Trouringh
(1637)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 605]
| |
Kort verhael
| |
[pagina 606]
| |
De koningh even-selfs die gaf hem voren aen,
En buyten syn gebiet en vverter niet gedaen.
Hy snelt hem naer het hof met duysent rappe gasten,
Die staegh met grooten ernst op syn bevelen pasten:
Maer, schoon hy naerder quam, daer is geen tegenstant,
Geen mensch ontrent de poort die hy in vvapens vant.
Alleen de koningin die sagh den velt-heer komen,
En geeft haer op de zael met droefheyt in-genomen,
Sy leyt haer in het stof, hy bleef een vveynigh staen,
En daer op vingh de vrou aldus haer reden aen:
Ghy die een koningh zijt vvilt mijner doch erbermen,
VVilt my van overlast, van smaet en hoin beschermen;
Daer is op aerden niet dat prinçen beter vought:
Ick vvas een koningin eer ghy ons leger slought.
'T is u geluck gevveest, en 't noot-lot van de Goden,
Dat ghy het velt behielt en onse ruyters vloden;
Nu bid ick, edel helt, bevrijt my van den pracht,
Die al de vverelt siet ontrent de Roomsche macht.
Men is aldaer gevvoon als tot een spot te toonen
Oock groote schepters selfs, oock hoogh-geduchte kroonen,
Iae prinçen van het lant: en met een groote smaet
Soo plagh men daer een vorst te leyden achter straet.
En dat, eylaes! alleen vermits hy is geslagen,
En niet en vvas gesint het Roomsche jock te dragen:
Nu bid ick andermael, ô vveerde lants-genoot,
Geeft my niet aen de smaet, maer liever aen den doot.
Laet my slechts dit alleen van uvve gunst vervverven,
Laet my een koningin, en niet een slave, sterven.
Sy vvou noch vorder gaen, maer haer bedrouft gemoet
Dat jough haer uytet oogh een dichten tranen-vloet.
En t'vvijl sy besigh is met dit verdrietigh spreken,
Soo vvort de jonge vorst van hare liefd' ontsteken;
| |
[pagina 607]
| |
Hy vveet niet vvat hem schort, of vvat hem overquam,
Als hy dit vreemt gevvoel in synen geest vernam.
Hy stont daer met een heir, en in het stael gesloten,
En noch vvert hem een schicht tot aen de ziel geschoten;
Het leger dat hy leyt, het vvapen dat hy drough
En is voor hem niet sterck, voor hem niet vast genough.
 Sy vvas een hupse vrou, en al haer gansche leden
Soo fris gelijck een roos, en deftigh in de reden,
En geestigh in gelaet; en schoon sy bijster vveent,
Oock dat heeft haren glans in geenen deel verkleent.
Siet vvat een selsaem stuck is hier alree begonnen,
Hy die vervvinner is die vvort geheel vervvonnen;
Hy die een grooten roof aen 't leger geven vvou,
Die staet van sin berooft ontrent een teere vrou.
| |
[pagina 608]
| |
VVat dienter meer geseyt? die vingh die is gevangen,
Syn gansche ziele dvvaelt ontrent haer teere vvangen;
Hy neemtse byder hant, hy licht haer uyt het stof,
Hy toont haer soet gelaet, en leyt haer in het hof.
Daer berst de koningh uyt, en gaet haer openbaren,
Hoe dat hy vvas verruckt door hare frissche jaren;
Hy seyt haer niet als dat: en, tot een kort besluyt,
Sy die gevangen scheen die vvert terstont de bruyt.
Dit heeft de snelle Faem ten luytsten uyt-gekreten,
En 't is van stonden aen door al het heir gevveten;
Het dunckt een yder vreemt, dat Masanissa trout
Een die het tegen hem en met den vyant hout.
Een die van Asdrubal als dochter is gekomen,
En uyt Carthago selfs haer oorspronck heeft genomen.
