Liefde en plig
(1909)–Jan F.E. Celliers–
Auteursrecht onbekend
[pagina 28]
| |
Eerste Toneel.FREEK TERBLANS, later KIEWIET en BEREND.
FREEK:
(Alleen, bij die vuur).
Waar of die sakie weer 'n end sal neem!
Wat mij betref, dit kan mij weinig skeel
Als net die lot mij weer 'n slag wou dien
Om 'n stappie nader bij mijn doel te kom.
Die vangpartij bij Westlandspoort, ha, ha!
Het net so uitgedraai so's ik wou hê.
Oom Pieters guns win Bêrend nooit nie weer.
Sijn ei'e skuld! Ja, wat die vent makeer
Sijn kans so weg te gooi is mij 'n raaisel.
Als hij kon weet wie hem die streek gespeel het!
Maar wat hij weet is dat ik bij Magreet
Hem uit die sa'el wil lig, en tog die vent
Hou mij te vrind en skijn dit nie te merk, -
Of hij so van sijn sakie seker is.
Maar wag........
Kiewiet!
KIEWIET:
(Agter die skerme)
Ja baas, ik kom.
FREEK:
Ik hoor jij kan die dol-os gooi. Is 't waar?
KIEWIET:
Ja baas.
| |
[pagina 29]
| |
FREEK:
Loop haal, dan kom jij gooi v'r mij.
KIEWIET:
Ja baas.
(Hij gaat uit).
BEREND:
(Kom op, met sijn sa'el en geweer, hij set 't neer. Slaat Freek op die skouer).
So diep weer in gedagte, Freek ou maat,
V'r mij g'n eens 'n koppie koffie klaar.
(Hij skud die lege ketel. - Tergend).
So gaat 't ja, so gaat 't als 'n mens
'n Nooitje ver het waar jou hart aan denk.
Nie waar, ou matie?
(Stilte).
Ik het 'n boodskap, maat, kijk vóór van a'end
Sê Kom'dant Frank moet jij bij Sanddrif wees
Hij wag jou daar....
(Kiewiet kom terug).
En wat wil Kiewiet hê?
KIEWIET:
Ik moet v'r baas die dol-os gooi, mijn baas.
FREEK:
(Ongeduldig)
Nee Kiewiet, ons sal ander dag weer praat.
BEREND:
En waarom ander dag? Ik wed ik raai
Wat jij so graag van Kiewiet sou wil weet.
Kom, 'k sal jou help; als jij die onsin glo
Het ik plesier om dit so aan te hoor.
Kom sit hier Kiewiet......
(Kiewiet gaat sit naas hem op die grond).
BEREND:
(Goedhartig tergend, te'en Kiewiet).
Kijk, die baas wil weet
Of hij 'n mooi jong vrouwtje eendag krij.
| |
[pagina 30]
| |
KIEWIET:
(Gooi die dol-osse. Na ernstige stilte).
Hij sal v'r hom krij mijn baas, hij sal v'r hom krij.
BEREND:
(Glimlachend).
So, so - En gooi nou weer 'n slag v'r mij
KIEWIET:
(Gooi - Stilte als tevore).
BEREND:
Nou kom, hoe lang moet ik dan wag, Profeet?
KIEWIET:
(Hoofdskuddend).
Die arme basie!
BEREND:
Ha, ha, ha, ha! Toe, praat, en laat ons hoor.
KIEWIET:
D'is beter als die basie nooit nie hoor.
BEREND:
(Sijn sambok dreigend optillend. Gemaak-kwaad).
Sal j' praat?
KIEWIET:
Die baas se trouwdag sal die basie nooit nie sien!
BEREND:
(Stoot Kiewiel lachend met s'n voet om).
So veel weet jij daarvan, jou swarte tater!
(Kiewiet kijk Bêrend meelijdend aan en gaat weg).
BEREND:
Kom, lach nou 'n slag ou boet, wat wou jij meer?
FREEK:
(Opstaande).
'k Moet klaarmaak om te rij.
(Stemme agter die skerme).
