Trouringh
(1637)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
I. Cats
| |
[pagina 2]
| |
Doch eer vvy vorder gaen, soo laet ons neder-knielen,
En storten voor den Heer de krachten onser zielen,
En roepen om behulp. VVant even sonder hem
Soo ben ick maer een romp, een vvesen sonder stem.
O die het eeuvvigh bondt hebt met den mensch gesloten,
En met u suyver bloet u Tortel-duyf begoten,
God-soon en vvare Mensch; koom heylight myn verstant
Tot my dit killigh hert in vollen yver brant,
VVilt door een hemels vier myn sinnen svviftigh maken,
En met een reyne kool myn stomme lippen raken,
VVilt my geheel ontdoen van dit ellendigh vleys,
Om dat ick uvven lof mach roemen na den eysch.
VVilt al vvat aerde smaeckt uyt myn gevvrichten drijven,
Ten eynd' ick u geheym na vveerde mach beschrijven,
Doch gunt my boven al dat ick op vasten gront
Mach voelen in den geest de kracht van u verbont,
Mach voelen uvve gunst, en dan myn vorder leven
Tot uvven dienst alleen mach vvilligh over-geven,
Mach anders niet bestaen of brengen aen den dagh
Als dat u hoogen naem ter eeren dienen mach.
Eer datter eenigh mensch op aerden vvas geboren,
Hadt God syn lieve Bruyt voor eeuvvigh uyt-verkoren,
En eermen oyt de Son of hare stralen sagh,
Stont by hem vast geset de groote bruylofs-dagh.
Doch 'tis noch even-vvel hier mede soo gelegen,
Dat God het stuck beleyt door vvonderbare vvegen;
Hy gunt syn hooghsten troost syn diepste liefde niet
Als naer een langen tijt, en door een groot verdriet.
VVat heeft de lieve Bruyt aen alle kant te lijden!
VVat heeft een reyne ziel op aerden al te mijden!
VVant schoon by vvijlen rijst een blyde sonne-schijn,
Hier is van stonden aen al vveder nieuvve pijn.
| |
[pagina 3]
| |
Des hemels reyne min heeft oock haer droeve klachten,
Haer jammer, haer gequel, haer svvare na-gedachten,
Haer innigh ziel-verdriet, haer prangen in den geest,
'Tis hier, 'tis over al, vvie liefd' die is bevreest.
Hoe dickmael is de Bruyt met grooten angst bevangen,
En voelt een droevigh nat haer rollen op de vvangen!
Hoe dickmael is de Bruyt benaeut tot in de ziel!
Soo langh sy vvort verruckt in dit onrustigh vviel,
Hoe dickmael is de Bruyt, door harde sinne-vlagen,
Als buyten haer gevoert en elders vvech-gedragen,
Hoe dickmael is de Bruyt vervvonnen in den noot,
En voelt in haer gemoet als prangen van de doot:
Die Lely is geplant te midden in den doren,
Daer staetse menighmael en schijnt geheel verloren,
Die Roose groeyt gestaegh in eenigh eensaem dal,
Daer vocht van tranen vloeyt en enckel ongeval,
De Ré is langh gevvent te dolen op de bergen,
Daer haer meest alle daegh de felle bracken tergen,
Dat Schaep vvort van den vvolf geduerigh na-gejaeght,
Soo dat het even-staegh tot synen Herder klaeght,
Die soete Tortel-duyf moet vvoonen in de rotsen,
Tervvijl haer over al de felle jagers trotsen,
Die fackel vvert gestaegh gegeesselt van den vvint,
Soo datse nimmermeer haer licht in stilte vint.
Het vvijf met kint begort moet in haer smerte suchten,
Moet even alsse baert in vvoeste landen vluchten,
Tervvijl een rooden draeck, met fellen overmoet,
Spout uyt een holle keel een gullen vvater-vloet.
VVat sal ick myn vernuf, vvat sal ick vorder seggen?
Die Maeght en mach haer noyt in rust ter neder-leggen,
Die peerel, dat juvveel, die kostelicke schat,
En heeft geen ander huys als slechts een aerden vat.
| |
[pagina 4]
| |
Maer laet ons dit geheym vvat naerder over-mercken,
En vvegen in den geest des Heeren vvonder vvercken;
Laet ons gaen over-sien, en dat van ouden tijdt,
Hoe dat de lieve Bruyt hier op der aerden lijdt.
De vverelt vvas gebout, de mensche nieu geschapen
Hadt macht om uyt den hof syn lust te mogen rapen;
De dieren al gelijck die stonden onder hem,
En hoorden syn gebodt, en kenden syne stem.
Ga naar margenoot+ Noch vvas hem boven dien een echte vvijf gegeven,
Om in het schoon prieel met hem te mogen leven,
Tot troost van syne jeught. Siet daer een deftigh vverck,
En in dit eenigh paer bestont de gansche Kerck.
Sy leefden onder een geluckigh boven maten,
Ga naar margenoot+ Tot sy 't verboden ooft, door list der slangen, aten.
Daer isset al bekaeyt. Sy moeten uyt den hof,
En Adam vvert gedoemt te vvroeten in het stof,
Te spitten in den kley, om met een angstigh hijgen
En door verdrietigh svveet den kost te mogen krijgen;
Ga naar margenoot+ Het vvijf droegh even-vvel haer eygen ongeval,
De vvijl sy met verdriet haer kinders baren sal.
Daer gaet het droevigh paer ellendigh henen dvvalen,
Vol druck en herten-leet, vol alderhande qualen;
De man is staegh vermoeyt en in het svveet verhit,
VVant daer en vvast geen vrucht ten zy dat Adam spit.
Ten vvas noch even-vvel als geenen tijt geleden,
Nae dat het eerste paer de vvet hadt over-treden,
Of God heeft even doen het ongeval verschoont,
En aen het treurigh volck een nieuvve gunst getoont.
Daer is dien eygen dagh een vonnis uyt-gesproken,
Dat aen de loose slangh den kop moet zyn gebroken,
Ga naar margenoot+ En dat soo grooten vverck, soo vvonderbaren daet
Sal vverden uyt-gevvracht door 't edel Vrouvven-zaet.
| |
[pagina 5]
| |
Soo vvort dan vast gestelt, door Godes eyge vvoorden,
Dat syn gekoren volck geen slangh en sal vermoorden,
Geen duy vel immermeer sal brengen in den noot,
Geen hel en haer gevolgh sal houden in den doot.
Maer datter eens een Heldt sal op der aerden komen,
Door vvien het duyster rijck sal vvorden in-genomen,
Door vvien de vvare Kerck sal vvorden op-gebout,
En Godes lieve Bruyt sal vvorden onder-trout.
Daer is het bont gemaeckt. maer tot de bruylofs-dagen
En vvort geen vaste tijt, geen ure voor-geslagen;
Dat heyl, die groote vreught, dat vvonder hoogh geluck
VVort noyt de Bruyt gejont, als naer een langen druck.
God doet hier even soo, gelijck men siet geschieden
VVanneer een jongh-gesel syn trouvve komt te bieden
Aen syn verkoren lief, en geeft haer eenigh pant,
Maer reyst dan over zee en naer een verre lant,
Of daer een heete lucht met stage sonne-stralen
Komt op den Indiaen of op de Mooren dalen,
Of daer een vvoesten hoop in dichte bosschen dvvaelt,
Of daer men edel gout uyt diepe kuylen haelt.
De bruyt is onder dies in veelderhande sorgen,
En dickmael sonder slaep tot aen den lichten morgen,
Nu is haer vreese groot, dan hooptse vvederom,
Vermits sy tijdingh krijght van haren bruydegom.
Sy vvort des niet-te-min by gasten aen-gesproken,
Die soecken geylen brant in haren geest te stoken,
Dies vvorden even-staegh haer sinnen ongerust,
Vermits sy vvort geterght door voncken van den lust.
Noch vvortse menighmael gegeesselt van de tongen,
En van den achter-klap aen alle kant besprongen;
Doch, hoe het immer gaet, sy leeft in svvaer verdriet,
Om datse sigh alleen en sonder hoeder siet.
| |
[pagina 6]
| |
Dus gatet met de Kerck. Soo haest als Eva baerde,
En vveder op een nieu met haren Adam paerde,
Nae dat haer God voor eerst tvvee sonen hadt gejont,
Soo vvast dat al de Kerck in een gesin bestont.
Maer vvat een groot verschil is onder hen geresen!
Sy konnen niet gerust, en niet als broeders vvesen,
Ga naar margenoot+ Eylaes de Godsdienst selfs, door Cains vvreet bedrijf,
Brenght onlust in het lant, en Abel om het lijf.
Daer hoort men boven al een droeve moeder suchten,
VVant Abel is vermoort, en Cain moeste vluchten,
Ach voor een jonge vrou, is dit een harde vvee,
Sy vvaren vier eylaes! en nu al vveder tvvee.
Met Abel is het leet van't heyligh zaet begonnen,
En 't is hier even-staegh van droefheyt over-vvonnen,
Ten vvacht oock geen besluyt van druck en ongeval,
Tot eens van alle vleesch het eynde komen sal.
Maer schoon dan Adams huys al vry begon te vvassen,
VVie siet men op den Heer en syn bevelen passen?
VVie vint men die de vvet en syn gemoet bevvaert?
Het vleesch dat gaet den gangh van syn ongueren aert.
Ga naar margenoot+ Het eerste dat men vont syn fluyten, sijters, velen,
En al de geyle jeught begeeft haer om te spelen;
De schoonheyt vvert gesocht by alle jonge-mans,
De deught is sonder treck, de vvijsheyt sonder glans.
Ga naar margenoot+ God, die van boven siet het vvoelen van de menschen,
En hoe sy anders niet als vuyle lust en vvenschen,
Bestemt hun tachtigh jaer, om in soo langen tijt,
Tot syn bescheyden dienst te vinden meerder vlijt.
Maer als noch even-vvel de saken meer verliepen,
De menschen over al in hare sonden sliepen,
Stelt God ten lesten vast, vermits haer geylen brant,
Een algemeene vloet te brengen op het lant.
| |
[pagina 7]
| |
Hy vvil haer dertel vier, haer ongeregelt vvoelen,
Met vvater over-gaen, en met de zee verkoelen,
En schoon hy in de straf de syne gunste biet,
Sy lijden even-vvel al mede svvaer verdriet.