Dit stuck heeft oock beroert den grooten Africaen,
Die gaf hem tot den vorst, en sprack hem deftigh aen:
VVel hoe! manhaftigh helt, laet ghy de vvapens varen?
En pleeght een vvijf gevvelt op uvve frissche jaren?
Is u grootmoedigh hert soo spoedigh op-gevat
Door kracht van vrouvve-lust, en ick en vveet niet vvat?
Indien ick bidden magh, laet yemant dit beginnen
Die staegh in vveelde leeft met ongemoeyde sinnen,
Laet dat een lecker doen die luy daer henen gaet,
En noyt en is bemoeyt met dingen van den Staet.
Ghy hebt tot uvver eer den vyant overvallen,
'T en is voor u geen tijt om nu te liggen mallen;
De gront van ons beroep die eyscht een strenge deught,
Dat u en my betaemt en is geen losse vreught.
Gelooftet, oogen-lust is meer voor ons te schromen,
Als pijlen vol fenijn die van den vyant komen:
En geen soo harden stael dat ons soo vinnigh vvont,
Als doet een teer gelaet, of vvel een sachte mont.
| |
[pagina 609]
| |
'T is vry een svvaerder stuck te toomen geyle sinnen,
Als legers op te slaen, en steden in te vvinnen:
Maer 't een en 't ander vverck dat is van ons bedrijf,
Het eene voor den geest, en 't ander voor het lijf.
Maer dit oock, edel helt, behoorje vvel te vveten,
Dat schoon of Asdrubal is uytet velt gesmeten,
En Syphax neer-gevelt; het vvas de Roomsche macht
Die Cirtha met gevvelt heeft onder haer gebracht.
En daerom dient den buyt, en vvatter is gevonden,
Gelt, have, menschen, vee na Roomen op-gesonden:
Oock Sophonisba selfs, u troost en herten-vvensch,
Is eygen aen den Staet, en niet aen eenigh mensch.
Sy dient oock met den roof de vaders op-gedragen,
En vvat hier is te doen dat is aldaer te vragen.
Ghy siet dan (zijdy vvijs) dat ghy u driften stilt;
'T is ander lieden goet dat ghy behouden vvilt.
Ghy hebt in my gesien, en menighmael gepresen,
Dat ick de geyle lust heb krachtigh af-gevvesen;
VVel ghy, die vvilt een vrient van Roomen zijn genaemt,
Doet hier en over-al gelijck het u betaemt.
Een die syn vveligh vleesch kan speenen van de vrouvven,
En met een hoogh gemoet syn lusten vveder-houvven
Is jae een meerder vorst, en vry een grooter man,
Als die een hooge vval ter neder vellen kan.
De vorst in syn gemoet ontstelt om dese reden,
Gaet treurigh uyt het volck, gaet in syn tente treden;
Hy vint syn innigh mergh met tochten om-gevoert,
Hy vint syn jeughdigh hert ontstelt en gansch beroert.
Hem koomt aen d' eene zy de nieuvve bruyt bekoren,
Die hout de jonge vorst tot syn vermaeck geboren;
Hem druckt aen d'ander zy de strenge Roomsche tucht,
Soo dat syn angstigh hert in groote bangheyt sucht.
| |
[pagina 610]
| |
Ten lesten berst hy uyt: VVel moet ick haer verlaten,
Men salfe lijckevvel niet sleuren achter-straten,
Niet toonen aen het volck, tot haer en mijne smaet;
Neen Sophonisbe, neen, daer is noch ander raet.
Ick hebbet u belooft, u man te sullen vvesen,
Vermits ick boven al u schoonheyt heb gepresen:
Of soo dat niet en viel, soo steld' ick efter vast,
Dat ghy noyt buyten eer sout vverden aen-getast.
Ick vvensch u man te zijn, ick ben tot u genegen,
Maer siet de Roomsche macht die kanter vinnigh tegen;
En 't is een dvvingelant die al de vverelt quelt,
En die oock even my heeft onder haer gevvelt.