BEREND:
Wat 's dit daar?
(Hij staat op en stap uit).
| |
[pagina 31]
| |
FREEK:
(Alleen, Bêrend na-siende).
Die dag wat hij sal trouw sal hij nie sien;
'k Sal mijne sien! So mag die lot beskik!
(Hij gaat weg. Pratende stemme weer, agter die skerme, naderkomend. Kommandant Nel en Bêrend kom pratend op).
| |
Twede Toneel.BEREND, KOMMANDANT NEL.
KOMDT. NEL:
Wat ik ook o'er die hoofd kan sien, ou broer,
Verraad vergeef ik nooit. En was 't mijn SEUN,
Mijn ei'e seun, die doodstraf sou dit wees!
Van middag sit die krijgsraad o'er die saak
Ons wag jou daar......
BEREND:
Kom'dant, ik sou so graag verskoon wil wees.
KOMDT. NEL:
Verskoon wil wees! Ons draai al reeds te lang.
'n Week lang had hul hem al in die hand
En nou eers stuur hul hem v'r mijn verhoor.
Sijn vader weet daarvan, en het geskrijf
Dat ons die seuntje sagtkens moet behandel.
Sinds jij d'ou niksnuts daar bij Westlandspoort
Mog keer, mag hij sijn huis nie meer verlaat;
Maar om mijn hart nou sag te maak, ou broer,
Stuur hul die dogter..........
BEREND:
(Maak 'n beweging).
Die dogter! Is sij hier!?
(Bedwing sig) .KOMDT. NEL:
Sij 's hier, en volg mij op die voet, ou broer,
(Hij kijk rond).
| |
[pagina 32]
| |
Dat ik nie weet waar ik haar moet ontvlug.
Mijn hart word week, en dit mag glad nie wees;
Want net die ko'el is daardie hond s'n loon.
BEREND:
(Ondanks sigselwe rondsiende of hij Magreet nie ontdek).
Kom'dant, is die bewijs so sterk dat hij......?
KOMDT. NEL:
So sterk! Dê, lees nou self en sê mij dan
Of nog 'n woord v'r hem gepraat kon worde.
(Geef Bêrend 'n papier).
Maar, Bêrend, is 't jou dan nie 'n eer,
So's dit v'r mij is, om die vuile nes
Van hoogverraad daar uitmekaar te pluk?
Daar 's niemand tog wat mij sal wijs maak, Bêrend,
Dat 'k jou nie so 's mijself meer kan vertrouw.
BEREND:
Kom'dant, dit is iets anders wat mij plaag......
KOMDT. NEL:
(In die verte kijkend. Haastig).
Ik sien jou weer daaro'er, ou maat, daar kom sij!
(Hij verdwijn haastig links).
BEREND:
D'is sij, d'is sij! Ik ken haar stap van ver.
Wees stil mijn hart! Wat sou ik moet begin,
Wat sou ik durf of mag om haar te help?
Haar ei'e broer! En ik sou in die raad
Moet help die vonnis o'er hem uit te spreek!
| |
Derde Toneel.BEREND, MAGREET.
MAGREET:
(Wil haastig verbijstap).
Weet neef nie waar die Kommedant......
Bêrend! Wat!?
| |
[pagina 33]
| |
BEREND:
Magreet!
(Hij wil naar haar toe).
MAGREET:
(Agteruitwijkend. Geheimsinnig).
Bedaar! D'is beter dat hul hier nie weet
Dat ik jou ken.... dit kan jou ong'luk wees.
BEREND:
Magreet, Magreet, wat moet 't tog bedui......
Wat meen jij met die woord?
MAGREET:
Jij weet van Hendrik, Bêrend?!
BEREND:
Ik weet, helaas!
MAGREET:
(Gejaag).
Daar skijn v'r hem geen hoop, die kommedant....
Bêrend! Ik sou wil vra.... als jou jou plig....
Dit nie verbied, om mij te help, om mij......
BEREND:
Wat kan ik doen? Ik het probeer, Magreet.
