Trouringh
(1637)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 74]
| |||||||||||
Hovwelick van state
| |||||||||||
[pagina 75]
| |||||||||||
Hier op trat Kaleb toe, en, op besette reden
Van dat hy had gedaen en voor den Staet geleden,
Kreegh Hebron tot syn erf, vermits syn vrome ziel
Op God geduerigh stont en noyt in tvvijfel viel.
Doch, vvat oyt Israël voor desen had begonnen,
VVat naem van Hebron droegh en vvas doen niet gevvonnē ;
Maer Kalebs edel stam, en syn vermaert gesin
Bekrijghde dese streeck, en nam het lantschap in.
Arbas gelijcke-vvel een stadt met vaste mueren
Die steunt op haer gevvelt, en spot met haer gebueren,
En mits haer deftigh slot en menigh krijghsbaer man.
Stelt sigh tot vollen krijgh, soo vinnigh alsse kan.
Maer Kaleb nu bedaeght, en moede van te strijden,
En moede van het velt geduerigh om te rijden
Hoort staegh van syn gesin: Rust oude vader rust,
En laet van nu voortaen hen vechten dien het lust;
Laet jongh en vvacker volck haer rappe leden roeren.
Ten past geen grijsen baert soo stagen krijgh te voeren.
Men prees in ouden tijt een vrijers spitse lans;
Maer vvijsheyt, goet beleyt, en raet van oude mans.
Hier op stont Kaleb stil, en vvoegh met rijpe sinnen,
Hoe, buyten syn gevaer, het lantschap is te vvinnen.
Hy voedt in syn gesin een uyt-gelesen maeght,
Van vvien, tot haren lof, de gansche leger vvaeght.
Sy vvas een frissche blom, en in haer soetste jaren,
Van leden recht bequaem om vvel te mogen paren.
Sy vvert als staegh versocht by menigh rustigh quant,
De beste van het volck, de rijckste van het lant.
Sy vvert van al gevvilt, en om haer frissche leden,
En om haer soet gelaet, en om haer reyne seden,
En om haer vader selfs, en om haer machtigh goet,
Dat hier en over-al een vrijster achten doet.
| |||||||||||
[pagina 76]
| |||||||||||
Maer echter vvert de vorst geduerigh vveder-houvven,
En menighmael belet syn dochter uyt te trouvven.
Ist niet een selsaem dingh! der vrijers groot getal
Maeckt dat een vader ducht, vvien hy verkiesen sal.
VVanneer een machtigh volck, of veelderhande menschen
Den in-gangh van een plaets met grooten yver vvenschen,
De vvil, de grooten ernst, de lust om in te gaen
Maeckt dat meest al het rot moet buyten blijven staen.
Dit eygen ongeval dat siet men hier geschieden,
Ten aensien van de maeght en van de jonge lieden.
VVant t' vvijl dat al de jeught het stuck gevveldigh drijft,
Soo ist dat yder een geheelick buyten blijft.
Die keur heeft is beducht, en moet de sinnen scherpen
VVie dat verkoren dient, en vvie men sal vervverpen.
De man is ongerust, en dubt in syn gemoet,
En vviggelt even-staegh gelijck een vveegh-schael doet.
VVanneer een maeght ontseyt de beste van den lande,
Soo vvortet menighmael gerekent groote schande;
Dies rijster veel gebelghs, en spijt, en onlust uyt,
En eyndight menighmael tot ondienst van de bruyt.
Dit vvoegh de vvijse man, hy laet de jonge lieden,
Om yder vvel te doen, in syn paleys ontbieden,
En als hy daer de jeught siet voor syn oogen staen
Soo spreeckt hy in 't gemeen aldus de vrijers aen:
Ghy hebt vvel eer gemeent (doch sonder vaste reden)
Dat ick te geener tijt mijn dochter vvou besteden;
Maer hoort manhaftigh volck, ick ben nu vast gesint
Te scheyden inder daet van dit mijn vveerde kint.
Ghy siet hier dese maeght, die vvil ick over-geven,
Om met een rustigh man, haer dagen af te leven;
En ick en vvil voor haer geen staet of machtigh gelt,
Ick vvil een strijtbaer man, een onversaeghden helt.
| |||||||||||
[pagina 77]
| |||||||||||
VVie Sepher met gevvelt sal konnen over-vallen,
En planten even daer syn vendels op de vvallen,
VVie Arbas deftigh slot sal leggen op den gront,
En staen in volle macht daer eertijts Enack stont,
Die sal, door mijn behulp, tot staet en eere stijgen,
En sal tot synen loon mijn dochter Ascha krijgen;
Die sal niet metten naem, of in een loosen schijn,
Maer in de vvare daet mijn lieve svvager zijn.
VVie lust die gae te vverck. Dit vvas terstont gevveten,
En door de snelle Faem door al het lant gekreten.
Stracx prijster een de daet, soo deftigh als hy kan;
Een ander vvederom die spreeckter leppigh van.
Dus gaetet in 't gemeen met alle menschen saken.
VVie kan het yder een in als te passe maken?
VVat hier gansch enge schijnt vvort elders vvijt gereckt.
Een yder vogel singht na dat hy is gebeckt.
De lieden die het stuck met reden over-leggen
En vveten niet als goet van dit beleyt te seggen,
Sy noemen dit een aes, dat jonge sinnen treckt,
En even gaende maeckt, en tot de deught vervveckt.
VVie salder niet terstont een kloecke daet beginnen,
Daer prijs en machtigh goet, ja vrijsters zijn te vvinnen?
Gevvis, die nu ter tijt geen vvapens aen en doet
En heeft geen ridders hert, en is geen edel bloet.
Een ander, tot den krijgh niet al te seer genegen,
Die brenghter vvederom verscheyde reden tegen,
Hy maeckt een langh verhael van ick en vveet niet vvat,
Daer hy, uyt enckel nijt, de sake me beklat:
VVel! Kaleb onse vorst die heeftet vvel te maken;
Hy vvaeght alleen de schaer, en vvy het gansche laken.
VVant soo het vvel geluckt syn dochter krijght een man,
En soo het qualick valt, vvie lijter schade van?
| |||||||||||
[pagina 78]
| |||||||||||
VVie? ghy onvvijse jeught, die uvve rappe leden
Gaet uyt een lossen drift in desen krijgh besteden.
Ghy stelt u in gevaer, en vvaeght u jeughdigh lijf,
En segh eens vvaerom doch? op hope van een vvijf.
Maer denckt, vvat sal het zijn indien ghy vvort geslagen?
Geen mensch sal immermeer u malle daet beklagen;
En schoon ghy vvont de stadt, noch isset niet geseyt,
Dat even dan voor u de vrijster is bereyt.
V kan een stompen arm, een hou in't aensicht deren,
Soo dat de schoone bruyt u niet en sal begeren.
Of, soo in u bedrijf de vader yet mishaeght,
Hy sal syn onschult doen en leggent op de maeght.
En denckt niet dat het slot is sonder harde slagen,
Of dat de vaste stadt in haest is vvech te dragen.
Neen, vrienden, meenje dat, voorvvaer ghy zijt verdvvaelt.
'T is hier juyst daer men vecht, en diepe vvonden haelt.
Al is Ahimai doot, en Talmai over-vvonnen,
En Schesmai neer-gevelt, noch is het maer begonnen;
Daer rest vry menigh slot, en menigh hoogh kasteel,
En Sepher is voorvvaer al vry het hartste deel.
Hier toe en sent de vos geen van syn eyge knechten,
Maer laet slechts buyten hem syn dochters schoonheyt vechten.
Hy prijst de rijcke stadt, haer stant en vruchtbaer erf,
Maer sent een ander heen, daer hy niet gaen en derf.
De ridder Atniel, een van de jonge lieden
Die aen de schoone maeght haer trouvve quamen bieden,
Gingh anders hier te vverck, vvanneer hy dit verstont,
En sprack in syn gemoet, of met een open mont:
Men segge vvat men vvil, de tijt is nu gekomen,
Die my voor alle dingh is noodigh vvaer-genomen.
