Alle de werken. Deel 2
(1862)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 210]
| |
Liefde sonder sien verweckt, en schoonheyt blindelinghs verkooren.Men heeft van outs gemeynt dat, als de lieden minnen,
Het oogh haer noodigh is als leyder van de sinnen;
Want sonder dat behulp en weet de mensche niet,
Wat dat met reden schoon of wat'er leelick hiet.
Maer hier in dit verhael, daer is een selsaem wesen,
Daer in den ouden tijt noyt van en wert gelesen;
Kom siet hier, soete jeught! een blint, een handigh man,
Die sonder oogh-behulp, wat schoon is weten kan.
De stadt, die voert den naem van Handen wegh te werpen,
Die moet te deser uur ons domme sinnen scherpen,
Die moet op dese reys iet brengen aen den dagh,
Dat hier in desen boeck een plaetse vullen magh.
Terwijl, in haren tijt, de water-rijcke Schelde
Veel schepen aen de kaey en op de stroomen telde,
En dat haer rouwe jeught is over-al verdeylt,
En met een snelle kiel de werelt omme seylt,
Doen was Vermander een van dese rappe mannen,
Die tot een staêgh gewin de gansche sinnen spannen.
Hy had een langen tijd gehandelt over zee,
En staêgh tot sijnen dienst veel schepen op de reê,
En gelden in de kas, en waren op de solders,
En huysen op het lant, en landen in de polders;
En, waerom meer geseyt? de beurse waeght'er van,
Hy was in sijn beroep een groot en destigh man.
Maer siet, het soet geluck, dat iemant plagh te streelen,
En met een volle maet sijn gaven uyt te deelen,
Is veel gelijck een roock, gelijck een teer gelas,
En maeckt tot enckel gal, dat eertijts honigh was;
De man die valt te bed van heete sucht geslagen,
Soo dat hy in gekerm verslijt geheele dagen,
Soo dat de soete slaep op hem niet meer en sijght,
Vermits hy t'aller .uur vernieude prangen krijght.
Men roept van stonden aen, men haelt ervare luyden,
Die mengen onder een de krachten van de kruyden,
En gom, en vinnigh sap dat niet en is bekent,
En wat den Indiaen van Oost of Westen sent.
Maer 't quaet verwon de kunst en scheen gestaêgh te wassen,
En op geen medecijn voortaen te willen passen.
Hier door vervalt de vrient als in den lesten noot,
En voelt, gelijck het scheen, de prickels van de doot.
Daer treurt het gansch geslacht. Daer zijn verscheyde saken
Die rou en open staen, en effen zijn te maken,
En dat door hem alleen. Dit quelt den goeden man,
Dat hy soo rijcken boel niet suyver laten kan.
Hier op wert over-al voor hem als staêgh gebeden,
Ten eynd hy komen mocht tot sijn gesonde leden;
De dochters boven al zijn dapper aen het werck,
En maken van het huys gelijck een kleyne kerck.
Daer quam om desen tijt een meester sich vertoonen,
Die vraeght of hem de man genegen is te loonen,
Indien hy hem genas. Hy wil niet zijn betaelt,
Tot dat hy beter is en ruymer adem haelt;
Tot dat hy wederom, door krachten van de leden,
De kaye sal begaen, de beurse sal betreden,
En dat men seggen magh, en al met vollen mont,
Dat hy tot aen het mergh ten vollen is gesont.
| |
[pagina 211]
| |
Hy, die hem dit vermat, was steke-blint geboren,
Sijn oogen, soo het scheen, die waren uyt-gesworen
Oock in de moeder selfs; en des al niet-te-min
Hy was een rappe ziel, en dede groot gewin.
Soo haest dit in het huys by iemant is vernomen,
Men haelt Galenus daer, men laet hem binnen komen,
Men vraeght hem met bescheyt, of hy sich kracht vermeet,
En of hy vasten raet voor dese sieckte weet?
Men seyt hem boven dat: kan hy het quaet genesen,
Men sal hem na den eisch beleeft en danckbaer wesen,
En wat hem wert belooft, dat sal hem zijn getelt,
Oock eer hy sijnen voet daer uyt den huyse stelt.
‘Vermander, seyt de man, ghy moeft hier anders spreken,
Of ick en wil geen hant aen uwe leden steken,
Het loon dat ick begeer en is uw gelt of goet,
Het loon dat ick begeer, dat is uw eygen bloet.