MAGREET:
Ik vraag nie meer nie, Bêrend, als dat jij
Mijn susterplig erken, mijn susterliefde,
Dat jij sal weet te swijge.... als jij merk....
BEREND:
(Haastig invallend).
Geen woord aan mij, geen woordje meer, Magreet!
Jou susterliefde sal mij heilig wees
So's mij m'n burgerplig.... en kom die tijd
So help die Heere mij als jou, Magreet......
MAGREET:
O, Bêrend, dank........
BEREND:
(Afwerend).
Nee, dank mij nie te vroeg......
(Stilte).
| |
[pagina 34]
| |
MAGREET:
D'is beter, Bêrend, dat ik nou moet gaan;
Ons staan te lang te praat, die mense kijk.
BEREND:
Sien ik jou voor jij weggaat weer, Magreet?
MAGREET:
(Weifelend).
Jij sal mij sien......
BEREND:
O, waar, wanneer? Jij weet 't sou kan wees
Dat d'Heere wil dat dit die laaste keer......
MAGREET:
O, Bêrend, denk dit nie.
BEREND:
Ik weet nie wat mij so laat denk, Magreet,
Dat ik jou v'r die laaste keer nou sien......
MAGREET:
O, Bêrend, swijg, want als ik dit sou denk,
Dan gaat jij nou met mij......
BEREND:
Bedaar, bedaar........
MAGREET:
(Na 'n stilte).
Ik moet nou gaan......
BEREND:
Jou hand, Magreet.
(Hij hou haar hand vas en kijk lang in haar oge. Sij gaat weg, naar links, en hij kijk haar na).
| |
Vierde Toneel.BEREND, SUSTER MARIE, later BOWEN.
SUSTER M.:
(Wil verbijstap).
So, Veldkornet, so diep weer in gedagtes?
| |
[pagina 35]
| |
BEREND:
(Opskrikkend, verward).
D'is lang dat ik U laas gesien het, Suster......
SUSTER M.:
Noem U dit lang? en 't was van more nog.
Nee, veldk'net, kijk, als hartkwaal só ver is......
(Dreigend met haar vinger).
BEREND:
O ja! die prisonier, nie waar......
SUSTER M.:
Ja, ja, U het hem selwe daar gebreng......
(Meteens ernstig).
O, Veldkornet, sijn suster is ook hier
En doet haar best om bij die kommedant......
(Op die agtergrond gaat BOWEN verbij, - breerand hoed, diep o'er sijn hoofd getrek - half sluipend).
Ken Veldk'net daardie man?
BEREND:
(Hoofdskuddend).
Ja, ja, d'is een wat ons maar half vertrouw.
So-ver is daar nog geen bewijs te'en hem.
Maar aan die wagte is order uitgegewe
Om hem te keer als hij die la'er verlaat.
SUSTER M.:
Hij is tweekeer bij die hospitaal gewees
Om mij te vra' die prisonier te spreek,
Maar d'is hem nie vergun nie, Veldkornet.
BEREND:
Die kêr'l moet in die oog gehou word, suster
'k Sal sorge dat hij streng word nagesien.
(Rumoer van iemand wat nader).
SUSTER M.:
Dag Veldkornet, ik staan m'n tijd verpraat.
(Sij gaat weg, naar links).
| |
[pagina 36]
| |
Vijfde Toneel.BEREND, KAREL STOLS, later: MAGREET, HENDRIK VAN DER GAART, BOWEN.
KAREL STOLS:
(Met 'n geweer).
O, hê j' gehoor, die vonnis is geval?
BEREND:
(Maak 'n beweging).
So!?
KAREL STOLS.
Die va'bond lê nog in die hospitaal,
Sijn laaste lekker da'e sal 't wees,
So's hij gesond is sal die ko'el hem krij.
BEREND:
Waar gaat jij, Karel?
KAREL:
V'r 'n uur het ik die wag hier, Veldkornet.
Die orders is die laaste da'e streng.
BEREND:
Ik weet.