Tsa brenght hier, vvie ghy zijt, mijn vvapens aen den dagh,
Op dat ick heden selfs het stuck beginnen magh.
| |||||||||||
[pagina 79]
| |||||||||||
Een ander vecht om gelt, of spant de gansche sinnen,
Om staet, om eer, om faem, voor hem te mogen vvinnen;
Ick sal den krijgh bestaen om u, ô vveerde maeght,
Of nu, of nimmermeer soo dient het stuck gevvaeght.
VVat sal my tegen staen? hier moeten hooge vvallen
Of vvijcken als ick koom, of plat ter aerden vallen.
Ick heb tot heden toe gevochten voor 't gemeen;
Maer dit manhaftigh vverck dat is voor my alleen.
Laet moppen sonder hert, laet bloode pimpel-meesen
Den vyant syn gevvelt en harde slagen vreesen,
‘Ken pass’ op geenen reus, al is hy bijster groot;
Ick ben bereyt te gaen te midden in de doot.
Met bloet vvort eer gekocht. Ick sal de kanse vvagen,
Ick sal vervvinner zijn, of neder zijn geslagen.
En, lieve, vvaerom niet? vvin ick maer eenen slagh,
Ick hebbe by gevolgh al vvat ick vvenschen magh.
Dit seyt de jongelingh, en laet de spotters rasen,
En doet van stonden aen den fellen horen blasen.
Hy maent syn vaders huys en alle vrienden aen,
Om in dit deftigh vverck hem by te vvillen staen.
Hy vint een gragen hoop van ruyters, schutters, knechten,
Hy vint syn eygen hert genegen om te vechten,
En sonder langh verblijf soo treckt de ridder op,
Den sluyer om het lijf, en pluymen op den kop.
Maer eer hy vvil van huys en uyt den leger scheyden,
Gaet hy syn vvacker heir voor Kalebs deur geleyden.
Daer springht hy van het peert, en t'vvijl het leger stont,
Ontsluyt hy voor de maeght aldus syn heusen mont:
O bloem van alle jeught en perel van de maeghden,
Die aen een edel hert voor desen oyt behaeghden,
Siet hier een moedigh heir voor uvve deure staen,
Ten krijge toe-gerust, en veerdigh om te slaen.
| |||||||||||
[pagina 80]
| |||||||||||
Ick sal haer leyder zijn, en geensins achter blijven;
Maer met dit eygen lijf de dichtste rotsen klijven.
En isser noch een reus te vinden in het lant,
Dien sal ick d'oorlogh doen, en dat met eyger hant.
 Nu bidd' ick maer alleen, mijns hertsens soet verlangen,
Laet my eens dese spies van uvver hant ontfangen.
Set my eens op dē helm, die hier mijn schildt-knecht draegt,
Soo vvord' ick heden selfs u ridder, vveerde maeght.
En soo het u belieft een kusjen my te jonnen,
My dunckt van nu af aen het slot dat is gevvonnen.
Maer soo u dat mishaeght, of acht het al te vroegh,
Siet my eens gunstigh aen, en 't is my noch genoegh.
| |||||||||||
[pagina 81]
| |||||||||||
De maeght die kreegh een blos, en laet haer oogen dalen,
Die hem noch des te meer tot in het herte stralen,
En roeren hem de ziel; maer Kaleb daer ontrent
Die heeft den jongen helt met vvoorden af-gevvent.
Hoe seyt hy (lieve vrient) vvie geefter loon te voren?
Ghy haest u vvat te seer, u recht is niet geboren.
Ey, laet voor dese mael de maeght in haer geheel,
Tot God de daet besluyt, en vvijst haer echte deel.
Vermijt u (zydy vvijs) u vrienden op te houvven,
En laet haer moedigh hert met dralen niet verkouvven.
De tijt die maent u selfs dat ghy te velde gaet.
Dit is een dagh van doen, en niet van lossen praet.
Het edel hert, geterght door soo een schamper spreken,
Gevoelt 'k en vveet niet vvat in syn gemoet ontsteken,
Gevoelt een heeten brant, gevoelt een hevigh bloet,
Dat hem, met stillen mont, een velt-slagh vvenschen doet.
Hy nam de juffers hant, hy kust haer teere vingers,
Hy noemtse syn vermaeck, syn spoor, en herte-dvvingers,
En 't vier dat hem ontsteeekt; en naer een derden kus
Soo berst hy vorder uyt, en sprack ten lesten dus:
Of heden (op den dagh) sal ick met eere sterven,
Of heden sal ick troost en uvve gunst vervverven.
Ick segget ander-mael, of heden zydy mijn,
Of heden ben ick doot en buyten alle pijn.
En daer op treckt hy voort. Maer Ascha stont verslagen.
Sy kent haer vaders sin, sy magh geen liefde dragen;
Noch seytse binnens monts: ô perel van de jeught,
Ick vvensche nevens u dat ghy vervvinnen meught.
'T en leed' als geenen tijt Elbasmagh had vernomen,
Hoe dat een moedigh helt te velde vvas gekomen,
En dat syn vaste stadt sou vverden aen-getast,
En dat een schoone maeght is aen den handel vast.
| |||||||||||
[pagina 82]
| |||||||||||
Maer dat verschrickt hem niet. hy roept syn naeste raden,
Hy roept met vollen mont: Geen mensch en zy beladen.
Ey, set geen malle vrees', maer hout een goeden moet;
'T is maer een jonge vvulp die ons het oorlogh doet,
'T is maer een jonge laf, een popje voor de vrouvven,
Die niet en heeft geleert als juffers onderhouvven,
Die niet met al en vveet, als hoe men vrijsters mint,
Niet hoe men eenigh slot of vaste steden vvint.
Ick vveet een goede greep, om hem en syne gasten
Te treffen daer het dient, en op haer seer te tasten;
Ghy die met svveerden hout, of schiet een harden schicht,
Besteet u slagh alleen ontrent haer aengesicht,
Ontrent haer vveecke neus, en ongebaerde monden,
Dat zijn voor desen hoop voor al de beste vvonden.
VVant soo dit maer een reys de nieuvve velt-heer siet,
'K en vvil geen koningh zijn, indien hy niet en vliet.
VVie is die niet en vveet, dat soo gevvisse slagen
Hem sullen metter daet de vryster doen mishagen?
VVel hout dan desen voet ontrent dien jongen hoop,
Sy sullen voor gevvis gaen tijden op den loop.
Al die op desen tijt ontrent den koningh stonden,
Verhieven syn verstant, en presen dese vonden.
De vorst die vvort bedanckt voor syn bedachten raet,
En dit vvert even doen verkondight over-straet:
VVie aen den Atniel sal houvven in de vvangen,
Soo dat men hem de tongh siet in de vvonden hangen,
Die sal tot synen loon ontfangen voor de daet
Een krans van enckel gout, hem tot een hals-çieraet.
Maer vvie met synen kop sal konnen vveder keeren,
Dien sal de groote vorst een streke lants vereeren,
En noch een deftigh slot, omçingelt met een vval,
Soo dat hy licht een vvijf voor hem bekomen sal.
| |||||||||||
[pagina 83]
| |||||||||||
Noch vorder vvort belast aen al de rauvve knechten,
Hoe dat men met bescheyt den vyant sal bevechten,
En dat geen ander lit aen yemant dient gevvont,
Als slechts een vveecke neus, of vvel een teere mont.
Dit hout des koninghs Raet voor vvonder nutte saken,
En stracx gaet al het volck haer vvapens veerdigh maken.
Men roeptet over-al, men houtet voor gevvis,
Dat Iacobs gansche jeught alree geslagen is.
Als nu de ridder koomt te midden op den velde,
Eer hy sigh vorder geeft, of om te vechten stelde,
Soo doet hy voor een tijt den ganschen leger staen,
En roept op dese vvijs den God des Hemels aen:
Bestierder van den krijgh, en Heerscher aller volcken,
Die legers henen drijft gelijck als losse vvolcken,
Die met een kleyn getal, en door een svvacken hoop
Doet menigh duysent man verdvvijnen in de loop,
Ghy hebt dit vruchtbaer lant aen onsen staet gegeven,
Ghy hebter menigh volck met krachten uyt gedreven,
En dat u gunstigh vvoort niet al en is vervult
En is niet uvv', ô Heer, maer onser sonden schult.