Eylaes! mijn eerste vvoort en magh u niet geschieden,
Maer't tvveede dat en kan u Roomen niet verbieden;
Een dronck naer eysch gemenght van eenigh ras fenijn,
Die moet in dit geval u leste trooster zijn.
Hy nam een gulden kop, hy gaet de kruyden mengen,
Hy laet het drouf geschenck aen Sophonisbe brengen:
Hy voughter vvoorden by, Doet als een koningin,
Hier is u leste troost, hier u verlosser in.
Soo haest de jonge vrou de boodschap heeft ontfangen,
Daer rees een bleycke vervv ontrent haer roode vvangen;
Maer des al niet-te-min sy nam den beker aen,
En toont dat sy het vvoort ten vollen heeft verstaen.
Is dit de bruylofs-gift die my te deser stonden
Van mijnen bruydegom uyt liefde vvert gesonden?
Is dit het schoon juvveel? edoch ick ben bereyt;
De vorst die heeft gedaen gelijcker vvas geseyt.
Magh ick niet na den eysch en als prinçesse leven,
Soo vvil ick aen het graf my vvilligh over-geven;
Een dinck dat is my leet, dat ick als met de doot
Ontfingh een tvveeden man tot mijnen bed-genoot.
| |
[pagina 611]
| |
Het vvoort is nau volent, sy heeft den vvijn gedroncken,
En vvatter boven dreef, en vvatter is gesoncken;
Daer bleef geen druppel in. sy leyt haer op het bed,
En vvacht de bleecke doot en haer gestrenge vvet.
Sy maeckt geen los gebaer met eenigh selsaem huylen,
Sy geeft haer uyt het volck, en gaet in't duyster schuylen:
En als het vinnigh spoock haer gaf de leste steeck,
Soo vvas het gansch verbaest dat sy niet eens en vveeck.
| |
Hollants trov-bedrogh Onlanghs voor-gevallen.
OF liefde list gedooght, en of een vvettigh minnen
Magh vverdē uyt-gevoert door af-gerechte sinnen,
Door lagen, door bedrogh, of ander slim beleyt,
Dient heden ondersocht, en hier te zijn geseyt.
Maer om met beter gront hier van te mogen spreken,
En recht te mogen gaen in dese slimme treken,
Soo leest voor alle vverck, en vveeght my dit geval,
Dat ick hier door de pen aen Hollant schencken sal.
Leander uyt-genoot by soete jonge-lieden,
Gingh daer de jeught hem leyt, en na de sinnen rieden;
Syn oogh viel op een maeght, die ick in dit geval
Den naem van Rosemont op heden geven sal.
Hy vvas een rustigh quant, en sy van schoone leden,
Sy eerbaer van gelaet, hy geestigh in de reden,
Haer ouders zijn gelijck en van gemeene stof,
Leander lijckevvel die slingert naer het hof.
| |
[pagina 612]
| |
Hy had een vvijl gereyst, en in de vreemde landen
In alderley vermaeck verspilt syn beste panden;
De boecken die hy kocht, en by hem had vergaert,
Die had hy vvonder lief, maer al te veel gespaert.
De soete Rosemont vvas, boven eyge baten,
Van seker pete-meuy een rijcken boel gelaten;
Dit gaf haer schoonheyt glans, en by haer rooden mont
Soo vvas't dat even hier Leander smake vont.
Hy vvert daer toe geneyght, als met geheele sinnen,
Om syne Rosemont voor hem te mogen vvinnen;
Hy dede vvat hy kond', oock met syn gansche kracht,
Maer kreegh het voordeel-niet dat by hem is gevvacht.
By vvijlen schijnt de maeght tot hem te zijn genegen,
En op een ander tijt is sy hem bijster tegen;
VVant als hy om het stuck en om het jae-vvoort quam,
Dan vvas't dat sy terstont een ander vvesen nam.