KAREL:
Daar 's mense in die la'er gewees wat ons
Maar half vertrouw en nou moet ons elk een
Wat ons nie ken nie duid'lik ondervra
Waar of sijn la'er en waar sijn mense is.
BEREND:
Ik weet, hou op met praat en staat jou wag.
(Hij gaat sit bij die vuur met sijn gesig naar die toeskouwers).
(Karel gaat op die agtergrond sit en kijk o'er die veld naar links. Magreet, - verkleed, 'n kappie op, 'n doek om haar mond - nader regs, met Hendrik van der Gaart aan haar arm, hij ook verkleed - groot | |
[pagina 37]
| |
jas, hoed diep o'er die ore. BOWEN sluip van agter op Hendrik toe en stop hem 'n papier in die hand wat hij haastig verberg, ongesien van Magreet, Karel of Bêrend).
KAREL:
(Haar opmerkende).
Waar gaat 't heen, ou Tante?
MAGREET:
Mijn arme seun - ik neem hem huistoe, neef.
BEREND:
(Haar stem horend, kijk om, en dan weer snel voor sig. Aangedaan, bij sigself pratend).
D'is sij, ik ken haar stem! En d'is haar broer!
KAREL:
Kan tante mij 'n briefie van die dokter wijs?
MAGREET:
Daar is dit neef. Die kar staat klaar v'r ons.
KAREL:
Maar tante, hoekom ken ik tante nie?
MAGREET:
'k Het nou-nou eers van buite af gekom.
KAREL:
En weet die Kommedant......
MAGREET:
(Ongeduldig).
Wat wil jij meer? daar is die pas m's neef.
So lang kan ik nie aan die praat blij staan.
Die son die brand, - die perde staan 'n wag,
En voor die a'end moet 'k onder dak met hem.
KAREL:
(Gee haar die briefie weer).
Dit sal wel reg wees tante, goeie reis.
(Magreet kijk vlugtig naar Bêrend, hij wen sijn hoofd snel af en steun dit in sijn hande, in heftige tweestrijd. Magreet gaat met Hendrik verbij Karel van die toneel af, naar links. Karel kijk hul nog lang na).
| |
[pagina 38]
| |
Sesde Toneel.BEREND, KOMMANDANT NEL.
KOMDT. NEL:
(Snel opkomend. Gejaag).
'k Is buite raad! Ik loop die la'er plat......
Bêrend, ou maat, het jij miskien die stuk......
Die brief, jij weet, die Kaart van Donkerkloof?
BEREND:
(Skrikkend).
Is dit verloor?
KOMDT. NEL:
Die stuk was goed geborge in mijn tent,
Die kissie toegesluit, die boek daarin;
Die boek is daar so's ik 't laas nog sag,
Maar uit die blaje is die stuk verdwijn!!
BEREND:
(Versla'e).
Kom'dant, wat moet gebeur als Kakie dit
In hande krij, - die plan, die brief, die opdrag!
KOMDT. NEL:
Waar praat jij van! Blij stil, blij stil, ik sterf!
Als 'k dit kon denk,...... daar loop spioene rond
In kakie's diens, - te laat moes ik dit hoor,
In slimme streke is die goed volleer.
Jij weet daar 's gister orders uit dat elk
Wat nou die la'er verlaat word ondersoek,
Veral wat ons nie al te goed vertrouw,
Maar gister was die brief nog veilig daar.
BEREND:
Kom'dant, laat soek die ganse la'er deur!
KOMDT. NEL:
Ik sien jou weer, ou maat, ik het geen rus.
(Hij gaat).
| |
[pagina 39]
| |
BEREND:
(Alleen).
Wat moet DIT afgee?.... Waar die brief kan wees?!
(Stilte).
| |
Sewende Toneel.BEREND, JAPIE BRITS, later drie of vier Burgers.
JAPIE BRITS:
(Als Kakie verkleed, laat sig vermoeid bij die vuur neerval).
Ik kan nie verder nie. Dag Bêrend, maat.
BEREND:
Waar kom dit nou vandaan?
