Logo DBNL
Silenus Alcibiadis, sive Proteus (1618)

Silenus Alcibiadis, sive Proteus

(1618)–Jacob Cats–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende


illustratie

Voor-reden ende verclaringhe over het oogh-merck des Schrijvers, in dit werck.

INdien ghy in jock niet al spel en souckt, Leser, maer ghesint zijt hier wat te vinden, datter niet en schynt te wesen; soo staet wat stille: want eer ghy voortgaet, wouden wy u geerne over het Opschrift van dit Bouxken, ende ons wit dat wy daer in voor hebben, een weynich berichts doen. 't Is billick dat een yder zy tolck ende vertaelder synder woorden. De Griecken als mede de Latynen, de Griecken hier in volghende, hebben dese maniere van schryven EMBLEMATA ghenaemt: den oorspronck van welck woort ick niet voor en hebbe hier na te spooren. Maer soo my yemant vraeght wat EMBLEMATA in der daet zyn? dien sal ick antwoorden, dattet zyn stomme beelden, ende nochtans sprekende: gheringhe saken, ende niet-te-min van gewichte: belachelycke dinghen, ende nochtans niet sonder wijsheyt: In de welcke men de goede zeden als met vinghers wysen, ende met handen tasten can, in de welcke (seg ick) men gemeenlyck

altyt meer leest, alsser staet: ende noch meer denckt, alsmen siet: geen onbequaemen middel (naer ons ghevoelen) om alle leersame verstanden, met een sekere vermakelyckheyt, in te leyden ende als uyt te locken, tot veelderley goede bedenckinghen, yder na syn gheleghentheyt; hebbende in sick een verholen cracht van behendighe bestraffinge der innerlycker gebreken van yder mensche, dwinghende dickwils (al-hoe-wel sonder schamperheyt, ende alleenlyck int gemeen daer heenen geset) by gelegentheyt van de voor-gestelde beelden ende de corte uytlegginge daer by ghevought, den genen, die sick by ghevolghe van dien op syn zeer voelt gheraect te zyn, al stil-swyghende, en in syn eenicheyt, schaemt-root te werden; siende syn innerlijcke feylen, uytterlijcken voor-gestelt, ende hem selven, of ten deele ofte int' geheel levendich af-ghemaelt. Om welcke redenen wille wy niet ongevoughelijck en hebben geacht, naer te volgen het ghevoelen der gener, die EMBLEMATA, in onse tale Sinne-beelden meynen ghenoemt te moeten werden: ofte, om datmen door het uytterlijcke beelt eenen innerlijcken sin te kennen is gevende, ende dat mitsdien, niet soo seer het beelt, als den sin, uyt het beelt ontstaende, bedenckelijck is; ofte, om dat dese maniere van schryven, boven andere, sonderlinghe de sinnen der menschen is af-beeldende, ende voor ooghen stellende; werdende daerom, als by uytnementheyt, Sinne-beelden, ofte der Sinnen af-beeldinge genaemt.

Dan yemant sal misschien sick verwonderen, ja onbetamelijcken oordeelen (ende dat niet sonder redenen) dat wy de mallicheden der jonckheyt, ghevought hebben, niet alleenlijck met de Leere der zeden, maer oock selfs met hooger ende stichtelijcker bedenckingen. En sonderlinge dat wy de sotheden der Ieught

de eerste plaetse in dit werck hebben vergunt. Dese teghen-worpinghe sal oorsake geven het wit ende oogh-merck, dat wy ons in dese oeffeninge hebben voor-gestelt, den gunstighen Leser cortelijck te ontdecken. Der-halven willen wy wel rondelijck bekennen dat 't eerste deel van dit Bouxken meest is gheweest het uyt-worpsel van onse blinde jonckheyt, de welcke, door de ghewoonelijcke gheneghentheden van die iaren, mitsgaders door eenighe lust tot de dicht-conste ghedreven zynde, hadde nu ende dan soo eenighe minnelijcke Sinne-beelden, dat is, geckelijcke invallen, daer henen ghestelt; welcke ten dien tyde by ons (als in andere saken als-doen besich zynde) aen d'een zyde geleyt, ende nu wederom, int door-sien van eenige oude papieren, ons in de hant ghevallen wesende, hebben, door over-sien van de selve, als in een spieghel, ontdeckt hoedanich den voorigen stant onser onbesuyselder Ionckheyt is gheweest, ende, by gheleghentheyt van die bedenckinghe, gemerckt de groote vriendelijckheyt des goeden Gods t'onswaerts, onse harten in dier voughen gheopent hebbende, dat wy de ydelheyt der dommer ieught nu niet alleenlijck als met handen tasten, maer oock metten ghemoede verfoeyen connen.