VVy komen nu ter tijt met ootmoet aen getreden,
O neyght te deser uyr het oir aen ons gebeden.
Ons steunsel in den strijt en is geen moedigh peert,
Geen lans, geen snelle pijl, geen spies, of vinnigh svveert;
Ghy zijt ons heyl alleen. leert onse vuysten krijgen,
En doet dit moedigh volck voor ons ter aerden sijgen.
Verstroytse door het velt gelijck als nietigh kaf,
En stort haer poorten om, en ruckt haer grendels af.
Dan sal gansch Israël in dijne gunst verblijden,
En met een danckbaer hert u grooten naem belijden,
En melden dijnen lof, en singen t' uvver eer.
VVant als men steden vvint 't is uvven segen, Heer.
| |||||||||||
[pagina 84]
| |||||||||||
'T gebedt is nau gedaen, men siet den vyant komen;
Die hadde voor den dagh de vvegen in-genomen,
Die had een hoogen bergh aen alle kant beset,
VVaer door dat aen de stadt den toe-gangh vvert belet.
Dit vvas het dat den helt ten eersten vvat verstelde;
Dies hielt hy achter-raet te midden opten velde.
Maer eene van het volck, die al het lantschap kent,
Die heeft de bleecke vrees met reden af-gevvent.
Hy seyt een enge pad, beset met dore hagen,
By hem te zijn ontdeckt, vvanneer hy plagh te jagen,
Een pad die niemant kent, een rechten hasen-padt,
En die een uyt-gangh heeft tot onder aen de stadt.
De ridder letter op, en sent bequame lieden,
Ten eynde sy den bergh tot aen de stadt bespieden.
De rappe mannen gaen, en vinden haren vvensch,
Dat is een open vvegh, en niet een eenigh mensch,
De poorten slecht bevvaert, geen ruyters aen de straten.
Het blijckt dat al het volck sigh op het heir verlaten,
Het heir dat opten bergh de vvegen had beset,
Soo datter niet een mensch op desen streeck en let.
De vorst doet onder dies de steyle rots genaken,
En laet een groot gevvoel ontrent den vyant maken.
Hy gaet hier vvonder fel, en uytter-maten rou,
Als of hy met gevvelt een door-gangh maken vvou.
Maer stracx soo kiest hy uyt vier hondert rappe gasten,
Die op een rijcken buyt niet op haer leven pasten.
Tot dese seyt hy selfs: Ick vvil u leyts-man zijn
Of midden in de vreught, of midden in de pijn.
Hy geeft noch vorder last, tot onder aen de bergen
Den vyant even-staegh met alle vlijt te tergen.
Hy stelt tot dit beslagh Bildad syn ouden vrient,
En seyt hem vorder aen vvat onder-nomen dient.
| |||||||||||
[pagina 85]
| |||||||||||
Hier mede treet hy voort, en laet hem van der heyden
Tot op den hoogen bergh, tot aen de stadt geleyden.
Daer hout hy sigh bedeckt, en hiet de mannen staen,
Tot dat hy naerder vveet vvat dienstigh is gedaen.
Hy senter tvvintigh uyt, gekleet als slechte boeren,
Die geeft hy vorder last den aenslagh uyt te voeren.
Sy raken in de poort, en, eer het yemant dacht,
Zijn boven op den burgh en meester van de vvacht.
Daer op komt Atniel in haesten aen-gevallen,
En treckt met al het volck te midden op de vvallen.
Hy plant van stonden aen syn vendels op de poort,
En doet den horen slaen, en treckt geduerigh voort.
Soo haest de quade maer is door de stadt gevlogen,
Soo komt meest al het volck tot op de mart getogen,
En meynt daer met gevvelt te stuyten desen slagh,
Tot dat het buyten heir te rugge keeren magh.
Maer hun en vvert geen tijt van Atniel gelaten,
Vermits hy sigh verspreyt door al de groote straten.
Doch als syn kleynen hoop soo grooten schare vont,
Die midden op de plaets in volle vvapens stont,
Soo vvas het rot verbaest; maer hy te meer verbolgen,
Treckt op den vyant aen, onseker vvie hem volgen.
Als hem de schoone maeght maer eens in 't herte koomt,
Geen pijle dien hy vreest, geen vvapen dat hy schroomt.
Spits-broeders, seyt de man, hier isset tijt om vechten,
Hier is de rechte stont ons saken uyt te rechten.
Tsa treet nu lustigh aen, maer hout u van den buyt,
Of slaeter met gevvelt voor eerst den vyant uyt.
Hier mede geeft hy moet aen syne rot-gesellen,
Die vvat hen tegen is ter aerden neder-vellen.
Soo dat nu Midian den moet geheel verliest,
En voor een harden strijt een schendigh vluchten kiest.
| |||||||||||
[pagina 86]
| |||||||||||
VVaer toe een langh verhael? de strijt is nau begonnen,
Den vyant is gevlucht, het mart-velt in-gevvonnen.
De God van Israël, die voor de syne strijt,
Geeft heyl door vveynigh volcx, en al in korten tijt.
Tsa, vvilt u (roept de vorst) noch dese mael verkloecken,
VVy moeten buyten selfs den vyant gaen besoecken.
Tsa mackers noch een keer; God sal de vyant slaen,
Tsa noch een kleyne stoot, en 't oorlogh is gedaen.
De tijdingh onder dies vvas in het heir gekomen,
Dat Iacobs dapper volck de stadt had in-genomen,
Dat Atniel alree de vvallen had beset,
En dat syn vorder-tocht in haesten dient belet.
Elbasmagh, die het hoort, seyt dat de boden liegen,
En dat des vyants heir niet machtigh is te vliegen.
Maer t'vvijl hy staet en svvetst, en al het stuck ontkent,
Soo spoet hem Atniel, en vint hem daer ontrent.
Syn mannen vallen aen gelijck als jonge leeuvven,
Met vvonder vreemt gebaer, en met een moedigh schreeuvvē.
Een yder vordert vvegh, en roept al even fel:
VVijck, onbesnede, vvijck den Heer en Atniel.
Stracx heeft de bleecke schrick gansch Midian bevangen;
De stoutste van den hoop die krijgen bleecke vvangen,
Niet een en heefter lust, of isser om begaen,
Om soo een flucxe jeught in't aengesicht te slaen.
Aldumai onder dies met uyt-gelese gasten
Die pooght in grooten ernst den ridder aen te tasten.
Hy toont hem vvonder stout, schoon hy van binnen sucht,
Op dat hy noch het volck mocht houden van de vlucht.
Maer Kenas rappe soon die koomt op hem gereden,
En velt een stijve lans, en stoot hem door de leden.
Siet daer een ridder steeck, ter eeren van de bruyt.
De koningh gaf een schreeu, en blies het leven uyt.
| |||||||||||
[pagina 87]
| |||||||||||
Daer mede valt den moet aen al de Philistijnen,
Die als een lichten roock van stonden aen verdvvijnen.
Sy svveven al-te-mael als schapen op het velt,
En niet een eenigh mensch die sigh ter vvere stelt.
Dat over-moedigh volck, soo hoogh gevvoon te trotsen,
Verhaest syn eygen doot in't springen van de rotsen;
Soo datter in het velt geen tegen-stant en blijft.
Hoe licht verstuyft een heir als God den vyant drijft!
 Soo haest als Kaleb hoort de bootschap van den segen,
Hy maeckt hem veerdigh op, en koomt den ridder tegen
Te midden op het velt. de nieu-gevvonne bruyt
Die quam benevens hem getreden voren uyt.
| |||||||||||
[pagina 88]
| |||||||||||
Daer voeght sigh by den sleep een rey van jonge maeghden,
Die met een geestigh liet van al den tocht gevvaeghden,
Die presen Kenas soon met sangh, en snaren-spel;
Maer loofden boven al den God van Israël.
