|
| |
| |
| |
Liefdes Granaet-appel.
A Lisset sulex (soete jonge-lieden) dat ic myn hooft rontom besteken vinde, niet met versche roosen, nae den aert van desen lieffelicken Mey-tijdt, maer met rechte kerck-hof-bloemen, dat is, met menighte van grijse hayren, nae de gelegentheyt myner jaerē; evenwel nochtans, alsoo ick door uwe jegenwoordigheyt in my selven ghewaer ben gheworden soo eenige ('ken weet niet hoedanige) jeughdige in vallen eñ gedachten, soo ben ick genegen geworden het versoeck, by u lieden aen my heden ghedaen, nae te komen, ten besten dat ick kan, en tot bericht van houbare en hou-nutte jonge-lieden te openen sodanige aenmerckinge als ie uyt spreuckē van verscheyde volcken t'anderen tijde hebbe uyt-gevonden, oordeelende mijns plichts te wesen dat ick een yder in dese gelegentheyt aen wijse den wegh, dien ick nae dwalen en malen, eyntelick hebbe geoordeelt den besten te wesen, Van droomen te spreken, is wakende luyden werck, Ick kome dan tot de sake, en segge dat een vryer, een vry-heer wesende van zyne jeugt, ende een vryster, vry teer zynde in hare jeugt, beyde vry wat be - richts van doen hebbē ontrent hat beleyt haerder jeugt: een vryer om syn vryheyt wel te gebruycken; een
| |
| |
vryster en haer teerheydt niet te misbruycken, d'onbesochte, d'onbedochte seydt men van outs, en'tis de waerheydt, want spreeck-woorden zyndochters van de dagelicksche onvervindinge.
Wel aen ick ben ghesint hier toe wat te seggen, maer op het kortste dat ick kan, Een greyntjen pepers is beter als een mande vol pompoenen:
De kortste malligheden zyn altyt de beste.
T'is een Italiaens seggen,
Die een wijf heeft ghehadt, verdient een kroone van lijdsaemheyt; die der twee heeft ghehadt, verdienter een van dwaesheyt.
De eerste man is een vrient, de tweede man is een man, de derde is een meester.
| |
| |
Sommige onder ons gaen verder enseggen,
Eens te trouwen is nootwendigheyt, twee-mael is malligheyt, drie - mael, is dulligheyt.
Wat my belanght, ick houde dit voor waerachvigh,
Als vā twee gepaerde schelpen
D'eene breeckt, of wel verliest;
Niemant sal u konnen helpen,
(Hoeje soect, of hoeje kiest,)
Aen een, die met effen randen
Iuyst op d'ander passen sou;
D'eerste zyn de beste panden,
Niet en gaet voor d'eerste trou.
Yder wicke dit soo het hem goet dunct; voor my ick en sal yegenwoor delijck niet staen als op het eerste, en hoe men ghevoegelicxt daer toe geraken kan. En daer toe sighic dit, als tot een in-leydinge,
Een dief vond' licht een open kist.
| |
| |
Indien hy alle dingen wist;
Een vryer kreegh wel haest een vrou.
Wist hy slechts waer hy vryē sou,
Wat raet dan om dit te weten? vragen de vryers. Ick antwoorde; dat hier te lande onder de jonghe doehters int gemeen geene of weynighe te vinden sijn, die niet en hellen naer een goet geselschap, de wijle men de selve in hare vryheyt laet, sonder dwangh ofte aenradinge tot klooster-leven. Wie vā de selve en seyter niet t'eenigher tijt ten minsten in haer selven.
Al het kleyn en groote vee,
Al de vogels van het wout,
Wenschen om te zyn getrout,
Wenschen om te zyn gepaert;
Waerom myne jeugt gespaert
Laet dan een jongelinck geene van alle in syne inbeeldinge hier van uyt nemen: En daerom, isse
| |
| |
jonck, vryer, daer ghy het oogh op hebt, soo steltet vast, dat.
Begintse wat aen te komen; denckt dat ghyse in haer selven hoort mompelen,
En vry niet sonder redenen:
Terwijlick wacht een man, van ridderlijcken staet,
Soo voelick dat myn jeught al vast daer henen gaet:
Als eens op soodanigen ongelegentheyt eē voor treffelicke joncvrou klaegelick wort gheseyt gesproken te hebben,
Isse teer, swack, en bleyck? denct da: se bequamer is om het pac der liefden, als om meule - steenen te dragen. Gelooft de medecijnen en natuer-meesters, die hier in klaer spreken, en sijn gewoon te seggen:
| |
| |
Isse kloeck van leden? hout seker dat soo eē Amazone eē Alexander verwacht.
Isse bloosende, en wel ghedaen?
Men kan wel sien aen haer ghelaet.
Dat zy het minnen niet en haet.
Isse sieckelic? sy denckt misschien
Wanneer het immer wesen moet,
De minne-doodt is wonder soet,
Isseweeligh, en lustigh?
Een wilde vogel achtet pijn,
Lang inde koy te moeten syn,
Isse swaer-moedigh, en diekwils suchtende?
Denckt datse seyt, of ten minsten peyst.
Soet suchje vliegt eens na den man
By dien ic nu niet wesen kan.
| |
| |
Isse hoog dravende en moedig? segt haer vryelick,
Maeght, wilje stact, of eer, of glans,
De luyster komt u van de mans.