Let hoe des Heeren Kerck in enghte vvert gedrongen,
En door een diep gevaer aen alle kant besprongen,
Siet met een stil gepeys dit selsaem vvonder-vverck,
Een schip, een eenigh hout begrijpt de gansche kerck;
 Die svveeft daer in het diep, gedreven van de baren,
En daer en is geen kust om aen te mogen varen,
De zee is sonder duyn, haer vvater sonder strant,
Het nat is sonder droogh, de vverelt sonder lant.
| |
[pagina 8]
| |
Ga naar margenoot+ Dat vvonder machtigh volck dat is geheel verdroncken,
En in de zee gesmoort, en in het diep gesoncken,
'Tis al tot slijm vergaen vvat eertijts adem blies,
Vermits de snelle vloet soo hoogh op aerden vvies;
Vermits de felle zee, gansch machtigh op-gedreven,
Laet op den hooghsten bergh niet een gedierte leven.
Daer sat de goede man in dat bedroeft gevaer,
Daer sat hy in den balck, by-naest het gansche jaer.
En als hy vvederom het drooge mocht genaken,
Ga naar margenoot+ Soo isser alle dingh als op een nieu te maken;
Het staeter vvonder raeu, en uytter-maten slecht,
Als of dit vvonder Al vvaer eerstmael op-gerecht.
Hy moeter syn gerief, hy moeter huysen bouvven,
Om hem, en syn gesin, om vruchten in te stouvven;
En 't aertrijck dient geploeght, en al met anghstigh svveet,
En even in syn huys is druck en herten-leet.
Ga naar margenoot+ Maer God noch even-vvel set boven in de vvolcken
Een teecken syner gunst, een segen aen de volcken,
God even na den vloet vernieut syn heyligh bont,
Dat in den Hemel selfs by hem versegelt stont,
Een troost in dit gevaer. 'Tis vveerdigh aen te mercken
Hoe God meest in den noot de syne plagh te stercken,
VVant als hy straffe pleeght, en syn geminde slaet,
Dan isset dat syn gunst haer vveder open gaet.
Ga naar margenoot+ Maer als God Abrams huys quam gunstigh aen te schouvven,
Om daer syn lieve Kerck eens hooger op te bouvven,
Soo vvort tot hem geseyt: Verlaet u vader-lant;
Dat is syn vvellekom, syn eerste liefde-pant.
Daer reyst de goede Vorst in onbekende palen,
Doch moeter vveder uyt, en elders henen dvvalen,
Vermits daer hongers-noot in al den lande rees,
Die hem van daer verjoegh, en naer Egypten vvees.
| |
[pagina 9]
| |
Maer hy en is by-kans oock daer niet aen-gekomen,
Of vvort met grooten angst gevveldigh in-genomen,
Hy vreest (en vvel te recht) dat syn geminde vrou
Daer aen den jongen vorst een proye vvorden sou.Ga naar margenoot+
Hy vreest oock niet alleen syn vvijf te sullen derven,
Hy vreest oock even-selfs aldaer te moeten sterven,
Op dat de jonge Prins als met een vrijen tocht
Mocht hebben dat hy vvenst, en krijgen dat hy socht.
Syn vrees' komt tot de daet: vvant Sara vvort gepresen,
En by het dertel hof den Koningh aen-gevvesen,
Den Koningh op-gespeurt, den Koningh aen-gebracht,
Die haer met ongedult, en heete tochten, vvacht.
Daer stont de jonge vrou in angst te zyn geschonden,
Hadt God niet aen het hof een vreemde plaegh gesonden,
Een plaegh die aen de Prins syn kracht en vvesen nam,
En die men seker vvist dat van den Heere quam.
Daer vvert doen Abraham vvel dapper om bekeven,
En van den jongen vorst als uyt het hof gedreven;
Daer keert hy vvederom, en geeft hem uyt de stadt,
Met Loth en syn gesin en vvat hy voorts besat.
Maer stracx al vveder druck. al eert de vaders vvisten,Ga naar margenoot+
Gaet Lots en Abrams volck te samen hevigh tvvisten;
Al syn de lieden eens, een ongeruste knecht
Heeft dickmaels huys-verdriet, en onlust aen-gerecht.
Daer moeten uyt bedvvangh de goede vrienden scheyden,
En op by-sonder velt haer vvitte kudden vveyden;
Loth gaet naer Sodom toe, een schoon, en vruchtbaer lant,
Maer daer het dertel volck in vuyle lusten brant.
En siet! uyt dit be jagh ontstonden svvare plagen,
Die Loth, benevens haer, gedvvongen is te dragen:Ga naar margenoot+
Daer rijst een groote krijgh, en Sodom blijft te kort,
Dies vvorter machtigh bloet aen alle kant gestort.
| |
[pagina 10]
| |
En, vvatter door het svveert niet om en is gekomen,
VVort van des vyants heyr ten buyte vvech-genomen,
En Loth oock even-selfs, en vvat de man besat
VVort van den raeuvven hoop al mede vvech-gevat.
De Faem van dit verlies, tot Abraham gevlogen,
Heeft vveder syn gemoet in nieuvven druck getogen,
VVat raet in dit verdriet? hy is geen oorloghs-man,
En doet noch efter meer als yemant dencken kan.
Hy gaet met vveynigh volcx, en met syn eygen knechten,
Hy gaet in aller haest een machtigh heyr bevechten;
Hy tast den vyant aen te midden inder nacht,
Hy slaet den ganschen hoop, oock eer het yemant dacht,
Melchisedech die gingh den nieuvven velt-heer tegen,
En boodt hem broot en vvijn, en gaf hem hoogen segen,
Melchisedech een beelt van God den vrede-vorst,
Die onsen honger laeft, en lest den heeten dorst.
Hoe kort is hier de vreught! hoe vluchtigh blijde stonden!
Stracx vvort het eygen volck een meerder leet gesonden,
God die het lant verschoont, en tijt tot boete gaf,
Sent, naer een langh gedult, syn plagen harder af.
Ga naar margenoot+ Het aerdigh Seboim dat brant gelijck een oven,
Ga naar margenoot+ En vvatter heerlick scheen is inder haest verstoven,
Dat schoon en vruchtbaer vvout is nu een diepe kolck,
Een asch-put sonder glans, een landtschap sonder volck.
Ga naar margenoot+ 'Tis vvaer, de goede God, door soete gunst bevvogen,
Heeft Loth, als metter hant, uyt desen brant getogen;
Heeft Loth van daer geleyt, eer dat het vier begon,
Daer hem geen heete vlam of svvavel treffen kon.
Maer hy noch even-vvel heeft al syn beste vaten
Syn huys en huys-gevolgh te Sodom moeten laten,
Denckt, vvat een bange schrick hem in de leden quam
Als hy de gansche kust sagh gloeyen in de vlam;
| |
[pagina 11]
| |
Als hy syn echte deel sagh nevens hem versterven,
En niet en enckel vvoort van haer en kon vervverven,
Als hy den lesten kus aen haer niet geven mach,
Maer oock haer soeten mont in zout verandert sagh.
Hy moest dat vveerde pant hy moestet laten blijven,Ga naar margenoot+
Hy sagh daer inder haest syn oogen-lust verstijven,
Sy bleef daer als een steen en vast gevvortelt staen,
En hy moest ongetroost en veerdigh henen gaen.
Hy is syn vrouvve quijt, syn dochters hare mannen,
Die gaen daer treurigh heen als uyt het lant gebannen,
Als uyt de stadt geset, en dat van hooger hant,
En houden voor gevvis dat al de vverelt brant,
Dat niet een eenigh mensch is in het landt gebleven
Die zaet mocht aen de Kerck, of aen de vverelt geven,
Hier uyt soo rijst eylaes! een ander selsaem stuck,
En baert hem op een nieu een droevigh ongeluck.
De vvijn in dit verdriet, te veel aen hem geschoncken,Ga naar margenoot+
Die maeckt door heeten damp den ouden vader droncken,
Soo dat hy niet en vveet vvat datter is geschiet,
Tot dat hy metter daet syn dochters svvanger siet.
VVat hert-seer aen de man dit onheyl heeft gegeven
Is eer te zyn bedacht, als hier te zyn beschreven,
Siet vvat een droef geval! en vvat een staegh verdriet,
De oom klaeght dat hy mist, de neef dat hy geniet.
Loth is geheel bedroeft, vermits syn dochters baren,
En moeders, eer het dient, en al te vruchtbaer vvaren,
En 't huys van Abraham dat is geheel bedruckt,Ga naar margenoot+
Om dat hy van het bed geen soete vrucht en pluckt.
En hoe doch sal de man een aerdigh kint vervverven?Ga naar margenoot+
Hy voelt de manne-kracht in syn gevvrichten sterven,
Oock vveet hy dat syn vvijf niet meer hier in vermach,
Mits 't haer niet meer en gaet gelijck het vrouvven plach.
| |
[pagina 12]
| |
Ga naar margenoot+ 'Tis vvaer, God even-selfs die heeft met eedt gesvvooren,
Dat hem een lieve soon sou vverden aen-gebooren,
Maer niet een mensch en vveet vvanneer het sal geschien,
En 't valt de moeder svvaer hier langer op te sien.
De goede Sara dubt en krijght verkeerde sinnen,
Ga naar margenoot+ En vint een middel uyt om zaet te mogen vvinnen,
Sy nam haer eygen maeght, en brachtse tot den man,
Ten eynd' hy vruchten kreegh en soete kinders vvan.
Maer Agar, die een soon aen Abram quam te baren,
En vveet na desen tijt haer vrouvve niet te sparen,
Sy vvort gevveldigh trots, en kanter tegen aen,
En vvil niet (alsse plagh) tot haren dienste staen.
Daer gaetet over-kant, daer rijsen huys-krakeelen,
Daer moet oock Abraham al vry vvat mede deelen,
Doch meest als Ismael betoont een spotters aert,
Ga naar margenoot+ Nae dat syn echte vvijf hem Isack heeft gebaert;
Doen gingh het harder aen met kijven, tvvisten, klagen,
VVant Sara vvil de maeght met haren soon verjagen,
En drijven uyt het huys; daer brenght de goede man
Tot voordeel van de meyt, al vvat hy seggen kan:
Ga naar margenoot+ De vville lijcke-vvel van Sara moet geschieden,
De groote Schepper selfs die laetet hem gebieden;
Daer vvort het stuck geset, en tot een kort besluyt,
Ga naar margenoot+ Hoe seer het Abram druckt, de by-sit moeter uyt.
Die vvort daer op een bot met haren soon verdreven,
En haer vvort maer alleen een vveynigh broots gegeven,
En eenigh vvater toe, daer gingh de droeve maeght
Die even aen den Heer van desen handel klaeght.