Soo ras als dese stant is by den helt gevveten,
Is hy met eenigh volck in haesten op-geseten.
Het gansche leger volght met al het krijghs-çieraet,
Een yder in't gelit, en op de rechte maet.
Hier siet men op een ry in lange drachten komen
Het schoonste van den buyt, den vyant af-genomen,
Gout, perels, diamant, juvveelen oude schat,
En menigh kunstigh vverck, en menigh aerdigh vat;
Voor al des koninghs helm, syn schilden, spiessen, svveerden,
Syn kroon, en gulden staf, syn uyt-gelese peerden,
Syn prinçelick karos, syn dochters boven dien,
In desen tocht alleen voor slaven aengesien.
Een gifte voor de bruyt, om haer tot kamer-maeghden
Te dienen na den eysch, soo die haer slechts behaeghden.
Siet, dus treckt Atniel, tot Kaleb hem ontmoet,
Die eerst met bly gelaet den over-vvinner groet:
Zijt vvel-kom, edel helt, die met u vrome leden
Hebt voor den ganschen staet en uvven God gestreden,
Hebt door u kloecken arm gevvonnen dese maeght,
Die u van heden af de vader over-draeght.
Koom hier ontfanght u loon, die God u heeft gegeven,
Mits ghy door kloeck beleyt den vyant hebt verdreven.
Sy is u eygen goet, uyt kracht van ons verbont.
Ontfanghtse, vveerde vrient, sy is u vvel gejont.
Dit seyt hy, en met een soo koomt hy toe getreden,
En voeght hem na den helt, en tot syn vrome leden.
Hy leyt syn dochter met, en neemt haer rechter-hant,
En seyt noch ander-mael: Siet daer mijn eenigh pant.
| |||||||||||
[pagina 89]
| |||||||||||
Siet daer mijn dierste schat, voor u alleen geboren,
Die zy van heden af u lief en uyt-verkoren.
Siet daer benevens haer myn toe-genegen hert,
Dat even met de maeght aen u geschoncken vvert.
De ridder in den geest van blyschap over-goten,
Een blyschap dien hy noyt voor desen had genoten,
Ontfanght de jonge maeght, en naer een heuschen soen
Bestaet hy voor het volck syn vvoort aldus te doen:
Ick danck u machtigh God, die Iacobs groote scharen
V gunst soo menigh-mael hebt vvillen openbaren,
Die met een hoogh beleyt, en vvonderbare macht,
In dit soo rijcken lant ons vaders hebt gebracht.
Ick danck u, grooten God, met al mijn gansche krachten,
Met lijf, gemoet, en ziel, met vvoorden, met gedachten.
Ick danck u, grooten God, dat ghy in dit gevecht
Hebt met een volle gunst gesegent uvven knecht.
Ick danck u boven al van uvven milden segen,
Dat my dit vveerde pant ten lesten is verkregen,
Dat my nu dese maeght, dit vvonder schoon juvveel,
Is voor myn eygen lot, en voor myn echte deel.
Geeft dat vvy nu ter tijt, met onderlingh vernoegen,
Ons handen over een, ons herten mogen voegen.
Vergunt ons t' uvven lof, vergunt ons vruchtbaer zaet,
Ter eeren uvves volcx, en voordeel van den staet.
Ick danck u, moedigh vorst, die God hebt voor gesproken,
Doen aen het gansche volck de moet vvaer af-gebroken,
Aen vvien op desen gront is Hebron toe-geseyt,
Aen vvien, tot synen loon, is Sepher toe-geleyt.
Ick danck u, deftigh man, en vveerde vrient des Heeren,
Van u gestreckte gunst, en van soo grooter eeren.
Ick danck u noch een-mael, ick danck u menighfout,
Dat ghy u beste pant op heden my betrout.
| |||||||||||
[pagina 90]
| |||||||||||
Ick danck u schoone maeght, ô blom van onse tijden,
Dat ghy oock heden selfs mijn herte koomt verblijden,
Dat ghy oock hier verschijnt, en vvel te vreden zijt,
Tot mijn vermaeck alleen te leven uvven tijt,
Te geven uvve jeught, en uvve teere jaren
Voor mijn gebruyck alleen voortaen te vvillen sparen.
Ick danck u schoone maeght, ô langh gevvenste bruyt,
Die al mijns hersens lust in u alleen besluyt.
Ick sal, vvat my belanght, ick sal mijn leven-dagen,
Ick sal van nu voortaen u reyne liefde dragen,
Ick sal u eygen zyn in vreught en tegenspoet,
En noyt sal ander min verrucken mijn gemoet.
Noyt salder ander vvijf mijn vaste sinnen buygen,
Des neem ick al het volck ons heden tot getuygen,
En uvven vader selfs, en onsen grooten God;
Ghy zijt van heden aen mijn deel, mijn echte lot.
En om met eenigh pant mijn vvoorden vast te maken,
Gelijek men veeltijts doet in diergelijcke saken,
Siet hier tot u gebruyck, siet hier een grooten schadt,
Siet hier tot uvven dienst de sleutels van de stadt;
Die hoort u eygen toe met al haer groote palen,
Daer in een vvacker oogh ten vollen sou verdvvalen.
Dat sal de trou-ringh zyn, die ick u heden geef,
Dat sal u trou-ringh zyn, oock als ick niet en leef.
De maeght in dit gevvoel en kan niet over-leggen
VVat datter is te doen, of vvatse dient te seggen.
Sy voelt in haer gemoet de schaemte van de jeught,
En efter seytse vvat, vervvonnen van de vreught:
Ons huys is over-stort, door veelderhande vvegen,
Met Godes rijcke gunst, en alderhande segen:
Maer dat ick meest verhef, en voor het hooghste vveegh,
Is dat ick tot myn deel u, edel ridder, kreegh,
| |||||||||||
[pagina 91]
| |||||||||||
V puyckje van de jeught. 'k en vvil u niet gelijcken
By gout, of grooten schat, jae gansche koningh-rijcken;
Ghy zijt al dat alleen, ghy zijt in myn gemoet
Naest God myn eenigh heyl, myn alderhooghste goet.
VVel, koom dan, edel helt, ghy kloeckste van de mannen,
Die met een stijven arm de stale bogen spannen,
Besit myn innigh hert, besit myn jeughdigh lijf;
Ick ben van deser uyr u lief u echte vvijf.
Met dat de juffer svvijght soo komen duysent menschen,
Die aen de jonge maeght geluck en segen vvenschen,
En brengen uyt het heir, en leggen voor de bruyt
Het beste van den roof, het puyckje van den buyt.
Tapijten naelde-vverck, hayr-banden, arrem-ringen,
Hals-spangen, gout, korael, en duysent moye dingen,
En koppen voor den dranck, en schotels voor de spijs,
Al konstigh uyt-gevvrocht, en op een vreemde vvijs.
En t'vvijl de gansche stadt van desen segen melde,
Soo vvorter tvvee gekroont te midden op den velde;
De maeght van't vrou geslacht, de ridder van de mans.