Desen onvermindert (mits wy nu van de becommeringe onses voorigen staets, door Gods sonderlinge goedertierentheyt, ontlast waren) hebben ten selven tijde in ons gevoelt, ick en weet niet wat, vernieuwinge vande vermaeckelyckheyt die wy wel eertyts tot de dicht-conste in ons hadden gespeurt; waer door wy allenxkens verloct, ende als soetelijck verleyt wesende, zyn verweckt geworden, om, naer gelijck-maticheyt onser jegenwoordiger geleghentheyts, de ydele Minne-beelden onser Ionckheyt tot Sinne-beelden van stichtelijcker bedenckingen, 't onser oefeninge, te ge-

bruycken; om alsoo, door dese maniere van schrijven, als een beworp, ende af-beeldinghe vanden wonderbaren ende veranderlycken loop des menschelycken levens in dit werck te verthoonen, ende also mijn selven ende andere aen te wijsen hoemen, uyt een domme Ieucht, tot een gesette Manheyt, ende van daer tot een stichtelijck Ouderdom, behoort te climmen; om also, by middel van een prijselycke veranderinghe, sijn voorige geneghentheden 't elcken in beter als te versetten; mitsgaders (gelijck men te vooren dapper ende vierich is geweest tot de hittige begeerlijckheden eñ harts-tochtẽ der wulpscher jonckheyt) de scherpheyt ende hevicheyt der selver te verkeeren 't elcken tot een beter eynde, niet rustende tot datmẽ gevoelt, by vergelijckinge van sijn voorgaender maniere van leven, datmen op gelycke hoochte van stichtelycke gesetheyt is geclommen, gelyckmen te vooren inde ydelheyt der ionckheyt is geweest: wettende also onse sweeerden (om soo te spreken) int lant der Philistinen (1. Samuel. 13.20.) halende sterckte selfs by onse vyanden, ende op-weckende de cracht der volgende deuchden, door vergelijckinge vande hevicheyt onser voorgaende gebreken: en door dien middel eyntelijck, gelyck wy eertijts als dienst-knechten der lichveerdicheyt genegen zyn geweest tot ydelheyt, onse leden te begeven tot dienst-knechten der sedicheyt tot oprechticheyt, ende alo niet meer naer menschelijcke begeerlijcheden maer naer Gods vville den tijt die noch over is te leven (1. Pet. 4.2.) Dan also de ieucht onser eeuwen wel meest (God betert) so verre is vervallen, dat alleen een stichtelyck op-schrift van eenich boeck genoechsaem is om 't selve hun uyt de hant te slaen, ende als een tegenheyt ende af-keer daer van te doen hebben, sonder dat de selve schynt de moeyte te willẽ nemen om het vorder inhoudẽ van 'tselve 't ondersoecken, als in hun teere oorẽ niet anders connende

