Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 264]

XXXIX Res immoderata, cupido est.aant.

[p. 265]

XXXIX.A.1
Altijt na meer.

Als ick de liefste sach, doen woud' ic haer genaken;
Stracx riep ick om de spraec, flux haer te mogen raken,

Doen badt ick om een cus, en, schoon ick die bequam,

Noch vont ick dat mijn hert geen recht vernoegen nam.

Ick voelde des te meer mijn ziel geduerich hijgen,
Dus wenscht' ic boven dat een naerder pant te crijgen:

O lusten sonder end'! o wispeltuerich spel!

Al crijgt de hont een stuc noch gaept hy evenwel.

XXXIX.A.2
Res immoderata, cupido est.

Prima quidem fuerat dominam tibi cura videndi,

Altera, mox lateri iungere posse latus:

Istud & illud habes, sed & hoc, tibi lenis amica

Blanditias molles, aptaque verba dedit.

Oscula nunc poscis, det & oscula: nonne petetur

Mox illibatae virginitatis honos?

Et vorat, & properans ruit in nova frusta molossus,

Quodque petat cupidus semper amator habet.

XXXIX.A.3
Le chien, le Ieu, l'Amour, le feu,
Ne se contentent oncq de peu.

Qu'on donne au chien du pain, qu'on donne du fourmage;
Il gloute, sans mascher, & veut ja d'avantage.
Quel grand' faveur que faict la dame a son amant,
Rien ne luy oncq suffit, il va tousiours avant.

XXXIX.A.4.a
Sen. 19. Epist.

Qualem dicimus seriem causarum esse ex quibus nectitur fatum; Talem dicimus cupiditatem, altera ex fine alterius nectitur.

XXXIX.A.4.b
Claud.

At sibi cuncta petens nunquam saturanda Cupido,
Quae, velut immanes reserat dum bellua rictus,
Expleri pascique nequit: nunc flagrat amore,
Nunc gaudet, nunc maesta dolet rursusque resurgens
Exoritur, caesaque redit pollentius hydra.

[p. 266]

XXXIX.B.1
Staech na wat nieus.

Smact eten aen een dogh, hy staet met holle wangen
Om weder op een nieu geduerigh yet te vangen;

Het valt hem inden mont, het vaert hem inde keel,

En des al niet-te-min het is hem even veel.

Wat baet u groot gewin, of veelderhande schatten,
Indien ghy niet en droomt als op een nieu te vatten?

U winst en is maer wint, en doet u maer verdriet.

Want een die maer en sloct, en smaect de spijse niet.

XXXIX.B.2
Ad nova semper hians.

Ieiuno dominus cerealia frusta molosso

Obiicit, hic avido devorat ore cibum;

Et stat hians, aliamque oculos intendit in offam,

Semper & acceptis uberiora petit.

Nos molimur idem; nam si cui numine dextro

Eveniant nummi, praedia, census, agri,

Omnia conduntur, petitur nova praeda: futuri

Sic desiderio prodiga vita perit.

XXXIX.B.3
Plusieurs ont trop, nul n'a assez.

Quel bien peut avenir a la chiche avarice?
Tout, n'est pour assouvir, mais pour nourir le vice,
Jette au chien affamé, soit tant friant morceau,
Il gloute sans mascher, & cherce du nouveau.

XXXIX.B.4.a
Martial. Lib. 12. Epig.

Habet Africanus millies; & tamen captat,
Fortuna multis nimis dat, nulli satis.

XXXIX.B.4.b
Sen. Lib. 1. Epist. 2.

Quid refert quantum illi in area, quantum in horreis iaceat? si alieno inhiet, si non quaesita, sed quaerenda computet: non enim qui parum habet, sed qui plus petit, pauper est.

XXXIX.B.4.c
Gregor. in Moral.

Ars magna est, satiari.

XXXIX.B.5
Ad nova semper hians.

1Est sapientiae magnitudinisque animi, ait Cicero, quid amiseris, obli-

[p. 267]

2visci; quid recuperaveris, cogitare. In utroque contrarium plerumque 3faciunt homines; parta enim sine voluptate fere demittunt; amissa 4autem veris & spirantibus lachrimis deplorant. Pueri, lusoria plurima 5iis licet dederis, si unum atque alterum modo auferas, reliquis omni-6bus, per iram ac indignationem abiectis, plorant. Idem plerisque homi-7num solet accidere; vel unum aliquod dispendium magna commoda 8iniucunda ac insipida solet reddere. Mobilis ac inquieta est mens homi-9nis, nunquam se tenet, ait Seneca. Optat libertatem servus, civitatem 10libertus, civis divitias, dives nobilitatem, nobilis regnum, rex in Deo-11rum numerum referri vult, tonare propemodum ac fulminare cupiens: 12adeo eius, quod semel transierit modum, nullus est terminus, ait Epi-13ctetus. Optime hebraeus sapiens, iustus sumit cibum, & replet animam 14suam; venter autem impiorum insatiabilis.

XXXIX.B.6

1T'is wijsheydt en grootmoedicheydt (seydt Cicero) watmen verloren 2heeft te vergheten, watmen ghewonnen heeft te ghedencken.

3De gierigaert doet in beyde reghel recht het teghendeel; want ver-4liest hy maer een kleyn deel van 't ghene hy alreede ghewonnen heeft, 5hy schreyt tranen met tuyten; niet onghelijck in sijn doen met de kin-6deren, aen dewelcke schoon men veel poppe-goedt en speel-dinghen 7heeft ghegheven, indienmen maer yet wes haer af en neemt, sy stellen't 8op een krijten, en werpen't al daer henen. Indien daer-en-teghens de 9gierigaert staegh in winste is, noch ist al niet.

