|
| |
Het derde bedrijf.
PHILOS met CYPRYNE.
Cyprijne, wat een vreughd' komt in mijn hert geresen,
Soo haest ick maer en magh in uw' geselschap wesen.
't Is suycker, honigh-raet, ja nectar altemael,
Wat ick uyt uwen mont, ja roode lippen hael.
Twee herten eens gesint, dat is het soetste leven,
Dat menschen onder een, dat Goden konnen geven,
Dat oyt de Minne-God, dat Venus heeft bedacht,
Ja, al wat Hemel hiet te voorschijn heeft gebracht.
O Nimph! als ick uw' gunst ten lesten heb genoten,
En heeft geen ongemack, geen pijne my verdroten,
| |
| |
Geen moeyte my verveelt, die ick heb uytgestaen,
Noch iet dat ick voor u voor desen heb gedaen:
Nu is mijns hertsen wensch, dat, na een langh verdrieten,
Mijn vrint, die Damon hiet, die vreugde mocht genieten,
En dat de siere maeght, by hem soo hoogh bemint,
Doch eens tot sijnen troost mocht anders zijn gesint.
O vrient! dat moedigh dier is hooger van gedachten,
En Damon mach van haer geen troost of liefde wachten,
Sy wappert na het hof, ja, beelt haer krachtigh in,
Dat sy eens worden sal een groote koningin:
Dat maelt'er in de kop: zijn dat niet malle grillen?
Waer salder oyt een prins een boere meysjen willen?
Een die niet heeft geleert, als hoe men schapen weyt,
Of hoe men geyten melckt, of hoe men bocken leyt.
Maer Damon even-wel die weet haer na te sporen,
En geeft, hoe dat'et ga, sijn hope niet verloren,
Ja, heeft noch even selfs een spookster raet gevraeght,
Hoe dat hy krijgen mocht sijn uytverkoren maeght.
Ick wou wel, mocht het zijn, met u een weynigh spreken,
Maer 't is nu meer als tijt ons reden af te breken:
Want siet, by dees' fonteyn en in dit lustigh velt,
Heb ick dat moedigh dier en tijt en plaets gestelt;
Ghy daerom, maeckt u wegh.
Want datje my gebiet zijn als gestrenge wetten.
Vaert wel, mijn hoogste troost, ick sal uw' wille doen;
(Aspasia komt uyt.)
Maer eer ick henen ga, ey noch een hupsen soen.
(Binnen.)
Cyprijne mijn gespeel, die meend' ick hier te vinden,
Of by dees' klare beeck of by de groene linden;
Waer magh de vrijster zijn? maer ginder komt zy aen.
Hoe dus laet, harderin? wat hebje doch gedaen,
Dat ghy geen uer en houdt gelijck'er was besproken?
Ick hou, dat ons verdragh door Philos is gebroken,
Sijn aengename praet die heeft te weegh gebracht,
Dat ghy op ons bespreck niet eens en hebt gedacht.
Ey lieve, mach'et zijn, laet ons wat anders praten:
Wilt ghy noch langer tijt uw' soeten Damon laten
In sijn bedroefden staet, hem die van minne queelt,
En noyt gelijck hy plagh een aerdigh deuntjen speelt?
Hy doet, hy woelt, hy werckt al wat hy kan versinnen,
Om uw afkeerigh hert voor hem te mogen winnen;
Ja, siet, hy doet soo veel ter eeren van uw' gunst,
Dat hy is afgegaen tot nare toover-kunst.
My is voorwaer geseyt dat hy gaet deerlijck klagen,
Ja, by een nare Kol heest raet bestaen te vragen,
En al om uwent wil; voorwaer ghy zijt te fel,
En hy is, naer ick hoor, een sijn en hups gesel.
Wel, heeft de losse vent een spoockster aengesproken,
Soo blijft hem des te meer mijn vriendschap afgebroken;
Sou hy op dit geval tot helsche vonden gaen,
Ick segh noch ander werf, sijn dingen zijn gedaen.
Daer wort noyt goede saeck door slim beleyt verkregen,
Want die tot echte trou een vrijster wil bewegen,
Moet anders gaen te werck, wil hy oyt voordeel doen.
Ey, set u nevens my hier in dit lustigh groen,
Dit kristalijne nat sal ons den geest vermaken;
Maer laet ons vorder gaen tot vry al beter saecken:
Siet, wat een bloem-gewas hier uyt der aerde spruyt.
Ick vind' ook groot vermaeck in al het jeughdigh kruyt,
(Sy sit ontrent den sonteyn neder, en pluckt bloemen.)
Ick wil oock nevens u hier in de groente sitten;
Geen sonne, na my dunckt, en sal ons hier verhitten,
Hier komt een koele wint gesegen uyt de lucht,
En 't schijnt dat Echo selfs hier in de bosschen sucht.
komen uyt, met eenige soldaten.
