Ons leesboek

De Maan.

Wanneer wij op de Maan letten, dan zien wij haar elke avond een eindje verder oostwaarts tusschen de sterren staan dan de avond te voren, en in de tijd van een maand doorloopt ze zo de hele omtrek des hemels, altijd van west naar oost. En toch zien wij haar, als de zon, in het oosten opkomen en in het westen ondergaan. Maar de maan kan niet terzelfder tijd twee bewegingen uitvoeren die tegengesteld in richting zijn! De zaak kan alleen verklaard worden, wanneer wij aannemen, dat de aarde dagelijks van west naar oost onder de maan voorbijdraait (evenals voorbij de zon) en dat de maan intusschen, met gelijkmatige beweging, zich elke maand eenmaal om de aarde beweegt, van west naar oost.

Terwijl dus de aarde zich in een jaar tijds om de zon beweegt, draait de maan twaalf maal om de aarde heen.

Ook hierin is de aarde geen uitzondering, want met vèr-kijkers kunnen wij zien, dat al de groote wereld-bollen (behalve twee), die zich om de zon bewegen, als onze aarde, manen hebben of kleinere bollen die om hen heen draaien. Twee van die andere wereldbollen of planeten hebben elk 4 manen en er is één die er zelfs 8 heeft.

De maan is van alle hemellichamen het naast bij ons; ze is omtrent 52,000 mijlen van onze aarde verwijderd. Door herhaalde metingen en berekeningen is bevonden, dat de doorsnede of dikte der maan 468 mijlen bedraagt. 49 bollen, zo

[p. 181]

groot als de maan en tot één bol samengerold, zouden eerst zo groot zijn als de aarde.

Het voornaamste wat wij bij de maan opmerken is de regelmatige toeneming en afneming van zijn lichtoppervlakte. Dit is zo, omdat hij zelf geen licht uitstraalt, doch, als onze aarde, een donker lichaam is dat zijn licht van de zon ontvangt.

Het maanlicht is niets anders dan zonne-schijn die op de maan valt en vandaar terug-slaat of weerkaatst naar de aarde.

Op onderstaande afbeelding is de aarde in het midden getekend en de maan, in verschillende standen, daaromheen. Die strepen van de aarde naar de maan zijn maar zo getekend om duidelijk te maken, tusschen welke grenzen de licht-oppervlakte van de maan voor ons oog zichtbaar is in de verschillende standen. De zon is er niet bij getekend, doch wij stellen

[p. 182]

ons voor, dat de zon van die kant schijnt waar het pijltje getekend is. De tekening toont aan, hoe het zonlicht aarde en maan verlicht over het halfrond dat naar de zon toegekeerd is. Wanneer de maan tusschen aarde en zon komt te staan, dan is haar schaduw-zijde naar de aarde gekeerd. Wij zien de maan dan in het geheel niet (of slechts een smal randje) en noemen dat de nieuwe maan. Bij de beweging der maan naar de stand ‘eerste kwartier’ krijgen wij langzamerhand meer te zien van haar verlichte helft; bij de stand ‘eerste kwartier’ krijgen wij de helft van de verlichte kant te zien, dat is, een kwart van de hele maanoppervlakte. (De kleine maantjes buiten de ring getekend zijn alleen maar om aan te tonen, hoe ons oog de maan ziet in verschillende standen). Bij nog verdere voortbeweging groeit de lichtkant meer en meer aan tot wij bij ‘volle maan’ de hele verlichte helft van de maan zien. De zon schijnt boven of onder de aarde voorbij tegen de maan aan; want enkele malen slechts komen zon, aarde en maan precies in één lijn te staan, wanneer het volle maan is; maar dan valt de schaduw van de aarde ook op de maan en zien wij maans-verduistering.

Na volle maan wordt de licht-kant weer langzamerhand kleiner, tot wij bij ‘laatste kwartier’ weer de helft daarvan zien. Dan steeds minder en minder, tot ‘nieuwe maan.’ Wanneer, bij nieuwe maan, de zon, maan en aarde precies in één lijn komen te staan, dan hebben wij zons-verduistering; doch, dewijl de maan zoveel kleiner is dan de aarde, overdekt haar schaduw dan slechts een klein gedeelte van de aard-oppervlakte.

Bij de meeste planeten kan men duidelijk waarnemen, dat zij van een lucht-laag omgeven zijn, als onze aarde; doch, hoewel de maan veel nader-bij staat dan de planeten, heeft men bij haar nog nooit een spoor van een lucht-laag of atmosfeer ontdekt. Indien er levende wezens op de maan zijn, dan moet hun lichaam geheel anders ingericht zijn dan het onze, want wij kunnen zonder lucht niet leven.

[p. 183]

Met sterke ver-kijkers zien wij op de maan hoge bergen en diepe afgronden. De meeste bergen hebben de ring-vormige gedaante van vuur-spuwende bergen; en de hele maanoppervlakte schijnt door geweldige beroeringen en uitbrakingen van ondergrondsche krachten te zijn gevormd. Daar men nog nooit wolken bij de maan gezien heeft, gelooft men, dat er ook geen water zijn kan. Wij zien altijd dezelfde kant van de maan, zo dat ze bij elke omloop om de aarde éénmaal om zich-zelve draait.