verdragen als soo eenich soet-galmende geluyt van (ick en weet wat) lief-coosende clinck-dichten: So hebben wy, de meepsheyt van dese te ghemoete gaende, het op-schrift ende stant van dit boecxken naer der selver gelegentheyt so wat gevoecht, ende ten dien eynde op 't eerste blat van 't selve ghedaen stellen een af-beeldinge van een naeckt kint, de weerelt dragende, met een pijl en booch inde hant, ende voorts in alles so afgericht, dat uyt desselfs gestaltenisse eertijts de blinde Outheyt, ende ten huydigen daghe de malle ionckheyt het selve voor der Minnen-God soude begroeten; daer by voegende de rechte hovelingen tot soodanigen hoff dienende, te weten alderley slach van Ionghe-lieden, al by paren daer ontrent swermende, als manschap ende trouwe haren overheer aenbiedende: laetende mede de selve ghedaente in eenighe vande eerste Sinne-beelden haer verthoonen, om also den inganck ende stant deses boecx soo voor te stellen, als off achter den selven niet anders als een enkel Prieel der minnen en ware schuylende. Even-wel nochtans, om tot ons voornemen te gheraken soo haest onse Lesers d'eerste plaetse van dit boecxken zyn voor-by geleden, hebben wy, al 't gene dat te vooren meest al niet anders en scheen te zyn als soo wat schielijcke in-vallen van belachelijcke Minne-beelden, by nieuwe beduydinghe (behoudende even-wel, om redenen vooren verhaelt, de selve beelden) verandert tot twee-derley Sinne-beelden; treckende ydere der selver in het tweede deel tot een borgerlijcke berichtinge, ende stracx daer naer in het derde-deel tot een stichtelijcke bedenckinge, om also (het eene een aenleydinghe zijnde tot het andere; aenden desen, ter wylen hy meynt dat alles is van een ende de selve stoffe, aenden geenen ter wylen hy begeerich is te sien hoe dit ofte dat op eenen nieuwen ende beteren sin wert geduydet)

de ghemoederen van soodanige meepsche lesers, die gheen vaste spijse en connen verdraghen, met een geoorloft, ia vriendelijck, bedroch eyntelijck wech te leyden, ende te vervoeren daer de selve, ten eersten ingange, noyt en hadden ghemeynt te comen. Niet anders dan ghelijckmen de kinders, tot haer eyghen voordeel, somtyts bedriecht, wanneermen de selve het bitter, doch ghesont, worm-cruyt met suycker, ofte andere soetheyt bedeckt, onghevoelijck ende onghemerct int lyf crycht. Want nadien 't meerendeel van dese teere lesers immers soo aelwaerdich is, als de walghende siecken, de welcke men de ghenees-drancken niet anders als onder 't dexel van yet wes dat sy gheerne eeten ofte drincken en can ingheven: soo diende (naer ons ghevoelen) deser etterbuyl niet dan met een bedeckte vliem (om so te spreken) ghesneden te zyn, op dat de selve niet eer den steeck vande ghenees-meester, als het bedorven bloet daer uyt vloyende, midtsgaders haer eygen vuylicheyt mochten gewaer werden.

Ey lieve, 't gaeter huydens-daeghs soo, de weerelt wil bedroghen zyn: God gave dat de saken altyt soo mochten uyt-vallen dat den genen die bedroghen wert, meer voordeels uyt het bedrogh, als den bedriegher selfs, quame te trecken; ghelyck wy hier verhopen ende vastelyck (door Gods ghenade) vertrouwen, te sullen gheschieden.

+ Middeler-tijt soo geven vvy dese onse meyninge, ende hoedanich de stoffe van dit vverck zy, in het Op-schrift van het eerste deel, ende den aert van elck stuck, in het op-schrift van yder int bysonder, den verstandighen Leser ghenoechsaem te kennen, niet alleenlijck door 't veranderen vande Syde-beelden ende vande ghestaltenisse des gheenes die in yder op-schrift de vveerelt draecht, (die in 't eerste deel is dẽ kinderlycken Minne-God, in het t'vveede de Recht-maticheyt, ende in het