Wy zijn hier om de last des koninghs uyt te voeren,
Maer wat is hier te doen ontrent de lompe boeren?
Ick weet niet of een dorp kan brengen aen den dagh,
Dat eenigh soet vermaeck aen princen geven magh.
't Is best, na dat my dunckt, te rijden na de steden,
Daer woont de schoonheit selfs, daer zijn beleefde seden,
En als men dese twee te samen siet gevoeght,
Dat is 't, dat in der daet de grooten vergenoeght.
Uw' reden dunckt my goet en wel gegront te wesen,
Maer noch wort menighmael een schone bloem gelesen
Oock van een rouwen bergh, en als men dat bevint,
Dan is men menighmael noch meer daer toe gesint.
De vlijt by ons gepleeght en is niet al verloren,
Sie daer een aerdigh dier dat princen sou bekoren
Laet ons wat naerder gaen. Wel, aerdigh herders-kint,
Ghy zijt niet slechts in 't lant, maer oock in 't Hof bemint,
Uw' heus en soet gelaet, en uw' bevalligh wesen,
Van herders niet alleen, maer vorsten hoogh gepresen,
Doen, dat ick u versoeck dat ghy met ons wilt gaen,
Daer u vry meerder eer sal werden aengedaen.
Het geen dat ghy my verght zijn ongehoorde saecken;
Wat sou een herders-kint by groote princen maken?
Neemt daer een preuve van, en geest u na het Hof;
| |
| |
Al dat u wert geverght is al tot uwen lof.
Kom, kom naer onse koets.
Wel, dit zijn vreemde kuren,
Ach! vader, komt te hulp met al de na-geburen;
My wort gewelt gedaen, kom, siet wat hier geschiet.
Ick bidde, soete Nimph, en roept soo luyde niet.
Hoe, wat is hier te doen, wat seggen dese gasten?
Wat recht wort u vergunt mijn dochter aen te tasten?
't En is geen lichte-koy, het is een jonge maeght,
Soo eerbaer uytter aert als ghy uw leven saeght.
Houd op, houd vaerdigh op mijn dochter aen te raken,
Of ick sal aen de Schout mijn klachten kondigh maken,
Of voor den hoogh-Bailju, of noch een hooger banck,
En 't sal u hinder doen uw' leve-dagen lanck.
Ey, sta wat, lieve vriendt, en hoort de rechte gronden:
Wy zijn uyt 's keysers-hof aen dese plaets gesonden,
't En is van ons bedrijf of voor ons lusten niet,
Het komt van grooter macht, en van een hoogh gebiet,
Ja, van een wereldt-vorst.
Ick kan het niet gelooven,
Dat hy een eerlijck man van kinders soû berooven.
Ons prins is goedertier, een vader van het veldt,
Een gants rechtvaerdigh vorst, een vyand van geweldt.
't En is hier noit gesten, dat hier oyt menschen quamen,
Die van haer ouders schoot haer lieve dochters namen.
Dit is mijn eenigh kindt, mijn troost, en gantsche lust,
Daer op mijn ouderdom, mijn hert en leven rust.
Kan ick in dit geval geen troost van u verwerven,
Soo moet ick van verdriet en enckel rouwe sterven.
Goet Huysman, weest gerust, ick kan niet langer staen,
Ghy, laet doch met gemack uw dochter met ons gaen.
Het zal en moet doch zijn, t'sa laetse buyten brengen.
Soo langh ick immer kan, en sal ick 't niet gehengen.
Uw doen is puur geweldt, en enckel vrouwen-kracht,
Dat niet te lijden staet, oock van ons hoogste macht.
Nu, Nimphje, gaet met ons.
(Hy vat haer aen om wegh te leyden)
O sonne, maen, en sterren,
O Goden! laet de vorst sijn landen dus verwerren
Door linckers van het hof, of ander vuyl gespuys,
Die kracht en onrecht doen, oock in ons eygen huys!
Ick ben een boere kint, en heb hier stil geseten,
Soo dat van mijn bedrijf geen steetsche jonckers weten.
Ick ben tot geene pracht of hoofs çieraet gewent,
't Is maer 't onnoosel vee dat my tot heden kent.
t' Sa bueren, staet my by, want moet my dit gebeuren,
Soo sal om mijn verdriet het gantsche lantschap treuren;
Want is in eenigh huys een aengename maeght,
Die sal noyt onse zijn, indien het haer behaeght.
Nu herder, hout u stil, en wilt niet luyder baren,
Of u sal meerder quaedt hier over wedervaren.
En recht geen oproer aen met uw onguur gekrijt,
Of ghy raeckt wel terstont uw kint en leven quijt.
(Hy klopt op sijn 't)
Wat staje? grijpt haer aen, en wiltse buyten dragen,
't Sy datse wil of niet, en zet'er op de wagen,
De reys die sy sal doen, die sal haer wel vergaen
Hoogh gewelt kan niemant wederstaen.