Isse neerslachtigh, en kleyn in haer oogen?
Een ned'righ hert is voor een man
So nut, als yet dat wesen kan.
Isse qualijck ghehouwen by een stief-vader, stief moeder, of diergelijcke?
Of yemandt deur, of venster sluyt,
Die qualick is, die wilder uyt.
(Stief-moeder is een hatige naem; een jongen werpende op een tijdt nae een hondt, ende rakende syn stief-moeder, riep 'tis niet al mis, wat een vreemt seggen!)
Isse wel by een broeder, of andere goede vrienden? ic weet daer synder die seggen derven:
| |
| |
Al beter van eē man bekevē,
Als by eē broeder wel te levē.
Ghy daerom, tot besluyt, seght vry met den ouden Leer-meester van dese kunst,
Gesellen wilt vry netten hangen
Want alle voghels syn te vangen.
Nu vorder, tot de sake selfs;
Soeckt ghy een wijfnae uwen wensch,
Gact niet voor eerst tot eenigh mensch,
God is de vindervan de trou,
Gaet eyst van hem een goede vrou;
En krijght ghy die soo gheeft hem eer,
Want 'tis een gave van den Heer.
Maer als ic van een goede vrou we spreke, ick en verstae geen volmaeckte neen wisselick,
De koeyen hebben plecken,
| |
| |
En daerom,
Soeckt ghy een peert of wijf, maer suyver van gebreken,
Soo mooghje vry het werck voortaen wel laten steken,
'Tis seker lieve vrient, dat u het bed en stal,
Gheduerigh ombewoont en ledigh wesen sal.
Maeckt vry u rekeninghe daer na; anders ghewisselijck ghy sult u vergissen; D'eervarentheyt leerte[...]: geen soo schoonen schip, of'theeft een pompe.
Het tweede dat hier te doen staet, leert ens dit kort rijmtjen.
Laet ons van elcx in het bysonder wat seggen;
Eerst nopende 'tbeginsel, Schoon het de waerheyt is dat heuselick toegesien, genoegh ghebeden is, en dat een die wel dient, met stil-swijghen eyst. Noch-tans een yeghelijck (aen wien het ernst is) dient te spreken, en ront te gaen als't tijt is, want,
| |
| |
Men bevint het dagelicx.
Nopende de verkiesinge, en hoe die te doen is, daer aen is vry wat veel gelegen.
Wie kenter oyt nae rechten eysch
Meloenen, en het vrouwe vlevs?
Wy seggē daerom by goet gevolg.
Ghy daerom Spitsbroeders,
| |
| |
De kleer-maker seyde wel,
Meet dry-maels, vrient, eer datje snijt,
En doet oock soo wanneerje vrijt.
In haest en kan niet goets geschieden,
Ten sy dat ghy de pest wilt vlieden.
Niet metter haest als vloeyen te vangen, seyt ons spreeckwoort. En met een rijmtjen,
VVie recht op een saeck wil achten
Die en moet niet haestigh jachten.
Gheringe saken mach men licht over gaen.
Het kruyt gheheeten duyvels broot.
| |
| |
Dat wordt in weynigh uren groot;
Maer noyt en vontmen nutte vrucht,
Die ryp wort door een snelle vlucht.
Want 'tis altijdt bevonden dat goede en groote dingen willen tijdt hebben.
Bysonder in soo een gewichtige ghelegentheyt, als is de gene daer wy van spreken.
Al die met haest een vrouwe trout,
'Tis wonder soo't hem niet en rout.
Laet ons dan besluyten met een Sinne-beelt, en seggen.
D'amandel bloeydt vroegh, de moerbesy laet;
Maer let eens wie het beter gaet.
'Toude en vertroude woort seyt,
| |
| |
En dit sonderlinge voor vryers vā haer eerste wambays, die konnen sich voor al lichtelic vertastē
Eē vryer (seggen eenige) diens baert niet langher en is als syn tanden, dat is een monster; der sulcker saecken en verbeteren maer met wat te vertoeven.
Van vroegh ombijten, en laet te trouwen, en krijgtmen niet licht den hooft-sweer.
(In dochters wert dit in eenige landen anders in't werck gestelt:
Een weeuwe die noch rouwe draeght,
En met het snot een jonghe maeght.)
Wegh dan met de jachtigheydt in dit werck. En tot besstuyt.
Laet jachtighe luyden op esels ryden, soo leerense wat hun noodigh is.
Maer dit dient al mede plaetse te hebben, hoewel men al schoon
| |
| |
gekomē is by de gene diemē recht meynt. Dat groot en bedenckelijc Woort en dient niet terstont uytgestingert: men mach insoo groote sake niet vallen, gelijc een end in eē byt, een koe in de sloot, of een boer in de hoosen.
Daer dient soo wat voor-spels gebruyckt, als de schermers plegē eer sy het spel aenvangen. Daer dient eerst soo wat van den boot ghesproken, om allen cxkens aen het schip te geraken.
Maer de sake eens wel begonnen zijnde, en dient om geen waenvreese lichtelijck nae-ghelaten te worden.
Swaerhoofdig heyt is hier, en elders schadelick. Ydele vreese, is sekere ellende. Laet de vogelkens sorgen, die hebben dunne beentjens, seyde de Duytsman.
VVie voor musschen sich ont siet,
Die en saeyt het koren niet.