derde de Gods-diensticheyt) maer sonderlinghe door de tvvee Sinne-beelden in de onderste houcken van yder Opschrift ghedaen stellen, alles op dat vvy met het selve, daer mede vvy de Jeught meynen te trecken tot het lesen van dit Bouxken, alle andere van rijper bedenckinghe niet en souden schijnen voor-by te vvillen vvijsen, ende daer van te vervreemden. VVy hebben dan tot dien eynde int beginsel van het eerste deel doen af-beelden een toe-gebonden Apotekers-pot, den vvelcken, al-hoevvel van buyten niet anders en schijnt te verthoonen als soo vvat beuselingen van bloemekens, sottekens, eñ diergelijcke visevasen, tot vermaeck alleen van den voor-by-gaenden man (soo't schijnt) daer henen gestelt: even-vvel, nochtans geopent eñ naerder in-gesien vvesende, vvert bevonden van binnen vervult te zijn met goede ende heylsame genees-cruyden. aen de over-zijde hebben vvy doen af-beelden een vijsel, ende soo vvat pepers, die daer in vvert gestooten, vvelcken peper al-hoe-vvel van buyten gheheel svvart, mismaeckt, ende vol rimpels vvesende, niet seer onghelijck en is onse vvicken, ende mitsdien het slechtste van alle graen-vruchten, even-vvel nochtans ghestooten zijnde, vervult de omstaenders met een aengename reucke. VVillende met sulcx, als voorseyt is, te kennen gheven dat al-hoe-vvel 't jegenvvoordich Bouxken ten eersten aenvanghe soodanich sick laet aensien, als oft 't selfde niet anders en vvare behelsende als enckele drift, ydelen schuym, ende, ick en vveet niet vvat, gront-sop door de hitte der derteler jonckheyt uyt-ghevvasemt, dat even-vvel 't selve (d'uytwendighe schorsse vvat af-ghedaen ende alles in naerder acht by den billicken leser ghenomen vvesende) sijnen schijn gansch onghelijck, ende met eene van goede bedenckinghe niet gheheel ontbloot, bevonden en sal vvorden. VVaer toe oock dient het Latynsche Op-schrift op 't eerste blat deses Boucx ghestelt, te vveten, SILENVS ALCIBIADIS, gelijck de gene die dese maniere van spreken verstaen, redene daer van connen gheven. Jn de tvvee onderste

houcken van het Op schrift des tvveeden deels, sal den Leser vinden eerst eens ambacht-mans VVater-pas; ende ten tvveeden, een Sonne, ghelijckelijck ende de rijpende vvijn-druyven soeticheyt, ende den bedorven vvijn (beyde door de sonderlinghe vverckinghe haerder stralen) suericheydt aen-brenghende: Door het vvater-pas ende des selfs bevveginghe, haer voughende naer den gront daer het selve op gestelt is, den ghemeenen loop des burgerlijcken levens, onder een goede ende rechtmatighe Over-heyt, sick vvel ende burgerlijck hebbende: met eerlijcke luyden ommegaende, eerlijck vvandelende, ende in tegen-deel van beyde recht anders sick aen-stellende: eñ door de tvveederley crachten der stralender Sonnen, dẽ eygẽ aert der Rechtmaticheyt (beloonende de goede, eñ straffende de quade) vvillende af-beelden, vvesende de eygen stoffe in dat deel te verhandelen. In 'tbeginsel van het derde ende laetste deel hebben vvy, tot inleydinge ende openinge van 't selve, doen stellen eerst den Elephant aen de op-gaende sonne met gebogẽ knien eere bevvijsende, ende in dat groote licht des selfs grooteren Schepper, als met verslagentheyt ende ootmoet, aenbiddende, (het vvelck dat beest uytter aert naer 't segghen van gheloof-vveerdighe schrijvers gevvoon is te doen) hebbende gemeynt daer mede aen te vvijsen de vernederinge die den mensche, hoe groot hy oock zy, schuldich is aen de uytnemende voor-treffelijckheyt van de onbegrijpelijcke Godheyt. Ten tvveeden hebben vvy ter selver plaetse aen de over-zijden ghedaen af-malen des Cuypers Vier-yser, belettende dat het vier daer in vervatet niet daer henen lancx der aerden soude ligghen muffen, maer met een clare ende helle vlamme op-vvaerts soude stijghen, tot dienste van synen vverck-meester; daer mede voor hebbende aen te vvijsen onsen Christelijcken plicht in dit leven, ende met eene te verthoonen dat de Gods-diensticheyt den eenighen middel zy om het Goddelijck vier onser zielen uytten leegen stof deser aertscher dingen ten hemel-vvaerts op te drijven, ten dienste van dien grooten vverckmeester die dit alder-vvonderlijckste Vat (vvaer van Hemel, Aerde,