Ey, laet my doch mijn kint, of neemt met een mijn leven,
Ghy sult my met de doot een groote weldaet geven.
Goet Huysman, weest gerust, en denckt dat uwen druck
Sal haest verandert zijn in blijtschap en geluck.
Och, wat een vremt geval! dat zijn eerst hoofsche treken,
Ik sach waer 't henen wou, en ben stracx weg geweken.
Nu flucks na Damon toe, want hem dient aengeseyt,
Hoe dat sijn waertste pant van hier is wegh geleyt.
Daer gaet mijn dochter heen, met kracht van my genomen,
En die sal nimmer als geschonden weder komen;
Want sy sal moeten zijn een speeltjen van het hof,
En daer leyt dan mijn kroon vertreden in het stof.
Wat voel ick nu ter tijt al leed-zijn en berouwen,
Dat ick met Thyrsis niet of Damon haer liet trouwen,
Of ander hups gesel, hier uyt ons eygen dal,
Soo waer ick vry geweest van sulck een ongeval.
Maer waer toe langh gekermt, ick ga de bueren spreken,
En zie noch iet te doen om dit gewelt te wreken:
Daer is een enge pas, daer door sy moeten gaen,
Daer kan een boeren rot een gantsche leger slaen.
Ick sal dien steylen bergh in haesten doen besetten,
Men kan, na dat my dunckt, den deurgangh wel beletten;
Ick heb des moet genoegh, al ben ick heden out,
Mijn bloet is nu verhit, al was het onlangs kout.
(Binnen.)
(een oudt herder, een bril op sijn neus settende.)
Soo mijn gesicht niet feilt, 'k sie ginder Damon komen,
Dien gauwen geest, die ick in langh niet heb vernomen;
| |
| |
Maer wat een vremt gesicht, wat heeft de jonge quant?
Wat heeft hy in den arm, wat draeght hy in de hant?
My dunckt 't is eenigh groen of seker wilde kruyden,
Besijden weegs gepluckt, wat mach'et toch beduyden?
Hy prevelt daer hy gaet, en schijnt als buyten reên,
My deert de jongelingh, ick moet eens nader treên,
En na de rechte gront van desen handel vragen:
Waer toe dit vreemt gewas, dien vogel soo gedragen?
Wat aenslagh hebje voor? Wat maelt in Damons sin?
Palemon, wat ick doe ontstaet uyt rechte min,
De liefde, lieve vrint, heeft soo mijn hert bewogen,
Dat ick ben uyt'et dorp, en verre wegh getogen,
En gingh tot seker wijf, dat vreemde kunsten weet,
Ja, met de geesten speelt, en met de goden eet;
Sy kan, door haer bedrijf, de stege vrijsters trecken,
En haer verkleumde ziel tot heete min verwecken;
Daer toe heb ick dit beest en menigh seltsaem kruyt,
Dies is mijn swaer gequel en al mijn droefheyt uyt,
Daer is geen twijffel aen, de vrijster is gewonnen,
Soo seecker alsje siet de stralen van der sonnen.
Al wat hier toe behoeft, dat sal dit machtigh groen,
Dat sal dit naer geheym en desen vogel doen.
Ellendigh jongelingh! voorwaer, ick sta verslagen,
Ick kan dit slim bedroch en rancken niet verdragen;
Maer segh my doch een reys, wie gaf u desen raet,
Dat ghy door quaedt beleyt tot goede dingen gaet?
Die raedt, gebuerlijck man, die is my lest gegeven
Van seecker jongh gesel, in 't minnen wel bedreven.
En wat is 't voor een snaeck?
Die speelt en queelt en veêlt, vry meer als iemant kan.
Wat uytkomst wijst hy aen om u de maeght te krijgen?
Wel hoort na dit geheym, maer wilt'et elders swijgen:
Hy sond my tot een kol, die woont te Gogh-Magogh.
Ey! dat is, hout'et vast, een smisse van bedroch;
Sult ghy met Duyvels hulp u spoeden om te trouwen,
't En kan niet anders zijn, of 't stuck sal u berouwen.
Ey! pooght met alle vlijt hier van te zijn verlost.
Beyt, holla! lieve vriendt, 't heeft my te veel gekost,
Dat ghy, om desen bras, uw gelt hebt uytgegeven?
O sooje my gelooft, het is een quade slagh,
Die u te geener tijt ten goede dienen magh.
Geen nare spoockery, of list van snoode vrouwen,
En leggen noyt een gront om wel te mogen trouwen.
Ghy doet in dit geval een wonder quaden gangh,
En 't sal u hinder doen uw levendagen langh.
Wat meynje, sal een uyl u hierin dienstigh wesen?
Dat heeft een eerlijck mensch sijn leven noyt gepresen.
Ghy zijt, soo ghy het denckt, ghy zijt van breyn berooft;
Voorwaer, het is een uyl, die hier een uyl gelooft.