'Tis wel ghesien, dat yemandt door vreese, even het selve dat hy vreesde, sich op den hals haelde,
| |
| |
Die staegh voor onheylis beducht,
'Tis selsaem soo hy dat ontvlucht.
'Tis dwaes heyt voor een blaeuwe scheen te duchten, eermen sich oyt stiet. Die steelen wil, moet om geen galghe dencken: die spelen wil moeten sich een bilslagh ghetroosten.
En in alle manieren is inde vrese veeltijdts meer quaet, als in de sake selfs die ghevreest wort. schoon die al qualijck komt uyt te vallen. Gaet dan voort met de goede sake, ende en stoot u aen een kleyntjen niet.
Wie elcke veer wil sien en raken,
Hoe kan die oyt een bedde maken.
Oock schoon het soo geviel dat men u voor by wees ende de stucken in de handt gaf, noch al niet geswicht, een goet aenbeelt en moet voor geen slag beswijcken.
Het is een killig hert, en sonder goeden raet,
| |
| |
Dat om den eersten Neen eē lieve vryster laet.
In dese gevalle dient so wat heusche onbeschaemt heyt in't werc ge stelt, daer de schaemte schadelick is isse niet als dwaesheyt.
Ick weet datter eenige so hoogdravende, ofte oock wel soo neerslachtigh zijn, datse 'tgheheele werck, oock op het eerste af segghen, daer laten. niet alsoo.
De bevindinge heeft dickwils geleert dat sulcx eē mislag is. Mē dient hier vaster in syn schoenen tegaen. Wie beschromelick vraegt, die leert weygeren. In tegendeel, Met arbeydt krijghtmen vyer uyt den steen.
Iagers en vryers hebben vry wat ghemeens. De stadighe jagher vanght het wilt. En voor de vryers; aenhouden doet verkrygen.
Even wel en wil ick niet raden tot een gheduerigh en moeyelijck vervolg, om teges wint en stroom sottelick aen te dringen. Geensins Kust noyt so een vryster aen den mont, datter haer 'therte
| |
| |
van seer doet, 'Tis beter somwijlen wat achtetwaerts te deysen, om eē beteren sprong te maken, als voorwaerts te poogen, en in de sloot te vallen.
Altemets wat achter blijven,
Doet oock dickmael liefde stijven.
Een peertte veel met spooren gestekē wil dickwils niet voort. Mē moet tijden en stonde kennen. Bescheydenheyt en heusheyt moet hier en elders plaetse hebben: gheen onbeschoftheydt, en min dreygementen;
En pleeght geen nortsheyt of ghewelt,
Maer denckt dat hier maer liefd'en gelt.
Int koninckrijcke vande min
En mach noch stael, noch yser in.
Wat dan? hier en dienen niet als
| |
| |
En soo ghy een recht vryer zijt, sodanige zijn wel te vinden,
Heeft u de minne recht ghesteken,
Ghewis ghy sult wel leeren spreken.
Even wel, al dese haperinge en moet u geen af-keer maken vande Beminde,
Vrienden, en daerom
Schoon datje somtijdts lydt,
VVant die om weynigh haet,
en heeft noyt veel bemint
D'ervarentheyt leert ons, dat met moeyte verkreghen is, wort met minne beseten. En ghemeynlick ghebeurtet, dat die weynigh besteden wilt, selden goet vleesch koopt. Hout dan vryer dit voor u stock-regel,
Ick jaegh op hoop, ick wil vol herden,
| |
| |
Datniet en is, dat kan noch werden.
Des Arendts onvermoeyde vlucht,
Die dringht oock door een stuere lucht.
Maer desen al niet tegenstaende, soo u de praem soo naeu wert geleyt dat ghy merckt datter niet afvallen en sal;
Ick segh dat hy met reden klaeght,
Die nieten vanght, en lange jaeght.
Wat raet:
Als een quade sprong gedaen
Sietmen niet dickwils soo schoone schepen aen-komen, alsser af-varen? Sietmen niet so schoone bloemen ontluycken, alsser vergaen? VVat meer? Sietmen niet dat
| |
| |
Een kleyn geluc u af-ghescyt,
V dickmael tot een grooter leyt?
En in allen gevalle, soo gaet dit vast, dat ydele hope te verliesen, noch al voor ghewin te rekenen is: doch hoe het sy:
Maer het sy dat ghy uwen eersten ofte tweedē aenstag wilt vorderen vryer, en latet op u eyghen vernuft niet aen-komen, groote saken, hebben groote hulp van noode, Ghebruyckt daerom tot u onderstant, lieden die oogen in haer voorhooft hebben, ende klaer sien, niet juvst mette uytterlicke oogen des lichaems, maer eer met de in-wendige oogen des ver nufts; ick meijne oude ervaren liedē die veel tijts als het gesichte door de jaren swac wort, dan meer als oyt int verstant versterckt worden,
Die wel eer heeft leeren roeyen,
Laet die sig met tvaren moeyen.
| |
| |
Want wat u, en uws ghelijcken aengaet, Ey seght eens, wie zyn die de schoonste oogen hebben, en sien niet een steke? zyn't niet die de licfde begogelt heeft?
Daer is gheen wijsheyt in de min.
En gramschap heeft geen reden in,
Seyt d'Italiaen; en hy voeghter noch by:
Die van de liefde zyn ghesteken,
En sien noch vleckē noch gebreken.