Hy quam eens op een tijt en vvoude troost vervverven,
Of anders (sey de quant) soo moet ick heden sterven;
Ick vvil van stonden aen gaen springen in de gracht,
Vermits ghy mijn verdriet en trouvven dienst veracht.
En als mijn droeve ziel dit lichaem sal verlaten,
Dan sal u voor gevvis de gansche vverelt haten,
En spreken over u dit hart en vinnigh vvoort,
Dat ghy uyt vvreeden aert een vrijer hebt vermoort.
Dan sal de soete jeught u met de vingers vvijsen,
En laken u bedrijf, en mijn getrouheyt prijsen:
Oock salder op mijn graf een veers gehouvven staen,
Dat sal u (maer te laet) tot in de ziele gaen.
Hy die hier binnen rust, schoon hem de vrijsters minden,
VVist daer hy ruste socht syn ruste niet te vinden.
Syn liefd' is trou gevveest, en uytermaten groot;
Maer die syn leven vvas die gaf hem aen de doot.
| |
[pagina 613]
| |
Nu segh my, Rosemont, hoe sal u dat gelijcken,
Dat ghy door al het lant, door alle koninghrijcken,
Door al vvat vverelt hiet sult eeuvvigh zijn vermaert,
Niet om u soet gelaet, maer om u fellen aert.
Ey gaet een sachter vvegh, en laet u noch bevvegen,
Of ick ben tot het graf van heden aen genegen;
Niet soeter als de doot voor een die vierigh mint,
En die voor synen loon geen troost met al en vint.
De vrijster stont en lough om al dit vinnigh spreken,
En seyde: Lieve vrient, dit zijn maer vrijers treken,
Maer rancken van de jeught; die ben ick al gevvent,
En hebbe dat bedrogh al over langh gekent.
Soo haest een jonge vvulp maer eens bestaet te minnen,
En dattet niet en gaet na syn vervvaende sinnen,
Soo roept hy (naer het schijnt) als uyt syn diepste noot,
En vvil van stonden aen sigh geven aen de doot.
Hy vvil door enckel leet, of uyt een diep verlangen,
Sigh by de vrijsters deur of voor haer venster hangen:
Maer 't is maer schrale vvint, en niet als loos beleyt;
Koom segh, vvie doeter eens vvat dickmael is geseyt?
'K en acht geen vrijster vvijs, die om die malle grillen
Haer vought in dit geval gelijck de linckers vvillen:
'K en ben soo schotigh niet, noch van soo lossen aert.
VVant van een kleyn gerucht en vvas ick noyt vervaert.
Leander, zijdy vvijs, verlaet u slimme lagen;
Het vvilt dat ghy vervolght en is soo niet te jagen.
Ick segh in tegendeel, al vvie met dreygen vrijt,
Die is van stonden aen mijn gunst en liefde quijt.
Hoe (seyt de jongelingh) sout ghy voor linckers schelden,
Die uyt een trou gemoet haer liefde komen melden?
Meynt ghy dat ick met list en veynsen omme-gae?
De vrijster vvederom: Voor my, ick segge jae.
| |
[pagina 614]
| |
Dat sultje metter daet vvel anders ondervinden,
Als my de bleecke doot de leden sal ontbinden,
Beet haer de vrijer toe: en met een kort besluyt,
Sey haer, Vaert eeuvvigh vvel: en flucx ten huysen uyt.
Hy gaf hem aen den gracht, en sey noch ander-vverven,
VVel sal ick uvve zijn, of sal ick heden sterven?
Spreeckt nu het leste vvoort: ick stae hier, schoone maeght,
En sal op heden zijn gelijck het u behaeght,
VVat seghje? Dat ick plagh (roept hier de vrijster tegen)
Geen list, geen slim bedrogh en sal mijn hert bevvegen.
Hy vveder met een sucht, Alst immers vvesen moet,
Daer mede ben ick doot; vriendinne, vveest gegroet,
En dat voor alle tijt. ô God vvilt my vergeven,
Dat ick een eynde maeck van dit ellendigh leven.