Laet vry uw seldsaem moes en swarte kruyden koocken,
Geen liefde wort verweckt door onder-aertsche spoocken,
Door geesten uyt de lucht, of ander vuyl gebroet,
Een maeght blijft diese was, wat oyt een spoker doet.
Kont ghy door goet beleyt de vrijster niet bekomen,
Seght dan: een hooger macht die heeftse my genomen.
Al wat door nacht-gelol of toover-kunst geschiet,
Dat wil, mijn goede vrient, den Hemel nimmer niet.
Palemon, waerde man, ick ken my onervaren,
Uw raet is goet, maer kan mijn minsucht niet bedaren,
De borst is my te diep, door innigh vuur, gewont;
Mijn geest speelt op'er oogh of op'er roode mont,
Mijn ziel woont binnen haer, des kan ick nimmer dueren,
Als ick haer by-zijn mis, al is 't maer weynigh ueren.
Is 't vreemt, dat ick met kost en moeyt' soo verre ga,
Dat ick verkrijgen mach het langh-gewenschte ja?
Wel Damon, goede vrint, staet ghy hier aen der heiden,
En laet ghy na de stat uw lieve vrijster leyden;
Dat gaet te seldsaem toe.
Aspasia, uw lief, wordt na het Hof geleyt.
Ick meen dat lieve beelt, soo seer van u gepresen,
En sal na dese tijt niet meer uw vrijster wesen.
't Is my leet; maer hoort een droef geval,
Dat u, tot in het mergh, de ziel ontstellen sal.
Daer is een Hofs-gesant hier in het vleck gekomen,
Die heeft de jonge maeght in haesten wech genomen;
En schoon haer vader selfs dit wonder seldsaem vant,
Hem wiert alleen geseyt: het komt van hooger hant.
Siet, dit is soo gebeurt als wy in 't groene saten,
En ick van uwe min met haer begon te praten;
Daer quam het hoofs gesnor en greep uw vrijster aen,
En ick ben in der haest ter sijden afgegaen.
O sterren, zon, en maen! o lucht en koele winden!
| |
| |
En wat in eenigh deel des hemels is te vinden,
Ten goede van de mensch, ach! stijft mijn swack gemoet,
Dat niet en kan bestaen in desen tegenspoet.
Mijn hert smelt in den druck, ick voel mijn geest besweken,
De krachten van mijn jeught zijn uit mijn ziel geweken.
O! dat mijn bange mont den lesten adem gaf,
En dat ick dadelijck mocht dalen in het graf!
O Damon! let'er op, dit zijn u nutte lessen,
Dat niet en dient gemoeyt met nare toveressen.
Ghy socht u dwaes behulp ontrent het helsch gebroet,
En dat baert anders niet als druck en tegenspoet.
Daer leyt de spoockery met al haer vuyle rancken,
Daer al het swart geheym met al de minne-drancken;
Daer leyt'et altemael, ick trap'et met den voet,
Ick voel, na dat my dunckt, de doot in mijn gemoet.
Aspasia, de lust van mijn verdrietigh leven,
Aspasia, mijn troost, in dese borst geschreven,
Aspasia, de glans, Aspasia de vreught,
Aspasia, de kroon van al de frisse jeught,
Aspasia, de bloem van duysent harderinnen,
Aspasia, den dan van mijn verdorde sinnen,
Aspasia, mijn wensch, en aller vrouwen eer,
Aspasia, mijn ziel, en is voor my niet meer,
Is buyten ons bevangh, is voor de groote jonckers,
Is voor het dertel Hof, is voor de steetsche pronckers,
Is daerse blijven moet; wat sal ick nu bestaen?
Ick wou, indien ick mocht, tot in der Hellen gaen.
Ick wou, indien ick mocht, tot in den afgront dalen,
Als ick die lieve ziel van daer mocht weder halen;
Hy krenckt sijn teêre jeught die al te vierigh mint.
Indien een machtigh vorst de vrijster heeft genomen,
En isse buytens lants in eenigh Hof gekomen,
Het is een vreemt geval, daer in het ooge dwaelt,
En wie belet een werck dat uytter hoogten daelt?
Ick weet hier maer een woort tot uwen troost te seggen:
Een plaester van gedult moet op die wonde leggen.
Wat van den Hemel komt, en wat een koning doet,
Daer baet geen ander salf, als datj'et dulden moet.
Dies swijght dan, jongelingh, en leert uw sinnen stillen,
De klachten van de jeught en zijn maer rechte grillen.
Uw saeck had wel gegaen, had ghy'et wel bestiert;
Siet, Godt dient maer alleen, geen Hel of spoock geviert.
Hoe luttel denckt een mensch, die, mits sijn hooge jaren,
Niet meer en is bequaem om met een vrou te paren,
Wat dat de jonckheyt schort, en wat haer sinnen quelt,
En wat een jeugdigh hert in vreemde bochten stelt.