JAPIE:
Uit Kakie's kamp bij Veertienstroom se drif:
Ik het spioen.
BEREND:
En wat het jij gehoor?
JAPIE:
Jij sou verstom wees als jij wist, ou vrind,
Wat die goed van ons sake alles weet,
Hul gaan 'n aanval maak op Donkerkloof
(Berend skrik).
En wag nog net berig van hul spioene
Wat uit moet vind hoe of die land daar lê....
BEREND:
(Hij slaat sijn hand voor sijn voorhoofd, alsof meteens 'n lig v'r hem opgaat. Opspringend, na inwendige strijd, luid).
Japie! Karel! Andries! Sa'el jul pêrde....!
Toe, gou-gou kêr'ls, daar 's haast, daar 's grote haast!
ALMAL GELIJK:
(Opdagend).
Wat! Wat 's dit Veldkornet?!
| |
[pagina 40]
| |
BEREND:
Loop vang jul pêrde, sê ik!!
(Hulle gaan).
BEREND:
(Opgewonde op en neer lopend).
Magreet, vergewe mij, ik moet, ik moet!
Ik sweer die brief het Hendrik in sijn sak!
JAPIE:
(Terug).
Wat is die orders, Veldkornet, d'is klaar!
BEREND:
Jaag net so wat jul kan en keer die kar......
'n Tante met haar sieke seun daarin......
Die groot pad langs, jul kan die stof daar sien,
En breng hul in die la'er terug, subiet!
(Kerels gaan haastig).
| |
Achtste Toneel.BEREND, BOERE, KOMMANDANT NEL.
BOERE:
(Kom aanloop).
Wat is die saak, wat is dit Veldkornet?
KOMDT. NEL:
(Kom aangeloop).
Wat is 't broer, wat is 't met die kar?
BEREND:
(Stilweg).
Wag net 'n ruk en jul sal sien, kom'dant.
(Boere praat opgewonde op die agtergrond).
KOMDT. NEL:
Jij wil nie sê nie, dat die prisonier......
Waar kom jij so op die gedagte, broer,
Dat hij sou weg wees? Daar 's geen een vertrek
Als daardie Tante met haar sieke seun......
Loop een van julle naar die hospitaal
En kom mij sê.... Hoe sou 't mo'elik wees?
(Verskeie burgers gaan).
| |
[pagina 41]
| |
Daar staat 'n wag, ik sien hem hiervandaan.
Sou dan die tante.... sou die man....?!
BEREND:
(Arme gevouwe. Rustig, na genome besluit)
Bedaar Kom'dant, jij sal die uitleg sien.
(Rumoer).
KOMDT. NEL:
Wat roep hul daar?
BURGERS:
(Terug van Hospitaal).
Verraad! Verraad!
KOMDT. NEL:
Wat is 't kêrl's?
'n BURGER:
Hij 's weg! hij 's weg! Daar lê 'n lappe pop
Mooi toegemaak! Hul het die wag geflous!
KOMDT. NEL:
Is 't waar?!
BURGERS:
Daar kom die kar!
(Kommdt. en burgers naar die agtergrond).
BEREND:
(Alleen, onbewegelik).
Hul kom, hul kom! Verleen mij hulp O God!
(Rumoer).
| |
Negende Toneel.Die vorige, MAGREET, HENDRIK v.d. GAART, WAGTE.
(Margreet en Hendrik, binne-gelei deur die drie wagte. Die burgers nieuwsgierig om hul heen).
BEREND:
(Op Hendrik wijsend).
Ondersoek die man!
(Magreet kijk Bêrend aan).
EEN VAN DIE WAGTE:
Onnodig, Veldkornet, kijk hierdie stuk
Het ik hem afgeneem, hij wou 't verniel.
| |
[pagina 42]
| |
BEREND:
So 't ik gedenk!
Kom'dant, neem aan, jij sal die stuk herken!
KOMDT. NEL:
(Kijk 't in).
Die kaart van Donkerkloof,
Die brief, wat ik verlore het!!