Siet dus moet Abraham syn eersten soone missen,
En vvaer hy dvvalen sal, en vveet hy niet te gissen;
De tvveede boven dat die vvort hem los gestelt,
Soo dat hy vvederom syn droeve ziele quelt.
| |
[pagina 13]
| |
God spreeckt in syn gemoet, en stort in syn gedachten,Ga naar margenoot+
Dat hy syn eygen soon moet voor den Heere slachten,
Dat hy moet Priester zyn en 't kint het offer-lam,
Al is het schoon de gront van syn geheele stam.
Denckt hoe dit in het hert van Abram heeft gesneden,
En hoe hy met het vleesch hier over heeft gestreden,
Hoe dat hy heeft gekampt, gehijght, geklaeght, gesvveet,
Hoe dat hy heeft gesucht in dit verdrietigh leet.
Hy gaet noch even-vvel, hy gaet de plaetse vinden,
Al vvaer het vinnigh mes den jongen sou verslinden,
Hy gaet veel dagen langh, hy gaet de gansche reys,
Als svvanger in de ziel met soo een droef gepeys.Ga naar margenoot+
Maer vvat een harden stoot heeft Abraham gekregen,
Als Isack met hem gingh, en droegh den fellen degen!
En sprack op dese vvijs', Hier is nu hout en vier,Ga naar margenoot+
Maer, Vader, segh een reys vvaer is het offer-dier?
VVaer is doch in het vvout een schaep of lam te vvachten,
Dat ghy op desen bergh den Heere meynt te slachten?
De Vader, onbevvust vvat datter sal geschien,
Seyt, Isack, lieve soon, God salder in versien.
VVel God versacher in, maer liet de sake komen
Tot dat het vinnigh svveert al-reede vvas genomen,
Al-reede vvas gevelt, en helde na den slagh,
Soo dat het selsaem vverck niet hooger gaen en mach.
Daer isset eerst gesteuyt. Daer vvort een Ram gevonden,
Die stont, gelijck het scheen, daer in het vvout gebonden,
Die vvort daer op den bergh van Abraham gedoot,
En Isack blijft gesont, en buyten alle noot,Ga naar margenoot+
Die is hem van den Heer als op een nieu vervvorven;
Maer vvat een korte vreught! de Moeder is gestorven,Ga naar margenoot+
De Moeder valt te bed, en spoet haer tot de reys,
En gaet, eylacen gaet, den vvegh van alle vleys.
| |
[pagina 14]
| |
VVat vreught kan Abraham op aerden nu bekomen?
Ga naar margenoot+ Syn lieve vveder-helft die is hem af-genomen,
Dies leydt hy syn vermaeck en alle blijdschap af,
En spilt een langen tijt ontrent het droevigh graf.
Maer siet! een klaerder lucht op Isaack geresen,
Die geeft den jongelingh een nieu en vrolick vvesen;
Ga naar margenoot+ Hem komt Rebecca t'huys, Rebecca langh vervvacht
Die vvort hem toe-geschickt, en in den schoot gebracht.
Rebecca syn vermaeck, syn troost, en eygen leven,
Die heeft syn treurigh hert een nieuvve jeught gegeven,
Die is met syn gemoet in soo een engh verbont,
Dat haer noyt ander vvijf op synen leger vont.
De Vaders al gelijck, die voor en naer hem quamen,
Die siet men dat behulp tot hare vrouvven namen,
Als gront tot meerder zaet, maer Isaack alleen,
En maeckt geen ander vvijf syn echte bedt gemeen.
Sy tvvee zyn onder een gelijck gepaerde schapen,
Die nu ter vveyde gaen, en dan te samen slapen,
Die al haer herten-vreught verdeelen onder haer,
En (met een vvoort geseyt) een gansch geluckigh paer.
Ga naar margenoot+ En schoon of Isaack syn moeder heeft te derven,
Hy is altans getroost om haer verdrietigh sterven,
Hy is een deftigh vorst, een vvel gesegent man,
Hy heeft een jonge vrou, en vvachter vruchten van.
Maer siet, eylaes! de lust van dit geluckigh paren,
Is als, een dunne schim, in haesten vvech-gevaren,
Het eerste bruylof-soet en duert als geenen tijt,
Hoe ras verloopt de stont die hier den mensch verblijt!
Men hoort van stonden aen Rebecca dickmael suchten,
Om dat haer groene jeught is sonder echte vruchten,
Sy dubt, sy kreunt, sy treurt, en sit gestaegh en queelt,
Om datter niet een kint om hare tenten speelt.
| |
[pagina 15]
| |
Men vvacht eerst maenden langh, en daer na gansche jaren,
Dat sigh een kleyn gesvvel sou komen openbaren
Ontrent haer teeren schoot, maer hoe men vvachtē mach,
Van dragen geen begin, van kinders geen gevvach.
Haer lichaem schijnt te mael als toe te zyn gesloten,
En 't heeft oock Isaack tot in de ziel verdroten,
Hy vveet geen beter raet, vvaer hy het stuck bevraeght,
Als dat hy synen noot aen synen Schepper klaeght.
Hy geeft hem tot den Heer, hy buyght syn gansche leden,Ga naar margenoot+
Hy vult in grooten ernst den hemel met gebeden,
En schoon hy langen tijt geen hoop van kinders sagh,
God hoort noch even-vvel ten lesten syn geklagh.
'T geviel na langen tijt, en veel bedroefde dagenGa naar voetnoot(a),
Rebecca tvvijffelt eerst, Rebecca schijnt te dragen,
Rebecca wort bevrucht. daer juyght het gansch gesin,
En sy hont even doen haer droeve tranen in,
Verblijt om dit geval. Maer in haer teere leden
Daer vvort (gelijck het schijnt) een volle krijgh gestreden,
De kinders binnen haer die kanten tegen een,
En vallen over hoop, en vvorden hants-gemeen;
Iuyst soo, gelijck men vecht. Sy, die het selsaem vvoelen
Van dese binne-krijgh niet is gevvent te voelen,
Ontset haer vvonder seer, vermits de groote smert,
Die sy hier door verneemt tot aen haer innigh hert.
Sy buyght haer voor den Heer, en gaet hier over vragen
VVat datter sal ontstaen uyt soo een selsaem dragen,
Haer vvort daer op geseyt, dat tvveederhande zaetGa naar margenoot+
In haer ontfangen is, en noch verzegelt staet,
Dat in haer stoffe light van tvvee verscheyde volcken,
Die haer sal open doen, en als uyt diepe kolcken
Gaen vloeyen door het lant, en gansch het aertsche dal,
Soo dat oock menigh vorst uyt haer ontspringen sal.Ga naar margenoot+
| |
[pagina 16]
| |
Gelijck de God-spraeck seyt, soo vvert het stuck bevonden,
Sy vvert te rechter tijt van haren last ontbonden,
Sy heeft aen Isaack tvvee kinders voort-gebracht,
Maer dat sigh eerst vertoont dat heeft een ruyge vacht,
Het tvveede soo gestelt als yemant mochte vvenschen,
In hayr, en in gelaet, gelijck de schoonste menschen,
Siet daer het huys verrijckt met tvvee van eender dracht,
Maer noch en vont men niet de vreught hier uyt gevvacht.
De rouvve gast en kan Rebeca niet behagen,
Ga naar margenoot+ Sy heeft een gunstigh oogh op 't ander kint geslagen,
Isack in tegen-deel heeft Esau best gesint,
En toont hem meerder sucht, gelijck een eerste kint.
Dit huysselick verschil en onderlingh verkiesen
Doet aen het vreedsaem paer haer eersten lust verliesen,
Men sagh haer soete vreught in droefheyt om-gekeert,
Gelijck de vvare daet ten lesten heeft geleert.
'T gesin is nu verrijckt, met kinders, maeghden, knechten,
Maer siet des hongers-noot die komt het lant bevechten,
Daer staet men in beraet vvaer heen men trecken sal,
Om vry te mogen zyn van druck en ongeval.
Ga naar margenoot+ Nae Gerars vette kley daer vint men best te reysen,
Maer hier bestont de man om syn gemael te peysen,
Hy vvist dat hy in angst, haer eer in tvvijffel stont,
Of om haer geestigh oogh, of om haer rooden mont.
Dus, om daer in het hof gerust te mogen leven,
Laet hy sigh van de vrou den naem van broeder geven,
Maer even die beleyt vvert by den vorst ontdeckt,
Soo dat hem syn bedrijf tot enckel smaetheyt streckt.
Maer Isack uyt het hof in syn bevvint gekomen,
Vint daer het gansche volck van af-gunst in-genomen,
Ga naar margenoot+ En dat mits Godes heyl als om syn tente svveeft,
En hem een machtigh vee en rijcke vruchten geeft.
| |
[pagina 17]
| |
Sy vvillen hem voortaen niet by hen laten leven,
Dies vvert hy uyt het lant door ongunst vvech-gedreven,
De putten voor het vee, by hem vvel eer bereyt,
Die vverden over-al met aerde toe-geleyt.
Verhuysen, op te staen, een ander lant te kiesen,
Doet menigh nieu vermaeck en ouden vrient verliesen,
Een die syn eerste kust en eygen huys verlaet,
Vervalt in diep gevaer van syn geheelen staet.
Daer is geen seggen aen, de man die moet vertrecken,
En soucken syn gerief in onbekende vlecken,
En hier dient op een nieu gespit aen alle kant,Ga naar margenoot+
Tot dat men voor het vee bequame putten vant.
Daer schijnt nu Isaack gerust te mogen vvesen,
Maer siet een nieuvven storm is over hem geresen,
Hy leedt eerst ongemack ontrent het aertsche goet,
Nu rijst hem herten-leet ontrent syn eygen bloet.
De sonen (schoon gelijck op eenen tijt gedragen)
Syn hevigh tegen een in grooten haet geslagen,
De jonghste koopt het recht dat aen den outsten quam,Ga naar margenoot+
Dies is hy byster fel en uytter-maten gram.
Noch isset niet genoegh, vvant Iacob heeft gekregenGa naar margenoot+
Syns vaders hooghste gunst, syns vaders eersten segen,
En schoon of Esau klaeght, en kanter tegen aen,Ga naar margenoot+
De vader stelt het vast al vvatter is gedaen.
Hier op stijght Edoms gal, en stelt hem om te vvreken,
Hy vvil syn broeder selfs den kop aen stucken breken,Ga naar margenoot+
Rebecca vvert ontrust, en krijght een bangen geest,
Vermits haer droeve ziel voor haren Iacob vreest.
Sy vveet door vvat bedrogh het stuck is aen-gedreven,
En dat haer al het quaet sal vverden toe-geschreven,
Als vinster vanden list, en van het gansch beleyt,
VVaer door den outsten soon de segen is ontseyt.
| |
[pagina 18]
| |
Sy denckt, indien het valt dat Iacob, doot geslagen,
Den Esau ballingh maeckt voor al syn leven dagen,
Dat haer dan by gevolgh het droevigh ongeval
Vermaeck en herten-lust geheel benemen sal.