Uw geest, geminde vrient, is van de jeught geweken,
Maer datje waert als ick, ghy sout wel anders spreken.
Maer nu is u het bloet soo kout gelijck een vis,
Dies is 't u onbekent wat liefd' of jonckheyt is.
Maer ick sal onderwijl door velt en bosschen dolen,
En sien, wat voor een schelm de vrijster heeft gestolen.
Ick soeck noch rust noch stilt, tot dat ick mach verstaen,
Hoe dat'et met de maeght of schaker sal vergaen.
Een woordt noch, herders kindt.
Ick kan niet langer wachten.
Een woordt noch, sonder meer.
My dunckt, ick moet versmachten,
Indien ick hier verbey, of elders langer sta;
't Is tijt, ja over tijt, dat ick daer henen ga.
Wel, als het wesen moet, God wil u dan bewaren.
Ick wensch u meerder lust ontrent uw grijse jaren;
En my dat aerdigh dier, dat my gevangen hout.
Ick wensch u vryers heyl, en wel te zijn getrout.
Maer wat een vaerdigh spoeden!
Wie sal uw geyten hoeden,
Terwijl ghy buyten zijt? Wie al het witte vee?
Ick ben te deser tijt gelijck een holle zee,
Gedreven van de windt, geswollen van de baren,
Ach! dit en is my noyt mijn leven wedervaren;
Vergeet ick mijn bedrijf! mijn schapen! mijnen stal!
Wel, dit is voor gewis een deerlijck ongeval.
Ey! wat ick bidden mach, wilt ghy, voor weynigh dagen,
Een onvermoeyde sorgh voor al mijn saken dragen,
Ick sal u wederom eens dienen als ick mach,
En daer mee ga ick heen, en wensch u goeden dagh.
O! wat is doch de jeught een poel van alle tochten?
Hoe wordt de ziel in haer geduurigh aengevochten?
Hoe wordt haer innigh hert met onrust in den geest?
En wat is, dat gestaegh een minnaer niet en vreest?
Ick geef de goden danck, dat my de sinnen stillen,
En dat ick ben verlost van duysent viese grillen,
| |
| |
Die ons de jonckheyt baert, van heeten minne-brant,
En wat ick over langh in desen boesem vant.
De tijt en haer gevolgh die kan een mensch genesen
Van sijn inwendigh mal, van sijn onstuymigh wesen,
En al dat ick wel eer met groot verlangen sach;
Maer dat en leert men niet als van den ouden dagh.
O waerde ouderdom! o schole van de seden!
O sleutel van de rust! o woonplaets van de reden!
O winckel van beraet! o haven van de deught!
O tuchthuys van de lust en breydel van de jeught!
Ick prijs'u, grijse vorst, schoon u de menschen laken,
Ghy doet ons met den geest als aen den hemel raken;
Ghy doet ons dertel vleesch, ons tochten in den ban,
Daer ons de geyle jeught niet voor bevrijden kan.
Ghy leert ons uyt de daet hoe alle menschen dolen,
Dat niet oock wordt geleert oock in de beste scholen.
Ghy maeckt ons van het vleesch, en van de werelt sat,
Ghy stiert ons tot de deught, en baent'er toe het pat.
Al quam'er nu een God en schonck myn voorigh wesen,
Om weêr op nieuw te zijn gelijck ick was voor desen,
Ja, met een volle macht de wegh weêr in te gaen,
Dien ick wel eer met vreught op aerden heb gedaen;
Ick sou te deser tijt sijn gifte niet ontfangen,
Want tot mijn eerste jeught en heb ick geen verlangen,
Schoon dat m'er wat vermaeck by wijlen in geniet,
Dewijl nu onsen geest een nieuwe werelt ziet,
Uyt 't geen'er eertijts was, en ga ontrent de schapen,
Op dat ick buyten pracht mijn lust zou mogen rapen;
Mijn, lust dat wil ick niet, ick wensch geen losse vreught,
Want al wat daer na streckt, is niet dan voor de jeught.
Laet, dien het lusten mach, of vrou of maeghden vieren,
En soecken sijn bejagh ontrent de Venus-dieren;
Laet Damons harderin vry hellen na de kroon,
Voor my, al dat bejagh en acht ick niet een boon.
Ick ben een harders kint, ick wil een harder blijven,
Ick wil aen genen bergh mijn kleyne kudde drijven;
Ick wil slechts heere zijn van desen houten staf,
Tot my de bleecke doodt sal leggen in het graf.
Nu is'et al verbrot, want onse lompe boeren
En willen niet bestaen, en geensins oorlogh voeren,
Ter oorsaeck van mijn kint; en, dat noch minder sluyt,
Sy lachen mijn bedrijf, en al mijn reden uyt:
Uw dochter, is haer woordt, is boven uw vermogen
In kleêren opgepronckt, en dertel opgetogen;
Geen herders van het dorp, oock van den besten aert,
En waren goet genoegh met haer te zijn gepaert.