Ick weet dat hier in huys drie dochters zijn te vinden,
Die moesten nevens u te samen haer verbinden,
Dat, als ghy zijt gesont en buyten ongeval,
Ick eene van de drie mijn eygen maken sal,
En dat te mijner keur. Dien loon moet ick genieten,
Stelt my dat heden vast; of, soud'et u verdrieten
Aen my, gelijck ick ben, een dochter toe te staen,
Ick sal uw dienaer zijn, en weder henen gaen!’
Dit klonck den goeden man vry selsaem onder d'ooren,
Hy seyd': ‘Ick moet voor-al hier op de dochters hooren,
Die raeckt de sake meest.’ De man wert uyt-geleyt,
De vrijsters in-gebracht, en alle dingh geseyt;
De vader doet het woort: ‘Eylaes! mijn swacke leden
Die worden alle daegh gedurigh af-gereden,
Ach, kinders, na my dunckt, ick sie van heden af,
Ick sie de swarte baer, ick sie een open graf.
't En kan, naer ick mijn voel, 't en kan niet lange duren,
Ick moet de leste pijn, ick moet den doot besuren;
Hier om zijt ghy bedroeft en sucht den ganschen dagh,
Meer als uw teeren aert en jonckheyt dragen magh.
En nu is hier een man die geeft'et niet verloren,
Al is hy steke-blint van 's moeders lijf geboren,
Men hout, dat hy vernuft in sijnen boesem heeft,
Meer als oyt meester plagh die op der aerden leest;
Die stelt, by Godes hulp, dat hy my sal genesen,
Wil ick slechts milde zijn, wil ick slechts danckbaer wesen;
Maer hy begeert vry meer als eenigh meester plagh,
Soo dat ick, na my dunckt, hier in niet treden magh.
Wat dunckt u van het stuck?’ Sy roepen allegader.
‘Ach, soo ons bidden gelt, verschoont u, lieve vader!
Belooft het niet alleen, maer geeft het aen den man
Al wat hy oyt begeert, ja wat hy wenschen kan.’
De vader wederom: ‘maer hy wil hooger singen,
Hy wil geen somme gelts tot sijnen loon bedingen;
Hy wil tot sijn gerief de keuse van uw driên,
En of u dat behaeght, dat hebje nu te sien.’
Dit luyt de Juffers vreemt, sy staen gelijck verslagen;
Maer stracx soo roept'er een: ‘Ick sal de kansse wagen;
(Sy wou haer vader sien getogen uyt de pijn,
En wou om sijnent wil een blindens vrouwe zijn);
Hy is'er oorsaeck van, dat ick op aerde leve,
't Is reden dat ick hem mijn lichaem weder geve,
Of stelle t'sijnen dienst.’ De reste staet beschaemt,
En spreken even-selfs gelijck het haer betaemt.
Een yder stelt het vast haer woort te sullen houwen,
En na de keuse valt den blinden man te trouwen;
Behoudens dat den man geen loon genieten magh,
Voor dat haer vader is gelijck hy eertijts plagh.
Doch hier by wil de vrient het stuck niet laten blijven,
Hy laet'et altemael met goeden inckt beschrijven:
De vader teyckent eerft, de Juffers, op een ry,
Die stellen even daer haer soete namen by.
Doen was de man gerust en gaet het stuck beginnen,
En op den vijfden dagh soo schijnt hy iet te winnen;
En, waerom langh verhael? 't en is geen langen tijt
Vermander is den dorst en heete koortse quijt.
Hy is voortaen niet meer bevochten van der hitten,
Begint oock door den dagh een weynigh op te sitten;
De maegh begint haer werck, dies eet hy sachte kost,
En is den tienden dagh van alle brant verlost.
Vermander is verheught, en laet den Heere dancken,
Dat hy niet meer en is gerekent by de krancken:
Hy noot oock boven dat sijn vrienden altemael,
En recht een langen dis te midden op de zael.
De meester boven al en is'er niet vergeten,
Maer is by sijnen waert, met groote lust geseten,
Vermander sprack en loegh, Vermander dranck en at,
Soo wel als eenigh mensch die aen de tafel sat.
Te midden in de vreught, terwijl de gasten droncken
Al wat de rijcke kunst ter eeren was geschoncken,
Soo stont de meester op en nam een schoon gelas,
En vraegde sijnen waert, of hy genesen was,
En of hy nu gevoelt de lust en oock de krachten,
Dat hy een frissen dronck van hem sou willen wachten?
