Naar de Barbiesjes

[p. 61]

Hoofdstuk 9
Mongelawo

Het duurde een tijdje voordat iemand een woord zei. Axel durfde niet te zeggen dat kompas en kaarten nog aan boord van Kor waren. Abonni sprak het eerst weer. ‘Goed,’ zei hij, ‘ik ben met jullie hulp bij de soela. Een knappe redi moessa die mij nog uit het bos haalt. Ik red mij wel. Maar jullie?’

De anderen lieten de bedoeling van deze woorden tot zich doordringen. Axel stotterde: ‘Hé, hoezo?’ Tania zei: ‘Als ik goed begrijp wat jij bedoelt, moet jij je diep schamen, Abonni!’

Mani nam als laatste het woord, na even te hebben gewacht. ‘Kijk eens hier, eerst aan de vaatjes denken. Het ene is nog niet eens boven. We gaan beide in de struiken verstoppen. We kunnen er niet mee door het bos trekken. Dit doen we wel met alles wat we kunnen dragen. Dat verdelen we.

‘Ja, maar...’ begon Abonni. Tot verbazing van de anderen had Mani opeens de leiding vast in handen.

‘Niks ja maar,’ zei hij. ‘We moeten hier binnen het uur vandaan zijn, met alles wat bruikbaar is. Die schurk alarmeert Victoria. Zitten we een paar uren voorbij de soela in het bos, dan zijn we veilig en slaan we het kamp op. Dan pas gaan we praten.’

De beide anderen vielen hem met zoveel kracht bij dat Abonni zich bij dit voorlopige besluit neerlegde. De vier begonnen te verzamelen wat zij konden gebruiken van de schurk die er met hun korjaal vandoor was. Dat was in de eerste plaats het geweer. Nu hadden zij er dus twee. Wel wat zwaar om mee door het bos te trekken maar met het jachtgeweer van Hoef zouden zij de marrons waarschijnlijk een groot plezier doen. De Brunswick moest in elk geval mee, die was immers van Tania's vader. Zij dachten er niet aan dat zij nog met geen van beide wapens geschoten hadden. Dan moest natuurlijk de

[p. 62]

gevulde kruithoorn van Hoef mee. Zij namen ook een baaltje tabak en een half dozijn nieuwe Goudse pijpen mee. ‘Om te ruilen,’ kwamen ze overeen. Zij bedachten niet dat Hoef die natuurlijk mee had teruggenomen omdat hij er niet in geslaagd was ze te ruilen.

Ieder droeg een opgerolde hangmat op zijn draagkorf. De korven werden gelijkelijk volgestopt en wat er niet in kon, werd er aangehangen of opgebonden.

Eerst volgden zij de steenbulten van de soela zo ver als ze konden. Zij liepen hele stukken door het water, dat een eindje boven de soela aan de kant nog ondiep was en een rotsachtige of met zand bedekte bodem had. Pas waar de rivier zich vernauwde en alles wat met de soela te maken had, voorbij was, gingen zij het bos in. Enerzijds was het niet moeilijk daar binnen te komen, want er was geen mangrove-begroeiing, maar daar stond tegenover dat zij direct steil moesten klimmen. Dat viel zwaar met de bepakking die zij nu droegen. Zodra zij boven waren, legden zij hun lasten dan ook even neer. Toen trokken ze het oerwoud in, achter elkaar, Axel voorop. Het gedruis van de soela klonk nog achter hen, maar al na een half uur was er niets meer van de rivier te horen. Mani legde uit dat geluid over water veel verder droeg dan in een bos. Daarom hadden ze de soela uren van te voren wel gehoord, maar was het gedonder van de stroomversnelling nu al gesmoord door een paar duizend bebladerde bomen.

Ze bereikten een savanne-achtige begroeiing: minder bomen, geen woudreuzen meer, en hier en daar hardwit zand onder de voet.