Is sy nu naer het Hof in haesten wech genomen,
Om daer te zijn gebruickt, het moet haer wel bekomen.
Wat ons hier in belanght, men sal om harent wil
Met onsen opper-heer niet vallen in geschil.
Hier sta ick nu en kijck, onseker wat te maken,
En schijne van de spijt mijn hert en gal te braken;
Maer ginder by het dorp daer komt een herders kint,
Die haer in rechten ernst te voren heeft bemint.
Sta, vrient, en hoort een woort, hoe benje dus verbolgen?
Ick ben als buyten my, en ga uw dochter volgen
Tot in des konincks Hof, om daer te mogen sien
Wat haer gebeuren sal, en wat'er sal geschiên.
Mijns oordeels doeje wel, en sooj' haer kunt bekomen,
Uyt handen van het volck, dat haer heeft weggenomen,
Sy sal dan uwe zijn, ja, tot een echte bruyt,
Soo langh tot sy of ghy, of beyd' uw leven sluyt.
Alexis, goede vriendt, wilt ghy my dat gelooven,
Soo sal ick niet ontsien oock duysent konincks hoven,
En doen al wat ick magh: geeft my daer op de handt.
Wel, sy sal uwe zijn, oock tot een eeuwigh pandt.
't Is wel, ick ga daer op; o Hemel! wou 't gelucken
Dat ick dat lieve beelt die roovers mocht ontrucken!
(Wat verpoosingh)
CYRUS, AULICUS, EUTRAPEL,
met 't gantsche hof en jufferen, aen tafel sittende, spreeckt tegens een pagie, die hem iet aen brenght.
Wel, dats' hier daetlijck zijn, 't is meerdering van vreught,
Dat even by de wijn de geest en 't hert verheught.
met eenige swijgende soldaten
Na dat wy, machtigh vorst, zijn uyt'et Hof gereden,
Soo hebben wy gesocht door al de naeste steden,
Of eenigh aerdigh dier ons daer ontmoeten mocht,
Dat waerdigh mochte zijn den keyser toegebrocht;
Maer echter al vergeefs, mits dat my niet en vonden
Dat hem gevallen sou, na dat wy keuren konden;
Maer siet, een kleyn gehucht heeft ons noch uytgebracht
Iet, daer op onsen raet niet eens en heest gedacht:
Het is een herderin van heus en eerbaer wesen,
En om haer sneêgh verstant en schoonheyt hoogh gepresen.
Wel, laet dat herders kindt hier komen voor den dagh,
Op dat wy mogen sien hoe 't ons gevallen magh.
Daer siet ghy, machtigh vorst, het puyck van alle maeghden,
Die herders wel beviel, maer geen die haer behaeghden:
't En is geen boere kost, maer voor een edelman,
Want daer is iet in haer, dat niemant vatten kan.
Wel, dits een seldsaem werck, ick voel mijn sinnen dwalen,
Met dat ick myn gesicht op haer heb laten dalen,
Nu, welkom in het hof, bevall'ge herderin,
| |
| |
My dunckt in u te sien een rechte veldt-godin.
Wat gaet de keyser aen aldus met my te spotten?
Ick weet dat hooge lof is voetsel van de sotten;
Voor my, geduchte vorst, ick ben een herders kint,
En tot een hooger naem en was ick noyt gesint.
'k En heb in al het rijck noch maeght, noch vrou geweten,
Hoe seer die was vermaert, hoe wonder hoogh geseten,
Die Pales soo geleeck, en my soo wel beviel,
Als 't lichaem, nu bewoont by uw begaefde ziel.
Uw' heus en soet gelaet, en dees' yvore bollen
(Dit by Cyrus wordende geseyt, begint haer boesem aen te tasten, om hantgespel met Aspasia te maken, daer tegen sy haer destelijk aenstelt )
Vervoeren mijn gemoet, en doen mijn sinnen hollen,
'k En weet geen sneeu soo wit, die hier by komen kan.
Bedaert u, machtigh vorst, ick segge blijft'er van;
Ick heb een eerbaer lijf, dat noyt en sal gehengen
Dat niemant hier ontrent sal hant of vinger brengen,
Hoe, weygert ghy een vorst
Die u van herten meent, en na uw liefde dorst?
Ey, schickt u na den tijt, en na dit hoofsche leven,
Ghy sult door mijne gunst tot eere zijn verheven;
Ja, hoogh en heerlijck zijn, gekleet in rijcke stof.
Ja, tot mijn eeuwigh hoon, en niet tot mijnen lof.
Ghy spreeckt, geduchte vorst, onmogelijcke saken;
Een die niet eerlijck is, kan niemant heerlick maken;
Een die haer eer verliest, schoon die wort hoogh geset,
Is maer een rechte slons, een sloor, een vuyle slet.