‘Ja meester, seyt de man, ick drinck het liever uyt,
Als wat uw kunste brouwt van gom of bitter kruyt;
Ick ben nu recht gesint eens lustigh op te spoelen
Al, wat my in de maegh soo bijster plagh te woelen.’
Hy dede dat hy sprack, en dronck met groote smaeck,
En dat gaf al het volck een wonder groot vermaeck.
‘Wat dunckt u, sey de man, is dese vrient genesen?’
Sy roepen altemael hem ja, gesont te wesen;
De daet die wijst'et uyt: wie kent een siecken man,
Die wijn en goede spijs in vreughde nutten kan?
Hier gaet de meester aen: ‘wel, is de koorts verdwenen,
Soo is deser tijt mijn loon alree verschenen,
Siet, daer is ons verdragh.’ Hy langht terstont het schrift,
En dat wort door-gesien en wonder nau gesift.
| |
[pagina 212]
| |
Maer wie het over-sagh, of wie het hoorde lesen,
Die heeft terstont het loon den meester toe-gewesen;
De vader voeght'er by: ‘Ick ben een eerlick man,
Die wat ick heb gedaen niet weder-roepen kan,
Niet weder-roepen sal. Tsa, laet de dochters komen,
Op dat'er van de drie magh eene zijn genomen;
Maer niemant komt'er by of steeckt'er handen toe,
Op dat de meester selfs alleen sijn keuse doe;
Want soo light ons verdragh. ‘Galenus is te vreden,
Mits dat hy metter hant magh raken hare leden,
Eer hyder een verkiest. Het wort hem toe-gestaen,
En stracx is voor het volck den handel aen-gegaen.
Men liet daer op een ry de drie gesusters setten,
Men liet den blinden man op haer gedaente letten,
Niet door een wacker oogh, want hy is steke-blint,
Maer soo hy by den tast haer teere leden vint.
Die outst van jaren was, die quam daer aen-getreden,
En recht gelijck een kaers en deftigh in de zeden;
Maer efter niet te schoon. De tweede was mismaeckt,
Doch geestigh uyter aert, en wonder net bespraeckt;
Haer aensicht was besaeyt met duisent grauwe sproeten,
Maer haer beleefden aert die kon het al versoeten:
Haer een oogh had een schel, dat bijster selsaem stont,
Maer dat en is geen feyl, dat oyt een blinde vont.
Haer tanden waren geel, maer recht in hare reken,
En dat is van gelijck geen blinden oyt gebleken;
Het is genoegh bekent, noyt gaet een blinde vast
In dat men niet en voelt of met sijn handen tast.
De jonghste van den hoop, die had de beste gaven,
Om aen een vierigh hert sijn brant te mogen laven:
Sy is van blijden geest en van een snegen sin,
Sy was van lijve schoon, en geestigh niet-te-min.
Maer seker aerdigh quant uit Spanjen eerst gekomen,
Die had haer jeughdigh hert ten vollen in-genomen,
En sy besat het sijn op soo een vasten gront,
Dat hy tot aen de ziel aen haer versegelt stont.
De vryer even-selfs was eene van de gasten,
Maer voelt sijn innigh hert met droefheyt overlasten,
Vermits sijn waerste pant moet in perijckel staen,
En dat oock over haer het kiesen heeft te gaen.
Hy troost hem lijckewel, om datse van den blinden
Niet aen en is te sien, niet uyt en is te vinden:
Hy leet eerst groote vrees, maer scheyt'er weder van,
Om dat men metter hant geen schoonheit voelen kan.
Maer siet, de jongelingh die vint hem gansch bedrogen,
Sijn vrijster wort gemijnt, en uyt den hoop getogen;
Want na de blinde-man een yder heeft geraeckt,
Soo is 't, dat hy terstont de jongste sijne maeckt,
De jongste flucx omhelst, en noemt haer uytverkoren,
Die God tot sijn behoef heeft weten op te sporen;
Die God tot sijnen troost op heden heeft gejont,
Om met hem aen te gaen een wettigh trou-verbont.
Hy neemtse by der hant en pooghtse wegh te leyden,
En wil èn van het volck èn uyt de kamer scheyden;
Hy gaet in all's te werck gelijck als iemant doet
Die hooge macht gebruyckt ontrent sijn eygen goet.
Maer segh eens, mijn vernuft, wie sal'er konnen schrijven
Hoe dat men dese twee te samen sagh verstijven!