Sy kreegh een roosen-hoet, en hy een lauvver-krans.
| |||||||||||
[pagina 92]
| |||||||||||
[Of Ascha vvel besteet is.]Philogamvs. WAt is u oordeel van dit houvvelick, weerde man? Soph. Ick mercke dat daer verscheyde bedenckingen uyt konnen genomen werden, als te weten,
Phi. Ick hebbe oock even de selve aenmerckingen uyt dese geschiedenisse te gemoet gesien, eñ make vast een vergelijckinge met dit werck, en met het gene Laban dede. Soph. 'T is vry een loffelicker maniereGa naar margenoot+ van doē, die alhier by Kaleb wort gebruyckt, als vvel is de voet by Laban te voren gehouden, gelijck ghy wel oordeelt. Men vint in de oude Historien, dat in voorlede tijden by de groote dit wel meer in 't vverck is gestelt geweest; in voegen dat by wapenen, en door middel van lichamelicke sterckte, en wackerheyt edele jonck-vrouwen, ja groote Prinçessen by wijlen zijn te winnen geweest. Phi. 'T is soo ghy seght, weerde man. En ick selfs (niet van de ervarenste inde oude geschiedenissen) kan exempelen by brengen daer alleen met snelheyt van loopē in die gelegentheyt groot voordeel is te doē geweest. Danaus heeft in de vorige eeuwen op dien voet op eenen tijt acht-en-veertigh dochters als prijsen voor-gestelt aē die gene die snelste soude bevonden werdē geloopen te hebben, wesende altijt het voor-recht vā eerst te mogen kiesen by de gene die best gedaen haddē. Even het selve is gepleeght by Anteus in een stadt van Libyen, Irassa genaemt. want hebbende de selve vorst een geheele schoone eñ bevallicke dochter, die veel versoecx hadde, heeft de selve inde loop-bane der selver stadt neder doen stellen, ende openbaerlick doen uyt-roepen, dat de selve als een prijs met snel loopen te winnen ware, en dat de gene die na den loop eerst haer hooft-çieraet soude bevonden vverden metter hant aen-geraeckt te hebben, haer ten wijve wech soude mogen leyden. Het derde exempel, dat ick hier van gelesen hebbe, is te vinden by de Poëten uyt de Historien in hare schriften over-geset, eñ (na hare maniere van doen) met fabulē verblomt. Onder andere vinde ick de geschiedenisse van Atalanta by Ovidius beschreven, in syn boecken van de Veranderinge, die ick lestmael in onse Nederlantsche tale hebbe leeren sprekē, om mijn penne wat te oeffenē. Soph. Laet ons die uwe oeffeninge eens hoorē, al eer voor te gaen. want 'tselve en sal hier niet buyten onse stoffe, of tegens ons voor-nemē wesen, maer eer het selve helpen. Phi. Ick en wil des niet sparigh wesen; wilt ghy maer verweerdigē my een weynigh uwe oiren te leenen, en dan weder te komen tot ons begonnen werck. Soph. Ick ben sulcx wel getrooft te doen. Begint slechts, en leest. wy willen dan van dese soorten van houwelicken nader reden-cavelen. Phi. Wel aen ick beginne. KOomt hier, nieusgierigh volck, eē selsaem loop-spel kijckē,
Daer een behaelt den prijs, en hondert in besvvijcken.
Men vvint hier schoone vervv, of vvel een duyster graf.
De vryster is de loon, de doot een vvisse straf.
Hier is een rappe maeght, die kan gevveldigh loopen;
Maer vvie vervvonnen is die moetet dier bekoopen.
Het is een vast besluyt; al vvieder blijft te kort,
Dien vvort syn jeughdigh bloet, als vvater, uyt-gestort.
| |||||||||||
[pagina 93]
| |||||||||||
Daer is geen seggen aen, vvie achter is gebleven
Die mist den hooghsten prijs, die mist syn eygen leven;
En schoon het dunct u vvreet, men doet hem geen gevvelt,
Het spel dat heeftet in, de vvet is soo gestelt.
Noch zijnder even-vvel, die met haer snelle leden,
Die, met een moedigh hert, in desen handel treden;
Sy spotten met gevaer, en trachten na gevvin.
Soo veel heeft onder hen een schoone vrijster in.
Maer niemant van den hoop en kander troost vervverven.
Dies isser menigh helt gedvvongen om te sterven.
Ach! voor een blijde feest, met diepe lust vervvacht,
Soo vvort de jeught betreurt, en in den kuyl gebracht.
De gansche vverelt sucht, vermits de jonge lieden
Den hals van stonden aen ten svveerde moeten bieden.
Te meer om dat de vvet niet eens gedoogen vvou,
Dat yemant aen de maeght een kusjen geven sou,
Een kusjen voor het lest. Dat snijt hun in de zielen;
Maer des al niet-te-min sy moeten neder-knielen.
Al dunckt het yemant hart, en uyter-maten straf,
Sy reysen uytet vleesch, en vallen in het graf.
Iuyst onder dit gevvoel soo isser een gekomen,
Die heeft de strenge vvet noch een-mael aen-genomen,
Hy sprack met bly gelaet, en uyt een vollen mont,
Dat hy daer om de doot, of om de vrijster stont.
Het vvas een rustigh quant van boven tot beneden,
Een yder had het oogh ontrent syn rappe leden.
Het bleeck aen syn gestel, en uyt syn rijcke dracht,
Dat hy vvas af-gedaelt van eenigh hoogh geslacht.
Veel menschen zijn bedroeft, veel jonge lieden klagen,
Dat hy soo flucxen lijf aldaer bestaet te vvagen.
Veel seyter, dat de man vvel licht een schoone vrou,
Oock sonder dat gevaer, voor hem bekomen sou.
| |||||||||||
[pagina 94]
| |||||||||||
Doch hy stont niet alleen op syn gesvvinde gangen,
Maer heeft een beter raet van seker vrient ontfangen:
Ghy (soo het lijf besvvijckt) brengt my den geest ter baen;
Het beste meester-stuck vvort door verstant gedaen.
De moeder van de min, van desen helt gebeden,
VVas in der Goden hof, op syn versoeck, getreden;
Daer heeftse, t' synen dienst, drie appels uyt-gebracht,
Van vvonder schoone vervv, en vvonder groote kracht.
Sy sagh de vruchten aen, en vvaer yet mocht ombreken,
Daer heeftse metter hant een vveynigh aen gestreken;
En t' vvijl sy op het ooft met sachte vingers dout,
Soo blonck het over-al, gelijck als enckel gout.
Sy heeft het aerdigh fruyt den jongelingh geschoncken,
En heefter in gestort den keest van hare voncken,
Yet ick en vveet niet vvat, yet dat men niet en kent,
Yet dat een soet vergif tot in het herte sent.
Sy leert hem boven al, door onbekende reden,
Hoe dat hy dit geschenck met voor-deel sal besteden.
Hier op soo trat hy voort, en gaf hem in het velt,
En heeft hem tot den prijs, of tot de doot gestelt.
Daer sloegh het snar trompet. De frissche jonge lieden
Beginnen tot den loop haer leden aen te bieden.
Men blaest noch ander vverf, en met den derden slagh
Soo schiet een yder uyt soo veerdigh als hy magh.
En schoon de vrijster liep gelijck de snelle vvinden,
Noch vveet Hippomenes haer gangen in te binden;
VVant 't geen dat aen de maeght de schreden vveder-hout
Dat is de schoone vrucht, geçiert met edel gout.
Hy goyt het aerdigh freuyt te midden op den velde,
Als hem de rappe maeght den prijs in tvvijffel stelde;
En t' vvijl sy neder buyght, en na den appel tast,
Soo is dat hy te meer op syne gangen past.
| |||||||||||
[pagina 95]
| |||||||||||
Hy liep gelijck een hart, en quam soo vveder voren,
En vvon het vvederom al vvatter is verloren;
Maer, schoon hy dapper snelt, de vrijster niet-te-min
Die haelt van stonden aen den moeden looper in.
Sy svveefde door het velt, gelijck de paerden hollen;
Dies liet de jongelingh den tvveeden appel rollen,
Die had noch schoonder glans, als d'eerste gulde vrucht,
Dies stremtse vvederom de maeght in hare vlucht.
VVant als sy sagh het ooft, het scheen, sy vvert gedvvongen
Te staken haren loop, en ongetoomde sprongen.
Sy greep het veerdigh op, en vveder even snel
Loopt inder haest voor-by haer droeven loop-gesel.
De jonck-heer vvert bevreest, onseker vvat te maken,
Hy siet den lesten peyl, hy siet het eynde naken,
Hy seyt in syn gemoet: Ick sie de bleecke doot,
Of vvin ick desen loop soo ben ick uyt den noot.
VVel aen nu, Venus help, en stijft mijn svvacke leden;
VVant ick heb over langh om dese kans gebeden.
'T is nu de rechte tijt. vvant blijf ick nu verstelt,
Soo vvord' ick hier onthalst te midden op het velt.