Axel bleef staan. ‘Het is volstrekt onmogelijk dat zij ons hier zullen kunnen vinden. Als zij al in het bos durven komen. Het is bovendien bijna vier uur.’

Als op commando legden zij alle vier hun lasten af. Hèhè. Een kamp was gauw opgeslagen, zij hadden nu ervaring, ieder wist wat hem te doen stond. Zij hingen de hangmatten op en legden een vuurtje aan. Zij hadden gezouten vlees en rijst, waar ze door Tania geplukte bladeren doorheen kookten voor de smaak. Ze besloten deze dag geen thee te maken. Ieder kon

[p. 63]

een slok water uit zijn eigen veldfles nemen. Water zou het grote probleem worden, beseften ze.

‘Ik wil nou wel meteen vergaderen,’ zei Abonni. ‘Waar is Tania?’

‘Ik ben hier,’ klonk haar stem. ‘Kom eens kijken!’

‘Wat heb je?’

‘Kom maar zien. Markoesa's.’

Zij haastten zich naar de plaats waar Tania een klimplant gezien had met vrij grote witte bloemen, rood tot paars bespikkeld. Zij vonden de bloem kleiner en minder kleurrijk dan die welke zij alle vier in Paramaribo wel eens gezien hadden, maar het was ongetwijfeld dezelfde plant. Er waren vruchten ook: geel met witte vlekken.

‘Ze zijn erg duur,’ zei Axel die er een opengemaakt had.

‘Toch plukken wij er een heleboel van,’ zei Tania, ‘tegen de dorst.’

‘Het beste wat er is tegen scheurbuik!’ voegde Abonni daaraan toe.

‘Hoe weet jij dat?’

‘Heb ik gelezen toen ik ondergedoken zat op de Koffijbaal. Daar heb ik trouwens besloten dokter te worden.’

‘Hoe? En waar?’ vroeg Axel.

‘Dat zien we wel. Dokter voor negers natuurlijk.’

‘Ik ben wel geen neger,’ zei Mani, ‘maar help mij even een splinter uit mijn hand te halen.’

‘Laat eens kijken. Ja, die moet eruit. In welke rugzak zit het vergrotingsglas?’

‘Vergrootglas,’ corrigeerde Mani.

‘Vergrotingsglas is best goed,’ snibde Tania. ‘Er is niets op dat woord aan te merken, al zeggen de mensen vaker ‘vergrootglas’. Maar als wij zuinig willen zijn op woorden kunnen we ‘vergrootglas’ kiezen, want dat is een lettergreep korter.

‘Moet die splinter eruit of niet?’ was alles wat Abonni zei. Tania onderwees: ‘...Jongens, niet steunen op die boomstammen. Soms zitten er aan één kant stekels terwijl ze aan de andere kant glad zijn. Altijd uitkijken als je ergens op leunt of iets beetpakt. Er zijn dorens waar je doodziek van wordt.’

[p. 64]

Toen zij weer om het smeulende vuurtje zaten, de splinter was verwijderd en zij voor de komende nacht brandstof hadden verzameld, zeiden ze opnieuw tegen elkaar: ziezo, nu vergaderen.

‘Ik zal jullie een ding zeggen,’ zo sprak Abonni, ‘ik ben vrij. Daarvoor dank ik jullie, want zonder jullie was ik niet gemakkelijk zo ver gekomen. Maar nu moeten jullie teruggaan. Het is niet moeilijk de weg naar de soela terug te vinden. Dan wacht je op zijn hoogst een paar dagen en je ziet een wachtpost of iemand zoals die leugenaar die onze Kor geroofd heeft. Jullie zijn in een paar dagen weer in Paramaribo. Er zal jullie niets overkomen. Nou ja, Mani krijgt misschien met de karwats van zijn oom, maar dat is nog geen sisalzweep. En dan één ding. Ik zou het erg aardig vinden als ik dat geweer van die dief mocht hebben.’