Wat voor een koude schrick door al de leden ging,
Soo aen de soete maeght als aen den jongelingh!
Sy staen gelijck versteent en dat ter weder zijden,
Men siet een groot gewoel in hare leden strijden;
Dan is de vrijster bleeck, dan isse weder root,
En dan eens op een nieu gelijck de bleycke doot.
De vryer is gestoort en wonder seer verslagen,
Hy kan het droef geval in stilte niet verdragen,
Hy ruckt met grammen sin den hoet van sijnen kop,
Hy goyt hem in het zant, hy treet'er boven op.
Hy treckt hem by het hair, en, naer het mochte schijnen,
Hy wou daer voor het volck uyt enckel leet verdwijnen.
Maer iemant uyt den hoop begaf sich nevens hem,
En blies hem in het oir een reden sonder stem.
De doctor onder dies, ter zijden af-geweken,
Began sijn innigh hert wat vryer uyt te spreken:
Maer Opwijck quam'er by, en, niet een gauwen treck,
Groet dus den medecijn, en seyt hem sijn gebreck:
‘Heer doctor, veel gelucx! Ghy kont een vrijster winnen
Alleen door uwe kunst en sonder bange sinnen;
Maer wy, ellendigh volck, zijn slaven jaren langh,
Soo dat ons stage jacht is dickmael sonder vangh.
Ick heb dit waerde pant, een langen tijt geleden,
Gedurigh aen-gefocht, gedurigh aen-gebeden;
Soo dat ick op het lest haer teere sinnen wan,
En sy, tot my geneyght, en wil geen ander man.
Dies, eerje vorder gaet, soo dient u dit geweten,
De ziel van dese maeght die wort van my beseten;
Al wie haer vorder raeckt, dat is haer enckel last,
Want sy is buyten my met niet een mensch gepast.
Wat ick u bidden magh laet u een weynigh raden,
Dat sal my voordeel zijn en u niet konnen schaden;
Verkiest een frissche bloem die vrye sinnen heeft,
En die met haren geest in niemant anders leeft.
Het is een harde saeck aen haer te willen komen,
Wiens hert dat al-bereyts met liefd' is in-genomen:
Sy helt staêgh na den man tot wien sy was gesint;
Ghy let dan, lieve vrient, wat spel dat ghy begint!’
Als Opwijck stille sweegh, soo gingh de doctor spreken:
‘Ghy pooght my, na ick merck, wat in de vuyst te steken;
Ick sie, al ben ick blint, ick sie uw loosen raet,
Die niet en is gegront als slechts op eygen baet.
Ghy wilt my buyten spoor en van de wege leyden,
Maer ick meen van de bruyt soo licht niet af te scheyden:
Al sie ick niet een steeck, weet, dat een jonge maeght,
Schoon niet aen mijn gesicht, aen mijnen geest behaeght.
| |
[pagina 213]
| |
 Ick heb de frissche bloem hier weten uyt te kiesen,
En die, hoe dat'et gaet, en wil ick niet verliesen.
Waerom word' ick benijt? al is de vrijster schoon,
't Is mijn gewonnen prijs en mijn verdiende loon.
Schoon ick haer noit en sagh, haer beelt is my beschreven,
En 't staet als binnen my geschildert naer het leven,
Geprent in mijn gemoet; soo dat ick even staêgh
Haer mont en geestigh oogh in mijn gedachten draegh:
Ick sie haer heus gelaet, ick sie haer rappe gangen,
Soo dat aen haer alleen mijn gansche sinnen hangen.
Weet, als God eenigh mensch met droeve blintheit slaet,
Dat hy in diep gepeys dan vry wat hooger gaet.
Het is hier met den mensch op aerden soo gelegen:
Oock even uyt het leet soo rijster dickmael segen;
Ghy daerom, quelt my niet, en stelt uw hooft gerust:
Want in dat ghy begeert bestaet mijn gansche lust.’
De vryer wederom: ‘Ick moet wat vryer spreken,
Hoe, kent een blinde-man, dat noyt hem is gebleken?
Of weet'er eenigh mensch, die noyt sijn leven sagh,
Wat root, wat aerdigh wit, wat schoonheyt wesen magh?
Gelooft'et, waerde vrient, dit zijn maer zinne-vlagen,
Die yder setten kan en weder henen jagen,
Al naer het hem bevalt, en naer een yder beelt
Hem om het deusigh breyn of in den boesem speelt.