Hier gaet den jongelingh den lesten appel vverpen;
Maer gingh noch boven al syn gansche sinnen scherpen,
Op dat hy voor het lest den voor-toght houden magh,
En goyt daerom de vrucht oock verder als hy plagh.
De nimphe siet het gout, en syn vergulde stralen,
En schoon het verre rolt, sy gaet den appel halen,
Sy steeckt het aerdigh ooft in haren teeren schoot,
En siet! (door Venus list) het vvoegh gelijck een loot.
Dit gaf den vrijer tijt, om voor de maeght te komen,
Soo dat hy vvederom heeft nieuvven moet genomen;
VVant hoe hy verder quam, en rasser henen liep,
Hoe dat de blijde jeught met luyder stemmen riep:
| |||||||||||
[pagina 96]
| |||||||||||
Nu loopt, ô vrijer, loopt, en dat met alle krachten,
Nu loopt, ey lieve, loopt, de prijs staet u te vvachten,
Nu loopt, ô ridder, loopt, ten eynde van de baen;
VVy sien de schoone maeght voor u als eygen staen.
Dit vvas de jongelingh een dapper spoor gegeven:
Dies liep hy over vvegh, als van den vvint gedreven,
En schoon syn herte slaet, en dat hy dapper hijght,
Hy maeckt dat hy de maeght voor hem ten loone krijght.
Daer juyght al vvie het sagh met uyt-gelate kelen,
Daer koomt de soete jeught het bruylofs-deuntjen quelen,
Daer hoort men snaren-spel, en ander soet geluyt,
En al wat spreken kan dat groet de jonge bruyt.
Siet daer mijne Hollantsche Atalanta. Maer seght my nu, wat u gevoelen zy van dese houwelicken, en voor al van die voren verhaelde geschiedenisse. Soph. Mijn dunckt dat de Poëten door dat gedightsel hebben vvillen aen-wijsen een gebreck van onse, en misschien mede van de vorige eeuwen, te weten, dat de gout-appels, dat is, gelt en goet op de vrysters soo veel vermeugen, datse haer in de loop-bane der liefdē laten overwinnē van de gene die voorraet hebben van soodanige stralende fruyten, loopende alle andere, die haer daer mede niet en konnē ballasten, gansch snellickē voor-by. Phi. Dat is een goede op-merckinge, roerende het geheym, dat de Poëten onder dese geschiedenisse ofte gedichtsel hebben vermomt. Maer ick wenste te weten, wat ghy van desē slagh van houwelickē oordeelt. Soph. Wat dese leste geschiedenisse aengaet, die segh ick geheel en al van minder stoffe, en slechter van beleyt te wesen als 't gene by Kaleb is gedaen geweest. want ick sie, dat alleen op het snel loopen dit houwelick is gegront geweest, en dat dunckt my weynigh redens te hebbē ; dewijle geen man van soo hoogen staet en gelegentheyt (als de voor-seyde jonge lieden waren) gebruyckt kan vverdē tot eē loopendē bode ofte postillion, om also door snelligheyt het Lant ofte yemant in 't bysonder dienst te doen. Oock en sie ick niet wat in-sight sulcx kan hebben, om een goet houwelick te maken. Mijns oordeels, behoevender al vaster gronden, om een soo gewichtigen werck op te bouwen; en daerom dunckt my onwijsselick gedaen te zijn van de ouders, en oock van de jonge-lieden, datse door soodanige middelen sigh tot een houwelick lieten bewegen. Phi. Maer isset niet een aengename sake, soo rappen ende vvel gestelden lichaem ten houwelick te krijgē ? ende en heeft men niet ghesien dat veel jonck-vrouwen daer op het ooge hebbē laten vallen? Weet ghy niet, dat noch niet seer lange geledē, in den Hage een sekere in schoonheyt vvel vermaerde jonckvrouwe (die ick niet en wil noemen) siende in een kamer-spel een rappen jongelingh op een houten-peert geestigh op en af springen (dat men voltigeren noemt) soo seer haer aen syn wackerheyt quam te vergapē, datse haer sinnen gansch en al op den selven liet nedervallen, soo datter meer op is gevolght als eenige meynden haer wel te betamen? Dat, en diergelijcke gevallen en konnen u, weerde man (nae ick meyne) niet onbekent zijn. Soph. 'T is soo ghy seght, lieve Philogame. Ick hebbe al mede vrijsters en vrouwen gekent van gelijcke in-vallen, dat is, die om eenige lichamelicke vvackerheyt ofte behendigheyt op jonghmans zijn verslingert geweest. Daer is in mijn jonckheyt in Zeelant een wel-gestelde vveduwe te vinden geweest, die een flucxen jongelingh, uyt sake van een wet-spel, over eē koets-wagen hebbende sien springen, soo grooten genegent- | |||||||||||
[pagina 97]
| |||||||||||
heyt daerom aen den selven leyde, datse hem (een geringh gesel wesende) tot haren man verkoos, ja selfs daer toe verlockte. Een andere rijcke weduwe isser in eē stadt van Hollant by-naest op dien eygen tijdt gevonden, die een man aen-sloegh, vermits sy hem op een maeltijt soet-aerdighlick hadde hooren singen. En dit beyde met ongeluckige uytkomste, en gansch weynigh genoegens, als ick wel omstandelicker (des noot zynde) soude konnen verhalen. Derhalven soo verklare ick, my sodanigh bedrijf geensins aen te staen. Phi. Wel hoe! weerde man. Zijt ghy dan eē grijnspens, en geen liefhebber van soo edele kunsten? Seydt niet de oude ende vermaerde leer-meester in de hooge schole der liefden van dese frayigheden aldus? Sangh dient tot het minne-spel.
Laet de vrijsters leeren sinnen,
Laet de vrijers leeren springen,
Want het voeght de maeghden wel.
Ga naar margenoot+ Soph. Dat yemant een fris en vvacker lichaem heeft, of een goede bequaemheyt van singen, of diergelijcke, dat weet ick aengenaem en soet te zijn, sonderlinge in jonge lieden oogen en oiren; maer daer op eē houwelick, als op eē gront-steen, te willē bouwē dat vinde ick gansch ongeraden. En tegens het veersken, by u verhaelt, set ick een ander, en van meerder vastigheyt, dat aldus luyt: Wie een vrijster om haer singen,
Om haer springen heeft getrout,
Acht het eerst voor moye dingen;
Maer als noot begint te dringen,
Is de liefde stracx verkout.
