het duurt hier tussen de bomen niet lang meer voor het donker wordt. Dan vind ik jou misschien niet weer terug.’

‘Die arme jongens!’ Geen van beiden dacht eraan dat zij zelf ook te beklagen waren omdat zij al hun bagage hadden achtergelaten. Ten slotte gingen zij terug naar de grote platte steen waar zij eerder gestaan hadden. Het was daar nog het lichtst. Zij konden weinig anders doen dan daar maar gaan zitten. Voor de hele nacht! Zij kwamen op de fantastische gedachte een vergadering te houden. Dan hielden ze elkaar wakker.

‘Goed, wie houdt de voordracht? Jij bent weer eens aan de beurt, Tania!’

Zij zei: ‘Ik heb de afgelopen weken van alles bedacht om te vertellen, maar nou weet ik niets meer. Helemaal niets.’

‘Betekent je naam wat, Tania, is het iets Indiaans?’ probeerde Monge haar te helpen.

‘Nee, mijn vader las in de tijd dat ik geboren werd een boek, hoe heet het ook weer. Daar kwam een meisje in voor dat zo heette.’

‘Dus het betekent niets?’

‘Ik geloof dat het de naam is van een vrucht. Misschien voel ik mij zo verbonden met planten en vruchten omdat ik Tania heet.’

[p. 90]

‘Misschien is het andersom en heeft jouw vader je Tania genoemd omdat hij het voorgevoel had dat jij aan vruchten verwant was.’

‘Is het zo dat a veroorzaakt dat b plaatsvindt of ontstaat b uit a?’

‘Toe, doe niet zo geleerd,’ zei Monge, die een bedroefd gezicht trok. ‘Ik ben niet op school geweest.’

Zij merkten dat het licht snel verminderde.

‘Waarom ben je meegegaan?’ vroeg hij toen er na zijn laatste woorden weer een stilte was gevallen.

‘Weet ik niet. Of toch eigenlijk wel. De Berbice is Engels en er is daar geen slavernij.’

‘Maar het heeft wel een koningin. Victoria.’

‘Zie je wel dat jij al veel weet? Nou ja, een koning is gauwer een tiran dan een koningin, lijkt mij. Nederland heeft een koning. Ik zal overigens nooit in Engeland gaan wonen.’

‘Waarom niet?’

Het duurde even voor het meisje antwoordde. ‘De Engelsen lieten mijn vader weten dat hij maar liever niet bij hen moest komen wonen met zijn Indiaanse vrouw. Hij was nog officier toen zij hem dat vertelden. Daarom ging hij in 1816, toen Suriname aan de Nederlanders werd teruggegeven, niet terug naar Engeland maar bleef in Suriname. Hij kocht het plantagehuis van De Koffijbaal en hield een klein beetje geld over om van te leven. Hij was kwaad op Engeland en ik dus ook. Engeland is mijn land niet. Weet je wat ik wil? Ik wil Indianen zien. Het volk van mijn moeder. Zij was van een Caribisch dorp, maar zij heeft mij bijna geen woord meer van de taal geleerd. Mijn grootmoeder schijnt met haar naar het fort Zeelandia gevlucht te zijn. Gevlucht voor wat? Ik weet het niet. Mijn grootmoeder moet op het fort gewerkt hebben. Daddy, die er officier was, heeft mijn moeder zien opgroeien en is met haar getrouwd toen zij achttien was en haar moeder was gestorven. Wat was haar stam? Ik denk dat zij het zelf niet goed wist. Nou goed, ik ga met jullie naar de Berbice, maar ik wil eigenlijk ook wel eens Indianen zien, en horen hoe zij spreken. Daarna pas kies ik mij een afstamming uit. Mijn vader had toch ook

[p. 91]

zijn clan? Ik wil mijn moeder, en mijzelf, een clan geven.’

Dat was voor Monge voorlopig genoeg om over na te denken. Het werd donker en zij verdeelden wat ze aan mondvoorraad bij zich hadden. De hond kreeg zijn deel.

Zij hadden dorst, maar spraken er niet over. Tania ging op de steen liggen. Het was hard, maar de steen had wat warmte van de dag verzameld. Monge legde zich dicht bij haar. Ze bleven wakker. De hond legde zich aan hun voeten en sliep in. Zij even later ook.

De hond stond al op hen te wachten toen zij wakker werden door het licht. Midden in het oerwoud zou dat maar schemerlicht geweest zijn, maar op de rotsachtige bodem waar zij hun kwartier hadden, groeiden geen bomen en was de zon zichtbaar en voelbaar. Nu was ook duidelijker, volgens Monge, van welke kant ze gekomen moesten zijn: daar waar de begroeiing dichter was.

‘We doen niet weer zo stom,’ zei hij, ‘we hakken nu om de tien passen ons merk in een stam zodat we deze plek tenminste altijd terug kunnen vinden.’

Het was niet helemaal juist om te zeggen dat de hond met hen meeliep: hij liep merkwaardig genoeg iets voor hen uit, maar in de richting die Monge gekozen had. Hij liep zichtbaar zijn neus achterna, hij zocht iets. Toen zij dat later aan de anderen vertelden, zei Axel quasi beschaamd: ‘Ik wist niet dat ik zó gestonken heb!’ Zij vonden de ‘ziekenboeg’ namelijk al binnen een half uur. Tot hun opluchting was er geen sprake van paniek bij de patiënten. Die beweerden erop te hebben vertrouwd dat zij wel weer terug zouden komen zodra ze hun weg weer konden zien.

‘Jullie hadden toch sporen gemaakt zeker?’

‘Ja, natuurlijk,’ antwoordde Tania.

Monge keek duister. Hij leidde de aandacht af door zich onmiddellijk met zijn patiënten te bemoeien. Hij voelde hun voorhoofden en hun hals, hij bekeek de slangebeet van Mani... Hij vroeg hoe het met Axels diarree ging. Het leek allemaal niet gek.

[p. 92]

‘Maar we blijven nog wel een dagje hier,’ zei de dokter.

‘Kijk eens wat de hond doet,’ zei Tania.

Die was onder Axels hangmat gaan liggen en kwam daar voorlopig niet meer onder vandaan. Monge legde dat uit: ‘Axel heeft hem zonet het eerste geroepen en eten gegeven.’

‘Haar,’ zei Tania.

‘Laten we ophouden met die flauwekul. Wacht, ik weet wat. Wij geven de hond een naam, dat maakt alles makkelijker, dan hoef je niet meer zij of hij te zeggen. Hij heet Tor.’

‘Waarom Tor?’

‘Omdat hij of zij zo heet.’

‘Hoe weet je dat?’

‘Als ik een hond Tor noem dan heet hij toch zeker ook Tor.’

Tania had het op de punt van haar tong om ‘zij’ te zeggen, maar gaf de strijd op.