Naar de Barbiesjes

[p. 17]

Hoofdstuk 2
De zeekoeien

Aan het einde van hun tweede ontmoeting, een week later, sprak Tania al over ‘we’: we gaan dit doen en we gaan dat doen. Toen Mani haar daar bij het afscheid nemen op wees, zei ze: ‘Oh, heb ik dat nog niet gezegd? Ik ga ook mee!’

Hierop barstten de beide jongens in lachen uit. Tania lachte zelf mee, maar zei: ‘Neem de volgende keer die Abonni van jullie maar mee.’

Dat deden ze de derde keer dus. Abonni was een vrij lange, pezige zwarte jongen met een erg rond hoofd waaruit moedige ogen keken. Abonni was dus een slaaf van Mani's oom. Hij was van ongeveer dezelfde leeftijd als Mani en Axel, en ondanks het verschil in vrijheid was hij met beide jongens bevriend geraakt. Eerst had de oom het goed gevonden dat de jongens na schooltijd veel bij elkaar waren, maar Abonni moest naarmate hij ouder werd langer werken en de winkelier Da Costa had zijn slaaf op een kwade dag zo maar eens laten afzwepen toen hij, zoals hij zo vaak had gedaan, met de twee jongens was gaan vissen en zwemmen in de rivier. Diezelfde dag had de jonge slaaf het besluit genomen te vluchten. Natuurlijk pas na een goede voorbereiding; zijn twee blanke vrienden had hij in vertrouwen genomen. Zij besloten, tot zijn verbazing - want zij waren toch vrij? - met hem mee te gaan.

Abonni stapte op blote voeten de roodstenen stoep van het huis De Koffijbaal op.

Van binnen zag hij het huis nu voor het eerst. Waarschijnlijk omdat hij zulke dingen nog nooit gezien had, bekeek hij alle voorwerpen in de studeerkamer van kapitein Wilkens met buitengewone aandacht. Er hing een wandspreuk die luidde:

Every Element hath its Animal, and every Animal a Nature agreeable with its Element

[p. 18]

Het kwam Tania voor dat Abonni zijn best deed het Engels te begrijpen.

‘Ken jij dan Engels, Abonni?’ vroeg zij.

‘Wel een beetje,’ antwoordde hij, ‘maar hier moet ik over nadenken. Wat wil het precies zeggen?’

Tania vertaalde de spreuk letterlijk, maar tot haar verbazing antwoordde de jonge neger: ‘Dat zie ik zelf ook wel. Ik vroeg je wat het wilde zeggen.’

Daar zat ze mee. Mani moest lachen om haar verbazing. ‘Alles wat wij weten, weet Abonni ook, Tania. Dat hebben wij hem geleerd.’

Axel voegde eraan toe: ‘Hij leest een boek in de helft van de tijd die ik ervoor nodig heb en hij onthoudt alles.’

Tania zei: ‘Kijk eens aan, óók een filosoof! Maar laten wij met de praktische zaken beginnen.’ Ze bespraken de hangmatten. Die moesten van Indiaans knoopwerk zijn. Geen katoen: vezel. Ze waren te koop in de winkel van Da Costa. Zij kwamen overeen dat ze zout, brandolie, wat spijsolie en zeep mee moesten nemen. Tania wees op het nut van een nagelschaar.

Zij liet hun ook een sterk vergrootglas-in-foedraal zien. De jongens vroegen haar of zij dat konden lenen. Haar antwoord was ontwijkend. Zij wist zelf niet waarom zij het eigenlijk had getoond. Misschien was het opschepperij.

Daarna zei Tania: ‘Kom eens mee, ik zal jullie iets heel anders laten zien.’ Zij volgden haar over een zandpad tussen twee repen kortgehouden gras, waarin op afstanden van ongeveer vijftien meter aan weerszijden rijzige kokospalmen stonden. Het leek de oprijlaan van een tropisch sprookjespaleis, met dit verschil dat er aan het einde geen paleis in het zicht kwam. Over een kleine afstand was het zandpad scherp van de stroken kort gras erlangs afgescheiden. Degenen die een en ander moesten kort houden en schoonmaken, leken te hebben besloten deze werkzaamheden na een kleine honderd meter niet voort te zetten. Het schone en parkachtige eerste stuk eindigde zo abrupt dat het bijna angstaanjagend was: verderop was het gras in geen maanden gemaaid.

[p. 19]

‘Wij hebben nog één tuinman,’ legde Tania uit, ‘dat is Josua en die doet liever een klein stuk van de laan heel precies en de rest helemaal niet dan de hele laan een beetje redelijk. Het is maar goed dat daddy dit niet meer hoeft mee te maken.’

De verwilderde laan eindigde bij een kreek. Tania sprak nu opvallend zacht. Zij verzocht de drie jongens niet te zware stappen te nemen.