Bedaert u, herders kint, en laet my troost verwerven.
Ick oyt oneerbaer zijn! veel liever heden sterven.
Neemt my dit leven af, oock met de grootste pijn,
Ick wil veel liever doot, als u te wille zijn.
Hoe, is u niet bekent dat ick kan rijckdom geven,
Ja, groote staten selfs aen die bekommert leven?
Eyst maer: want sooje wilt, ghy sult uw vader sien
Verheven in het dorp, oock boven groote liên.
Ick ben met puur gewelt mijn vader afgenomen,
Geeft dat ick wederom mijn vryheyt mach bekomen;
Dat eysch ick, gunt'et my, dan sal ick zijn verblijt.
Het sal terstont geschiên, soo ghy beleefder zijt.
Wat ghy beleeftheyt noemt, dat heb ick wel te weten,
Maer ick sal, watje doet, mijn eere niet vergeten.
Bevalligh herders kint, let beter op uw stuck,
Met princen wel te staen en is geen kleyn geluck.
Het soud' u nutter zijn, woudt ghy uw barsheyt laten,
En 't sou voor alle dingh uw vrienden konnen baten.
Of my te vooren komt een droef of bly geval,
Ick stel, hoe dat'et ga, mijn eere boven al.
Wat kan een herderin van konings liefde komen,
Als dat haer waerdste pant staet af te zijn genomen?
En als haer dit gebeurt, eylaes wat is'et dan?
Geen schat, die haer verlies voor eeuwigh boeten kan.
Hoe, kan een vorst, als ick, u niet ten vollen loonen?
Ick ben oock heden selfs u dat bereyt te toonen:
Voeght u maer na het werck, ick sal, tot uwen lof,
U geven hoogh gebiet in dit doorluchtigh Hof.
Ick wil in 't tegendeel de Goden eeuwigh loven,
Dat ick ben ver geweest van alle koninghs hoven.
Hoe, is dit werelt-vorst, is dit een keyser zijn,
Geheele dagen langh te sitten in den wijn?
Te nemen sijn vermaeck in spel en lichte vrouwen,
En alle mal gelaet met vreugden aen te schouwen?
O, dat en is geen werck dat eenigh prins betaemt,
En seker, machtigh vorst, ick bender in beschaemt:
De plichten van het rijck bestaen in stage sorgen,
Van dat de sonne daelt tot aen den rooden morgen.
Een kroon behoeft den geest, en oock het gantsche lijf;
Gewis, al wiese draeght en hoeft geen tijt-verdrijf.
Een prins heeft ander werck: hy moet bequame wetten,
Hy moet door al het rijck gestrenge rechters setten,
Hy moet het weeligh volck, oock door sijn eygen daet,
Geleyden tot de deught, en houden in de maet.
Het dertel ongelaet dient krachtigh ingebonden,
Op dat'er niet een maeght of vrouwe wort geschonden;
Oock alle slim bejagh, en drift tot vuyle lust,
Dient op te zijn geschort, en uyt te zijn geblust!
Ghy moest, die Keyser heet, geen jonge dieren schenden,
Die noyt een dertel wicht, of hoofsche linckers kenden;
Doet, doet wat u betaemt: bestiert het vaderlant,
En houdt onguere sucht, door reden, in den bant!
Dat sal u, machtigh vorst, een stil en vreedsaem leven,
Ja, buyten 't rijck ontsagh, en binnen eere geven;
Want een die slechts het volck, en niet sijn lust gebiet,
Verdient in mijn gemoet den naem van koningh niet.
(De keyser gaet, bezijden af, al mymerende en alleen wandelen, en spreeckt als tot sich selfs.)
Wel, dit's een vremt geval dat my hier komt bestoken,
Ick hebbe naeuw een reys met dese maeght gesproken,
| |
| |
En siet, ick ben ontset en wonder vremt gestelt;
Daer is een selsaem vuer dat my van binnen quelt,
Mijn hert is op de loop, mijn geesten suysebollen,
Mijn ziel is buyten my, mijn beste sinnen hollen.
O Venus dertel wicht! ghy zijt een vreemde gast,
Die op geen machtig prins, of groote staten past;
Ghy schiet aen alle kant, en naer uw welgevallen;
Ghy maeckt de grootste kleyn, en doet de wijste mallen.
Ghy stelt door uw bedrijs oock princen buyten rust,
En keert de werelt om, al na het u gelust.
Ick heb hier in het Hof het puyck van schoone vrouwen,
En kanse machtigh zijn, en hoefse niet te trouwen;
Maer al dat hoofs beslagh en staet my geensints aen,
Ick voel mijn grilligh hert nu elders henen gaen.