Hollant gaet noch ronder, en seys
De reden is tastelick
Als't hert met tochten is beseten,
Ten can nocht recht, noch reden weten.
'Tis (mijns oordeels) welg eseyt dat twee oogen niet genocgh
| |
| |
en syn om een vrouwe te kiesen. En noch beter, dat een die verkoopen wil, maer een ooghe en behoeft (want hy weet te voren wat vleys hy in de kuyp heeft) maer die koopen moet, behoefter wel hondert, want 'tis hem al nieu wat hem voor komt.
En met schoon voor-doen, worter veel bedroghen. Want die syn huys verkoopen wil, schildert veel-tijts den gevel. Ende voor een slecht laken, plachtmen wel een schoonen monster te setten.
Maer ondertusschen, de gene die in dese ghelegentheyt raet plegen, hebben wel toe te sien wie? ende hoedanighe sy lieden hier toe gebruycken; mitsgaders hoe verre haer raet aen te nemen is.
't Gaet al somtijdts vreemt toe inde sakē van de werelt. 't Plach den eenen hont leet te wesen datter een ander in de keucken gaet. En dit siet men oock wel onder nae be staende vrienden
Stelt u hier in niet geruster,
Om den raet van uwe sustor;
VVant het haer oock wel berout,
| |
| |
Sooje wat te hooge trout.
Raet-gevers behooren van sucht en driften vry te wesen.
In dese bedenckinghe dient dan vorder gelet op de ouders van de gene diemen in't oog heeft, d'ervarentheyt leert et ons.
Het is des wereldts loop, al slaetet somtijt mis.
De dochters wort eē wijf, als nu de moeder is.
Een eerlickman seyde lestmael tot sekeren jongheling, die hem sijn goetduncken quam vragen over sekere vryster, Ick en weet u niet te seggen. Kendet ghy de koe, ghyen kocht het kalf niet. 'Twas wel gheseydt na gelegentheyt van de moeder aenden voor seyden mā innerlicken wel bekent
Blaeuwe duyven, (sevde onse voor-ouders) krijgen blaeu we jongen.
Blaeuwe bloemen wassen in den rogh.
| |
| |
Wat noch?
Bocx kinderen riecken altijdt goor.
Katte jongens willen muysē,
Ape-jonghens willen luysen.
Soo de klock is, so de klepel.
Soo de pot is; soo de lepel,
Soo de moeder, so het kint;
Let ghesellen waerje mint.
En daerom van een goeden gront een wijngaert, van een goede moeder een dochter te nemen, wort in't ghemeen voor goet ghehouden.
Gelijc als gy u kinders wout,
Siet datje soo een vrouwe trout.
Wat hier de vryster aengaet, die en staet de keuse hier van soo vry niet, als aen de jongelingen, naer onse maniere van doen; want wy zijn gewoon te seggen:
Ghy vaders, als het u behaegt
Soo geeft u soon een jonghe maegt;
Maeraen u dochter geeft een man,
| |
| |
Wanneer het u gebeuren kan.
Ondertusschen moet niet versuymt wordē op den persoon selfs wel te letten:
Ghy vryster, denct in dit geval,
Dat, wie den man mist, mist het al.
Want.
Sulcken vryer mochtje treffē
Ghy sult uwen staet verheffen.
Sulckē vryer mochje kiesen:
Ghy sult eer en goet verliesē.
'Tis waerlick alsoo; want,
Geen mensch en isser wel geboren,
Heeft hy een quaet partuer gekoren.
'Tis voor een jonghelingh, even het selve; dus letter op, want
Indien ghy doet een mallen koop,
Als u verstant is op de loop;
| |
| |
Het is voor u een staegh verdriet,
Als ghy u slechte waren siet:
Het is voor u een staegh verwijt,
Dat ghy soo dwasen kooper zijt.
En dit heeft insonderheyt plaetse in de koopmanschappen die men niet en mach weder geven, al wil men schoon veel daer op toegeven Ende in teghendeel van dien hier in wel gehandelt te hebbē, is van't hoogste verneugen dat men op aer den hebben kan. Tis seker, Wie een goede vrouwe heeft, is wel vermaegschapt.
Want
Het beste stuchuys-raets is een goet wijf.
Maer tot u, ghy vrysters, wat naerder en klaerder: Hebt gy veel goets, ghy sult veel aenstoots hebben; oock als ghy noch jonck sijt.
Men siet het ghemeenlick, de kalveren loopense nae, die de schoenen met hoeyt ghevult hebben.
Om de minne van het smeer,
Leckt de kat de kandelaer,
| |
| |
Sietmen niet dagelicx de haes lydt vervolginghe om haer leckere bouten.
En in tegendeel
Voor eē autaer als hy breect
Niemant oyt een keers ontsteect.
Wy bevinden't in Hollant, rijcke lien kinderen, en arme luy koeyen worden haest out.
De schoonheyt plach hier mede wat te gelden, als in haer hebbende een stille wel sprekentheyt.
D'Italiaen plagh te segghen, die schoon geboren is, komt getrout ter werelt.
Wel aen, komt u een vryer van buyten voor, gaet dan voor-al met loode schoenen.
Een aep is gaeu, maer gaeuwer, diese vanght.
Die met vossen te doen heeft moet op sijn hoender-kot letten.
Houwelicken die van verre komen konnen ooc by wijlen goet we sen; maer eer deselve wel overwo- | |
| |
gen zijn, werdense by de wijse als verdacht gehouden.