‘Dan dreunt de grond. Daar schrikken ze van. Deze kant uit.’

Doodstil verplaatste het groepje zich in de aangegeven richting. Tania bleef staan, legde de vinger op haar lippen en wees met gestrekte arm naar een plek in de kreek. Abonni en Axel zagen al gauw wat zij bedoelde. Het water van de kreek, die hier meer op een vaart leek, was bedekt met wat je kroos zou kunnen noemen. Op een paar stukken na waar voethoog gras boven het water uitstak. Het was in elk geval eerder gras dan riet. Naast het ‘gras’ was een plek zwart open water. Dat water leek in een zacht schommelende beweging te zijn waardoor het oppervlak in zilveren streepjes rimpelde. Daar was iemand bezig onder water!

‘Ze vreten nu aan het gras,’ fluisterde Tania, ‘die lieve koeien grazen.’ Ze konden nu een gedeelte van een kop zien. Van achteren leek het op het hoofd van een kleine olifant. Zou hij aan de kant die wij niet kunnen zien een soort slurf hebben? dacht Axel. Abonni zag nu een paar meter verder de voorkant van een ander exemplaar boven water komen: een platte snuit met twee ronde donkere neusgaten. Hij wees ernaar.

‘Wijzen kun je rustig doen,’ fluisterde Tania. ‘Ze voelen de grond schudden als wij erop lopen en deze heeft ons nu geroken, maar zien doen ze ons geloof ik niet.’ Het was de andere zeekoe die nu kennelijk een buiteling maakte waardoor zijn brede ronde achterste even zichtbaar werd. Daarop waren beide dieren spoorloos ondergedoken.

‘Ongelooflijk!’ zei Axel.

‘Ik heb niets gezien,’ klaagde Mani.

‘Hoe diep is het daar?’ vroeg Abonni.

[p. 20]

‘Minstens zeven voet,’ antwoordde Tania.

‘Hoe komen die dieren hier?’ vroeg Abonni verder. ‘Waar de Commewijne breed is, dicht bij zee, heb je ze weleens langs de kant. Niet dat ik er zelf ooit één gezien heb. Maar hoe komen ze helemaal hier, in de Paulus Kreek?!’

‘Powels Creek,’ corrigeerde Axel hem.

‘Allebei mis,’ zei Tania.

‘O,’ zie Abonni nadenkend, ‘ligt de Paulus Kreek verder naar het oosten?’

‘Die jullie bedoelen héét Powels Creek,’ leerde Tania hun, ‘ook al hebben de Nederlanders daar Paulus van gemaakt. Maar dit is de Powels niet. Die loopt uit op de Surinamerivier, buiten de Koffijbaalplantage. Dit is de Petrus Kreek. Die is kleiner en loopt naar de Commewijne, naar het noorden dus. Toen daddy zag dat zijn kreek evenwijdig aan de Powels was, heeft hij van de Surinamerivier een korjaal de Powels opgestuurd en die, je raadt het niet, over een halve mijl naar de Petrus laten slepen. En sindsdien ligt hij hier.’

‘Het is onbegrijpelijk,’ zei Abonni, ‘ik ben in deze streek geboren en ik heb altijd gedacht dat één kreek de twee grote rivieren verbond. Nou zijn er dus twee kreken die hier toevallig dicht langs elkaar lopen. Ik kan het haast nog niet geloven.’

‘Het is gek dat deze dus wel Petrus heet, maar die andere niet Paulus,’ zei Axel spottend, ‘dat kan ìk haast niet geloven.’

‘Hoe het ook zij,’ antwoordde Tania, ‘hier is de korjaal. Je komt ermee op de Commewijne. Of je zou hem over land terug moeten slepen. Dan kun je weer op de Surinamerivier uitkomen.’

Na enig overleg besloten zij de korjaal te laten liggen waar hij was. Want bij de monding van de Powels Creek in de Surinamerivier woonden nogal veel vissers die er ook netten hadden staan. Maar waar de Petrus Kreek in de Commewijne uitkwam, was het rustig en zouden ze niet opgemerkt worden.

‘En nu het verhaal van de zeekoeien,’ zei Tania.

Haar vader was een paar jaar geleden gaan vissen op de

[p. 21]

Commewijne en had achterlangs, de kreek opvarend, weer terug willen gaan toen hij in de monding van de kreek een manitee of zeekoe had aangetroffen die waterplanten aan het grazen was. Opgeschrikt was het dier de kreek verder in gevlucht. Haar vader was aan de ene kant aan wal gesprongen en zijn metgezel aan de andere. Voor de monding van de kreek hadden ze een visnet in het water gespannen en sedertdien was de zeekoe hun gevangene. Of hun gast. De lengte van de kreek was anderhalve mijl, hij was overal diep genoeg en het voedsel erin groeide alsmaar aan. Na enige tijd was een vrijgelaten neger die op de plantage woonde, komen waarschuwen dat de zeekoe regelmatig geheime ontmoetingen had met een manitee die aan de andere kant van het net, in de Commewijne, zijn vriendin of vrouwtje kwam begroeten. Heel sluw en met ontzettend veel moeite hadden ze die regelmatige bezoeker met netten gevangen. Het was een karwei geweest waar veel slaven van andere plantages bij geholpen hadden. Om hem in de kreek over te brengen, bedoelde Tania. Hij had wel zeshonderd pond gewogen. Maar eenmaal in de diepe kreek verenigd, waren de twee dieren onafscheidelijk.