ende Zee als duyghen zijn) soo meesterlijcken t'samen heeft ghevought, ende in een verknocht (hem zy loff van eeuvvicheyt tot eeuvvicheyt) begrijpende, in de voorseyde drie onderscheyden stucken een af-beeldinghe (als gheseyt is) van den loop des menschelijcken levens, ende met eene de ghestaltenisse des menschen selfs. Des menschen leven meynen vvy bequamelijck af-ghedeylt te connen vverden in drie deelen; in de Ionckheyt, die vvy toe-voughen het eerste Bouck: Jn de Manheyt, die vvy aen-vvijsen in het tvveede Stuck; Jn den Ouderdom, dien vvy toe-passen het derde Deel. Den mensche selfs aen-mercken vvy dry-sins; Eerstelijck, voor soo veel den selven is een redelijck dier, in sick hebbende een aen-gheboren gheneghentheyt, tot verbreydinghe ende uytsettinghe synes aerts, ghestadelijck hellende tot de gevvenschte vereeninghe mette ghene, sonder de vvelcke de heymenisse der voor-teelinghe niet en vvert uyt-ghevoert: vvelcke gheneghentheyt de Oude onder den Heydenen (ghevvoon zijnde de menschelijcke hartstochten te vergoden) Cupido hebben gheheeten, ende tot een God verheven; vviens beelt vvy (om redenen hier vooren verhaelt) als de vveerelt draghende, hier vooren hebben doen stellen; ende met desen Mensche zijn vvy besich int eerste Stuck; Ten tvveeden, sien vvy den Mensche aen voor soo veel hy een gesellich dier is, ende int burgerlijck leven onderlinge met andere menschen in heusheyt ende vriendelijckheyt omme-gaet, naer 't recht aller volcken. Ende desen Mensche roeren vvy aen int tvveede Bouck. Ten derden, beschouvven vvy den Mensche voor soo veel hy door een sonderlinghe ghenade Gods af-ghesondert van den gemeenen hoop ende loop des vveerelts, in Jesu Christo door de vverckinge des heyligen Geest, by middel des gheloofs voor een kint Gods is aen-ghenomen; van den vvelcken wy spreken int derde Deel. Ende alsoo een yder van ons dese dryvoudighe gheneghentheden in sick bespeurt, soo pooghen vvy dit jegenvvoordich Boucxken daer toe te doen strecken dat vvy in den natuerlijcken

mensche matelijck, in den burgherlijcken mensche rechtveerdelijck, in den Christelijcken mensche Godsalichlijck metten Apostel mochten leven. VVelcke dry veranderende gheneghentheden vvy den Leser vvillende by dit Bouck voor-stellen, hebben daerom 't selve mede den naem van PROTEVS ghegeven, den vvaerom vveten alle de gene die soo vvat in de ghedichten der Oude ghelesen hebben.

Onder-tusschen en can ick niet voor goet aen-nemen, dat sommighe dese oeffeninghe, als nieuwe vonden, ende als gheen exempel hebbende in de heylighe Schrift, poogen te verwerpen: want de sulcke antwoorde ick cortelijck, dat dese maniere van schryven, beyde out, ende schriftmatich is. Wil yemant tot bevestinge van sulcx, in Gods woort, sien een uytnemende ende in alle syn leden gansch volmaeckt Sinne-beelt, aerdichlyck, naer alle de reghels van de kunste af-ghericht, ende dat niet ergens besydens weeghs in eenighe gheringhe sake daer heen gestelt, maer reghel-recht van God selfs, in der alder-weerdichste stoffe des Nieuwen Testaments, af-ghedaelt, ende als van den hemel neder ghelaten? die slae syn ooghen met aendacht op het linnen laken in sick behelsende alle vier-voetighe wilde, cruypende, dieren, ende ghevoghelte des hemels, Petro by een sonderlinghe openbaringe uytten hemel verthoont met 't by-voughsel van de stemme SLACHTET ENDE ETET, af-beeldende de groote heymenisse van de roupinge der Heydenen, ende neme met eene de moeyte hier in te ondersoucken de vijf eyghenschappen, die Paulus Jovius ende andere in een volmaeckt sinne-beelt zyn vereyschende, hy sal alle de selve soo volcomelyck daer in ontdecken als in eenich sinne-beelt dat by yemant, vande alder-ervarenste in dese oeffeninge, oyt is voor-gestelt geweest: Eñ ingevalle yemant meer plaetsen inde H. Schrift begeerich is te sien, sinne-beelden be-