De schoonheyt, die ghy meynt in dese maeght te wesen,
En die, gelijck het schijnt, uw pijne sal genesen,
Bestaet, wat u belanght, niet in een jeughdigh vleys,
Noch iet dat wesen heeft, maer slechts in uw gepeys.
Wilt ghy de proeve sien? verset maer uw gedachten,
En kiest een ander vrou, ghy sultse schoonder achten;
Want ghy, die niet en siet, besit soo rooden mont,
Als ghy die met den geest in u verwecken kont.
Dit kan een blinde doen en niet gemeene menschen,
Ghy maeckt een aerdigh beelt, en dat naer eygen wenschen;
Gebruyckt maer uw verstant. Is maer een lichaem wel,
Soo hebje volle macht ontrent het buyte-vel.
Ghy kont een wacker oogh en schoon gebloosde kaken,
Ghy kont een witten hals en roode lippen maken,
Ghy kont al datje wilt. Siet, wat een groote macht
Heeft u in dit geval de blintheyt aengebracht!
Ghy dan en uw's gelijck moet lieven door gevoelen,
En kont alsoo den brant van uwe lusten koelen;
Ey, kiest een frissche maeght van leden wel gemaeckt,
En die met vrye wil tot uwe koets genaeckt.
Doch wat dan vorder raeckt den blos van hare wangen,
Het waes van haren mont, de drist van hare gangen:
Beelt u dat krachtigh in, soo schoon het u behaeght,
En schept in uw gemoet een gansch volkomen maeght.
Ghy dient, naer mijn begrijp, ghy dient'er een te trouwen
By niemant oyt versocht, by niemant onderhouwen,
Die niet en heeft gemalt en niet en heeft gemint,
Maer die tot u alleen ten vollen is gesint.
En siet, geleerde man, soo ghy het wilt gehengen,
Ick sal u soo een wijf in uwe kamer brengen,
| |
[pagina 214]
| |
Niet uyt een slechten hoop, of ick en weet niet wie,
Maer uyt het eygen huys en eene van de drie.
Sy is vet, lijvigh, gaef, en van gesonde leden,
Sy is oock van de jeught begaeft met goede zeden,
Sy heeft een rappe tongh, en is van soete tael;
Soo ghy het wel begrijpt, ghy hebt'et altemael.
't Gesicht is u verstopt, wat kan u schoonheyt baten?
Tracht na een soete mont die geestigh weet te praten,
Die sal u beter zijn. Ghy hebt een wacker oir,
En wat het oogh ontbreeckt, vint dat door uw gehoor.
't Is vry geen klein vermaeck, als jonge vrouwen spreken
Met reden, met verstant, met aengename streken;
Men segge wat men wil, geen schoonheyt heeft'er by,
Het maeckt een treurigh man en droeve sinnen bly.
Wel, konj' u, lieve vrient, soo wel met haer generen,
Soo konje, na my dunckt, de mijne wel ontberen;
Gebruyckt maer uwen geest, ons twist die is gestilt,
En ghy hebt evenwel een vrou gelijckje wilt.’
De vader hoord'et aen al wat de doctor seyde,
En hoe de jongelingh sijn reden weder-leyde;
Hy quam wat naerder by, en sey den blinden aen
Wat dat, naer sijn begrijp, hier noodigh is gedaen.
De gasten even-selfs die komen hier geweken,
Die komen voor de maeght, en voor den vryer spreken,
Die roepen overluyt, dat ja, de blinde-man
Oock sonder ongerief de sake rechten kan;
Dat ja, het soo betaemt en soo behoort te wesen,
En dat sijn heusche daet twee lieven sal genesen,
Twee lieven vrientschap doen en brengen uyt den noot,
Jae, haer benaeude ziel verlossen van den doot.
Hy staet een wijle stil, onseker wat te maken,
Om uyt dit vreemt gewoel ten lesten eens te raken;
Hier op hegint hy dus: ‘Het ware groote schant,
Indien ick laten moest dit uytverkoren pant.
Wie kan sijn eerste min soo vaerdigh omme-keeren?
Wie kan, als met gewelt, sijn driften over-heeren?
My dient al langer tijt, en vry al meerder kracht,
Op dat soo grooten stuck magh werden uyt-gewracht.’
Dit greep Antelmus op, een van de naeste vrienden,
Die tot een goet besluyt van desen handel dienden,
En gingh den doctor aen: ‘Ey, weest hier niet beschaemt!