De drie andere leden van de filosofenclub praatten nu door elkaar en herhaalden zich enige malen, zodat het rumoerig werd rond dat vuurtje in de savanne: dat ze er niet aan dachten om hun vriend in de steek te laten nu het er op aankwam, - nu het net echt begon te worden, zei er een - en dat zij vastbesloten waren de tocht naar Berbice door te zetten. Toen het weer rustig werd, richtte Abonni zich ernstig tot Mani. ‘Vertel jij nou eens waarom jij wegloopt, Mani. Een pak slaag is niet zo erg als wat je op deze tocht kan overkomen. Het is niet zeker dat je het zult overleven.’

Terwijl de andere twee zwegen - misschien dachten die aan hun eigen beweegredenen - nam een ernstige Mani het woord.

‘Jullie weten van onze vergaderingen dat ik mij niet zo goed kan uitdrukken als Axel en Tania. Waarom loop ik weg? Omdat ik er nu eenmaal mee begonnen ben. En omdat het mij tot nu toe goed bevalt. Al hebben wij weinig water bij ons, ik ga niet terug.’ Alsof hij voelde hiermee niet voldoende redenen voor de tocht te hebben opgegeven, ging hij verder.

‘Ik heet naar mijn overgrootvader Victor Emanuel da Costa. Hij woonde op de plantage Vriesland. Hij had driehonderd slaven, schept oom Lowie op. Die heeft er zelf maar achttien.’

[p. 65]

‘Zeventien,’ verbeterde Abonni ernstig.

‘De Vriesland ging naar de knoppen, de Da Costa's vertrokken naar Amerika, naar Trinidad en naar Amsterdam. Mijn vader stierf in Paramaribo waar oom Lowie in de handel zit en de baas over mij speelt. Ja, hij gaf mij ook te eten. Maar ik wil dat eten niet langer hebben, want dan moet ik ook zijn zaak overnemen en zijn zeventien slaven. Ik wil niets hebben want ik ben tegen de slavernij. En zelf wil ik ook vrij zijn, je bent niet vrij als je slaven bezit. Waar hebben wij het in de filosofenclub altijd zo druk over gehad? Wij waren voor de Franse Revolutie, wij waren tegen een koning, wij waren voor een republiek en tegen de slavernij. Daarom zijn wij met Abonni weggelopen. Wij konden alleen naar Berbice. Daar heerst dan nog wel de koningin van Engeland, maar in Brazilië heb je een keizer en slavernij, en in Frans Guyana een koning en slavernij. Dáár gingen mijn voorouders trouwens het eerst heen toen ze uit Brazilië moesten vluchten. Nou, en alleen in Engels Guyana is de slavernij afgeschaft. Heb ik gelijk of niet, Axel?’ zo wendde hij zich aan het einde van zijn argumenten tot zijn meer belezen vriend, die ‘ja’ knikte, maar dat vonden de anderen niet genoeg.

‘Nou, zeg jij eens wat!’

De aangesprokene schraapte zijn keel. Hij vond het niet gemakkelijk om Mani's verdediging van zijn uittocht uit Suriname over te nemen maar hij wilde hem niet in de steek laten. Ja, waarom ging Mani eigenlijk mee? En waarom gingen Tania en hij mee? Axel hield een verward historisch verhaal. ‘Ja, uit Spanje en Portugal vluchtten de joden nadat daar de zogenaamde christenen ook de moren verdreven hadden. Zij dachten: nou komen wij aan de beurt, en zij hadden gelijk. Zij weken in groten getale uit naar Brazilië, waar de geestelijkheid ook niet uit erg vriendelijke jongens bestond, maar ze waren toch minder moorddadig dan hun broeders in Europa. De Nederlanders zijn heer en meester in Brazilië, maar Nederland verliest dat land weer en de joden moeten eruit. Zij mogen hun bezittingen meenemen. Een deel van hen stevent naar Nederland, een ander deel naar Cayenne, dat dan grotendeels

[p. 66]

nog in Nederlands bezit is. Maar Nederland verliest Cayenne ook al gauw en de joden schuiven door naar Suriname waar de Engelsen de macht hebben. De Engelsen en de joden houden in Suriname het eerst zwarte slaven; de eerste Nederlanders, het waren Zeeuwen, die er zich daarna ook vestigden, nog niet. Dat was in 1667. De Zeeuwen verklaren dat zij de joden in dat land beschouwen alsof zij geboren Hollanders waren.’