‘Ik noem ze Hanki en Panki,’ zei Tania. ‘Als ik alleen ben en ik roep Anki! dan komen ze allebei. Wat ons verdriet deed, was dat ze ons geen kalfjes hebben willen geven, maar tja.’

‘In slavernij hebben sommige dieren daar geen behoefte aan,’ merkte Abonni op. Tania keek hem nadenkend aan.

‘Tja,’ zei ze weer. ‘Ik denk soms dat ik ze de vrijheid moet geven als ik zelf wegga. Er zijn de laatste tijd tijgersporen in de buurt van de kreek gezien. Tijgers zijn niet bang voor water en zeker niet voor een kreek. Ik vertrouw het niet als ik helemaal weg ben. Maar ik zou je wat laten zien!’

‘Waren dat niet de zeekoeien?’ vroeg Alex.

‘Nee,’ antwoordde Tania. ‘Loop door en kom kijken.’

Verderop bleef zij staan bij een korjaal die in de kreek gemeerd lag. ‘Wij hebben twee boten,’ zei het meisje. ‘Met de tentboot vóór aan de rivier doen wij boodschappen en ging ik naar school. Deze korjaal hier hield daddy er op na om achterlangs op de Commewijne te komen. Dan moest hij natuurlijk

[p. 22]

wel het net openen en sluiten. Dit is de korjaal die ik aanbied. Mag ik nu mee of niet soms?’

Na enige tijd van stilte was het Abonni die sprak.

‘Die tentboot blijft dus aan het steigertje liggen?’ Toen Tania bevestigend geantwoord had, ging Abonni nadenkend verder: ‘Deze korjaal hier zal niemand missen. Niemand zal dus weten dat wij er met deze vandoor zijn. Ze zullen direct alle korjalen tellen, er zal er geen een ontbreken en ze zullen ons dus niet op de rivier achterna komen.’

‘Ik begrijp dat jullie mij best mee willen hebben. Met mijn korjaal dan.’

‘Schei uit,’ zei Mani verwijtend, ‘wie weet er zoveel van wat wij onderweg eten moeten als jij? Wie weet zoveel van de hele natuur, bedoel ik. Natuurlijk is het heel handig voor ons als jij meegaat!’

Alsof hij over het probleem van de vierde passagier heengestapt was, zei Abonni: ‘De korjaal moet in schutkleuren geverfd worden. Dat kan hierbuiten gebeuren zonder dat iemand het ziet.’

‘Maar jij bent een meisje,’ kwam Axel op het probleem van Tania terug. ‘Vind jij dat niet gek?’

‘Jij bent een jongen!’ antwoordde de onverslaanbare Tania. ‘Vind jij dàt niet gek?’

‘We doen het!’ vond Mani. ‘Dan hoef ik niet de hele kennis der natuur en zo uit het hoofd te leren!’

‘Jij zult nog staan kijken van alles wat jij uit het hoofd zult moeten leren. Kom mee, mannen,’ sprak Tania, ‘wij gaan weer naar huis om onze taken te verdelen.’

Toen zij in de studeerkamer van de overleden kapitein zaten, verdeelden zij snel de rollen die ieder van hen op reis zou spelen. Ze besloten te vertrekken in de laatste week van januari, dan begon een droge tijd. Zo hadden ze bijna drie maanden om alles voor te bereiden. Tania werd belast met de kennis der natuur. Die beloofde alles wat maar nuttig zou kunnen zijn in de boeken op te zoeken en uit het hoofd te leren. Welk ooft, welke aardvruchten, welke groenten eetbaar zouden zijn, welke dieren giftig. Mani moest, in overleg natuurlijk,

[p. 23]

lijsten aanleggen van de proviand, hij zou voor pakjes zout zorgen, voor handdoeken, vier lantaarns, een vaatje brandolie, een tas kaarsen, een dunne oliezak vol houtskool en vuuraanstekers. Hij zou met Abonni nagaan wat voor touw en vishaken en hoeveel van elke soort moest worden meegenomen. Vissperen zouden ze onder leiding van Abonni maken. Ieder zou zijn eigen hangmat meenemen, zijn eigen hoed natuurlijk, een houwer en de kleren die hij gedurende de hele reis zou dragen. Ieder - behalve Abonni die nooit kousen en schoenen droeg - zou zijn zondagse laarzen aan doen, die waren het nieuwst, en één paar reservekousen bij zich hebben.