Dat van u wert versocht heeft Prinssen eerst betaemt:
Als David aen den reus den kop had af-geslagen,
En hem een frissche maeght stont op te zijn gedragen,
Was Merop niet gesint tot soo een jongen helt;
Soo dat in hare plaets haer suster is gestelt:
Haer suster, wiens gemoet tot David was genegen,
En siet, de wijse Vorst en had'er geensins tegen;
Hy nam het vrouwelijn, dat tot hem was gesint,
Daer in hy sijnen wensch met groot vermaken vint.
Op schoonheyt veel te sien en nau te willen letten,
En op soo swacken gront sijn hert te willen setten,
Dat is een ydel dingh en niet als enckel waen,
Daer op een deftigh man noyt vast en heeft gestaen.
De schoonheyt, lieve vrient, daer van de lieden rasen,
Bestaet, naer mijn begrijp, in rechte viese-vasen;
Men twist noch even staêgh, men twijffelt over-al,
Wat datmen in den mensch voor schoonheyt keuren sal.
Daer is nau eenigh volck, of 't heeft verscheide gronden,
Daer op dat iemant schoon of leelick wert bevonden,
D'een noemt een vrijster moy, vermits een aerdigh wit,
Een ander prijst een hair, soo swart gelijck een git.
Ick heb een kust beseylt, daer plat-gestreckte neusen,
En oiren niet bequaem als voor de grootste Reusen,
Zijn in den hooghsten prijs; en daer een jonge maeght,
Vermits een grooten mont, de malle jeught behaeght.
Ick heb een lant gesien, daer niet als lange borsten,
En even soo gestelt gelijck als boere worsten,
Zijn lieftal aen het volck. Een ander wilse ront.
Maer al wat schoonheyt raeckt zijn dingen sonder gront.
Daer woont een seker volck ontrent de noortse klippen,
Dat wil geen teeren mont, maer wenscht om dicke lippen;
Een ander prijst een krop al isse bijster groot,
Een ander wil een hooft gelijck een suycker-broot.
d'Een wil sijn vrouwe vet, een ander wilse mager,
Een ander wilse snel, een ander wilse trager,
Een ander prijst de maet; en geen soo wijsen man,
Die op dat schoonheyt hiet een regel setten kan.
De schoonheyt wert gevat, òf na de geesten sweven,
Of na de landen zijn daer in de menschen leven;
Doch wat'er iemants kiest, een wit of bruyner vel,
't Is al maer los gepeys, en enckel sinne-spel.
En dit gelt even soo ontrent de gaeuste menschen,
Die met haer oogen doen al watse konnen wenschen:
Wat sal hem dan geschiên, die noyt den hellen dagh,
Die noyt een jonge maeght in haer gestalte sagh?
Maer waerom meer geseyt van dese vreemde slagen?
De schoonheyt, segh ick noch, bestaet in sinne-vlagen,
In enckel dweepery. Siet, hoe de werelt malt!
Voor my, ick noeme schoon wat iemant wel bevalt.
En seker, wilj' het stuck na rechten eysch bemercken,
Uw geest moet andersins ontrent de schoonheyt wercken
Als iemant van het volck, als Fop of Lubbert doet:
Want die gaen niet te werck als op den ouden voet.
Maer ghy, die niet en siet, moet, binnen uw gedachten
Vast stellen schoon te zijn, dat nau geen menschen achten;
En dat meest al het volck niet eens voor schoonheyt kent,
Dient u, eerwaerde man, voor schoonheit ingeprent.
Want, soo ghy voor u neemt tot uw vermaeck te trouwen
Een van de soetste jeught, of van de schoonste vrouwen,
Ey, segh my doch een reys wie dese vreught geniet?
Ghy troutse voor het volck, mits ghy haer noyt en siet.
En dat is anders niet als kriele lusten wetten,
En 't order dat'er volght en konje niet beletten:
| |
[pagina 215]
| |
Want die geen menschen sict oock midden op den dagh,
Die geeft een dertel mensch al wat hy wenschen magh.
Een poeselachtigh lijf, en twee gesonde wangen,
En hair dat geestigh krult en herten weet te vangen,
Een boesem niet te grof en niet te bijster teer,
Neemt dat tot uw vermaeck. En wat doch eysje meer?
Als 't bol en vleesigh is al wat'er is te voelen,
Daer kan een eerlick man sijn hitte wel verkoelen;
En sooder een, die siet, het qualick meynt te staen,
Heer doctor, weest gerust, 't en gaet u geensins aen:
Uw mont vint haer gerief, ghy kont uw lippen voegen,
Uw hant die wert gevolt, dat moet u vergenoegen;
Al wat'er vorder rest en weet een blinde niet;
Wat kander leelick zijn voor een die niet en siet?