‘Niet Zeeuwen dus maar Hollanders,’ viel Tania in, ‘sluwe mannen, die Zeeuwen,’ en iedereen lachte, Mani het hardst; ja, als je goed nadacht, was het vermakelijk. Axel ging verder.

‘Er is later nog een heel gedonder met de Engelsen, die komen stelen en vernielen. Heel veel Surinaamse Engelsen en joden nemen met hun goederen en slaven de wijk naar Jamaica, maar de meeste joden trekken in 1682 naar de Surinamerivier. Naar de Jodensavanne, waar zij een kleine kerk bouwen. Zij worden regelmatig aangevallen door de Indianen die hun gebied niet zomaar afstaan. En nu leven daar nog in totaal drie joden. Wij hebben ze denk ik gezien! Willen jullie nog meer weten?’

‘Nee,’ antwoordde Abonni, vermoeid van al die geschiedenis. ‘Mani gaat mee. Jullie mogen alle drie mee. Als jullie eche filosofen zijn en er net zo over denken als hij doet. Is dat zo?’

Er klonk uit twee kelen een vastbesloten ‘ja.’

‘Goed’, zei Abonni, ‘wij weten waar wij aan toe zijn.’

‘Wil je van mij niet weten waarom ik het land verlaat?’ Het was Tania die dat vroeg. Zij was overgeslagen.

‘Later eens,’ antwoordde Abonni. ‘Ik zal jullie eerst nog wat over negers vertellen. Jullie denken dat dat zwarte mensen uit Afrika zijn. Dat is zo, maar het zegt niets. Een Deen en een Fransman zijn allebei wit en komen uit Europa. Maar zij lijken niet op elkaar en hun talen nog minder. Zo zijn er in Afrika wel duizend soorten negers die duizend verschillende talen spreken. Welnu, mijn vader was een Zoeloe, en wat voor een. Hij was de enige Zoeloe in dit land. Hij sprak de taal niet van de andere slaven, die kwamen van West-Afrika. Daarom

[p. 67]

was hij niet geliefd. Hij moet erg trots geweest zijn. Zij noemden hem een zoutwaterneger. Mijn vader heeft mij opgevoed. Jullie weten hoe hij doodging. En dat hij voor mij nog een negerdorp heeft gezocht. Ik heb het wel eens verteld. Diep in het zuiden, dat weet ik, maar ik weet niet waar. Ik ga het zoeken. Ik ben nu een vrije man, een Zoeloe, de kleinzoon van de induna, Mongelawo, die de Hollandse boeren in Afrika vreesden als een grote eenzame olifant. Mijn moeder heeft mij de naam van haar vader gegeven, die heette Abonni, maar mijn vader zei dat hij mij Mongelawo zou hebben genoemd, de naam van zijn vader.’ Hij zweeg even.

‘Ik heb met jullie hulp veel gelezen. Weet je wat de eerste letters waren die ik leerde? PT: Plantage Tyronne. Het was het brandmerk dat mijn vader in zijn schouder had. Een pink dik. Roze. Ik vind dat ik het recht heb de man te doden die mijn vader gebrandmerkt heeft. Ik ben nu de soela voorbij. Ik ben een vrij man en een Zoeloe. Jullie kunnen mij Mongelawo noemen!’

‘Moet dat nou?’ vroeg Axel.

‘Ja, dat moet!’ was het antwoord.