Vryers die van verre komen,
Sijn u, jonge maegt, te schromen.
Aen dese dan haestelick te verslingeren, is sorgelick; de sulcke seggen dickwils datse op haer eygē lant gaen: en 'tis de waerheyt, maer het leyt in haer schoenen
En daerom ghebeurtet by wijlen,
Hoe krommer hout, hoe beter kruck;
Hoe slimber boef, hoe beter luck
D'exempelen zijn kennelijck,
Als yemant soect te syn ghetrout,
Die sich niet in sijn landt en houdt,
Maer hier en elders loopt, en vliegt,
Die wort bedroghen, of bedriegt.
En daerom,
Mē moet een ruyter niet langer gedincken,
Dan als men sijn hoef-yser kan hooren klincken.
| |
| |
Men vint al dickwils geslepe vrysters die soodanige grage hanē wel wetē, te lejegenē. Onder andere is my dit onlancx voorgeeomen
FOp was een kale vinck, oock wist hy niet te winnen,
Noch gingh hy evenwel de rijckste vryster minnen
En waermen eene vont, door gelt of goet bekent,
Daer was de loose vos van stonden aen ontrent:
Daer gingh hy wonder breet, daer wist hy veel te praten
Waer hy sijn beste goet voor desen had gelaten,
Wat hy door mal gebaer voor kueren oyt bedreef,
En waer sijn vaders erf wel eer te pande bleef.
Maer'twijl de losse quant in alle plaetsen vryde,
Vont hy een moedigh dier dat hem niet seer en myde,
Die seyd'hem overluyt, en juffer uyt den mont,
Die seyde met bescheyt waer op de sake stont:
Die seyde lieve Fop, ey! wort ten lesten wijser,
'Tis al om niet geklopt, ghy smeet hier killigh yser,
Ick bidde weest gerust, en quelt my vorder niet,
Ons hin leyt maer alleen daer sy een nest-ey siet.
| |
| |
Vreemdelingen liefde maelt,
luyst ghelijck haer herte dwaelt.
De Spaenjaert seyt hierom niet buyten reden.
Al is u buer-wijftsoō besnot,
Maeckt datje met hem niet en spot;
Maer liever hem de neuse snuyt,
En houwt aen hem u dochter uyt.
'Tis by ons een out seggen;
'Tis best te vryen,
Daer men dē roock kan sien.
Wilt ghy voor u een wijf, of schoone peerden halen,
Soo kiestse nimmermeer als uyt de naeste palen.
'Tis daerom goet sich so te dragen, dat soo wel u nae-ghebueren, als de gene die van eene stadt of lant met u sijn, wel van u ende uwe geheele gelegentheyt gevoelen ofte, om onder de selve een goet partuer te mogen vinden, ofte om eē goede getuygenisse van deselve
| |
| |
wech te mogen dragen, en also elders sich te versellen.
De kost van de kinders moeten d'ouders besueren,
Maer het besteden hangt aen de gebueren.
En daerom.
'Ken weet niet een soo vetten hoen,
Oft heeft syn buer-wijfs gunst van doen.
Wat is de reden? Geen andere, dan vermits de gebueren de gene zijn, die yemant ofte eene goeden, ofte quaden naem konnen aen - brenghen: En't geruchte dat u na gaet, is als een toet-steen van u innerlijc wesē. Eē wijs mā seyt wel Ghelooftons soodanighe te sijn, alsser in't gemeē van ons ghesproken wert.
En hierom,
Het sy voor mannen, ofte vrouwen,
Beter nae't oir, als't oogh te trouwen.
Wie een quaden naem krijgt (seyt't Enghels spreeck woordt) is half gehangen.
| |
| |
Ten aensien van maeghden en vrysters gaen andere natien noch verder.
Wie eer verliest, of eerbaer root,
Die is voor al haer levē doot
Schoonheyt is maer dreck.
als d'eerbaerheyt verloren is,
Is oyt eē vrouwe sonder eer,
Daer is in haer geen schoonheyt meer.
Soo dient dan, vry sters, voor u wel sorghvuldelick gelet op de behoudenisse van uwē goeden naem en daer toe wil ic u geerne eenige goede middelen in de hantgeven. Voor eerst soo weet dit.
En daerom,
Ghy die recht eerbaer poogt te sijn,
Verhoet u oock voor quaden schyn.
'Tis hier seker.
Die op geen goeden naem en acht,
| |
| |
Weet dat sy nae geen deught en tracht.
Hoedt u voor ledigheydt; want,
Een wijf, of maeght, die niet en doet,
Het is een wonderisse goet.
Sy en is niet geheel suyver, die twijfel doet slaen aen hare eerbaerheyt.
Voor de leugen is wel raet.
En van gelijcken,
Al is de leugen wondersnel,
De waerheydt, achterhaeltse wel.
Maer dien onvermindert, mack ick u raden,
Ghy moet u wachten voor de daet,
En niet te min oock voor de praet.
Want.
Al eer een leugen is ten ent,
Soo is u goeden naem gheschent.
| |
| |
Mach ick u dan bidden, teer geselsehap,
Let op u eer, en houtse net,
Het witste kleet is eerst besmet,
Een quaden stap, sonder meer, is genoegh om een glasen fles te breken.
Onder anderen goeden raet voor uwe gelegent heyt, isset (mijns oordeels) dienstigh, datter meynig in de wandelinge, of onder't gemeen, van u gesproken worde.