Sy dan om met beleyt het onheyl af te vvenden,
Ga naar margenoot+ Gaet haren jongen soon nae 't vee-rijck Haran senden,
Die geeft hem op de reys, en komt ten lesten daer,
En mist syn ouders huys geheele tvvintigh jaer.
Ga naar margenoot+ Maer Edom die een troost moest aen syn ouders vvesen,
En door een soeten aert haer bitter leet genesen,
Brenght echter niet in huys als druck en ongemack,
Soo dat hy over al de soete ruste brack.
Ga naar margenoot+ De vrouvven, die hy trout, dat syn Hetijtsche vvijven,
Ga naar margenoot+ Genegen uytter aert tot morren, tvvisten, kijven,
Niet in des Heeren vrees, niet in de tucht gevoedt,
En daerom even-staegh vol tvvist en over-moet.
Ach hoe kan eenigh mensch op goede dagen vvachten?
Hoe kan hy na vermaeck geluck of vrede trachten?
Siet Isack die van God een vollen segen heeft,
Siet hoe die goede ziel in staege pramen leeft.
Eylaes! hy vvort besvvaert met hondert droeve slagen,
Die hy van alle kant geduerigh heeft te dragen,
VVel aen dan, altemael die hier op aerden zijt,
Vervvacht hier anders niet als staegh een nieuvven strijt.
Soo haest de jongelingh in Haran is gekomen,
Ga naar margenoot+ Zyn hem door nieuvve sorgh de sinnen in-genomen,
'Tis liefde dat hem quelt, 'tis Rachel dien hy mint,
Soo dat hy staege sorgh in syn gedachten vint.
VVant, eer hem vvert gegunt met haer te mogen paren,
Ga naar margenoot+ Soo moest hy onder-staen een dienst van seve jaren,
Siet daer een stagen last, die hem den slaep verjaeght,
Hy dient het jonge vee, hy dient een jonge maeght.
| |
[pagina 19]
| |
Hy moet verdrietigh leet, en alle stuere vlagen,
Hy moet of sonne-schijn of koude vvinden dragen,
Hy moet syn dienst begaen oock midden in der nacht,
Geduerigh in de vveer, geduerigh op de wacht.
Maer schoon hy seven jaer de schapen heeft gedreven,
Syn loon noch even-vvel en vvort hem niet gegeven,
VVant Lea dien hy noyt ten echt en hadt versocht,
Ga naar voetnoot(a) Is hem den eersten nacht voor Rachel toe-gebrocht.
Daer gaet hy Laban aen, en roept te zyn bedrogen,
En hem door slim beleyt syn loon te zyn ontogen,
Maer daer en is geen raet, vvat hyder tegen doet,
Als dat hy op een nieu om Rachel dienen moet.
Maer als de seven jaer zyn vveder over-streken,
Moet hy sigh vvederom in nieuvve moeyten steken,
VVant na tvvee seven jaer en heeft hy anders niet,
Als vrouvven sonder goet, en enckel huys-verdriet.
Veel die ten echte gaen bekomen rijcke gaven,
In gelt, en machtigh vee, in landt, en rappe slaven,
Maer hem en gatet niet, gelijck het elders plagh,Ga naar margenoot+
Hy moet een slave zyn, oock eer hy paren magh.
Hy moet dan vvederom een nieuvven dienst beginnen,Ga naar margenoot+
Om vee en ander haef voor hem te mogen vvinnen,
Daer tijt hy in het vverck met onvermoeyde vlijt,
Soo dat hy sigh in als met volle leden quijt.
Maer als des Heeren gunst quam over hem te sijgen,
En dat hy grooter vee voor hem began te krijgen,
Soo rijster metter daet verschil en groote strijt,
De man vvert scheef besien, en over al benijt.Ga naar margenoot+
Daer is geen ander raet, hy gaet op middels peysen,
Om nae syn vaders huys en uyt het lant te reysen,
Dat stelt hy in het vverck, maer siet! van stonden aen
Soo komt hem Laban selfs in haesten na-gegaen.
| |
[pagina 20]
| |
Ga naar margenoot+ Hy komt hem nae gevolght met gramschap aen-gesteken,
Het schijnt hy vvil syn leet aen Iacob komen vvreken,
En hadde Godes hant syn voorstel niet belet,
Het svveert (gelijck het scheen) dat vvas op hem gevvet.
Ga naar margenoot+ Soo haest als dit gevaer is van hem vvech-genomen,
Is hem van stonden aen een ander over-komen,
Ga naar margenoot+ Hy vvort, men vveet niet hoe, daer op het velt gevvaer,
Een man, een deftigh vorst, een grooten vvorstelaer,
Ga naar margenoot+ Die heeft met hem gekamt, hy tegen hem gestreden,
Met tranen, met geschrey, met suchten, met gebeden,
Hy doet in dit gevecht al vvat hy immer kan,
Soo dat hy met verlies ten lesten over-vvan.
Ga naar margenoot+ Maer onder dit gevaer komt Edom aen-getogen,
Met knechten, met gevveer, met alle syn vermogen,
Men siet vier hondert man sigh toonen op het velt,
Dat Iacob vvederom in nieuvve prangen stelt.
Syn vrees is dat het volck komt veerdigh aen-gestreken,
Om Esaus ouden vvrock op hem te mogen vvreken,
Om 't vee en syn gevolgh te drijven op den loop,
En al vvat hy besat te storten over hoop.
Ga naar margenoot+ Hy geeft hem tot den Heer, als met geheele krachten,
Hy opent syn gemoet en offert syn gedachten,
Hy bidt dat hy den angst van soo een droeven slagh
In Gode vveder-staen en over-vvinnen magh.
Daer op tijdt hy te vverck, en laet verscheyde gaven
Ga naar margenoot+ By beurten henen gaen, en voor den leger draven,
Met ruymte tusschen bey, en seyt de knechten aen
VVat dienstigh is geseyt, en nut te zyn gedaen.
Hy deylt syn ganschen hoop in tvvee verscheyde scharen,
Op dat hem minder quaet soo mochte vveder-varen,
En dat (indien het viel dat Esau qualick vvou)
Ten minsten eenigh deel het svveert ontvluchten sou.
| |
[pagina 21]
| |
Hy neyght hem seven-mael eer hy hem quam genaken,
Op dat hy syn gemoet mocht sacht en gunstigh maken;
De vrouvven van gelijck, de kinders boven dien,
Die komen al-te-mael aen Edom hulde bien.
God heeft syn vinnigh hert hier over soo bevvogen
Dat hy flucx Israël is om den hals gevlogen,
Dat hy syns broeders mont in vriendschap heeft gekust,Ga naar margenoot+
En soo is even doen syn gramschap uyt-geblust.
Het vveder is gekalmt, daer komen stille dagen,
Maer, nae een korten tijt, al vveder harde vlagen,
Al vveder enckel storm, en niet als stuere lucht,
Men hoort in Iacobs huys al vveder nieu gesucht.
Soo haest de man genaeckt aen Salems vette vveyen,
Syn dochter vvert belust om haer te gaen vermeyen,Ga naar margenoot+
En om te mogen sien de vvijse van het lant,Ga naar margenoot+
En vvat men voor een volck daer in de vlecken vant;
Sy gaet eerst door het velt met hare maeghden treden,
Sy gaet oock naderhant tot inde vaste steden,
Sy siet, en vvort gesien. De sone van den vorst
Die treckt uyt haer gesicht een heeten minne-dorst.
Hy siet haer soet gelaet, en haer gebloosde vvangen,
Hy siet haer teere jeught, en hare frissche gangen,
En uyt dit al-te-mael ontstaet een snelle vlam,
Die flucx hem door het oogh tot in het herte quam.
Daer valt de jongelingh in druck, in svvare klachten,
In vreemde dvvepery, in veelderley gedachten,
Ach (seyt hy) 't is voorvvaer een droevigh ongemack,
Dat myn ellendigh hert in liefde dus ontstack.
Dit is een selsaem volck, gevvent tot vreemde seden,
By vvie dat ons bedrijf doch niet en vvert geleden;
Soo ick den vader spreeck, en dese maeght versoeck,
Myn reden sal hem zyn gelijck een boose vloeck.
| |
[pagina 22]
| |
Haer Gods-dienst is gestrengh en vvil ons geensins lijden,
VVant al, vvie mannen zyn, die moeten hen besnijden,
En sonder dit geheym, en buyten dese pijn,
En kan geen Sichemijt oyt Iacobs svvager zijn.
Maer vvaerom dus benaut? en vvaerom sal ick suchten?
Sy, die myn herte stal, en kan my niet ontvluchten,
Sy is in ons gevvelt, en in myn eygen stadt,
En vvaerom desen roof niet happigh op-gevat?
VVaerom soo goeden kans niet heden vvaer-genomen?
Het vvildt-braet, dat ick jaegh, dat is my t'huys gekomen,
VVel aen dan, treurigh hert, gaet stelt u saken vast,
Al vvat uyt liefde komt en is geen over-last.
Als ick haer maeghde-bloem sal hebben vvech-gedragen,
Dan isset tijts genoegh te spreken met de magen,
Of met den vader selfs. de gront is dan geleyt,
Noyt heeft beslapen maeght een vryer af-geseyt.
Hy, stracx nae dit gespreck, doet op haer gangen letten,
Doet loeren achter haer, en spant syn loose netten,
En als hy door syn volck den aen-slagh heeft bereyt,
Soo komt hy tot het vverck dat hem in 't herte leyt.
Hy gaet hem by de maeght, en haer geselschap vougen,
Hy brenght een practjen in, daerom de vrysters lougen,
Hy leytse gins en vveer, hy vvijstse dit en dat,
Het schoonste van het hof, het beste van de stadt.
Sy is een jonge spruyt, en kent geen hoofsche grepen,
Van sinnen kloeck genoegh, maer niet te veel geslepen,
Haer maeghden van gelijck zyn duyven sonder gal,
Soo datse niet en sien het droevigh ongeval;
Soo datse niet en sien vvat dat de linckers brouvven,
Noch vvat te vreesen staet voor alle jonge vrouvven,
Sy gapen in het hof, al vvatter is te sien,
Maer nemen geensins acht op datter kan geschien.
| |
[pagina 23]
| |
Eu t'vvijl het vreemt beslagh haer groote dingen schenen,
Is Dina van de sael als in de lucht verdvvenen,
Sy vvort aen haer gevolgh ontfutselt in het hof,
Haer maeghden zynder by, en niemant vveter of:
Sy is als in een droom in haesten vvech-genomen,
En niemant denckter eens vvat haer sal over-komen,
Een yder staet bedvvelmt, en vvonder slecht en siet.