helsende oft de sinne-beelden seer na by comende, die mercke aen 1. Pet. 2.22. Ies. 1.3. Jerem. 8.7. ende verscheydene andere, al waer van honden, seugen, ezets, ossen, oyevaers, cranen, svvaluvven, tortel duyven, eñ diergelijcke onredelijcke dieren leer-stucken werden ontleent eñ den menschen toe-ghepast, wesende 't selve een rechte eygenschap van Sinne-beelden, gelijck yder een, die maniere van oefeninge eenichsins verstaende, kennelijck is. Ende indien men de sake wat naerder wil insien, wat zijn doch alle de schaduwen des Iootschen Gods-dienst anders geweest als enckele sinne-beelden, de wyle de selve zyn geweest voor-beelden Christi, ofte des selfs rijcx? de ghesichten der Propheten, sonderlinghe van Ezechiel ende Daniel, het Hooghe-liet Salomonis, de Openbaringhe Iohannis, en watter inden woorde Gods meer is van soodanighe stoffe, heeftet niet in allen deelen veel eyghenschappen den sinne-beelden seer na by comende? Eyntlijck, gunstighe Leser, bidden wy u niet te willen misduyden, dat wy de selve beelden ende gelijckenisse beyde ende tot menschelijcke in-vallen, en tot Goddelijcke bedenckinghen 't gheheele werck door onverscheydelijcken hebben ghebruyckt, en dat oock somwylen met strijdighe veranderinghen, 't welck misschien yemant mochte oordeelen heet ende cout uyt eenen mont gheblasen te zijn: want boven 't gene wy hier vooren, als in 't voorby gaen, hier toe gheseyt hebben, is aen te mercken, dat wy dese spelende vryheyt int schrijven, niet bestaen en hebben, sonder clare ende uyt-ghedruckte voor-schriften derhalven inde heylighe Schrift ons naerghelaten, inde welcke niet selden een ende de selve sake, nu ten goeden, ende dan ten quaden, in ghelijckenisse wert ghetooghen, ende dat met niet minder verscheydenheyt, ia strijt, van verdraeyinghe als wy erghens in dit werck hebben ghebruyckt.

Wat isser doch reghel-rechter teghens den anderen ghekant als Christus ende den duyvel? den behoeder, en den verderver? ende nochtans werden beyde de selve, onder de ghelijckenisse van een Leeu, inden woorde Gods duydelijck voor-ghestelt, (Open. 5.5. 1. Petr. 5.69) wat isser vyandelijcker teghens den anderen strijdende, als de Sonde en den gheenesdranck teghens de selve namentlijck de leere des Evangeliums? ende nochtans worden beyde de selve onder de ghedaente des Suer-deesems ons voor-ghedraghen, (Matt. 13.33. 1 Cor. 5.7.) Sien wy niet onder de ghelijckenisse eens diefs beyde, ende den ontrouwen, ende verkeerdelijck-in-sluypenden herder, ende den rechtveerdighen rechter Christus selfs, inde schrift af-ghebeelt? (Open. 16.14. Matt. 24.44.) Sien wy niet onder de ghedaente vande Slanghe inde Bybelsche schriften, den duyvel, en des selfs doodelijck vergif, ende met eene den ghenen die de Slanghe den cop vertreden heeft, voorgestelt? (Genes. 3.1. Open. 20.2.) Yemant segge my nu off-men oock breeder soude connen gaen weyen, ofte metten verstande vryelijcker door gelijckenissen connen uyt-springen, als inde vorenver-haelde, en andere plaetsen, die in de H. Schrift te vinden zijn, is gedaen. Al het welcke nochtans, over-midts de verscheyden eyghenschappen alle schepselen in-geboren, niet alleenlijck sonder aen-stoot van yemant, maer selfs met vermakelijckheyt des gheestes, by alle billicke verstanden can ende behoort te werden aen-ghenomen. Middeler-tijt ist te verwonderen, door wat verdorventheyt onses aerts, ofte listicheyt des duyvels, het by comt, dat den mensche altijt veel meer oore ende harte leent, ende open heeft tot, ick en weet niet wat, gecx-maren ende kacker-lacken, als tot eenige stichtlijcke betrachtinghe. Men onder-vint, God betert, by daghelijcksche ervarentheyt dat onse