Ey siet, een slechte maeght, een hoedster van de schapen,
Daer aen gaet nu ter tijt een Keyser hem vergapen;
Een wesen sonder pracht, eenvoudigh uytter aert,
Voel ick dat in mijn hert een selsaem wesen baert:
Want hoe ick langer peyns op dese vreemde saken,
Hoe meer ick tot de maeght mijn sinnen voel genaken;
Al wat ick aen haer sie, rijst uyt een edel hert,
Dat van de rechte baen noyt afgetogen wert.
Een Nimphe sonder pracht, in stilheyt op-getogen,
Die uyt het dertel Hof noyt gif en heeft gesogen,
Staet nu te deser tijt geprent in mijn gemoet,
En hier mijn wil te doen, dat vind' ick wonder soet.
Wat is het hoogh gebiet van alle groote Staten,
Indien een machtigh vorst geen vryheyt is gelaten?
Ey kiest, mijn herte, kiest een lieve bedgenoot,
Om met vermaeck te sien de vrucht van haren schoot.
Maer soo ick dit besta, hoe sal de werelt spreecken?
Hoe sal het schamper volck met felle tongen steecken,
En roepen overluyt, dat ick geen adel ken,
Ja, van een hoogen throon in 't slijck gevallen ben!
Maer sal een koningh selfs, door gif van booze tongen,
Sijn vryheyt in de trouw' hier worden afgedwongen?
Sal ick niet mogen doen, ontrent het trou-verbont,
Dat ieder een van outs gantsch vry en open stont?
Wie salder eenigh mensch sijn vryheyt doen verliesen,
Wanneer hy is gesint een echte vrouw te kiesen?
En wie berooft een prins van soo een billick recht,
Dat hy niet af en slaet oock aen sijn minste knecht?
Wel aen, ick ben gesint mijn vryheyt hier te plegen,
Daer vind' ick mijn gemoet ten vollen toe genegen.
Ach! 't is een arrem prins, en van een kleyn gesach,
Die na sijn eygen sin geen vrouwe kiesen mach.
Hoe, wat is dit geseyt, wat mach de keyser letten?
Het schijnt hy is geraeckt in Venus warre-netten.
Hy neemt iet selsaems voor, naer ick het stuck bemerck.
Wanneer een koningh dut, dat is een duyster werck.
Wat my hier in belanght, ick duyd'et al ten besten;
De princen hebben staegh het hooft vol muysenesten.
Ey, gunt hem dat vermaeck.
Hier sal een vreemt geval haest komen aen den dach.
t' Sa, buyten wie hier is; maer blijft ghy, Nimphe, binnen.
De Keyser hier alleen? ach! wat sal ick beginnen?
O Goden! ruckt my wegh, of stort den Keyser in
Een afkeer van gewelt, of wel een beter sin:
Ach! koom my nu te hulp, Diane van Ephesen!
Soo wil ick alle tijt aen u geheylight wesen;
Ja, 'k sal u offer doen met 't alderbeste lam,
Dat oyt uw' priesters hant van onse kudde nam.
Ach! wat sal van my zijn?
Ey, wilt niet langer treuren,
Want u en sal van my noyt eenigh quaet gebeuren.
Ick heb het geyle vuur ten vollen uyt-geblust,
En in mijn diepste mergh en is maer reyne lust.
Ach! Goden, Hemels volck! hoe kan ick dit gelooven?
Hout vast dat u geen mensch van eere sal berooven,
Door my zijt ghy bevrijt van allerley gevaer.
Och, of ghy soo gesint, en ick des seecker waer
Ick sal, gelooft'et vry, uw leden niet genaecken,
Of ick sal u voor eerst mijn echte vrouwe maecken;
Ick geef u volle macht mijn voorstel af te slaen,
Tot u mijn echte trou sal wesen toegestaen.
Siet, dat tot reine min mijn gantsche sinnen buygen,
Des roep ick even selfs de Goden tot getuigen.
Ghy, neemt dit schoon juweel, u tot een heyligh pant,
By ons van outs gebruyckt ontrent den echten bant.
Dat sulje, my ter eer, voor al de werelt dragen;
Maer hout het stuck bedeckt, alleen voor weinigh dagen.
Al wat op dit geval een koningh oyt bedacht,
Dient niet als met beleyt in 't licht te zijn gebracht.
O Goden! uw beleyt bestaet in vreemde wegen,
Noyt sach'er eenigh mensch soo onverwachten zegen.
Het schijnt als of mijn droom wou komen tot de daet,
Vermids ick werd versocht tot soo verheven staet.
Wat is'et een geheym daer naer wy menschen leven,
Waer door men tot geluck, of onheyl werd gedreven!
Wat is'er boven ons een onbegrepen kracht,
Waer door men dickmaels siet, dat niemant oit bedacht!
Den Hemel doet sijn werck, hoe vrem te saken schijnen,
| |
| |
Ick voele nu ter tijt mijn druck en anxt verdwijnen;
Dies sta ick op de wacht, wat my dit vremt geval
Voor my en voor het rijck ten besten geven sal.
|
|
Auteursrechtvrij