Hier gaet een blinde man een siende mensch te boven,
Wie siet en kan geen jeught voor eeuwigh sich beloven;
Want als de schoone verw in vrijsters henen gaet,
Een die niet blint en is, verneemt'et metter daet.
Maer een, die niet en siet (hoe-wel de jaren komen)
En dat een schoone vrou haer luyster is benomen,
Die vint haer edel waes gedurigh even net,
Vermits haer eerste beelt is vast in hem geset.’
Maer wat'er eenigh mensch voor gronden mochte leggen,
Galenus bleef geset en liet hem niet geseggen,
Hy stont gelijck een rots. Als dit de vryer sagh,
Soo gingh hy weder aen soo dapper als hy magh:
‘Heer doctor, naer ick sie, ghy laet u niet bewegen,
En wilt juyst dese bloem daer ick toe ben genegen,
En ghy slaet van der hant al wat'er iemant seyt;
Ey, let eens wat cen plaegh hier voor u wort bereyt:
Ick sou, soo ghy haer kreeght, mijn onrecht moeten wreken,
Ick sou niet ledigh staen haer veel te komen spreken,
En dan en scheyd' ick noyt als met een hupsen soen,
En wat sult ghy, eylaes! hier tegen konnen doen?
Ick heb de vrijster lief als uyt geheele krachten,
En sy en haet my niet; prent dat in uw gedachten;
Want 't is voorwaer een stuck, daer op te letten staet
Voor een, die dertel jock en mede-vryers haet:
Twee herten eens gesint, en tot haer drift genegen,
Daer baet geen stage sorgh, sy vinden duysent wegen,
Haer sinnen altemael die zijnder opgewet,
Al sat'er Argus by, hy dede geen belet.
Galene, zijt ghy wijs, soo kiest de naeste suster,
Dat sal u nutter zijn, en vry al wat geruster
Dan of ghy mijne kreeght; want, vrient! soo dat geviel,
Ghy bracht een stage sorgh op uw benaude ziel,
En al noch sonder vrucht. Meer heb ick niet te seggen,
Ghy, wilt eens voor het lest de saken overleggen;
Het raeckt u aldermeest. ‘De man, dus aen-getast,
Wort in den geest gedruckt als met een swaren last.
Gelijck een hoogen boom bevochten van de winden,
Die midden in den storm geen rust en weet te vinden,
Staet eerst een lange wijl en waggelt over kant,
Maer valt ten lesten om en deckt het naeste lant;
Dus is de man gestelt. Sijn hert begon te beven,
En sijn beroert gemoet, dat scheen het op te geven.
Hy sijght daer op een stoel, en, t'wijl hy neder sit,
Verhaelt hy sijnen geest, en seyt ten lesten dit:
‘Van al dat is geseyt en heest my niet bewogen,
Noch van mijn eerste lief de sinnen af-getogen,
Als dat ick hier versta, dat sy een ander mint,
En nu geen vrye ziel in haren boesem vint.
Wat hier uyt rijsen kan, dat is wel af te meten,
By alle die maer iet van desen handel weten;
De werelt is te boos, en voor een blinden man
Is dit de meeste plaegh die iemant dencken kan.
Wel aen, indienje kont, laet hier een vrijster komen,
Die van voorgaende min niet in en is genomen,
Die niet en heeft gemalt, maer staet in haer geheel,
Die sal noch heden zijn mijn uytverkoren deel.’
Het woort was stracx gevat, en sonder langh te dralen,
Men laet van stonden aen de tweede suster halen,
Men seyt haer, wat'er schuylt, en hoese nu een man
Met eer' en vrienden raet voor haer bekomen kan.
Men seyt haer, dat de kans dient waer te zijn genomen,
Vermits die noit soo schoon haer voor en was gekomen,
Men seyt haer dat het luck is uyter maten glat,
En dat het is een dingh, dat haest dient op-gevat.
Men seyt, hoe wel de man sijn oogen heest verloren,
Dat hy noch efter dient by haer te zijn verkoren;
Dat, schoon al is hy blint, haer dat geen hinder doet,
Mits hy door sijn gesicht den kost niet winnen moet.