Het vvoort is nau geseyt, hy stort met alle macht
Een steen daer toe bereyt te midden in de gracht.
En om met beter schijn syn list te mogen drijven,
Hy laet daer op de brugh syn hoet en mantel blijven,
En dichte by de vval daer svvom syn ommeslagh,
En hy flucx uyte vveegh soo veerdigh als hy magh.
Met dat de vrijster hoort de quis-quas in de stroomen,
Sy kan haer teer gemoet, haer sinnen niet betoomen;
Sy liep in grooten angst tot aen de vvater-kant,
Daer sy alleen den hoet en synen mantel vant.
Daer berst de vrijster uyt in vvonder hooge klachten,
Sy melt haer stille gunst, en opent haer gedachten;
En t'vvijl sy staet en sucht, en drouve tranen stort,
Soo roepse, Lieve vrient, en doet u niet te kort:
En vvilt niet lijf en ziel op eenen tijt bederven,
Ghy sult oock heden selfs mijn echte trou vervverven;
Keert vveder daer ghy vvaert, koomt op het drooge zant,
Siet daer tot uvven troost mijn trouvve rechter-hant.
| |
[pagina 615]
| |
Daer vvaren doen ter tijt een deel geslepe gasten
Die op den loosen vont en al den handel pasten,
Die hadden tot het vverck een schuytjen toe-bereyt,
En onder aen de brugh in't duyster vvech-geleyt;
Daer in vvas onse quant in grooten haest gevveken
Door gunste van de nacht, en lagh aldaer versteken
Tervvijl de vrijster klaeght; en een van desen hoop
Die gaf hem by de maeght als met een snellen loop:
En vraeght haer vvatter schort, en vvatter is gesoncken,
En of de vrijer leeft, dan of hy is verdroncken.
Sy seyt hem inder haest hoe al de sake staet,
Maer ô, och vrienden help, eer dattet is te laet.
Syn mackers onder-dies die komen aen-gevaren,
En svveven mette boot te midden op de baren,
En tasten in het diep, en met een slimmen vont,
En trecken (soo het scheen) een lichaem uyt den gront.
Maer die vvil even-vvel sigh geensins laten helpen,
Ten zy de jonge maeght syn vier begeert te stelpen.
Dit roept hy uyte gracht, als met een flauvve stem,
En die ontrent hem zijn die roepen nevens hem.
Daer koomt hy op de brugh ten lesten aen-gedropen,
Hy blaest, en zijght, en sucht, al vvaer hy schier versopen:
Syn hair vvas enckel kroos, als quam hy uytet lis,
In allen soo gestelt als Ionas uyten vis.
Maer sy, met derenis tot aen de ziel bevangen,
Die valt hem om den hals, en kust syn natte vvangen;
Sy bid hem nevens haer in huys te vvillen gaen,
Om daer niet in de kou en nat te blijven staen.
Hy seyt, De strenge kou en kan my geensins deren;
'T is vier dat my ontstelt, en 't sal mijn hert verteren,
Soo ghy het niet en helpt. ick ben noch heden doot,
Soo ghy geen troost en brenght in desen hooghsten noot.
| |
[pagina 616]
| |
Hy staet en suyssebolt, syn vvoorden blijven steken,
Het scheen dat even doen syn hert begon te breken;
Soo vreemt gaet hy te vverck, soo stelt hy syn gelaet:
Sy meynt dat hem de ziel als op de lippen staet.
Sy grijpt hem metter hant, sy kust hem ander-vverven:
Maer hy geen ander praet, als van te vvillen sterven,
Als van te vvillen gaen tot in het duyster graf,
Soo sy hem niet op trou de rechter-hant en gaf.
En vvaerom langh verhael? hy kan soo listigh quelen,
En vveet aen alle kant syn rolle soo te spelen,
Dat sy dien eygen stont hem boot de rechter-hant,
En stracx daer op ontfingh een schoonen diamant.
|
|