Die 'thof niet recht en kent, en kent syn rancken niet.
Ten lesten komt de maeght met Sichem aen-gestreken,
En schijnt haer eygen selfs geheel te zyn ontleken,
Men siet een pleckigh root om haren mont gesaeyt,
En, ick en vveet niet hoe, haer oogen om-gedraeyt.
Haer kleet te voren net, heeft ongevvoone vouvven,
En sy is vreemt gestelt ontrent haer moyen bouvven,
Haer timpen zyn verslonst, haer krage neer-gedruckt,
En, tot een kort besluyt, haer bloemtje vvas gepluckt.
Ach vvat een groot verlies! ontrent haer gansche vvesen
Is, ick en vveet niet vvat, voor onlust in te lesen,
Maer Sichem even-vvel die houtse byder-hant,
En biet haer even-staegh een aerdigh minne-pant,
Vertroost haer, spreeckt haer aen, en vvilse vorder leyden,
En liet oock even daer een fruyt-gerecht bereyden,
Hy biet haer suycker-vverck en dingen nae de kunst,
Om soo door soet gevley te vvinnen hare gunst.
Sy, met een treurigh oogh, siet op haer jonge maeghden,
Die eenigh slecht bescheet van al den handel vraeghden,
Sy antvvoort metter daet, schoon datse niet en spreeckt,
Vermits een droevigh nat uyt haer gesichte leeckt.
De sneeghste van den hoop heeft doen eerst uyt-gevonden
En vvatter is geschiet, en hoe de saken stonden,
Die vvijckt ter zyden af, en geeft haer uyt de stadt,
En seydt het Iacob aen vvat sy vernomen hadt,
| |
[pagina 24]
| |
Verhaelt den over-last die Sichem heeft bedreven,
En vvaer de droeve maeght ten lesten is gebleven,
En hoe de jonge vorst van haer niet af en liet,
In't korte vvatter schuylt, en vvatter is geschiet.
De vader kreegh een schrick door al syn gansche leden,
Het schijnt dat hem de ziel aen stucken vvert gesneden,
Maer 't vvijl hy met verdriet sich op het stuck bepeyst
Komt Hemor uyt de stadt in haesten af-gereyst,
Die gaet daer Iacob aen met vvonder soete reden,
En bidt dat hy de maeght aen Sichem vvil besteden,
Aen Sichem synen Soon, vermits tot aen de ziel
Hem Dina staet geprent, hem Dina vvel beviel?
Israē l is beducht syn gront hier op te seggen,
Maer vvil voor al het stuck vvat naerder over-leggen;
Syn sonen onder dies die komen uyt het velt,
Aen vvien hy met verdriet het stuck voor oogen stelt.
De mannen zyn gestoort om dit oneerlijck mallen,
En vvouden even stracx den Hemor over-vallen,
Maer kroppen even-vvel haer gramme tochten in,
En spreken tot den vorst als met een koelen sin.
VVy zyn des Heeren erf, en zyn daerom besneden,
VVy dragen syn verbont in onse manne-leden,
En isser eenigh volck dat naer ons vriendschap helt,
Het moet benevens ons dus even zyn gestelt.
Indien sich uvve stadt hier nae sou vvillen voegen,
VVy sullen uvven soon ten besten vergenoegen,
Maer soo ghy desen raet niet dienstigh vinden kont,
Soo vvacht van onse stam noyt vvettigh trou-verbont.
Soo haest dit Sichem hoort, hy schijnt te zyn genesen,
En Hemor gaet het volck van stonden aen belesen,
Hy seyt al vvat hy meynt hier dienstigh toe te zyn,
En stracx soo is de stadt gevvilligh tot de pijn.
| |
[pagina 25]
| |
Maer eer de derde son komt over hen geresen,
En datter niet een mensch noch recht en is genesen,
Tvvee broeders van de maeght die maken hen gereet,
Om vvraeck te mogen doen van haer verdrietigh leet.
Sy, leyders van den tocht, zyn veerdigh aen-gevallen,
En planten metter daet haer vendels op de vvallen,
Daer gaet het moorden aen, soo dat het manne-bloet
Komt vlieten over straet, gelijck een snelle vloet.
De vorst vvert even selfs van Levi doot geslagen,
En Sichem nevens hem moet oock de straffe dragen
Van syn ontijdigh vier, en ongetoomde lust,
Daer leyt de gansche stadt te samen uyt-geblust.
De vrouvven onder dies, de vrysters vvorden slaven,
En moeten, als een roof, ontrent den leger draven,
Daer komt het grilligh heyr getoren uyt de stadt,
Verrijckt door machtigh vee, en met een grooten schat.
Als Iacob dit verstont, hoe is de man verslagen!
Hoe voelt hy synen geest door al de leden jagen,
Hy gingh op Levi aen, hy strafte Simeon,
Soo deftigh als hy mocht, soo hevigh als hy kon.
Hoe dus, seyt Israel, u suster is te schande,
En vvy, door u bedrijf, als grouvvels in den lande,
VVy, maer een vveynigh volcx, en in een vreemt gevvest
Zyn, door u stout bedrijf, soo hatigh als de pest.
Ist niet een selsaem vverck! myn dochter is geschonden,
En die haer eeren sou en vvort niet meer gevonden,
Ach! Sichem is vermoort door u onvvijse daet,
Myn ziel en kome niet in u vervvoeden raet.
Dit heeft maer kleyn gevvicht ontrent de jonge lieden,
Sy roepen overluyt, het moeste soo geschieden,
Een boef, een onverlaet, een schender van een maeght,
En is niet anders vveert, als dus te zyn geplaeght.
| |
[pagina 26]
| |
VVat sal de vader doen? eylaes, syn droeve klachten
En baren anders niet als svvare nae-gedachten;
Het onheyl dat hem druckt is uytter-maten groot,
De vryster is geschent, en Sichem is gedoot.
Maer God komt onder dies aen Iacob openbaren,
Dat hy vertrecken moet, en Suchot laten varen,
Ga naar margenoot+ Dat niemant eenigh leet sal vverden aen-gedaen,
Maer dat hy metter vvoon naer Betel heeft te gaen.
Daer breeckt hy vveder op, en treckt in vreemde palen,
Doch niemant daer ontrent en komt hem achter-halen,
Ga naar margenoot+ En komt hem hinder doen, vvant Godes eygen hant
Is hem een vaste scherm, een breydel aen het lant.
Doch t'vvijl dat Israël nu hier en ginder reysde,
En op dit hart geval soo svvaer niet meer en peysde,
Soo treft hem vvederom een felle donder-slagh,
Die hy niet over-gaen, en niet versetten magh.
Ga naar margenoot+ Syn Rachel vvas bevrucht, en binnen korte dagen
Soo hadt het svvanger vvijf ter voller tijt gedragen,
Dies viel sy op de reys in angst, in barens noot,
Maer even met de vrucht soo quam de bleecke doot.
En schoon het vroed-vvijf riep. Laet alle droefheyt varen,
Ghy sult, tot uvven troost, een jongen sone baren,
Sy is des niet verheught, maer geeft een diepen sucht,
En blies haer leven uyt, gelijck een dunne lucht.
Da er siet de droeve man syn lief geselschap sterven,
Ga naar margenoot+ En moet, door haer verscheyd, syn troost en vreughde derven,
Hy siet dat aerdigh beelt by hem soo langh bemint,
Hy siet dat edel pant vervvisselt voor een kint.
Hy moet syn herten-lust daer op den vvege laten,
Hy recht een graf-gebou te midden opter straten,
Syn geest is in de praem, en al syn bloet verschiet,
Als hy ontrent den vvegh het droevigh teecken siet.
| |
[pagina 27]
| |
Maer schoon noch al het huys met droefheyt is bevangen,
En dat de tranen selfs hun rollen op de vvangen,
En vallen in het stof; siet Ruben niet-te-min
Die kreegh oock even doen een onbedachten sin.
Hy gaet uyt geylen brant, en tegens alle vvetten,
Hy gaet uyt dertel bloet syns vaders koets besmetten,
Ach! Bilha vvert gebruyckt tot syn onguere lust,
Soo dat syns vaders beelt in haer vvert uyt-geblust.
Al is het drucx genoegh dat Bilha vvas bedorven,Ga naar margenoot+
Noch quamer nieu verdriet, vvant Isack is gestorven,
Hy steunsel van het huys begeeft hem op de reys,
En snelt hem naer het graf, den vvegh van alle vleys.
VVat in-druck dese slagh aen Iacob heeft gegeven,
Is door myn svvacke pen niet om te zyn beschreven,
VVant siet de goede man die is op eenen tijt,
Drie van syn huysgesin, en beste vrienden quijt.
En noch soo is den rou al dieper in gekomen,
VVant Iuda zyn, eylaes! tvvee sonen af-genomen,Ga naar margenoot+
En t'vvijl hy droevigh sit, of aen den grave treurt
VVort hem noch syn gemael als van het lijf gescheurt.
En echter na den rou gaen hem de sinnen mallen,
En zyn, na dit verdriet, in vuyle lust gevallen,
VVant t'vvijl hy, soo het scheen, sigh tot een hoere vvent,
Ontdeckt hem meerder quaet. ach! Thamar is geschent,
Ach! Thamar is bevrucht, die vvil men laten branden,Ga naar margenoot+
Daer komt het onheyl uyt, en al tot syner schanden.
O vreemt, ô diep geheym, ô selsaem vvonder-vverck!
Waer valt, ô lieve God, het zaet van uvve kerck?
Hoe moet aen alle kant de goede Iacob lijden!
Hoe moet hy in den geest, en met den vleesche strijden!
Ach! schier al vvat de man hier op ter aerden siet
Is als een staegh gevolgh, een keten van verdriet.
| |
[pagina 28]
| |
Dan 't leet valt niet alleen ontrent syn outste sonen,
Maer op de jonghste selfs die by den vader vvonen,
Ga naar margenoot+ Ach Ioseph syn vermaeck, die vvert! eylaes verkocht,
En Iacob even doen een bloedigh kleet gebrocht:
Een kleet dat Ioseph droegh, ten eynd' hy mochte vveten,
Dat van een grousaem beest de jonghman is verbeten,
Daer treurt, en klaegt, en kermt, daer vveent de goede man,
Als die geen vreughde meer, geen troost ontfangen kan.
Siet vvat een diepe kolck is inder menschen saken!
VVy staen in menigh dingh onseker vvat te maken,
VVy treuren menighmael, of zyn geheel beschroomt,
Om yet dat niet en is, of noch ten besten koomt.