Dat ja, de blintheyt selfs hem leyt tot hooge saken,
Hem leert de rechte kunst tot in de gronden raken;
Dat niemant met het breyn soo vaerdigh spelen kan,
Als een die niet en hoort, of als een blinde-man.
Dat in voorleden tijt een van de wijfte menschenGa naar voetnoot1),
Om best te mogen sien, de blintheyt dorste wenschen;
Dat hy soo lange socht, tot dat hy naderhant
Sijn oogen in de Son heest willigh uyt gebrant.
Dat hier nu dient gelet, dat haer ongalick wesen
By niemant wert gesocht, by niemant is gepresen,
En datse voor gewis moet leven sonder man,
Ten zyse nu ter tijt het ja-woort geven kan.
Men seyt, dat sy behoort een blinde-man te trouwen,
Om wel te zijn onthaelt, gelijck de schoonste vrouwen,
Vermits dat uyter aert haer leden zijn gemaeckt,
Niet om te zijn gesien, maer om te zijn geraeckt.
Hier komt de vader by, die looft haer moye dingen,
Juweelen om den arm, en wonder schoone ringen,
| |
[pagina 216]
| |
En ander vrouwen-tuygh. Fidelle boven al
Die seyt, dat sy voor-eerst haer spaer-pot hebben sal;
Dat sy het eerste kint, dat God haer sal verleenen,
Een keten geven wil geciert met rijcke steenen,
En noch een gulden kop, soo groot gelijck een kint,
De schoonste die men weet, of in de winckels vint.
De vryer boven dien gingh haer de sinnen tergen,
Hy looft haer wonder veel, hy looft haer gouden bergen;
Hy looft haer, soose wil ontsangen desen man,
Dat hy noyt geven sal, en noyt haer geven kan.
Sandrine, wel bewust hoe dat haer saken stonden,
En dat niet aengenaems in haer en wert gevonden,
En datse lijcke-wel het eensaem leven haet,
Seyt, dats' haer onderwerpt haer vaders wijsen raet;
Seyt noch, dat haer gemoet in vryheyt is gelaten,
Mits dat noyt jonge wulp by haer is komen praten;
Seyt, datse suyver is, en voor een eerlick man
Een vry, een reyn gemoet ten echte brengen kan;
Dat vrijsters veel besocht, gestreelt, gevleyt, gebeden,
Zijn dickmael niet te pluys ontrent haer teerste leden;
Maer dat een frisse bleem, die 't noyt en is gevraeght.
Is in de ware daet een recht volkomen maeght.
Dat was voor-eerst genoegh. Galenus ondertussen,
Die boot sijn rechterhant, en quam de vrijfter kussen;
Hy seyt voor al het volck, dat sy hem liefgetal,
En hy haer echts raan voor eeuwigh wesen sal.
Daer rijst een nieuwe vreucht en wonder groot vernoegen,
Vermits hen dese twee soo wel te samen voegen;
Maer dat is niet genoegh, want Opwijck komt'er by,
En toont hem gansch verheught en uytermaten bly;
Maer peyst des niet-te-min, en vry niet sonder reden,
Dat hy oock even nu sijn yser heeft te smeden.
Hy gaet den vader aen, hy doet hem sijn beklagh,
Vermits hy sijn verdriet niet langer dragen magh.
Hy seyt, dat hy sijn huys vry langh nu heeft betreden,
De vrienden heeft versocht, de dochter heeft gebeden,
Hy seyt, dat nu de maeght tot hem ten lesten helt,
En dats' et gansche stuck aen haren vader stelt;
Hy bid, dat hy voortaen eens vreughde magh genieten,
De vrijfter echte vrou, en hem sijn vader hieten;
Hy bid hem voor het lest, dat soo een blijden dagh
Hem mede tot geluck en eere dienen magh!
De vader, aengetast op sijn bequaemste stonden,
En heeft sijn heus versoeck niet ongerijmt gevonden;
Hy dient hem van den tijt; en, met een kort besluyt,
Op eenen avont-stont soo wort'er twee de bruyt.
Men seyt ons, dat de maeght die met den blinde troude
En onder sijn beleyt den echten acker boude,
Veel soete kinders kreegh; en dat het lieve paer
Had vrede, sonder twist, en menigh vrolick jaer.
De ruste van het bed is in des Heeren segen,
Niet in ick weet niet wat, in schoonheyt niet gelegen;
De schoonheyt is een bloem die al te licht vergaet:
Ghy, let op ware deught, die op uw trouwen staet!
|
|