Vrouwen en peeren, die niet en kraken,
Die achtmen alder-best te smaken.
Ghedenckt tot dien eynde, dat
Quade beenen en goede wijven,
Dienen wel in huys te blijven.
De daet leert het,
| |
| |
D'Italiaen meynt dat vrouwen en hoenders licht verdwalen, alsse veel uyt sijn.
Wy seggen,
Die sijn peerdt laet drincken by alle beesten,
Sijn dochter laet gaē tot alle feesten,
Heeft binnens jaers dit ongeval,
Een sson in huys, eē guyl op stal.
Voor al in't duyster, ende ten ontijde hier en daer gezien te wordē is u eere gansch tegen:
Wat yemant in het doncker doet,
Dat wort by lichten dag geboet,
Ick seggen vorder,
Vrysters die veel in vensters gapen,
En dickwils tot den middag slapen,
| |
| |
En veel-tijts voor dēspiegel staen,
Die laten 'thuys-werck ongedaen.
Veel ontrent het manne-volck te boerten en te gabberen, en is u tiiet te raden.
Een quack, of quinckjen uyt te slaen,
En plagh geen vryster wel te staen.
Veel tacke-teylens en hant ghespels met jongmans is van gelijcken gansch bekommerlick.
Indicnje gooyt met bloem of groen,
Dat is het voor-spel van een soen.
Indienje gooyt met groen of nat,
Dat is geseyt, komt foolt my wat.
Noch vorder,
Een vryster die aen vryops schenct,
| |
| |
'Tis seker dats' haer eere krenckt:
Een vryster die van vryers neemt,
'Tis seker dats hacr eer ontvreemt.
Wilt ghy dan wel, en eerlick leven,
En past te nemen, of te gheven.
Wat u cieraet aengaet, de Iuweliers seggen ons datter geen so schooncn diamant en is, of hy heeft wat behulps van doen om den glans te verheffen.
Eenige hebben dit de vryslers toe gepast; en ick en hebber niet tegē, als't ghesondelick verstaen wert: maerick oordeele dat eerbaerheyt en schaemte uwe hoogste schoonheyt en beste cieraet is.
Wat uwe kleederen belanght, uytwendigheyt en kostelyckheydt zijn te mijden. 'Tis hier (mijns oordeels) een rechte Maegden-sin spreucke,
De Frans-man seyser dit toe,
| |
| |
En weest geen paeu in u gewaet,
Geen papegaey in uwē praet
Geen oyevaer wanneer men eet,
Geen gans als ghy daer henē treet.
Ick besluyte dit, en segge,
Wat in dese ghelegentheydt de vryer aen gaet (om weder te komen daer wy't ghelaten hebben, te weten tot onsen buyten-vryer) moedigheyt in kleeren en spreken moet u, vryster, verdacht zijn. On se maetroosen seggen wel,
Veel vlaggen, luttel boters.
Als u yet sulcx voor komt, en denckt niet terstont, goet koop rogh! de lever is't gelt weert.
Neen sekerlick;
Al is't appelke root daer sit wel een worm in.
'Tzijn ledige vatē, die meest bommen.
| |
| |
Een oudt man in syn lant, een jongen daer buyten,
Die segghen veel dingen die niet en sluyten.
Men seyt gemeenlick,
Het is voorwaer een arrem man
Die niet wat schoons beloven kan.
Voeghter by, veranderinghe van landt, kan een edel-man maken.
En ghemeenlijck, alle vryers rijck, alle gevangens arm.
Op eygen ghetuygenisse is weynigh te letten.
Gaet vraeght de weert nasynen wijn,
Gewis, hy sal de beste zyn.
Wel aen dan,
Kint, dit dienje wel te weten,
Iae te schrijven aen den balc,
Beter by den uyl geseten,
Als te vliegen met den valck
| |
| |
Dat is,
Is hy soet van monde, en versoect hy uwe gunst door woorden van de kunstssiet toe,
Als den vos de passy preect
Veel vryers en veel backers zyn ghewoon het schoonste broot op't venster te leggen.
De voghelaer fleuyt wonder mooy,
Tot dat de vinc is inde kooy.
Terwijl eē vryer netten spreyt
'Tis vreemt hoe dat de lincker vleyt;
Maer als de bruyt is in de schuyt.
Dan is het flicke-floyen uyt.
'Tis dan,
Honigh in den mont en het scheer-mes aen den riem.
En daerom,
Een die u na de kunste vleyt
Hout vast dat hy u lagen leyt
Voor beftuyt, soo denekt, dal
| |
| |
Wie sich door praet in slaep laet wiegen,
Die kan men wonder haest bedriegen,
Is by flout in't aenleggen?
Wie tot stout eysschen is genegen,
Set daer een vry ontsegghen tegen.
Een dwaes die derf welveel begeren;
Maer dwaes is hy, die't niet kan weren.
Eyntelick,
Wie met appels vrijt, wert met klock-huysen geloont.
En tot besluyt van desen handel, soo onthout my desen grentregel, die u en alle jonge-liedē hier en elders veel goets kan doen.
Als ghy wat hoort, dat ghy te voren noyt en hoordet, en wat siet, dat ghy te voren novt en saeght; so dient ghy te dencken dat ghy te voren noyt en dacht.