ghemoederen int verhandelen vande alderweerdichste saken geheel slap ende slaeperich, ia dom ende onverstandich zyn. Ende, in teghen-deel van dien, op het ghewach van aertsche, geringhe, ende gheensins aensienlijcke dinghen, dapper ende wacker inde weere zyn: dese, ghelijck alle andere onse ghebreckelijckheden, d'Heere, onse Salichmaker Christus, grondelijck wel kennende, 't elcken by naest als hy yet sonderlincx 't onser salicheyt dienende wil voor-stellen, en vangt sijn reden niet aen met eenige hooge ofte hemelsche maniere van spreken; maer gebruyct veel tijts, als tot een in-leydinghe sijner leeringe, eenige gelijckenissen van ghemeene ende slechte dinghen ontleent: ende sijn toe-hoorderen by dien middel tot aendacht verweckt hebbende, climt daer naer van het cleyne mostaert-zaet, tot den grooten Hemel, ende van een belachelijck kinder-spel, niet alleenlyck tot mannelycke, maer Goddelycke beschouwinghe. (Matt. 11.16. Luc. 7.32.) Nu wel aen dan (om niemant met al te langen voorreden te verveelen) ghy dese ofte die wulpsche longelinck, die de ydele wasemen uwer ieucht met den stadigen deck-mantel van Liefde weet te becleeden, ende, met al te vermetelycken maniere van spreken, uwe eygen lusten u, eñ andere tot Goden op-gerecht hebt, soo waanneer ghy int eerste-deel van dit boucxken mischien vinden sult uwe maniere van spreken hier ende daer soo wat in-gevolcht te zyn, Ey lieve, en misduydet onse meyninghe niet, sulcx dient alleenlyc tot weder-inroepinge van uwe verdwaelde sinnen: de wyle wy niet voor en hebben als eensdeels ons selven te oeffenen inde veranderinge, daer wy u hier vooren af seyden, anders-deels om andere, die 't begeeren mochten onser gedachten wat mede te deylen, mischien off daer door aen yemant, die door d'inbeeldinghe der ioncheyt noch wan-lustich zynde, de smake

mochte werden verweckt tot het nutten van beter ende ghesonder spijse, die den selven, te vooren, door verkeerde lusten vervoert zynde, niet en woude ghenaken; 't welck wy verhopen te sullen geschieden, soo ghy aen den buyte-cant van desen onsen toe-ghesloten Apotekers-pot niet en blijft hangen, maer den selven openende, de genees-cruyden daer in verborghen uwe bedeckte gebreken gaet toe-eygenen. Of wy tot beyde de voorseyde eynden gheraken sullen en weten wy niet; dit weten wy, dat door Gods ghenade by ghelegentheydt van dese oeffeninge in ons ontstaen is een vast voornemen om met alle mogelijcke neersticheyt, dagelijcx soo lancx soo meer, te trachten tot veranderinghe ende vernieuwinghe onses ghemoets ende levens in Iesu Christo, den goeden God die sulcx weet ende werckt, die onse ende eens yders harte ende nieren door-siet ende kent, voordere in ons het goede werck by hem daer in begonnen: den selven goedertieren God ende Vader geven wy ons ende al het onse over, aen-nemende alsoo een stil ende gerust gemoet, ende den selven voor besluyt, van harten biddende te willen geven dat dese onse oeffeninge voort en voort mach uyt-vallen tot syns heyligen naems eere, beteringhe des Schrijvers, ende stichtinge des Lesers. Leest dan wie ghy zyt aendachtelijck, verstaet ghesondelijck, oordeelt heusselijck, en vaert vvel.

 

J. CATS.

 

Misce stultitiam consilijs brevem.


Vorige Volgende