‘Eigenlijk moesten ook wij de twee maanden voor ons vertrek de hele dag buiten oefenen in het op blote voeten lopen,’ zei Tania. ‘Maar ik ben bang dat twee maanden niet genoeg zijn om barrevoetse woudlopers te worden. We zijn jaloers op jou, Abonni!’

‘Dat dacht ik al,’ antwoordde deze droog. ‘Intussen wil ik maar zeggen dat ik jullie alleen meeneem als ik de kapitein van het schip zal zijn. Niet de hoofdman voor de hele tocht, maar wel degene die aan boord zegt wat iedereen moet doen.’

Dat was iets waar ze even over moesten nadenken, maar inderdaad was het Abonni die het eerst van plan geweest was weg te lopen. Mani en Axel hadden besloten mee te gaan. Tania nog later. Dus vond iedereen het bij nader inzien vanzelfsprekend. Abonni liet er nu op volgen: ‘De korjaal moet geverfd worden. Dat zal ik doen. Bij de kreek. Dan zal niemand het merken. Ik zal je zeggen wat voor verf je van je oom moet gappen, Mani.’

‘Waarom eigenlijk,’ vroeg Tania.

‘Hij moet zo tussen de mangroven kunnen liggen dat zijn lengte niet opvalt,’ was het antwoord. ‘Hij wordt buiten, boven water, wanneer hij beladen is, een voetbreed zwart met grijze vlekken. Ik streep de wanden naar boven beurtelings zwart, vuil-geel en groen.’

‘Kun je hem niet beter eerst helemaal zwart maken?’ vroeg Mani.

[p. 24]

‘Dat is een idee,’ zei Abonni. ‘En nog iets. Doe alleen donkere kleren aan. Geen lichte hoeden, geen witte kousen.’

‘Jullie hebben mij nog geen speciale taak gegeven,’ merkte Axel op. De anderen wisten niet direct wat te zeggen.

‘Kun jij een soort navigator worden?’ vroeg Mani. ‘Ik bedoel, een man die op de kaart aanwijst waar wij zijn?’

‘Kaarten!’ viel Tania in. ‘Hebben we nog niet aan gedacht! Heeft je oom die in de winkel, Mani?’

‘Ik denk het niet,’ zei deze bedremmeld.

‘Laat mij daar zelf maar eens naar op zoek gaan,’ opperde Axel. ‘Mijn vader heeft een verrekijker. Zou die ook geen kaarten hebben? Afgesproken, ik zal de navigatie doen.’

Toen alles uit en te na besproken was, wilde Tania hen naar huis sturen omdat het al laat was. Abonni vroeg nog even aandacht voor iets dat hem kennelijk moeite kostte uit te drukken.

‘Kijk eens,’ zei hij, ‘wij moeten over een week weer samenkomen om te zien hoe onze voorbereidingen lopen. Bij die gelegenheid zullen wij de kleuren en de kwasten mee moeten nemen voor het verven van de boot. Dat verven doe ik, is het niet zo? Maar nou dit. Eh...’ hij keek nu Tania aan. ‘Kan ik hier dan niet onder dit huis of zo blijven slapen? Tot wij vertrekken? Ik haal de korjaal aan wal en krab hem af, schilder hem op en bedek hem met blaren. Dat duurt een paar dagen. Het valt op als ik telkens oversteek en met jullie langs de rivier loop,’ zo wendde hij zich tot zijn twee vrienden, ‘en daar komt dit bij. Als ik over een week opeens weg zal zijn, zal men mij missen. Er zal naar mij worden gezocht. Na een paar weken ben ik voorgoed weg, ze zijn me vergeten. Als jullie dan weer zes weken later verdwijnen, zal niemand verband tussen ons zoeken. Ik moet dus eerst gaan.’

‘Je bedoelt, dat je hier ook echt ondergedoken moet blijven en dat wij ons houden of wij van niets weten.’

‘Zo is het,’ eindigde Abonni. ‘Denk je dat dat mogelijk is?’ vroeg hij met veel ongeloof.

‘Ik weet niet,’ zei Tania aarzelend. ‘Misschien weet ik het volgende week.’

[p. 25]

‘Ik kan ook buiten slapen,’ bedacht Abonni daarop. ‘Onder de omgekeerde boot.’

Voorlopig gingen zij weer naar de stad, Abonni met de eerste veerkorjaal, Mani met de tweede en Axel later, die zocht nog familie van zijn vader op die verder zeewaarts een plantage had. Het was een ‘oom’ waar hij zich herinnerde ook eens landkaarten te hebben gezien.