(Magreet slaat haar hande ineen).
BURGERS:
Dit IS die man! Ruk af die doek en Hoed!
(Hul ruk dit af).
KOMDT. NEL:
Wat moet ik sien! En hierdie tante dan?
MAGREET:
(Haal haar kappie af).
Kom'dant, dit is mijn broer, vergewe mij
Dat ik gedaan het wat 'n suster moes.
KOMDT. NEL:
(Op Hendrik wijsend).
Neem weg die kreng! Van awend slaat sijn uur.
(Magreet wankel om te val. Bêrend beur haar op. Die drie wagte neem Hendrik op die agtergrond).
V'r haar breng julle weg.
(Hij wijs twee ander burgers aan).
En in hul huis
Waar reeds haar vader sit, daar sal sij blij;
Geen voet set een van bei'e uit die plaas.
'n Wag sal daar gere'eld pos moet vat.
BEREND:
Sij sou haar broer 'n afskeidswoord wil sê.
KOMDT. NEL:
D'is haar gegun; maar Veldk'net blijf d'r bij,
Die wagte sal haar van jou owerneem.
Maar gee mij eers jou hand, ik moet jou dank,
Uit grote nood hê j' ons vandag gered,
Was hierdie stuk vandag in Kakies hande,
Had jij bijtijds nie agterdog gekrij,
| |
[pagina 43]
| |
Dan was die poort bij Donkerkloof verloor
En ik.... v'r mij was daar dan geen gena.
Mijn dank, ou broer, en dui 't nie te kwade
(Hij druk Bêrend s'n hand).
Dat ik so dom was om 'n o'enblik selfs
Mijn regterhand van ontrouw te verdenk.
Kom nader julle......
(Hij wenk die wagte om Hendrik te breng. Hij gaat weg en wijs die burgers terug met sijn hand. Hul gaan almal weg. Bêrend wenk die wagte om effe naar agter te gaan, en daar te wag. Hulle gaan).
MAGREET:
(Na pijnlike stilte).
O, Hendrik broer, moet so ons afskeid wees,
Had ons dit ooit kon denk toen ons twee so
Om éne moederskoot nog saam mog speel;
Hoe skoon die da'e vol onskuld en geluk!
En 'k sou weer in die tijd terug wil wees
Als 'k nie geweet het van nog groter heil
Wat rijper jare breng, wat ik besit,
(Sij kijk ongemerk naar Bêrend. Hendrik staat versuf).
Waar ik verlee en toekoms voor wil gee!
Die kinder da'e s'n klein onenighede
Hoe gou vergeet, hoe gou weer afgekus,
Maar op die lewensweg kom daar 'n dag
Dat geeste van mekaar moet afskeid neem
En elke een sijn eige pad moet volge.
'n Klowe breed en diep skei harte dan
Wat naas mekaar één bedje het gedeel.
Broer Hendrik, vroeg moes ons so afskeid neem,
Jou pad was mijne nie, jij werd mij vreemd.
Maar op die rand van d'graf pas geen verwijt,
Veral me uit 'n susters mond, mijn broer.
| |
[pagina 44]
| |
Vetrouw jou aan die Heer, Hij weet waarom
Die éne op 'n dwaalweg word gevoer,
Die ander in sijn krag die kwaad trotseer.
En Hij wat kragte gee en krag ontneem,
Sal naar die maat genade weet te gewe.
Broer Hendrik, kus mij, d'is die laaste keer.
(Sij soen hem. Hij staat versuf).
En gee jou hand aan hierdie burger, broer,
Hij het sijn pligte goed en trouw volbrag,
So laat ons saam in vriendskap van hem skei.
(Die drie leg die hande ineen. Die wagte kom nader. Twee neem haar weg, naar links, en twee neem Hendrik bij die arme en gaat met hem weg naar regs. Bij die uitgang kijk Magreet 'n slag om naar Bêrend. Hij blijf alleen staan met vuiste geklem en oge naar bowe).
(Gordijn, slegs 'n halwe minuut neergelaat.) | |
Tiende Toneel.('n Dag later).