O soete Tortel-duyf laet uvven Schepper vvercken,
Ghy sult te rechter tijt syn vvit en eynde mercken,
Ghy sult, of in den druck, of naer een korte pijn,
Vol troost en herten-lust, vol heyl en vreughde zyn.
'Tis Iacob soo gebeurt, die hadde lange dagen
Gesucht in syn gemoet, en bitter leet gedragen,
En dat vermits hy meent dat Ioseph is gedoot,
Ga naar margenoot+ En Ioseph even-selfs die spijst hem inder noot.
Die is tot grooter eer, en hoogen staet verheven,
Ga naar margenoot+ Doch moest een lange vvijl in angst en schande leven,
Hy dient eerst als een slaef, en dat met alle vlijt,
Hy leet gelijck een boef, en vry geen korten tijt.
Ga naar margenoot+ VVant als een dertel vvijf hem niet en kan bevvegen,
Om tegen alle recht onkuysche lust te plegen,
Soo vvort hy als een guyt gevangen vvech-geleyt,
Maer God heeft uyt de smaet hem eere toe-bereyt.
Ga naar margenoot+ Dies als een hovelingh den Koningh quam te seggen
Dat Ioseph middel vvist om droomen uyt te leggen,
Soo is de jongelingh ten lesten vry geraeckt,
En door het gansche rijck een machtigh vorst gemaeckt.
| |
[pagina 29]
| |
Maer Iacob onder dies, door hongers-noot gedreven,
En kan in syn gevvest niet langer blijven leven,
Sent naer Egypten toe, en krijght daer vveder broot,
Maer lijdt al vvederom een onvervvachten stoot.
Voor 't graen, dat hy bekoomt, blijft hem een soon gevangen,
Dat brenght van nieuvven aen hem tranen op de vvangen,Ga naar margenoot+
Maer dat hem meest verdriet, en doet de grootste pijn,
Is dat hy vvagen moet den lieven Benjamijn
Syns Rachels leste pant. maer siet! ten alderlesten
Verandert dit verdriet, en vry ten alderbesten,
Hy siet dat Ioseph leeft, hy sietet met vermaeck,Ga naar margenoot+
En 't is aen syn gemoet een onvervvachte saeck;
Een noyt gedachte vreught, het doet hem vveder leven,
Dat God soo vveerden pant hem vveder heeft gegeven,
Een pant dat hy tot troost ten lesten toe gebruyckt,Ga naar margenoot+
VVant Ioseph is de man die hem syn oogen luyckt.
Doch eer de leste snick syn leden heeft bevvogen,
Soo is hy door den geest als buyten hem getogen.
Een ziel die uyt het vleesch nu veerdigh is te gaen
Treckt dickmael, eerse reyst, een hemels vvesen aen.
Hy spreeckt van diep geheym, van vvonder hooge saken,Ga naar margenoot+
Daer geen onheyligh breyn oyt toe en kan genaken,
Hy spreeckt van yder soon, en syn geheele stam,
Als of hy uyt den raet van God den Schepper quam.
Hy seyt met vollen mont vvat yder sal geschieden,
En vvie dat onder hen ten lesten sal gebieden,
En vvie te syner tijt sal brengen aen den dagh
Dat in den hemel selfs als noch versegelt lagh.
Hy seyt dat voor gevvis de Sçhilo staet te komen
Als Iuda synen staf sal vverden af-genomen,
Dit stelt hy vvonder vast, en heeft in syn gemoet
Te midden in den door, den leven-vorst gegroet.
| |
[pagina 30]
| |
Als Iacob vvas gerust, en dat syn koude vvangen
Verschiepen hare veruvv, als van de doot bevangen,
Ga naar margenoot+ Siet Ioseph, die ontrent syn ouden vader stont,
Die viel hem om den hals, en kust hem aen den mont,
En storter tranen op. daer rijst een droevigh klagen,
En duert met staegen rou tot thienmael seven dagen,
Het lichaem vvert gesalft, en in het graf gebracht,
Daer Lea vvas geleyt, en haren Schepper vvacht.
Dit vvas syn laetste vvil. Het is van oude tijden
Dat als getroude mans of vrouvven overlijden
Men dan het echte paer gaet leggen nevens een,
Gemeenschap in het bed, gemeenschap in het been.
De sonen onder dies die Iacob heeft vervvorven
Ga naar margenoot+ Zyn niet alleen bedroeft, vermits hy vvas gestorven,
Maer yder is beducht dat Ioseph nu ter tijt
Sal halen aen den dagh syn langh-geleden spijt,
Dat Ioseph haer gevvelt, haer list, en snoode streken,
Van s'vaders macht bevrijt, aen hen sal komen vvreken,
Maer neen, de stille ziel en haddet noyt gedacht,
Syn leet is over-langh begraven inder nacht.
Hy spreeckt syn broeders aen, hy troost haer droeve sinnen,
Hy toont dat hy syn hert heeft leeren over-vvinnen,
Hy toont dat syn gemoet besit een reynen geest.
Geen mensch en vrees eē mensch, die God van hertē vreest.
Syn vvoort dat is een vvet: en al syn gansche dagen
En vveet noyt eenigh mensch van syn bedrijf te klagen,
Aen vvraeck vvort niet gedacht. een yder is gerust,
En leeft syn dagen af in enckel herten-lust.
Maer na, te syner tijt, de Koningh is gestorven,
Van vvien dat Israel syn voor-recht hadt vervvorven,
En dat oock Ioseph selfs uyt vleesch en vverelt scheyt,
Doen vverden al het volck veel lasten op-geleyt.
| |
[pagina 31]
| |
De vveldaet die het rijck door Ioseph hadt genoten
Is yder een ontgaen, en uyt de sin geschoten,
Is in een korten stont begraven in der nacht,Ga naar margenoot+
En om soo grooten vorst en vvert niet meer gedacht.
De gunst, vvaer by het volck aen yemant is verbonden,
Verdvvijnt, men vveet niet hoe, en al in korte stonden,
En daer en is geen dingh dat soo in haesten sterft
Als vveldaet die een Staet van eenigh mensch vervverft.
Soo haest als Abrams zaet seer aen begon te vvassen,
Soo vint de koningh goet op hen te laten passen,
Hy schickt hun dringers toe, die met een harden dvvangh
Haer drijven tot het vverck geheele dagen langh.
Sy moeten harden steen, en roode tichels backen,
Met svveet, en staege pijn, met duysent ongemacken,
En soo haer vol getal niet op en is gemaeckt,
'Tis seker dat hen druck en harde straffe naeckt.
Maer hoe dat Israel vvert felder aen-gedrongen,
En tot den harden dienst door enckel kracht gedvvongen,
Hoe dat het vruchtbaer volck maer des te beter groeyt,
Gelijck een jeughdigh kruyt vvanneer het vvort gesnoeyt.
De Prins dan om het volck den aen-vvas te beletten,
Gaet in syn vvreet gemoet, en maeckt gestrenge vvetten,
Hy vvil dat over-al het mannelijck geslacht
Oock van den eersten dagh sal vverden om-gebracht:
Hy vvil dat over-al te midden in het baren,
Al vvat een man gelijckt sal in het duyster varen,
En dat een aerdigh kint sal vverden uyt-geblust,
Oock eer het even-selfs de moeder heeft gekust.
Soo haest het vvreet bevel is uyt het hof gekomen,
Soo is gansch Israël met droefheyt in-genomen,
Een yder heeft een schrick van soo een fel gebot,
En sucht in syn gemoet, en vlucht tot synen God.
| |
[pagina 32]
| |
Ga naar margenoot+ Hy die het al door-siet, die alles kan bemercken,
De vader synes volcx en hoeder syner kercken,
Siet van den hemel af vvat Israel geschiet,
En sent een deftigh man, een troost in haer verdriet.
Ga naar margenoot+ God heeft in desen noot hun Moses toe-gesonden;
Maer siet! dien eygen tijt, al vveder nieuvve vvonden,
Hy met syn eygen volck vervalt in hoogh geschil,
Devvijl geen mensch en vat des Heeren rechten vvil.
Iuyst soo vvanneer de son komt op der aerden schijnen,
En gaet dan menighmael al vveder eens verdvvijnen,
Vermits een svvarte vvolck op hare stralen drijft,
Soo datse sonder glans en in het duyster blijft.
Ga naar margenoot+ Soo gatet Israel. De man gingh henen dvvalen,
En schuylt een langen tijt in onbekende palen,
Tot God hem vvederom als van den slaep vervveckt,
En met syn eygen hant tot in Egypten treckt.
Ga naar margenoot+ Daer komt hy vvederom, en Aron daer beneven,
Die hem tot syn behulp als tael-man is gegeven,
Maer schoon hy machtigh is, en groote saken doet,
Noch blijft des Heeren volck in druck en tegenspoet.
VVant schoon Egypten-landt lijdt hondert vreemde plagen,
Ga naar margenoot+ Ach Iacob even-selfs die heefter in te dragen,
VVant als de vvreede vorst des Heeren straffe voelt,
Soo ist dat hy aen hem syn gramme sinnen koelt.
Hy laet in meerder ernst op hare saken mercken,
Hy drijftse felder aen, en doetse langer vvercken,
Hy plaeghtse dagh aen dagh met soo een vinnigh hert,
Dat schier al vvatter is syn leven moede vvert.
Ga naar margenoot+ Maer als de gansche schaer nu meynt verlost te vvesen,
Doen isser boven al een svvaren druck geresen,
VVant Pharo treckt hen na met al syn gansche macht,
Soo dat, eylaes, het volck als in den angst versmacht.
| |
[pagina 33]
| |
Van voren is de zee, op beyde syden bergen,Ga naar margenoot+
Van achter komt een heyr hem slagh en oorlogh vergen,
En dreyght het gansche rot als met een vvisse doot,
Daer is gansch Israël als in den lesten noot.
Maer God, die synen troost veel dan eerst plagh te geven
Als alle menschen hulp schijnt vvech te zyn gedreven,
Bestraft het vvoeste meyr, en siet! het vvater scheurt.
De vreught komt menighmael vvanneer een yder treurt.
Het leger vont behulp te midden in de baren,
Die nu aen Israël gelijck als mueren vvaren,
Maer als hen Pharo volght tot in het holste diep,
Doen sagh hy dat de zee syn peerden over-liep,
Syn vvagens henen dreef. de frissche ruyters soncken,Ga naar margenoot+
En oock de Koningh selfs is inder haest verdroncken.
Daer leyt de groote macht geslingert aen de strant,
Door anders geen behulp als Godes rechter-hant.
Daer juyght des Heeren volck, met groote vreught bevangē,
Daer hoort men anders niet als spel en lof-gesangen,
Daer singht de jonckheyt nae het liet van Mirriam,
Dat uyt een danckbaer hert tot in den hemel klam.