10Want ghelijck een hondt met een open kele ontfanght het broodt 11datmen hem toewerpt, en 'tselve terstondt, gheheel en sonder smaeck, 12inslickt, en naer het nieuwe loert; insghelijcx al wat hem 'tgheluck 13toesendt, sluyt hy knap in sijn koffers, wachtende al weer op het toe-14komende.

15Ellendighe menschen! de rechtveerdighe (seydt Salom. Prover. 13. 1625.) eet dat sijn ziele sadt werdt, maer der godtloosen buyck heeft 17nimmermeer ghenoech. 'T is konste versaedt te werden.

XXXIX.C.1
Iohan. 4.13. ende 6.35.
Buyten Godt gheen versadinghe.

Ey let op desen hont: het broot hem toegeworpen
Dat schijnt hy sonder smaeck als in het lijf te slorpen,

En siet! van stonden aen so staet hy even graegh,

Het schijnt, hy draeght een wolf verholen inde maegh.

Schier op gelijcken voet so leven alle menschen,
Hoe wel de saken gaen, noch isser yet te wenschen;

En soo daer yemant vraeght, waerom het soo geschiet,

Het goet, dat ons vernoeght, en is op aerden niet.

[p. 268]

XXXIX.C.2
Improbis nulla est satietas.

Dum data frusta vorat, nondum bene mansa, molossus;

In nova semper hians, & nova frusta ruit.

Cum nunquam praesens homini ferat hora quietem,

Nec satis id, quod adest, pectora nostra iuvet.

Cum desiderio semper gemat aegra futuri,

Atque aliud nobis mens, aliudque petat;

Hic patrium non esse solum, sedesque beatas,

Discite: sunt alio gaudia vera loco.

XXXIX.C.3
Proverb. 27.20.
Le sepulchre & le gouffre sont jamais rassasiés, aussi ne sont iamais les yeux des hommes.

Puis que le coeur humain au chien est tant semblable,
Que nostre esprit tousiours demeure insatiable;
Faisons conclusion, que ce qu'a l'homme faut,
N'est en ce monde icy, mais est logé plus haut.

XXXIX.C.4.a
Iohan. 4.14.

Omnis qui bibet ex aqua hac iterum sitiet, qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum.

XXXIX.C.4.b
Psalm. 16.11.

Satietas gaudiorum in conspectu Dei.

XXXIX.C.5
Improbis nulla est satietas.

1Nemini mortalium, divina providentia, tam exactae foelicitatis gaudia 2unquam obtigere, ut non aliquid relictum ei esset, quod gemeret. Hic 3censu cum exuberet, obscuro loco natum se queritur; ille, maiorum 4stemmate clarus, domesticae rei tenuitatem detestatus, mallet latere; 5iste nobilitate opibusque conspicuus, coelibem se queritur; alius amans 6& amatus coniugioque foelix, orbitatem deflet. Est, cui foecundae 7uxoris gaudia, aut filiorum luxus, aut filiarum petulantia obnubilat. 8Denique, quocunque te vertas, ubique, quod cum status tui conditione 9rixeris, affatim invenies. Quid externa loquor? hoc ipsum corpuscu-10lum tuum excute, semper in eo querulum aliquid, & quod te offendat, 11obvium erit. Quid mirum? homines qui in alieno habitant, semper de 12aliqua domicilii parte conqueruntur; idque ea de causa, quod domum 13istam conductitiam, pro arbitrio, instaurare non possint. Idem nobis-14cum est: nam cum de aliquo identidem membro querulus animus

[p. 269]

15nobiscum expostulat, inquilinos esse, & supellectilem, non ei loco, ex 16quo brevi sit emigrandum, sed domicilio isti perpetuo (quod & frugi 17pater familias hic solet) aptandam esse, sedulo monet.

XXXIX.C.6

1Geen mensche ter werelt werter, door Godes beschickinge, tot so vol-2maeckten gheluck oyt verheven, of hem en werdt altijdt yet wat ghela-3ten, 't welck hem quelt. Dese, rijck zijnde van goederen, beklaecht dat 4hy van slechte ouders gheboren is: ghene, wel van goeden huyse, 5maer arm zijnde, hadde liever erghens in den doncker van een slecht 6gheslachte te schuylen: De derde, rijck en edel zijnde, sucht, om dat 7hy eenich en onghetrout is: De vierde gheluckelijck ghehout wesende, 8treurt alleenlijck door gebreck van kinderen: Men vinter welcker bly-9schap over haer kindersalighe vrouwen wert ingebonden, of door de 10slampamperie van hare sonen, of door de geylicheyt ende veylicheyt 11van hare dochters: Int korte, werwaerts datmen sick went, men sal 12aller weghen stoffe vinden, om sich over syne gheleghentheyt te mis-13noegen. Ist vreemt? Luyden die in ghehuerde huysen woonen, cla-14ghen altijdt van dit of gint deel haerder wooninghe, om redenen dat sy 15in de selve niet en mogen maken en breken, gelijckmen in eygen doet. 16't Is met ons al het selve, t'een of t'ander lidt is staech ontstelt, tot een 17vast teycken dat wy hier maer huerlingen en zijn. 't Welck alsoo 18wesende, laet ons dan van soodanighen huysraedt ons selven versor-19ghen; niet die nu in dit huerhuys, maer die hier naermaels in ons eyghe 20en eeuwighe wooninghe ons sal te passe comen, ghelijck sulcx (oock 21hier in dese tydelijcke dingen) het werck is van een sorghvuldich vader 22des huysghesins.

Noyt heeftet yemant hier soo klaer,
Of 't hapert noch al hier of daer.