Middelcrtijt nochtans so mevne ickgeraden te zyn, in alle dese ge- | |
| |
leghentheyt heusselijck te gaen, en straten voor stegen te kennen, Ghy, wacht u voor haestigh uyt te vallen, schoon u al somtijts wat vreemts voort komt.
Wijse lieden wederleggen vcel met stil-swijgen.
En waerom niet?
Malle vraghen en dienen veel niet beantwoort, jae het ftilswijghen is somtijts meer als een antwoorde. Onthoudt dit vrysters en weest in desen gevalle,
Want al de voorsey, te woorden passen u wonder wel, doch alsser noot saketicken te sprekē is, en dat ter misschien dat groot woort van af-seggen uyt moet; vermijt daer in leppigh, schamper, en spijtich u wesen.
De gecken spotten by wijlen met de wijse, de wijse noyt met de gecken.
Of wiljet in een rijmtjen;
Een dwaes sal wel syns wijser spotten;
Maer noyt een wijs man met de sotten,
| |
| |
Anders kander u wel ongemack van komen; want,
Men siet het gemeenlick,
Als liefde keert in haet,
Weet vorder dat dit de ronde waerheyt is,
Sy en behaegt niemant die haer selven te veel behaget.
En,
Trotsende schoonheden en trecken geen herten.
Dan noch so gebeurtet dat diere schippers veeltijdts aen landt blijven.
Onder dies en denct niet dat ie den gront-steen van't Houwelick op gelt of goet leggē wil, Geensins toude veersje seyt wel.
Sy die een sot trout om syn kot,
Mist licht het kot, en houdt den sot.
En die eē dant trout om haer want,
Mist licht de want, en houdt de dant.
Dies wilt ghy trouwen t'uwer vreugt,
| |
| |
Soect boven al de ware deugt,
Ondertusschen,
'Tgeschiet wel dat een kalen ram
Ontrēt een ruyger oye quam,
Maer die tot sulcx trachten willen moeten t'Italiaens woort gedachtigh wesen.
Weegt uwe beurs geen pont,
'Tis een oude regel in dese gelegentheyt,
Wil yemant vryē boven staet,
Die toone staegh een soet gelaet;
En schoon men stoot hē voor den kop,
Hy etet al voor suycker op.
Doch soo het schip aldus niet zeylen en wilt, veranderinge is de schapen goet, seggē de huyslieden.
Ten is in dusdanighe saken niet altijdts lock raeckt wel, twaelf eyeren, dertien kuyckens,
Hier dient
| |
| |
En soje een man zyt, en janckt niet als een hont die het kermis-been ontjaeght is,
Kunje niet datje wilt, wilt datje kunt.
Als de bye gheen rosen en vindt, moetse al somt ijts op doornen sitten.
Maer ick bidde u, wie ghy zyn meught, waerom niet licver nae uws gelijck gefien?
Yder hout dit voor bequaem
Gleyne kramer, kleyne kraē,
Nae mijn raet, vrienden,
Bouwt en trout met uws gelijck,
Arm met arm, en rijck met rijck,
Net met kuys, en mors met vuyl,
Valck met valck, en uyl met uyl,
Anders,
Een aerden pot by den metalen,
En kander niet als nadeel halen.
Seyt de wijse-man. Pro, 13,2.
| |
| |
Siet men't niet dagelicx?
Neemt yemant een joncker om gelt of goet,
Die heeft een proncker diese dienen moet.
'Tselve is waer oock ten uwen acnsiene, ghy vryers; want 'tis over al waer achtigh,
Waer ongelijcke peerdē trecken
Dat kan u noyt tot voordeel strecken.
Om ghelijckheyt van redenen, vryster, en dient u geen out man, in dien ghy jonck zyt; van oute lact het volgeltje syn sangh.
Ghedenckt by dese gelegentheyt aen dit volgende verskē, dat eerst mael van de oude Griecken is afgekomen, en nu nederlants heeft leeren spreken.
EEn jonge maeght van seve jaer
Heeft dan haer tanden allegaer,
| |
| |
Als sy noch seven jaer besluyt,
Dan schiet de jeught haer botten uyt.
Soo't noch eens seven jaeren lijt,
Het roosje wort dan pluckens tijt.
Doet hier noch seve jaren toe,
Het steeltjen is syn bloemtjen moe.
Noch eens dan seven jaer verhooght
Haest, kinders, haest, het groentje droogh.
Ontrent het seste seven-jaer
Wat dan, als voor een wewenaer?
En komt het dan oock niet te pas,
Soo laetse blijven diese was.
Hoe het met u gestelt is, houdt altijdt vast, dat
En daerom,
| |
| |
En eyntelick, die maer weynigh korens in den sac heeft, en dat noch blaeuw-endigh waer toe dient hem een molen gerecht?
Aen d'ander zyde, sooder een jonck-man nae een out wijf staet, met dese moye sin-spreucke,
Beter eē out wijf met gelt tot een weder-paer,
Als een jonghe vryster met gout geel haer;
Ick steller de klare waerheyt tegen, en segge,
Wie op een out wrjfis gesint,
Die to ont dat hy het gelt bemint.
t'Ionck vlees swelt in den pot, en daer heeft de kock eer van. merckt wat ick seggen wil, en eygent het u coe.
En het oogh-gemerckt dat sommige van dese lieden voor hebben, entvalt haer dickmaels;
Want,
| |
| |
Die een oudt wijf neemt, op hope van sterven,
Om soo een jongher te verwerven,
Die wort al dicmaels eerder out,
Als hy een jongher vryster trout.