FREEK, later: BEREND, KIEWIET.
FREEK:
(Kom op en set s'n sa'el neer bij die vuur).
Wat hoor ik alles, was ik ook maar hier
Om gister al die spulle aan te kijk.
Wel, beter kon die vent dit nooit verbrouw:
Die pa gevang, die broer die dood besorg
En Margareet met skade en skande weg.
Ha, ha, ha, ha! Nou blijf daar net nog o'er
Dat hij mijn lewe red, als 't ooit mag wees
Dat ik so dwaas is om 't bloot te stel.
En Kiewiet sê, hij sal die dag nie sien......
Nee so'n gedagte is sonde.... laat maar staan....
Maar Frekie, jong, die sakies loop jou mee!
(Hij slaat sig vergenoeg op s'n dij).
| |
[pagina 45]
| |
Van domheids vrug moet ander mense lewe
Waartoe sou domheid anders nog bestaan?
Maar 'k wed hij is dieselfde nog v'r mij.
Dit erger mij, en 'k kan 't nie verstaan
Dat hij nie vat hoe ik die grond moet win
Wat hij verloor. Hier kom hij aangestap;
Hij lijk mij daarom stil en neergedruk.
BEREND:
So Freek, 'k het al gehoor jij 's weer terug.
Hoe gaat 't, jong?
(Gee hem 'n hand).
FREEK:
'n Bietje moeg van rij, maar anders wel.
BEREND:
'n Dag of wat sal jij nou uit kan rus
Want Kommedant het net jou pêrd gevat:
Daar moes 'n boodskap uit en al die pêrde
Is uit op diens behalwe die wat hier
Nie kan gemis word nie in noodgeval.
FREEK:
So'n russie in die la'er kan geen kwaad.
BEREND:
(Goedhartig tergend).
Ik weet jij hou daar baje van, ou vrind.
FREEK:
(Met leedvermaak).
So fluks als jij kan almal tog nie wees nie,
So 's 'k hoor is gister weer jou roem verhoog,
En niemand prijs jou meer als ik daarvoor!
BEREND:
(Ernstig).
Blijf stil o'er gister.
(Freek lach in stilte. Bêrend staat langzaam op en skud sijn kombers uit).
Wat jij gaat maak weet ik nie, ik gaan slaap.
| |
[pagina 46]
| |
Kiewiet, haal die pêrd en span hem, jong,
Jij weet om één uur moet ik rij van nag,
Hou 'm nabij hier, mijn jong, en gee h'm voer.
KIEWIET:
(Agter die skerme).
Ja baas.
(Bêrend gaat lê. Freek staat hem pijp-rokend aan te kijk en gaat dan ook lê. Gesang van burgers in die verte).
| |
Elfde Toneel.Die vorige, later BURGERS.
(Plotselinge skote van kleingeweer, nie al te nabij).
ALMAL:
(Opspringend, gewere grijpend).
Wat 's dit!? Wat 's dit!?
BEREND:
Kiewiet! Sa'el die pêrd!
KIEWIET:
(Agter skerme).
Ja baas, ja baas!
BEREND:
Naar voor'n toe kêrels, voorwaarts, hou jul goed!
(Almal gaan naar die agtergrond met die gewere, koeskoes).
FREEK:
(Radeloos heen en weer hollend).
Wat moet ik maak, wat moet ik maak?!
O! O!
(Hij val gewond op die grond).
BEREND:
(Snel opkomend).
Burgers, kom help hier! Hier 's 'n man gewond!
Bind af sijn been, hij bloei h'm anders dood.
(Twee burgers help en verbind die been).
Kiewiet, is die pêrd gesa'el?
| |
[pagina 47]
| |
KIEWIET:
Ja, mijn baas!
BEREND:
Help mij kêrels!
(Hul dra Freek naar regts agter die skerme).
Kiewiet, klim op, en hou die baas goed vas!
Jij rij nou reguit naar die rooikruis wa,
Daar is nog tijd, - hou in die laagte langs!