Maer schier en is het heyr niet uytter zee gekomen,Ga naar margenoot+
Men heeft van stonden aen geen vvater meer vernomen,
Men vint geen klare beeck, geen aengenamen dranck,
Men vint naeu eenigh vocht geheele dagen lanck.
Of, schoon men vvater kreegh ontrent de suere beken,
Die uyt den vvrangen gront van Mara komen leken,
Soo heeftet doch een smaeck gelijck als enckel gal,Ga naar margenoot+
Siet daer al vvederom een droevigh ongeval.
Maer God die Iacob proeft, en niet en vvil bederven,
Die laet het treurigh volck al vveder troost vervverven;
De goede Moyses helpt, en maeckt een soeten stroom,
Alleen maer door behulp van eenen soeten boom:
| |
[pagina 34]
| |
En dit is naeu geschiet sy komen Moses tergen,
Ga naar margenoot+ Sy komen aen den man een vette tafel vergen;
Egypten, seyt het volck, dat vvas een vruchtbaer lant,
Ga naar margenoot+ Daer in men visch en vleesch en alle lusten vant;
Egypten schoon prieel, vol alderhande vruchten,
Ga naar margenoot+ VVat gingh ons dvvasen aen van u te vvillen vluchten!
Ghy zyt een lustigh hof, een vette klaver-vvey,
Maer siet in dit gevvest en is maer enckel hey,
En niet als dorren helm. Ach hadden vvy gebleven
Daer vvy in overvloet en vreughde mochten leven!
Het is voorvvaer een dvvaes die uyt syn plaetse treet,
En kiest een ander lant eer hy een beter vveet.
Dus gaet het grilligh volck by vvijlen gansche dagen,
Nu God om haer bejagh, dan haren leyder vragen.
Haer stemme vvort verhoort, sy krijgen haren eysch,
De dauvv die geeft haer broot, den regen edel vleys.
Het Man komt uyt de lucht, en over hun gesegen,
Ga naar margenoot+ Tot in de bosschen selfs en midden op de vvegen,
Het vvildt-braet komt hun t'huys, en vvaer sich yemant set
Daer vanght hy voor syn deur de quackels sonder net.
Hier mocht een heyligh man, ten hemel op-getogen,
Gaen roepen tot den Heer uyt alle syn vermogen,
En seggen (nademael syn hert ten vollen merckt
Hoe vvonder Godes hant hier in geduerigh vverckt)
O God, schoon ghy ons leyt door vvonder dorre vvegen,
Daer niet als enckel zant, en klingen zyn gelegen,
Al moeten vvy met angst en ongevvapent gaen,
Daer staegh een machtigh heyr ons dreyght te sullen slaen.
Al komt de vvoeste zee ons svvacke sinnen tergen,
En steygert over-hoop gelijck de grootste bergen,
Al ist dat ons vergift en slangen-svvadder quelt,
En dat ons, door het vier, het gansche lichaem svvelt,
| |
[pagina 35]
| |
VVy sullen even-vvel, vvy konnen niet bederven,
Nadien vvy 'shemels broot door uvve gunst vervverven.
O geeft ons, lieve God, u vvoort dat edel Man,
Tot ons sal eygen zyn het hemels Canaan.
Maer vvat is van de mensch! Siet hoe de lieden vvoelen,
Sy konnen in het stof den Hemel niet gevoelen,
Haer keel dat is een vvolf, haer lust een rechte vraet,Ga naar margenoot+
Sy krijgen jae de vvalgh van enckel honigh-raet,
Van enckel hemels-broot. Des Heeren rijcke gaven
En vveten haren buyck haer geesten niet te laven.
Dat vet Egyptenlant, die kooren-rijcke gront,
Die speelt haer om het hert, en leyt haer in de mont,
Die doet hen even-staegh, als met geheele krachten,
Haer vvenden van den Heer en op haer lusten achten,
Soo qualick vvil het vleesch hem voegen na de baen
Die God het eeuvvigh licht ons hier gelast te gaen.
Siet! stracx al vveder dorst, oock in het lecker eten;
Sy hebben Godes heyl al vvederom vergeten,
En noch tervvijl het volck vervvondert stont en keeck,
Siet uyt een harde klip ontsprongh een gansche beeck.Ga naar margenoot+
Hoe lieft God Iacobs volck! haer ovens zyn de vvolcken,
De rotsen even-selfs haer koele vvater-kolcken,
Haer kelders voor den dranck, ten dienste van 't gemeen,
Daer quam een machtigh vocht gebortelt uytten steen,
Geschoten uyt een rots, het schijnt dat harde keyen
De lieden hulde doen, en al den leger vleyen,
In voegen dat het vee met vollen monde dronck,
Tervvijl het suyver nat als uyt de moeder spronck.
Maer schoon of Godes hant soo veel beroemde daden,
Vol krachten, hoogh beleyt, vol gunste, vol genaden,
Aen Iacob had getoont; eylaes! het grilligh rotGa naar margenoot+
Dat maeckt een gulden kalf en noemtet haren God.Ga naar margenoot+
| |
[pagina 36]
| |
VVaer heen ellendigh volck? vvaer zijt ghy doch gevveken?
Van vvaer soo quaden slagh en soo verkeerde streken?
VVaer is doch nu ter tijt, vvaer is des Heeren kerck?
Ghy laet den vvaren God, en viert u handen vverck.
Daer komt de groote man van boven nae beneden,
Daer komt hy van den bergh tot aen den leger treden,
Ga naar margenoot+ Hy brenght de tafels met, als zegels van het bont,
Die aen syn lieftal volck de Schepper heeft gejont
Hy siet de losse jeught daer in het groene danssen,
Hy siet het gulden kalf geçiert met rose-kranssen,
Ga naar margenoot+ Hy goyt de tafels vvech, eer hy die vorder droegh,
Vermits een yver-vier hem in den boesem sloegh.
Daer leyt het vvonder stuck, daer leytet heen gedreven,
Daer God met eygen hant syn vvet heeft in geschreven,
Daer vvort oock Aron selfs ten hartsten over-haelt,
Vermits hy met den hoop van God is af-gedvvaelt.
Daer laet hy stracx het kalf tot stof en assen branden,
En 't vvort tot menschen dranck, en al tot haerder schanden,
Als of hy seggen vvou, Dat ghy noemt uvven God,
Ga naar margenoot+ VVort hier tot enckel dreck, en dat tot uvven spot.
Noch isset niet genoegh, drie duysent kloecke mannen
Die vvorden aen-getast en door het svveert verbannen
Ga naar margenoot+ Geslingert over-hoop. Siet vvat een droevigh vverck,
Siet in hoe grooten druck vervalt de gansche Kerck.
Noch laet de goede God sigh vvederom genaken,
En laet een nieu verbont en nieuvve tafels maken,
Hy troost het droevigh volck, en neemt het vveder aen
En stelt door Moyses vast hen by te sullen staen,
Te drijven uyt het lant de raeuvve Iebusijters,
Te jagen uyt haer erf de snoode Cananijters,
En menigh ander volck, mits dat syn reyne vvet
Hun sy een stage peyl, en blijve vast geset.
| |
[pagina 37]
| |
De tijt doet haren gangh, de rappe jonge liedenGa naar margenoot+
Die gaen in grooten ernst de vette kust bespieden,
En keeren vveder 't huys, en vveten tot den gront
Hoe dat het binnen-s'lants en op de grensen stont.
Sy brengen aen het volck soo gulle vvijngaert vruchten,
Dat onder haren last oock jonge mannen suchten,
De kloeckste van het heyr, zyn besich met hun tvveen
Met eenen druyven tack met eenen tros alleen.
Sy brengen vijgen met en appels van granaten,Ga naar margenoot+
Maer al dat aerdigh freuyt en mocht hun geensins baten,
De gansche leger muyt, en 't heyr is op den loop,
Om vvie hen tegen is te storten over-hoop.
Sy schricken voor het lant en al de vaste steden,
Sy vreesen voor het volck en hare grove leden,
En daer en komt niet eens in haer verdraeyt gepeys
VVat God al heeft gedaen op soo een lange reys.
En schoon of Caleb riep. De steden zyn te vvinnen,Ga naar margenoot+
Laet ons maer slechts het vverck in Godes naem beginnen,
Daer is geen lust eylaes! daer is geen seggen aen,
Men vint geen handen meer genegen om te slaen.
Men leyt hem nae de doot, gelijck de lieden meenen,Ga naar margenoot+
Sy vallen Caleb aen, en goyen harde steenen;
De goede Iosua en vvert oock niet gespaert,
Maer is in dit gevaer door Godes hant bevvaert.
Stracx vvorter op het heyr een vonnis uyt-gesproken,
Dat haren over-moet ten vollen heeft gebroken,
VVie meer als tvvintigh jaer van syne dagen telt
Die sal tot enckel mis verteren op het velt.
Die sal (dit vvas de vloeck) hier aen der heyden sterven,
En nu of nimmermeer den vetten gront vervverven,
De sone Nun alleen en Caleb boven dien,Ga naar margenoot+
Is by God toe-gestaen het lant te mogen sien.
| |
[pagina 38]
| |
Daer treuren over-luyt, daer vveenen alle mannen,
Van hope nu berooft, en uyt het lant gebannen,
Ga naar margenoot+ En stracx daer op soo volght en pest, en harde strijt,
En niet als staegh verderf, en niet als droeven tijt,
Ga naar margenoot+ De stoute Koragh muyt en Dathan daer beneven,
Door haet, door svvarten nijt, door eer-sucht aen-gedreven,
Abiram komter by en dringht gevveldigh aen,
Sy vvillen Priesters zyn, en voor den Heere staen.
Tvvee hondert vijftigh man, al luyden van vermogen,
Syn tegens Godes erf gevveldigh op-getogen;
Daer staet het gansche volck in vvonder groot gevaer,
Maer 't vvort in korter stont des Heeren macht gevvaer.
Ga naar margenoot+ Het aertrijck doet hem op tot aen de diepste gronden,
En Koraghs gansch gesin is inder haest verslonden,
Syn huys leyt over-hoop, syn tente neer-gedruckt,
En hy vvert inder haest in't duyster vvech-geruckt.
Ga naar margenoot+ Maer schoon of al het volck aensiet de svvare plagen,
Die Dathans grilligh rot gedvvongen is te dragen,
Ten vvort noch even-vvel niet buyghsaem in den geest,
Soo dat het even doen den Heere niet en vreest.
Het gaet op Moses aen, als met de gansche leden,
Het smaet op syn beleyt met onbeschofte reden,
Het seyt met vollen mont dat hy uyt vvrangen aert,
Het zaet van Abraham in geenen deel en spaert.