Daer behoort en behoeft beter stoffe (als ick te vorē seyde) tot eē wettige by-een-komste van man en vrouwe, als soodanige lichamelicke by vallen (want daer voor mogen dese dingen maer gerekent werden) dewijle de selve niet als weynigh en konnen by-brengen ten goede van het geselligh leven; en in aller manieren zijn 't al saken die licht vervallen. En alsser dan niet inwendighs over en blijft, dat het werck staende kan houden, soo rijster licht eē jammerlicke gestalte onder soo licht gevoeghde personen, gelijck de droeve eervarentheyt niet dan al te veel uyt en wijst. Phi. Hoe! wilje dan het middel, by Kaleb ghebruyckt tot het houwelick van Ascha, mede (als onwijsselick ter hant genomen) verwerpen? Soph. Dit is een geheel andere sake, lieve Philogame; en sodanigh beleyt noeme ick een houwelick van State. want sodanige worden in 't werck gestelt ten dienste van 't gemeene beste, en om yet uyt te doē voeren, daer van de geheele Staet voordeel kan genieten. Soo dede Saul openbaerlick uytkondigen, dat hy die den trotsen Goliad soude verslaen 's koninghs swager soude zijn, om alsoo dat monster ('t welck den heir-leger Israëls dagelicx quam bespotten) van kant te helpen. Even soo beloofde hy aen David syn dochter Michal, mits hondert voor-huyden der Philistijnen hem over-brengende. Van gelijcke stoffe is geweest het middel dat Kaleb hier ter hant nam, tē aensien van het winnen van Kiriat-Sepher, stellende tot een prijs van de overwinninge syn dochter Ascha, als de historie uyt-wijst. Phi. Maer ick en kan daer alsoo grooten wijsheyt mede niet in sien, magh ick met eerbiedigheyt alsoo spreken van soo ouden sake. want openbaerlick te beloven een 'skoninghs of vorstens dochter te sullen gewerdē tot een wijf aen de gene die soo een reuse sal verslaen, ofte soo een sterckte sal in-nemen, is dat niet geheel vol gevaers? Hoe en soude niet licht een vreemde snaeck, jae selfs wel een rouwe struyck-roover, immers een slecht ofte veracht persoon sulcx konnen ter hant nemen, ende uyt-wercken? En soude men dan niet verstelt staen? Soph. Men vint doorgaens, dat in oude tijden dusdanige maniere van doen is ghebruyckt geweest, en datter dickmaels voorname vrijsters, ja vorstelicke jonck-vrouwen zijn voor-gestelt geweest, tot vergeldinge van kloecke daden van wapenen. Agarista, dochter vā Clistenes koningh van Sicyonien, is by haren vader openbaerlick gedaen uytroepen, een prijs te sullen zijn aen den genen die best soude bevondē werden met de lançe gerent te hebbē. Tot welck ridder-spel meest al den adel van de Griecxse jeught wort gheseyt te samen gekomē te zijn. Te Numantien (als in voorlede tijdē aldaer twee jonge edellieden met grootē ernst gelijckelick stonden naer eene van de voortreffelickste jonckvrouwen van den lande) heeft de vader verklaert, dat hy de selve ten wijve soude geven aen den genē die eerst de rechterhant van een Romeyn soude af-kappen, en hem t' huys brengen. Hippodamia, dochter van Oenomaus koningh van de Elcken, is eertijts met een openbaer vecht-spel te winnen geweest, onder bespreck, dat de gene die over-wan de jonge prinçesse soude genieten, en die over- | |||||||||||
[pagina 98]
| |||||||||||
wonnen soude werden dadelick soude moeten sterven. En is alsdoen Phelops door behendigheyt eyndelick over-winner geblevē, en heeft also de jonck-vrouwe, als synē prijs, met hem geleyt. Maer in allen desen is waerschijnelick het gene eenige van de oude gemeynt hebben, namentlick, dat in dusdanige voor-stellinge een stilswijgende voorwaerde of bespreck scheen begrepen te zijn geweest, te vveten, in gevalle in de voor-gestelde maeght geen merckelicken af-keer van den persoon die over-winner mochte blijven en werde bevonden. want anders indien sulcx gebeurde, soo soude het gansch hart zijn gevveest aen een vrye jonck-vrou tegen danck yemant op te dringen, ten vvare sake dat de voor-stellinge van prijs niet in 't gemeen aen alle, maer alleen aen eē seker getal van jonge lieden (aen de vryster te voren bekent) ware gedaen gevveest, en dat met voor-weten van de selve. want in soodanigen gevalle soude sy verstaen moetē werden in den persoon bewillight te hebben, ende dien volgende geenGa naar margenoot+ na-klachte te mogen in-brengen. Wy willen dan gelooven dat oock Kaleb, in voegen als voren is geseyt, dit stuck sal hebben beleyt; ende vinden oock de geschiedenisse hier in dier voegen in-gestelt. En ick besluyte dien volgens, dat sulcx by Kaleb wel is gedaen, en dat dusdanige houwelickē zyn ten goede van den Staet en ten gemeenen beste aengeleyt. Phi. Wat Kaleb hier gedaen heeft, en kan uyt de geschiedenisse (gelijck die kortelijck in het boeck der Rechteren verhaelt wort) niet gesien werdē. Maer dat Saul sonder eenige bepalinge synen uyt-roep heeft laten doen, kan daer uyt werden af-genomen, dat aen David, een geringh schaep-herder wesende, is toe-gelaten de kansse te mogen wagen, selfs met wel-weten van dē koningh. Soph. 'T is soo ghy seght, jongelingh. Maer schoon David den reuse al verslagen hadde, soo en is van het beloofde houwelick oock niet gevallē. want (gelijck het bleeck) soo en hadde Merob de oudtste dochter van den koningh Saul geen gevallen aen David, en soo en heeft het houwelick niet met hem, maer met Adriel den Meholathiter voortgangh gehadt. Sam. 18.19. Phi. Maer efter kreegh David daer nae Michal een jonger dochter van den koningh Saul, als de Schrift getuyght. Soph. Dat is mede waer, Philogame; maer dat en scheen niet so seer in vergeldinge van het over-winnen van den Philistijnschen reus geweest te zijn, als vermits David daer na hondert voor-huyden der Philistijnen den koningh t' huys brachte, (Sam. 18.25.) en oock vermits Michal tot David genegē was; waer uyt schijnt mede te blijckē, in dusdanigen verkondigen een stil-swijgende bespreck van der vrijsters bewilginge begrepē geweest te zijn, als ick te voren seyde. Het kan oock gelooft werden, dat Saul, eerst uyt een kleyne gelegentheyt koningh geworden wesende, soo veel sigh heeft gelegen laten wesen aen't verslaen van den reuse, dat hy (terwijl de noot drongh) te vreden is geweest, syn dochter te geven aen den genen die den reuse soude verslaen, wie het oock soude mogen wesen, offerende ende over-gevende alsoo syn dochter (als het schijnē mochte) ten dienste van den Staet, ende achtende eenen soodanigen de prinçesse weerdigh, die soo grooten heyl het volck van Israël soude toe-brengen. Desen even-wel niet tegenstaende, lieve Philogame, soo oordeelick, dat het, na den aert en nature van het houwelick, beter is, dat het selve blijve in syn volle vryheyt onder de jonge lieden, om malkanderen met minne en vrientschap daer toe te bewegē. Oock meyne ick dat een prinçe (willende eenigh heerlick stuck, ten dienste van den lande, uyt-gevoert hebben) beter soude doen, daer toe te stellen treffelicke vereeringē van adel, staten, rijckdom, of diergelijcke, en niet syn dochter. Immers indien hy goet mochte vinden sulcx te doen, dat hy dan niemant daer toe en riepe, als die hem wel mochte betamen, en syn dochter wel bevallen, om alsoo haer tot geen ongelijck ofte onvredelick houvvelick te brengen. Houwelicken van state mogen wel somtijts dienen ten goede van een lant, selden tot vernugen van de gene die het meest aengaet. En ten dien eynde seyde de Philosooph Plato seer wel, dat men wel een houwelick te wege mach brengen door het lot, mits dat sulcx geschiede tusschen de goede, ende niet in't wilde. En daer mede genoegh van desen handel. Phi. Maer segh my doch, soude oock Kaleb de macht hebben gehadt hier in te besluyten, en syn dochter alsoo ten houwelicke uyt te gevē tegē harē danck? Wat dunckt u? Soph. Dese vrage komt aen op deGa naar margenoot+ macht der ouderen in 't uyt-geven haerder dochteren, die in den ouden tijt, en sonderlinge in den ouden Testamente over-al seer | |||||||||||
[pagina 99]
| |||||||||||
groot wert bevondē ; na dien men de geheele Schrifture deur kan bemercken, dat het met het sluyten van houwelicken in dusdaniger manieren heeft toe-gegaen, dat yemant die een dochter ten houwelicke wilde versoecken hare ouders daer over aen sprack, en dat de ouders (soo het hun goet dachte) het geheele stuck af-handelden, sonder dat men bevint de dochters daer in eenig gesegh gehadt te hebben; maer wel datse schijnen haer gevoeght te hebben na den wille haerder ouderen. Abraham geeft last om Rebecca voor Isaac synen sone tot een vrouwe in te halen, En de seve wert hem toe-gestaen, door bewilginge hares vaders. Iacob bekomt op gelijckē voet de twee gesusters Lea en Rachel. In welcke geschiedenisse sonderlinge is aē te merckē, dat Rachel, voor-by gegaen zynde, niet en klaeght, dat Lea aē Iacob in 't duyster wort toe-gebracht, eñ sulcx geschiet zijnde, daer tegens niet en streefde, tot een teycken dat sy haer voeght, ende haren vader alles laet beleyden. Wie in Israël een vrye maeght besliep moeste den vader van de selve vijftigh sickel silvers uyt-reycken, en moste oock de selve ten wijve nemen, soo den vader sulcx beviel. Van der dochters bewilginge geen gewach met allen. Deut. 22.29. Tobias ontfanght Sara op haer ouders toe-staen, sonder meer. Het houwelick van een beslapē dochter wert in 't geheel aen haer vader gestelt. Exod. 22.17. En op gelijcken voet neemt Agar, als sy van Abraham was uyt-gestooten, een wijf voor haren sone, by gebreke van een vader. Genes. 21.21. Wat den tijdt van het nieuwe Testament belangt, aldaer wert klaerlick gesien, dat alle de macht van een dochter uyt te houwelicken den vader wert toe-geschreven. 1. Cor. 7.38. In voegen dat niet een exempel in de Schrifture te vinden en is, daer een dochter, buyten consent van ouders, door het houwelick haer heeft verplicht. In dien men vorder het ooge wil laten gaen over andere natien buyten Gods volck, men vint over-al het selve. Tyndarus vader van de vermaerde Helena, voor hem eenige ongelegentheyt vreesende, in dien hy een swager voor hem, en een man voor syn dochter verkoos uyt al hare menighfuldige vrijers, gaf de selve syne dochter de macht om eē uyt de selve voor haer te mogen kiesen. Danaus en Belus voortreffelicke vorsten vint men dat de houwelickē van hare dochters en sonen hebben besorght. Oock doen de oude Poëten sulcx by hare geschriften over-al klaerlick blijcken. Onder anderen is het selve volkomentlick te sien by seker bruylof-gedicht van den Poëet Catullus, daer hy den bruydegom in-voert tot syne bruyt aldus te sprekē: 'T is heden onsen bruylof-dagh;
Ghy daerom, wat ick bidden magh,
En strijt niet met u lieven man,
Vermits het niet bestaen en kan.