Jij weet waar hulle gister het gaan staan.
'n Stijwe stap, maar nie te hard, mijn jong.
Die baas moet bij die dokter gou-gou wees.
Kom kêrels, als jul klaar is, dit word warm....
(Almal weer naar agter koes-koes met die gewere. - Skote, ver en nabij, nog onafgebroke, aanwakkerend).
TWEE BURGERS:
(Haastig opkomend, luid).
Veldkornet Ras! Waar is die Veldkornet?
BEREND:
(Weer terug).
Hier burgers, wat wil julle?
BURGER:
Die Kommedant s'n orders, Veldk'net, is
Dat ons die koppie daad'lik moet verlaat,
Die o'ermag is te groot, hul trek ons om,
En hard sal ons moet jaag om uit te kom......
Ons kan nie wag nie, Veldk'net, ons gaan vort!
(Hulle gaan).
BEREND:
Ik kom, ik kom, ik sal die orders gee!
(Hij gaat weer naar agter om orders te gee).
BURGERS:
(Opkomend).
Naar die pêrde! Spring op en jaag! Kom Veldk'net kom!
| |
[pagina 48]
| |
BEREND:
Ik kom, ik wil net effe......
(Hij wil naar agter gaan).
LAASTE BURGER:
(verbijkomend).
Veldk'net, waar 's jou pêrd, die kakies kom?!
BEREND:
Mijn pêrd!.... D'is waar.... ik het mijn pêrd gegee......
En Kiewiet kon nie weer terug kom nie......
Red jou, broer, daar 's niks meer aan te doen,
Te voet kom ik nie uit nie........
(Die burger gaat, Bêrend hol radeloos heen en weer)
Helaas, daar blij niks o'er als weg te kruip,
Te wag totdat die nag en donker kom
En deur die vijand heen mijn weg te soek....
Waar krij 'k 'n plekkie......
(Hij soek rond en kruip agter 'n groot klip weg. Die skiet word al minder, en stop dan heeltemaal).
| |
Twaalfde Toneel.BEREND, KAKIES, OFFISIERE, BEN BOLT.
1e KAKIE:
(Kijk versigtig op die toneel, van links).
Handsup!
2e KAKIE:
(Opkomend).
What, no one here?!
(Hulle soek en snuffel rond).
1e KAKIE:
(Wijsend).
Take care, look behind you!
2e KAKIE:
(Omspringend; tegelijk kom ses ander kakies en twee offisiere op).
Handsup!
| |
[pagina 49]
| |
(Bêrend staat op. Arme gevouwe. Kakie raap sijn geweer van die grond op).
1e OFFISIER:
What, only one, and where's the rest of you?
BEREND:
Met één sal jul vandag tevree moet wees.
1e KAKIE:
He 's speaking Dutch. Where 's Ben? He knows the Taal.
1e OFFISIER:
Go 'n call him.
1e KAKIE:
Here he comes.
(Ben Bolt verskijn).
1e OFFISIER:
(Te'en Ben).
Just tell him he must answer what we ask.
BEN:
Ons wil jou vrage vra, maar ken jij nie
Die Engels taal verstaan?
BEREND:
O, baje goed, ou maat, en 'k praat h'm ook;
Maar als daar 'n tolk is en ik word verhoor
Dan praat ik liefs mijn Afrikaanse Taal.
1e OFFISIER:
What does he say?
BEN:
He understands and speaks good English, Sir,
But he prefers to use his mother tongue.
2e OFFISIER:
(Het Bêrend al lang bewonderend aangekijk).
Give me your hand, young man.
(Hij druk sijn hand hartelik).
| |
[pagina 50]
| |
1e OFFISIER:
It 's plain, I fear, we'll get no word from him.
BEREND:
(Te'en Ben).
Dit het hij goed geraai, kan jij hem sê.
BEN:
He will not answer, Sir.
1e OFFISIER:
(Kortaf).
Take away the prisoner!
(Bêrend word tussen twee kakies weggevoer).
(Gordijn.) |
|