God siet den handel aen met gramschap aen-gesteken,
En gaet door selsaem vier syn dienaers onrecht vvreken,
Daer rees een heete gloet die op den leger quam,
En in een korten stont veel duysent menschen nam.
God seyt hem boven dat: Onttreckt u van de scharen,
Ick vvil aen desen hoop myn krachten openbaren,
En plagen al het heyr met druck en ongeval,
Soo datter niet een mensch hun over-blijven sal.
| |
[pagina 39]
| |
Maer Aron, op den raet door Moses hem gegeven,Ga naar margenoot+
Heeft met een soeten reuck de plagen vvech-gedreven,
En God met een versoent. de kracht van haer gebedt
Die heeft het snel bederf en haestigh vier belet.
De brant is uyt-geblust. Daer komen blyde dagen,Ga naar margenoot+
VVant Arad vvort gevelt, en syne macht geslagen,
Het vruchtbaer Canaan, dat in het zuyden lagh,
Is inder haest verheert, en schier met eenen slagh.
Daer treckt de leger op, maer t'vvijl de lieden reysen,
En op haer eersten staet en op Egypten peysen
Beginnen nieu geklagh en reden sonder slot,
Sy grollen op een nieu en morren tegen God.
Siet vvat een vreemt gevvoel, en vvat een selsaem leven!Ga naar margenoot+
VVy doen schier anders niet als gins en vveder svveven,
VVy dolen even-staegh, al zyn vvy byster svvack,
VVy spillen onse jeught, in druck en ongemack.
Siet vvat een slappe kost vvy op den tocht gebruycken!
VVat kan een quackel zyn voor onse grage buycken?
VVat geeft men aen het volck het labbe-soete Man
Dat ons geen rechte kracht of herte geven kan?
O die eens vvederom Egypten mocht betreden,
Om daer van edel graen eens broot te mogen kneden,
Dat heeft eerst kruymen in, en pit, en rechte keest
En kan in volle maet verquicken onsen geest.
Het vvas een groot vermaeck aen onse jonge gasten,
Doen sy eens in het vet tot aen de kneuckels tasten,
En hadden vollen lust van schaep en ossen-vleys,
En gaven even-staegh den buyck haer vollen eysch.
VVaer is die goede tijt, en alle vreught gevaren?
O dat vvy noch een reys soo vvel geseten vvaren!
VVel op dan, Abrams zaet, vvaer toe hier langh gedraelt?
'Tis beter eens gekeert als even-staegh gedvvaelt.
| |
[pagina 40]
| |
God hoort den nortschen vrock, en sent haer heete slangen,
Die met een dichten krol haer om de leden hangen,
Die schieten haer vergif tot aen het innigh bloet,
Soo dat in korten stont de ziele ruymen moet.
 Hier komt een herders kint getreden aen der heyden,
En gaet met bly gemoet syn teere schapen vveyden,
En t'vvijl het uyt de borst een aerdigh deuntjen singht,
Soo voelt het dat een slangh hem om de leden springht.
Daer is een jeughdigh paer in stille vreught geseten,
En, eer het yemant vveet, soo vvorter een gebeten,
Daer set een jonge maeght haer in het jeughdigh kruyt,
En vvaerse bloemen soeckt daer komt een adder uyt.
| |
[pagina 41]
| |
De vrysters zyn gequetst, de vrouvven krijgen vvonden,
Of in haer sachte borst, of aen haer teere monden,
En menigh vvacker man ontfanght een fellen beet,
Tervvijl hy light en slaept, of aen syn tafel eet.
Daer hoort men droef gekerm door al den leger rijsen,
Een yder soeckt den Heer syn smerten aen te vvijsen,
En God verhoort het volck, en, even metter daet,
Vertoont haer syne gunst, en schaft haer goeden raet.Ga naar margenoot+
Hy laet, in korten stont, de siecken troost genieten,
Hy laet aen synen knecht een slangh van koper gieten,
Die vvort om hoogh gerecht te midden op het velt,
Ten goede van het volck dat gift van adders quelt.
En vvie het dier besagh, hoe kranck hy mochte vvesen,
Die vvas van syn verdriet van stonden aen genesen;
Men nam geē menschē hulp, geē dranck of heylsaem kruyt,
De slangh maer eens gesien die joegh het svvadder uyt.
VVat dienter meer verhaelt? geheele veertigh jaren
Syn aen des Heeren volck met dolen vvech-gevaren,
En eer het oyt syn erf ten vollen hebben kan,
Soo valter op den vvegh ses hondert duysent man.
'Tis gansch een nieu geslacht, seer vveynigh uyt-genomen,
Aen vvien het is vergunt in Canaan te komen,
De reste die versmelt door veelderley verdriet,
Eer dat het immermeer het goede lant geniet.
De leyders even-selfs, die God hun hadt gegeven,
Syn alle vvech-geruckt; en op de reys gebleven,
De goede Mirriam, de Priester Aron sterf,Ga naar margenoot+
Eer dat hy oyt een voet in Canaan vervverf;Ga naar margenoot+
De groote Moses selfs, hoe seer hy heeft gebeden,Ga naar margenoot+
En mocht den vetten gront syn leven noyt betreden,
Niet deylen aen het volck; hy kreegh een ander lot,
Hy leyt syn leven af, en gaet tot synen God.
| |
[pagina 42]
| |
Maer vvat gesvvinde pen sal na den eysch verhalen
Het lijden van de Kerck, en haer gestrenge qualen?
En vvat een staegh verdriet dat om haer heeft gesvviert
Tervvijl des Heeren volck door Rechters is bestiert.
Doorsiet het gansch beleyt, na vveynigh blijde dagen
Soo rijsen over-hant al vveder droeve slagen,
Al isset somtijts rust, 'tis voor een kleynen tijt,
Ga naar margenoot+ VVant stracx soo rijster tvvist en vveder nieuvven strijt.
VVant na het grilligh volck van God is af-getreden,
En Astarot geviert, en Balam aen-gebeden,
Soo treft haer vvederom des Heeren felle straf,
Ga naar margenoot+ Die haer aen Midian als slaven over-gaf.
Ga naar margenoot+ O hart, ô sondigh volck! ô Godes diep ontfermen!
Hy laet het vvoeste lant al vvederom beschermen,
Daer rijst een Samson op, een Iepht' of Gideon
Die jaeght de nevels vvech gelijck een helle son.
Dit is een vaste vvet, de sonden met de plagen
Die gaen als over-hant, en op gesette dagen,
Als d'een haer loop begint, daer is geen tvvijffel aen,
De tvveede komter by en geeft haer op de baen.
Maer onder dit verdriet, en veelderhande plagen
Daer mede Godes volck geduerigh is geslagen,
Soo heeft hy menighmael, vernieut syn heyligh bont,
By hem al vast geset oock eer de vverelt stont.
'Tis driemael hondert jaer dat Moses is verscheyden,
En dat den sone Nun den leger quam te leyden,
Ga naar margenoot+ Siet Eli recht het volck, een al te sachten man,
Die in syn eygen huys geen regel houden kan.
Ga naar margenoot+ Gods offer vvert besmet, syn heylighdom geschonden,
Soo buyten alle tucht, soo los en ongebonden
Is Elijs stout gesin; maer siet een droeven slagh,
Ga naar margenoot+ Gods yver roeyt het uyt, en al op eenen dagh.
| |
[pagina 43]
| |
Maer dat noch harder treft, de leger vvert geslagen,
De bont-kist even-selfs ten buyte vvech-gedragen,Ga naar margenoot+
Gestelt in Dagons huys, en alsse vveder quam
Doen vvas het dat de doot veel duysent menschen nam.
Ontrent dien eygen tijt is Samuel gekomen,Ga naar margenoot+
En door het gansche lant als rechter aen-genomen,
Maer slechts voor synen tijt: vvant als hy vvert bedaeght
En hebben aen het volck syn kinders niet behaeght.Ga naar margenoot+
Daer gingh doen Iacobs zaet syn eerste stant verliesen,
Het vvil een hooger vorst, een eygen prins verkiesen,
Het vvenscht te zijn bestiert door Koninghs edel bloet,
Gelijck het meeste volck door al de vverelt doet.
En siet op dit versoeck vvert Saul uyt-gekoren,Ga naar margenoot+
Maer heeft al vvederom het rijck eer langh verloren,Ga naar margenoot+
Soo dat oock eer hy sterf tot vorst gesegent vvertGa naar margenoot+
De soon van Isaï een man na Godes hert.
Maer ick en seyde niet al had ick duysent tongen,Ga naar margenoot+
Hoe dat de vvare Kerck in David is besprongen,Ga naar margenoot+
En vvat sigh over-al voor onheyl heeft vertoont,
Eer dat hy na den eysch ten vollen is gekroont.
Men sagh hem even-staegh aen alle kanten tergen,
Gelijck een vluchtiqh hert, of velt-hoen op de bergen,
Maer efter heeft de man, als met een vollen lust,
Den Bruydegom gesien en in den geest gekust,Ga naar margenoot+
Den Bruydegom omhelst, den Bruydegom gesongen,Ga naar margenoot+
Doch meest als syn gemoet in enghte vvas gedrongen,
Dan scheen het dat de vorst tot in den Hemel rees,
En schier als metter hant den grooten Harder vvees.
Maer na dien vromen helt is Salomon gekomen,Ga naar margenoot+
En heeft van al het rijck den schepter aen-genomen,
Een vorst van hoogen geest, en vvonder diep verstant,
Hoedanigh dat men noyt in menschen breyn en vant.
| |
[pagina 44]
| |
Die heeft in syn gemoet, door heyligh vier gedreven,
En met de gansche ziel tot synen God verheven,
Gesongen voor den Heer, een hoogh, een vvonder liet,
Daer in men syne Bruyt in haer gedaente siet.
VVel op, ô vrienden op, komt brenght hier reyner ooren,
Als die naer ydel jock en aertsche dingen hooren,
Komt siet hier hoe de Bruyt by vvijlen is beducht,
En hoe haer brandigh hert in vvaren yver sucht,
En hoe de Bruydegom met poosen is verborgen,
En hem niet vinden laet tot aen den lichten morgen,
En hoe de droeve Bruyt dan hare klachten doet,
En hoe de Bruydegom haer vvederom begroet.
VVie geen liefde noch en voelt,
Liefde, die den geest vervveckt,
Maer noch inder aerden vvoelt,
En daer heen de sinnen streckt;
VVat ist, schoon hy 'tooge vvent
Op dit hoogh, en heyligh liet?
VVie geen liefde noch en kent,
Die en kent haer tale niet.
|
|