Aen den edele hoogh-geleerden, en wel-ervaren heer, myn heer Jacob Cats,
Ridder, stadthouder van de Leenen, groot-zegelbewaerder der ed. gr. mog. de heeren Staten van Hollandt en West-Vrieslandt, etc.
Op sijn edts. oude en nieuwe wercken.
Wat discht uw geest niet al, o hoogh-geleerde Heer,
Den leser tot vermaeck, en u tot eewigh' eer!
Voor eerst, toen u de jeught noch deelde van'er voncken,
En dat haer stralen uyt uw gulde jaren bloncken,
Schaftg' onder aerd en locht, en water-schepsels, en
Al wat men sonder spraeck, en ongevoeligh ken,
In sinne-beelden op, een voedtsel, om te stichten,
In spreucken, leeringen, en aengename dichten.
't Hooftschepsel, dat na 't beelt sijns scheppers zweemd' door gunst
Zagh nu een eedler swier en luyster in de kunst,
En lecker-tant vermaeck en nut, als voetsaem spijse,
Voor lichaem, geest en siel, op ongemeene wijse,
En veelderley gestalt, en vol veranderingh,
Gelijck eer Proteus was, in sijn verwisselingh.
Daer op komt Joseph aen, met duysent minne-reden,
En vleyen van een vrou, tot gaile min bestreden,
En hertelijck bestormt, door dreygen sonder tal,
Om sulck een kuysch gemoed te brengen tot den val.
Daer siet de wereld weêr, als met herschapen oogen,
Wat dat door yverdrift de geesten al vermogen;
Gelijck hy vleesch en bloet, en jeught, en vreught, de schaer
Van al 't verderf alleen niet overmeestert; maer
Gevanckelijck voert ten toon in Pharoos lant en steden;
Voor slaef verkocht, zich vrijd'; gemint, niet malt; gebeden,
Zich niet verbidden liet; by 't kleedt gevat, ontvloot;
Vertoont ghy of hy hier verrese van den doot.
En Vasthys weygeringh, die aen verscheyde boden
's Mans achtbaerheyt verkleynt, door het vergeefsche nooden
Op d'allergrootste feest, daer yemant oyt af wist,
Te spade wiert gewaer hoe zy'er had vergist,
Gaf weêr een nieuwe lust en smaeck in dichten lesen.
De Maeght- en Vrijster-plicht geraeckten in het wesen,
Die ghy, als met een bant, aen 't Houwelijck verknocht;
Dat is, en was, en word van duysenden gezocht.
Wie zou dat waerdigh werck, naer eygen waerde roemen?
Het toont zich als een hof vol uytgelesen bloemen,
Daer yeder by zijn slagh in 't cierbed staet en bloeyt,
En yeders schoont', om 't best, in soete vlammen gloeyt;
Het klimt, van trap tot trap, tot op de hooghste trede,
Het daelt, van trap tot trap, van hoogh weêr naer beneden;
En tusschen yeder treê toont yeder met bescheyt,
Waer hem de rechte plicht, in dit gedeelte, leyt.
Het Kinderspel krioelt, in tollen, kooten, schieten,
En waerin dit begin sijn driften kan genieten.
De Maeght gaet hooger op, de Vrijster ruym zoo veer,
Verhandelt met haer kaer de plichten van haer eer.
De Bruyt betreet'er zael, en opent haer gordijnen,
En laet'er kleet, cierraet, en wat'er past verschijnen,
Tot zy een vrouwe wort, het doel-wit daers' op schiet,
En altijt dit geslacht, met oogh' en hert, op ziet,
Hoe wel een trap vol moeyt; daer op de meeste zorgen,
Van anghst en zwarigheyt, en rampen zijn verborgen;
Dat, met zy Moeder wort, niet mindert maer vermeert;
't Welck uw geleerde pen, op zulck een wijze, leert,
Beneffens Weduw-plicht, dat niemant, in zijn leven,
Die plichten, zoo volmaeckt en deftigh, heeft beschreven.
En schort'er noch iets aen, dat tot vermaeck gedijt,
Ghy brenght een Spiegel voort van d'Oud' en Nieuwe tijt,
Een korf vol leeringen, en spreucken in veel talen,
Daer uyt zoo menigh ziel kan nutte diensten halen.
Hoe ver zou 't buyten elck betalinge niet gaen?
Hoe over ghy voldeê, ghy hadt u niet voldaen,
En al de hooghste trap uws levens loop betreden.
| |
De Trou-ringh komt in 't licht met al haer deftighheden,
Daer alderhande slagh van volck zich in verbindt,
En 't Huwlijck van Godts Zoon: dies wat men vont of vint,
Van leeringh, nut, vermaeck, of wat men kon beoogen,
Scheen met een passer in de kringh uws wercks getogen,
Ja, wat u zelf betreft, van onder tot in top:
Noch beurt uw geest zich weêr uyt zulck een omtreck op,
En zweeft geleerdelijck door Boomen, Bloemen, Kruyden,
Om uyt'er eygenschap, wat leersaem is, te duyden;
En soo op Voogh'len, visch', en beest, en menschendoen,
En schept'er lessen uyt, die zielen konnen voên.
Noch hoe men 't huwelijck kan by een fuyck verbeelden,
Wat rol Aspasia met koningh Cyrus speelden;
Doch niets of 't steeckt vol nuts. Dan komt de Dood-kist voort,
In vergelijckingen en spreucken uyt Godts woort,
En sluyt met Salomon, door vastgegronde reden,
Dat 's werelts doen, hoe groot, is niets als ydelheden:
Dies d'Oude man en dood, in hun gespreck, ons raên,
Van 't aertsche leven uyt en 't Hemelsch in te gaen:
Voor 't lest, hoe scheydloos ziel en lichaem zijn verbonden,
Waer 't eene d'ander voert, door weldoen of door zonden.
Maer hoe veel leeringen ghy in uw wercken sluyt,
Uw eygen levenbeeld van elck een voorbeelt uyt:
De schriften tuygen zijn, en zegels d'eygen daden,
De blijcken van uw deught. Godt danck voor zijn genade,
Dat hy my heeft verleent te kennen zulck een man,
Die zoo wel leeren en noch beter leven kan.
|
|
Auteursrechtvrij