Maer segh, waerom dus langh gewacht?
V vader geeft my volle macht,
V moeder heeft my toe-gestaen.
Met u te bed te mogen gaen.
Het stuck bevalt hun beyde wel,
En ghy staet onder haer bevel.
V maeghdom hoort u niet geheel;
V vader komt een derden-deel,
V moeder heeft gelijcke recht.
Dus staen u saken wonder slecht.
Want van dat teer en soet juweel
En komt u maer een derden-deel.
En streeft dan niet, ô soetste kint,
Nu ghy u dus vermeestert vint;
Maer geeft u blomtjen als het dient,
Maer geeftet aen een lieven vrient.
Ey, gunt het my, en scheyter af,
Na dien het my u vader gaf,
Na dien het my u moeder jont.
Wel biet my dan u rooden mont.
Want dus (gelijck een yder weet)
Soo is de maeghdom wel besteet.
In voegen dat hier en over-al blijckt, dat de macht om kinderē ten houwelicke te besteden eygentlick der ouders en niet der kinderen werck is geweest. Phi. Maer hoe is dat te verstaen, Sophronisçe? Mochte sulcx tegen heugh en meugh van de dochters gedaen werden? Soph. De ouders vermochten, eñ en vermogē als noch niet hare macht over hare kinderen in desen te misbruycken, ende aen de selve, tegen wil en danck, vrou of man op te dringen; maer de bewilginge van de gene die men uyt wil geven moeste daer by komē. Immers daer en moeste geen onderlinge tegenheyt wesē. En hier mede houde ick voldaen de voor-gestelde pointen. Phi. Maer of vader en moeder gelijckeGa naar margenoot+ macht en gesagh hebben, in 't besteden van hare kinderen, weet ick al mede syn bedencken te hebben, en woude daer op insgelijcx uwe berichtinge, en van gelijcke, of beyder bewilginge hier van noode is, of dat des vaders alleen genoegh zy. Soph. De tijt jegenwoordelick verre | |||||||||||
[pagina 100]
| |||||||||||
gegaen zijnde en kan ick hier op niet staen; maer sal u op dese vrage versenden aen de schrijvers die daer van wijt-luchtigh handelen. Onder andere siet Tarnov. de Conjugio lib. 1. pag. 428. & 429. Maer wat schrijvers dat ghy leest, ghy sult vinden, dat de vader over-al in dusdanigen gelegentheyt de bovesangh toe wert gelaten, dat is, de hooghste macht wert gegeven. Phi. Wel, dat is tot daer toe; en ick wil het daer by nu laten. Maer ick mercke boven al het gene dat tot noch toe uyt dese geschiedenisse by ons is aengemerckt, noch eenige bysondere en nieuwe bedenckingen die sigh hier aenbieden. want doen ick las de weygeringe die Kaleb aen Atniel dede, als hy een gunstigen soen van Ascha vereyste, tot syn af-scheyt, ende tot op-weckinge van een mannelick herte, en dat de goede jongelinck dies ongetroost moeste henen gaen; soo quam my te binnen, dat hier de rechte plaetse was om te spreken, wat gunste een maeght aen een jongelingh, een vrijster aen een vrijer, en een bruyt aen harē bruydegom vermagh toe te staen, en hoe verre die gaen magh ofte niet. En daer in zijn (mijns oordeels) veel soete aen-merckingen te vinden, indien de selve met eē vernuftige tonge verhandelt quamen te werden. Soph. Hoe! en is al die stoffe niet genoegh over-gehaelt in de eerste deelen van het Houvvelick, en oock in den Spiegel van den ouden ende nieuvven tijt? Sekerlick, soo ghy die beyde recht insiet, en met aendacht door-leest, ghy sulter in vinden al dat ghy hier noch schijnt te soecken. Phi. Maer ick wouder noch wel by hebben, hoe verre de ouders mogen en behoorē te gaen inde vryheyt te geven aen hare dochters, ten aensiene van de jonge lieden die de selve dagelicx komen onderhouden. Soph. Oock dat selfs is vinden daer ick u geseyt hebbe. Phi. Wel, dien alle onvermindert, wat my belanght, my dunckt, dat Kaleb hier te deun en te hart was tegens den ridder Atniel, hem weygerende soo kleynen gunste, als hy stont te gaen tot soo grootē aenslagh. Gewisselick de jonge lieden van onse eeuwe en laten haer soo niet vernoegen. want als sy den anderen verstaē (schoon de ouders sich niet en willen voegen tot hare genegentheden) sy lieden rechtē hen selven, en uyt een engen dwangh soo berstense uyt in eē volle vryheyt; gelijck wy daer van onlanghs al eenige exempelē onder ons hebben gesien, en selfs by de aensienlickste van dē lande. En dewijle tot noch toe is gesproken van houwelickē die met bewilginge van ouders ofte vooghden, immers van eenige der selver zijn aengegaen, soo woude ick jegenwoordelick wel eens hoorē uwe bedenckingē op soodanige houwelicken die buytē of tegens de bewilginge en toestandigheyt van vriendē ter hant worden genomen. Soph. Wel aen, jongelingh, oock dat en is u niet geweygert. En tot dien eynde sal ons alvoren dienē gelesen de vierde geschiedenisse, die in dit nieu werck nu volght. want daer in wert verhandelt de Maeghden-roof by de Benjamijten aengerecht tot Sçilo. Phi. Dat is de rechte plaetse, waer uyt mijn sinnelickheyt voldaen sal konnen werden, weerde Sophronisçe. Ick bidde u, staet my oock hier het lesen toe, soo als te voren meer is geschiet. Soph. Sulcx doe ick geerne, lieve Philogame. want terwijlen ghy lesen sult, wil ick mijne gedachten latē gaen op de vraeghstucken ende de aenmerckingen, die uyt het verhael van de voorsz. geschiedenisse sullen komen te vloeyen, om u derhalven naderhant, soo veel ick kan, vernugen te geven. Phi. Wel aen, weerde man, sonder langen uyt-stel te nemen, ick beginne. |
|