'Tis de groostē mis-slag die men doen kan (mijns oordeels) dat men om gelt of goets wille een ongevoe gelick partuer ter hant neemt. De rijckdommen, vrienden, en hebben geensins dat verneugē in sich, dat vele daer van verwacht en: hy, dien het ghebruyck van middel-matige gelegentheyt niet en voldoet, en sal nergens genoeg vinden. En selfs oock wat het verlies belanght, de rijcke zyn veel-tijdts immer so gevoelick in dat geval, als de liedē vā geringe middelen. Groote en kleyne lichamen gequetst werdende, gevoelen beyde met gelijcke pijne de smerte vā de wonde, De ghelijckenisse die Bion hier op eertijts by brachte, heeft my al over-lange wel aengestaen: ende je genwoordelijck worde ick indachtig seker vers daer op slaen le, het welck ick goet vinde, by (dese gelegentheyt) hier te verhalen:
| |
| |
| |
| |
INdiender is een kop beset met ruyge locken,
Daer yemant eenigh hair sal uyt bestaen te plocken,
En dat oock even dan een ander kaelder-hooft,
Iuyst op ghelijcken voet van dexel wort berooft.
Ghy sult hier niet alleen den naeckten hoor kermen,
Vermits hy synen kop niet meer en kan verwermen,
Ghy sult oock boven dien vernemen droef geklagh,
Van hem die niet-te-min syn ooren decken mach,
Siet, als een hemel-plaegh komt opter aerden dalen,
En gaet een schaep, een kalf, een peert, een esel halen,
Of uyt een rijcken stal, of van een schamel man,
Die (mits syn cleyn bestagh) geen schade lijden kan;
Ghy sult dan niet alleen den kalis hooren klagen,
Vermits hy dit verlies onmachtigh is te dragen.
Ghy sult den rijcken selfs sien quellen sijnen geest
Oock om een vijse-vaes, oock om een eenigh beest.
Wat is doch van het gelt, en al ons angstigh woelen?
Dewijle rijck en arm haer schade bey gevoelen,
| |
| |
Dewijl, 'ken weet niet wat, oock groote lieden plaegt,
Iae dat geene kroone selfs den hooft-sweer wech en jaegt
Wat ick u bidden mach, mijn ziele, wilt ontwaken,
En gront u herte niet op aertsche beusel saken,
Laet God u steunsel zyn, in vreugt en tegen-spoet;
Daeris geen vaste troost als in het hooghste goet.
Ick schaffe dan hier mede dese en diergelicken huwelicken af, en mevne dattet verre de beste t' samen-komsten zyn die uyt een onderlinge en soete toe-ghenentheyt geschieden, gegrondet niet op rijcdom of andere dierghelijcke uytwen lige dingē, maer op een goede overeenkomste in oprechte deught saemheijt: Lieffelick en schoon zyn is niets; een vrouwe die den Heere vreest sal men loven. seyt de wijse Man Prov, 31. 30. Maer nu weder tot de sake; Isset een weduwe met voor-kinderen die ghy om haer vette ghelegentheyt verkiest, 'tis dies maer te erger; Een weduwe brengt veel haer eyghen, ende oock eens anders gebrekē ten hou- | |
| |
welick. En t'is gewis dat in dese ghelegentheyt.
Een huys dat is ghemaeckt. een vrouwe noch te maken.
Dat hout men over-al voor twee bequame saken.
Wie trouwen wil, of soppen eten,
Die isset dienstigh dit te weten,
Dat d'eerste soppen zyn de beste.
En d'eerste trou gaet voord leste.
Soet Geselschap, dit is de laetste gront-regel dien ic u, voor als nu op dese ghelegentbeyt, weet te geven: duyt ende gebruyckt het gene datter gheseyt is ten goede; wie verstandigh is, die laet hem raden, seyt Salomon, Prov. 1.5.
Wat my belanght, ick die jegenwoordelic (door Godes beschickin ghe) mijn lief gheselschap missen moet, sal dit leste my toe-eygenen eade voor mijne rekeninghe op nemen, ende daer mede bestuyten.
| |
| |
HIer mede eyndigde Philaretus, en korts daer nae began d'eē en d'ander van't geselschap eenige saken op te halē van datter geseyt was, of om breeder verklaringhe, ofteom yet daer teghens in te brengen; maer Philaretus 'tselve af-leunende, seyde, dat het voor jonge lieden te langh stil gheseten was, en dattet beter ware de leden wat te reppen, en oeffeninghete doen om de mage te scherpen teghens het avont-mael; en daer mede opstaende, en oorlof nemende aen de Koninginne, wert van de selve in den naem van al het gheselschap hoogelick bedanct, met ernstigh versoeck (al voren hem zyn afscheyt te geven) dat hy't 'tgene by hem jegenwoordelick was gheseyt, op't papier woude brenghen terwijl hem de memorie noch versch was; op dat zo veel goede en gulde sin spreucken niet met het ophouden syner stemme in de lucht en soude komen te verdwijnen, en also verloren blijven. Waer op alsoo hy het geselschap seer gestaen wert; is by Philaretus eyndtelick aengenomen sulcx te doen, en daer mede t'geselschap sich tot lijf-oeffeninge begevende, is ghescheyde.
|
|
Auteursrechtvrij
