Hoe bereidt men een ketter

56. Naties.

Een natie heeft een ‘ziel’, zegt Renan. Zonder gelukkig te zijn met het woord ziel kan ik er toch moeilijk een ander voor vinden, want ‘geest’ is tegelijk anders en niet veel konkreter. Merkwaardig genoeg bevredigt het engelse ‘spirit’ mij het beste, hoewel die voorkeur taalkundig wellicht onverdedigbaar is. Goed, de natie heeft een spirit. Het is zelfs een ‘fighting spirit’. De geest kan ook uitdoven, naties hebben evenmin als mensen het eeuwige leven.

Een natie is een artefakt. Wij dichten dit artefakt een eeuwigheid toe, of tenminste, zoals Hitler bij zijn rassennatie van de door wreedheid te handhaven superioriteit: duizend jaar. De vergelijking met het huwelijk dringt zich op. Het is een menselijke instelling, het is de fiksering van een menselijke

[p. 85]

partnerkeus, maar door de grote sociale en kulturele importantie ervan roepen wij er de heiligheid over uit, halen wij god erbij, ‘zegenen het in’, benoemen het tot sakrament; wat allemaal niet volledig helpt als het huwelijk, een artefakt, ook door menselijk onvermogen of gebrek aan goede wil, dat is soms hetzelfde, op de klippen loopt, Maar maakt het voorbeeld van het huwelijk niet duidelijk, wat een adagium als ‘God, Nederland en Oranje’ betekent? Een mond vol woorden. Een huwelijksafspraak tussen twee mensen, hoe fragiel ook, betekent vijftigduizend keer zoveel als ‘God, Nederland en Oranje’, geschreeuwd uit vijftigduizend kelen.